i
Burgerlijke Stand te Zierikzee.
grootheid dankt aan zijn feodale instellingen. De meer
vrijzinnige pers in Duitschland heeft zich steeds ver
baasd, dat Pruisische regeeringswijsheid, die tot zulke
groote resultaten had geleid, zoo scherp werd gekriti
seerd door al wat vrijzinnig dacht in het buitenland
misschien zal zij thans, helaas, de oorzaak van dit
verschijnsel hebben gevonden. Pruisen is een feodale
staat in merg eu been, en zulk een staat kan men
bewonderen, maar het is onmogelijk sympathie te
hebben voor zoodanige instellingen, tenzij men zelf
feodaal denkt en wil. Tenvijl in westelijk Europa
de aristocratie haar middeneeuwsch karakter in den
loop der eeuwen, en vooral ook na 1789 heeft ver
loren, heeft de Pruisische adel zijne privilegiën, uit
het leenstelsel afkomstig, bewaardde Pruisische
jonkers hebben een erfelijk recht om het hoogste ad
ministratieve en rechterlijke gezag uit te oefenen over
en in de districten, die hun toebehooren. Op deze
middeneeuwsche toestanden is de Pruisische monarchie
opgebouwdzij waren de grondslag, het begin en het
einde van de Pruisische staatkunde, en geen wonder,
dat velen, zelfs onder hen, die meer moderne inzichten
hebben leeren verkrijgen, deze organisatie beschouwen
als een onmisbaar vereischte voor Pruisens macht en
grootheid. Het zijn niet alleen de jonkers, die Prui
sen beschouwen als eene geheel afzonderlijke mogend
heid, die ten onrechte met Frankrijk of Engeland, of
eenigen anderen grond wettigen staat wordt vergeleken.
Mannen, die de ontwikkelings-geschiedenis van Prui
sen hebben bestudeerd, zijn, huns ondanks tot hetzelfde
resultaat gekomen. Pruisens kracht berustte steeds in
de erfelijke souvereiniteit zijner vorsten door Gods
genade, die te gelijk de //vader der natie" en het hoofd
van eene feodale hiërarchie waren. De Pruisische
koningen strekten hunne vaderlijke zorgen uit over de
natie, werkten voor en met hunne onderdanen, en
daar zij dit niet alleen konden, werd de taak verdeeld
onder de jonkers, spruiten van adellijke geslachten,
die in hunne districten de erfelijke souvereiniteit uit
oefenden op dezelfde wijze, als de koning dit deed
door het geheele rijk. Een uitgestrekt corps ambte
naren, het type van elke goed geordende bureaucratie,
is belast met het uitvoeren van den koninklijken wil
eu met het toezicht op den gang van zaken, zonder
evenwel ooit te mogen raken aan de prerogatieven der
districtshoofden. De Pruisische maatschappij bestond
dus, en bestaat gedeeltelijk nog, uit den koning, den
erfelijken adel, de burgerlijke en militaire ambtenaren,
de boeren, die vechten wanneer het hun wordt bevolen
en de goede burgers, die winkels houden en handel
drijven voor het gemak van den koning en den adel
stand. Al wat hier buiten valt, al wat verandering
zou willen brengen in dezen stand van zaken, heet
Revolutie.
Deze samenstelling nu is een van de geheimen ge
weest voor het ongeloofelijke succes van Pruisende
geschiedenis is daar om het te bewijzen, en niet ten
onrechte is opgemerkt, dat de triomf van 1870 voor
een groot deel te danken was aan het feodale karakter
van Pruisen. Zulk eene onverstoorbare discipline,
zulk eene onvoorwaardelijke onderwerping van den
eenen rang jegens den anderen, zulk een eerbied voor
de regeeringsgeslachten en voor-de koninklijke familie,
zulk een geduldige onderwerping aan bijkans slaafsche
dienstplichten konden alleen worden verkregen bij
staatsinstellingen als de Pruisische, en het behoeft wel
geen betoog, dat juist dit alles krachtig heeft mede
gewerkt om de overwinning te verzekeren, te meer,
daar naast het leger een kundige en gehoorzame bu
reaucratie stond, die het krachtige verband vormde
tusschen het militaire en burgerlijke element. Er
was een tijd, die nog niet lang tot het verleden be-
hodrfc, waarin Bismarck zelf alles verwachtte van het
behbud van Pruisens organisatie. De omstandigheden
hebben hem van inzicht doen veranderenin deze
eeuw, nu de wind waait uit den kolk der democratie,
moest zelfs de jonker van 1848 en 1862 deze richting
volgenhet zou liem bovendien onmogelijk zijn ge-
Iweest, om met zuiver Pruisische beginselen eene eeu-
heid te vestigen, die landen als Baden en Wurtemberg
moest omvatten, en die den toon zou geven onder
de revolutionaire staten van het overige Europa.
Bismarck had te kiezen tusschen het jonkerdom en
de revolutie; hij koos de laatste. Maar niet allen
zijn met hem medegegaande overgroote oppositie in
het Heerenhuis heeft getoond, dat niet slechts ééne
kaste de oude toestanden wil behouden, dat het een
levensbeginsel voor Pruisen wordt geacht, en velen
buiten het Heerenhuis denken evenzoo. En daarom
is het conflict van zoo groote beteekenis in Pruisen
worstelt het jonkerdom, dat van de monarchie heeft
gemaakt wat zij is, tegen deze onweerstaanbare om
wenteling, die eenmaal overal zal moeten volgen, waar
middeneeuwsche toestanden zijn overgebleven. Het
schijnt dat de regeering zelve aanvankelijk niet heeft
ingezien, welk een onweer zij uitlokte, en toch, nu
zij staat voor het conflict, kan het haar niet verwon
deren, want zij heeft aan het Heerenhuis een verzoek
gedaan, niet ongelijk aan dat, hetwelk in 17S9 dooi
de Staten-Generaal te Versailes aan den Franschen
adel werd gedaan.
De strijd tusschen kerk en staat is plotseling op
den achtergrond geraakt, nu men ziet, wat er nog
rotten is in den staat zelf. Er valt niet te twijfelen
aan de eindelijke overwinning van de revolutionaire
beginselen, maar Pruisens voorbeeld is een nieuw be
wijs hoe gevaarlijk het is, om liet wezen van den
staat vast te knoopen aan verouderde toestanden en
begrippen als dan de revolutie komt, dau is er geen
geleidelijke overgang van het verleden tot de toekomst,
maar eene botsing, die of een burger-oorlog of een
coup d'ctat onvermijdelijk maakt, en die in beide ge
vallen de reeds verkregen vruchten dreigt te vernielen
in plaats van ze tot rijpheid te brengen.
Belgie.
Den laatsten October zijn, de speelbanken te Spa,
na een llOjarig bestaan, gesloten. Zij zijn in 1762
door den kardinaal-bisschop van Luik opgericht, ten
eiude eensdeels het houden van geheime dobbelhuizen
tegen te gaan, waarin de badgasten en andere vreemde
bezoekers der stad Spa door valsche spelers en fortuin
zoekers werden uitgeschud, en anderdeels een nieuw
middel tot stijving der bisschoppelijke kas te bezitten.
De eerste concessie werd verleend aan de firma Deleau
Comp., die de thans nog bestaande prachtige //Re
doute-zaal" liet bouwen en die zeven jaren later in
de oprichters van het //Vauxhal" mededingers erlangde,
met wie zij speedig, door bemiddeling van het. epis
copaat, eene compagnieschap aanging. In 1784 werd
een derde speelbank, >/de Eugelscke Club," geopend,
welker oprichter, Levoz, weigerde het bisschoppelijk
priviegie te koopen, waaruit een geding ontstond, dat
nog aanhangig was toen de Fransche revolutie van
1789, eene maand later door de Luiksche omwenteling
gevolgd, een einde aan de wereldlijke souvereiniteit
der prinsen-bisschoppen maakte. Onder de Fransche
overheersching bleven de speelbanken te Spa, evenals
in de overige badplaatsen van het keizerrijk, in stand.
Het Nederlandsche gouvernement verlengde het privi
legie der concessionarissen eerst in 1816, voor 6 en
vervolgens, in 1822, voor 25 jareü, en door het Bel
gische bewind werd diezelfde verlenging in 1847 en
in 1859 verleend. TJit kracht der laatste verlenging,
zou het octrooi of privilegie eerst in 1880 zijn geëin
digd maar bij de Belgische wet van 21 Gctober 1871
is de sluiting der banken tegen behoorlijke geldelijke
schadeloosstelling van de betrokken stedelijke en andere
kassen op 31 October 1872 vastgesteld. Naar beweerd
wordt, hebben de speelbanken te Spa gedurende het
laatste jaar van haar bestaan eene winst van drie en
een half millioen fr. behaald.
F r a n k r ij k.
Tijdens de vlucht der Napoleons uit Frankrijk was
de civiele lijst des Keizers, voor zoover er aanteekening
van werd gehouden, vele millioenen in voorschot. De
tegenwoordige regeering moet nu aan de heeren Pietri
en Rouher kennis hebben gegeven, dat de huizen die
zij bewonen, als Keizerlijk eigendom werden beschouwd
en in beslag zouden genomen worden, om het lot te
deelen van den vroeger in 't openbaar verkochten Keizer
lijken inboedel. De ex-Keizer echter heeft dit voor
komen door een wissel van vier millioen fr. over te
maken, hoewel hij volgens de verklaring van zijn
secretaris Pietrie dood arm is.
De partijen in Frankrijk roeren zich meer dau
sedert den val van Napoleon 't geval was. De fusio-
nisten hielden een banket in Bordeaux. Thans meldt
het orgaan van den heer Thiers, dat de Graaf de
Damas d'Hautefort, kamerheer, Raad en vriend van
den Graaf de Chambord, in Parijs is aangekomen, ten
einde aan de legitimisten de te volgen gedragslijn voor
te schrijven. Daartoe zal voor de heropening der Nati
onale Vergadering eene vergadering dier heeren worden
belegd. Thiers laat er bij voegen, dat hij alles zal
doen wat zijn plicht tot zelfbehoud hem voorschrijft.
Intusschen schijnt vau die zijde voor Thiers geen
oorzaak tot vrees te bestaan, immers blijkt duidelijk
genoeg, dat de legitimisten geen uitzicht hebbende
ultramontaneu beginnen den vertegenwoordiger van 't
beginsel te verlaten. De Osservatore Romane heeft het sein
gegeven en nu wordt in de Nationale Vergadering
een Katholieke fractie gevormd, die niet naar staat
kundige, maar naar R.-Kath. geloofsbelijdenis vraagt.
Dit zijn hoofdzakelijk leden der uiterste rechterzijde,
die vroeger tot de legitimisten behoorden maar thans
met Thiers willen gaan, indien hij de belangen dei-
Kerk, zoo als zij die verstaan, wil dienen.
Thiers heeft tegenwoordig veel te stellen met zijne
generaals. Niettegenstaande de tegenspraak der officieren
te la Fère, wordt door de Tablettes volgehouden, dat
zijn mededeeling omtrent de Bonapartistische sympa
thieën der officieren juist zijn. Er zijn door den
redacteur, den heer Ganasco, deswege mededeelingen aan
den heer Thiers gedaan, waarover deze zich niet op zijn
gemak gevoelt, vooral met het oog op een mogelijke
interpellatie in de Vergadering. De dappere Ducrot
brengt den president mede in 'tnauw. Terwijl de
heer Thiers onderhandelt om tegen geldelijke guarantie
een vervroeging van de ontruiming van het Fransche
grondgebied door de Duitschers te verkrijgen, komt
een der aanvoerders van liet leger met een dreigende
dagorder voor den dag, die de geheele onderhandeling
op losse schroeven stelt. De generaal heeft een be
risping ontvangen. De Avenir National meent dat
dit niet voldoende is, die berisping moet in 't Journal
Officiel worden opgenomen, beter nog indien generaal
Ducrot van zijn commando werd ontzet; men zou
daardoor tevens het publiek een genoegdoening geven,
want de gewezen verdediger van Parijs staat slecht
aangeschreven. Thiers is echter bang dat hij de hoofden
van het leger daardoor nog meer van zijne republiek
zal vervreemden.
Het belastingkantoor te Bassèges is door 150 lieden
aangevallen. De gendarmes hebben het verdedigd
aan beide zijden vielen eenige gewonden, terwijl twee
oproermakers sneuvelden.
Enoeland.
De Kamer van Koophandel van Manchester heeft
Maandag hare driemaandelijksche vergaderinggehouden.
Het handelsverdrag met Frankrijk werd in die ver
gadering hevig gegispt en uitstekende redenaars waren
van meening, dat het verkieslijker was om het bestaande
tractaat te laten afloopen, zonder het te vervangen,
dan nieuwe offers te brengen aan het beginsel van
vrijen handel.
De ijverige en talentvolle bestrijder der beschermende
rechten in Frankrijk, (le heer Michel Chevalier, heeft
thans in de Presse eene waarschuwing aan Engeland
gericht om niet weder tot het beschermend stelsel
terug te keeren. Pruisen is altijd meer of min dei-
voor den vrijhandel geweest. Vroeger onder den be
perkten vorm van de Zollverein, heeft het dat stelsel
thans over geheel Duitschland uitgestrekt. Indien
Engeland het breede pad van free trade verlaat, door
een teruggaande beweging op dit gebied in een deel
van Europa aan te moedigen, zal het kabinet van
Berlijn zich haasten daarvan partij te trekken en door
het huldigen van dit beginsel Engeland op handels
gebied overvleugelen even als liet dit op staatkundig
gebied heeft gedaan. De Engelsche bladen nemeu het
schrijven van den heer Chevalier met meerdere of
mindere ingenomenheid over.
Eergisteren is voor het eerst de geheime stemming
in al de burgten van Engeland toegepast, voor de
verkiezing van raadslieden, 't Schijnt dat men er nog
niet achter is hoe dit op de eenvoudigste wijs toegaat,
althans wordt gemeld, dat het stelsel zoo omslachtig
is en zooveel tijd vereischt, dat het stembureau niet
in staat is gereed te komen tegen het uur van
sluiting, 4 uur.
Weder heeft Londen een van zijne groote populaire
uitspanningen verloren. Oxford Music Hall Is tot den
grond toe afgebrand. De ondernemer kondigde, terwijl
de vlammen nog hier en daar uitsloegen, aan, dat hij
zijn soriées in Canterbury Hall zou voortzetten.
Het Japansche gezantschap iu Engeland heeft meer
van een wetenschappelijke- dan van een staatkundige
zending. De heeren reizen en trekken van het eene
einde van Engeland naar het andere, en wat op 't
gebied van marine industrie of handel te zien is,
wordt -door hen met zorg bestudeerd. De Engelsche
regeering zoowel als de industrieelen wedijveren in
voorkomendheid jegens de verre gasten.
De werkman klaagt over dure tijden en karig loon,
hier en daar hebben zij door dwang verbetering in
hun toestand gebracht. Zij zijn echter op verre na
niet de grootste slachtoffers van de veranderde waarde
van het geld. Kleine ambtenaren, klerken, onder
wijzers enz. enz. hebben het dikwerf vrij wat zwaarder
te verantwoorden en al brengt nu hunne maatschap
pelijke positie mede, dat zij niet zoo luide hunne
stem kunnen verheffen, het blijkt toch dat er zijn,
die dien staud niet geheel vergeten. De Engelsche
minister van koloniën geeft een voorbeeld dat menig
ambtenaar in den vreemde zal doen watertanden.
Overwegende dat de tegenwoordige traktementen van
de kleinere ambtenaren niet meer in verhouding staan
tol de tijdsomstandigheden, wordt het traktement dei-
jongste klerken bij dat departement van ƒ1200 ge
bracht op ƒ8000 met jaarlijksche verhooging van
ƒ240, tot een maximum van/7200. Die min. schijnt
op bekwame ambtenaren gesteld te zijn.
Van 1 tot en met 8 November.
Geboren
Een zoon van W. Timmermans eu M. Boogerd.
Een zoon van J. Lokker en W. de Vlieger.
Een zoon van D. Coumou en G. Elenbaas.
Een zoon van P. J. Bos en E. B. Prommel.
Eene dochter van H. Schoonis' en D. S. Luitwieler.
Eene dochter van J. Pistorius en P. Smallegang.
Gehuwd:
J. van den Boom, jm. en K. M. Hendriks, jd,
W. Houtkamp, jm. en C. M. Muste, jd.
Overleden:
C. Botvliet, oud 18 in. d.
J. Wijsman, oud 1 j. z.
W. C. Mouthaan, oud 6 w. (Overl. te Hoedekens't:r ^oor
24 Oct«raa of
J. Tichum, oud circa 84 j.vrouw van A. van der
<ids-
■i prm
wor-
