HOOFDSTUK VIT.
onderwijs kunsten en wetenschappen,
a. Scholen voor layer onderwijs.
Omtrent enz.
In den verloopen jaarkring zijn de inrigtingen voor onderwijs"en op-
voediug iu dit gewest, onder liet voortdurend ijverig en zorgvuldig toe-
zigt van de schoolopzieners en plaatselijke schoolcoinmissicn en eene
behoorlijke handhaving der bestaande verordeningen wederom aan haar
doel nuttig dienstbaar geweest.
De onderwijzers gaau over het algemeen voort, hunne betrekking met
bekwaamheidnaarstigheid en ijver te vervullen en daannedeNeeu goed
gedrag te paren. Slechts weinige maken in dat een of ander eene uit
zondering.
Deze enz.
Aau het schoollokaal te Brouwershaven werd eene verbetering aange-
bragt, door het maken van eenen nieuwen uitgang en het stellen eeuer
heining aan de westzijde.
Voorts enz.
Op het laatste des vorigen jaars is door ons besloten aan de
gemeenten Serooskerke (Schouwen) van wege de provincie een sub
sidie van ƒ300 en een renteloos voorschot van ƒ360 te verleenen
voor de vergrooting van het schoollokaal aldaardie dit jaar zal
worden uitgevoerd. De nadere vermelding hiervan als ook van den
voorgenomen bouw van een nieuw schoollokaal te Wcstkapelle en de
daarvoor verleende geldelijke hulpzal in het volgend verslag hare
plaats vinden.
b. Scholen van lijzonderen aard en strekking.
Omtrent enz.
e. Latijnsche scholen en gymnasia.
De inrigtingen van dien aard bepalen zich in deze provincie tot de
gemeentelijke gymnasia te Middelburg en te Zierikzee.
Naar hetgeen omtrent het onderwijs wordt gemeld is het op beide
goed eu levert het voldoende uitkomsten op.
In 1854 werd het op het gymnasium te Middelburg door 31, en
op dat te Zierikzee door 24 leerlingen ontvangen.
In enz.
g. Kunsten en wetenschappen.
Het enz.
Er bestaan thans in de provincie 5 Gymnastiescholen te weten:
2 te enz.
1 te Zierikzeemet 22 leerlingen (14 jongens en 8 meisjesen
1 te enz.
HOOFDSTUK VIII.
armwezen.
De enz.
De toestand van het armwezen is volgens de verslagen der ge
meentebesturen over het algemeen achteiTiitgaandehet getal van
hen die ondersteuning behoeven neemt meer en meer toe. De kwij
nende toestand van handel en nijverheid in de groote gemeenten de
ongelijke verhouding der werkzaamheden tot de toenemende bevolking
van den arbeidenden stand de hooge prijzen der eerste en nood-
wéndigste levensbehoeften, en de strengheid en langdurigheid van
den afgeloopen winterkunnen daarvoor als zoo vele oorzaken wor
den aangewezen. Die oorzakenvoor zoo ver ze niet voorbijgaande
zijn, weg te nemen ligt buiten het bereik der besturen en zoo lang
die bestaan kan geene verbetering in den toestand van het armwe
zen verwacht worden.
Tot enz.
HOOFDSTUK IX.
openbare veiligheid en gevangenissen,
a. Openbare veiligheid.
Gedurende het jaar 1854 is de openbare rust en orde in deze pro
vincie nergens verstoord geworden. Van gewelddadige aanrandingen
van personen of eigendommen enkele diefstallen in eenige gemeenten
uitgezonderd, die echter over het algemeen van weinig belang schijnen
geweest te zijn hebben wij niets vernomen.
Volgens enz.
Door de arrondissements-regtbank te Zierikzee werdenter zake van
bedelarij 6 personentot gevangenisstraf veroordeeld3 personen tot
gelijke straf en voorts om, na het uiteinde daarvannaar een bedelaars
gesticht te worden overgebragt. Een beklaagde werd vrijgesproken.
Te enz.
Plet beheer der gevangenissen is steeds regelmatig.
Voor voeding, ligging, verwarming bewassching verzorging van
zifjken wordt behoorlijk gezorgd. Uithoofde der duurte van de levens
middelen zijn de aanbestedingen voor de voeding der gevangenen met
aankleve van dien overeenkomstig de voorschriften iu de gestichten te
MiddelburgZierikzee en Goes voor twee halfjarige termijnen geschied.
De aanbesteding had plaats
Te Zierikzeevoor eiken gevangenen daags 36 ets.
De enz.
In het huis van arrest te Zierikzee bedroeg het getal verblijfdagen
4919, daaronder kwamen 387 ziektedagen voor, verdeeld over 26 per
sonen 259 gevangenen bleven van ziekten bevrijd.
In enz.
HOOFDSTUK X.
rijksmiddelen.
a. Directe belastingen.
De enz.
g. Kosterijen.
De opbrengst in 1854 was 54,637,39 dus ƒ2,018,715 meer dan in
1853 en zulks' bij tien postkantoren enz.
HOOFDSTUK XI.
waterstaat.
De inhoud van dit en het volgende hoofdstuk is voor een groot deel
ontleend aan de welwillende medede dingen door den hoofd-ingenieur
in het 11de distxdet van den waterstaatopzettelijk voor dit verslag
gedaan.
a. Rivieren.
In den staat onzer x-ivicren en stroomen heeftover het algemeen
geen merkwaardige verandering plaats gehad.
Sommige enz.
Het afgeloopen jaar heeft zich gekenmerkt door eeu meer dan gewoon
groot aantal oever- en dijkvallen. Aan de vooroevers en zeedijken van
de ealamiteuse polders heeft een zoodanig verschijnselna ons vox'ig ver
slag ellhxaal plaats gehad.
De enz.
Den 19 van dezelfde maand had er wederom een dergelijke ram*
plaats aan den polder Bruinisse nabij de in 1852 bezonken oeveraf-
schuiving. Het hooge schor viel ter lengte van 45 ellen weg, tot zoo
danige breedte dat er op 25 ellen van den dijksteen eene diepte van
3,50 ellen onder laag water werd gepeild. Daar meerdere scheuren
grootere grondverliezen deden vreezen, werden daarentegen doeltreffende
middelen aangewend welke ƒ4900 hebben gekost.
De enz.
Volgens het verslag van Burgemeester en Wethouders van Ouwer-
kerk aan den gemeenteraad over 1854heeft er een val plaats gehad
in den vooroever van een uitstekend punt der zeewering van de Vier
Bannen van Duiveland, en is daarin door eene bestox-ting voorzien.
Er schijnt geen gevaar bestaan te hebben, want het dijkbestuur heeft
dit voorval niet medegedeeld zoo als andersvolgens art. 26 van het
polderreglement zou moeten geschied zijn.
Den enz.
HOOFDSTUK XII.
wegen.
De wettelijke bepalingen op het berijden der straatwegen bij dooi-
weder navorst zijn in deze px-ovincie bij tijds toegepast; de beperking
van het berijden heeft plaats gehad van den 2S Februarij tot en met
den 19 Maart jongstleden. Daax-door zal grootendeels de beschadiging
zijn voorgekomenwaaraan andersna zoo streng en langdurig vrie
zend weder als in den vorigen winter heerschtede straatwegen bloot
staan.
Schade aan de wegen door ijsganghoogen rivier-stand of andere
buitengewone oorzakenhebben wij ook thans niet te meldenenz.
c. Gemeente-polder- of buurtwegen en voetpaden.
Van enz.
Bij uw besluit van den 11 Julij 1854, no. 6, zijn rentelooze voor
schotten tot verbetering van wegen verleend:
Aan enz.
Aan de concessionarissen van den weg van Zierikzeenaar Brou-
wershaven ten bedrage van 3700, voor de voltooijing der bestrating
van dien weg.
Door enz.
HOOFDSTUK XIII.
landbouw.
De berigten omtrent den oogst van 1854 zijn uiteenloopende. Vol
gens sommigen viel hij zeer gunstig uitvolgens anderen minder gunstig.
Volgens het gevoelen vaxx één gemeentebestuur zou hij zijn tegenge
vallen.
Wanneer wij te zamen trekken hetgeen bij de velschillende jaarver
slagen daaromtrent is medegedeeld gelooven wij daaruit tot de slotsom
te mogen komendat de ooust van 1854 niet geheel beantwoord heeft
aan de groote verwachtingdie men zich daarvan had voorgesteld.
Twee enz.
HOOFDSTUK XIV.
verveening jagt en visscherij
a. Vei-veening.
Van enz;
b. Jagt.
De staat van het jagtveld was over het algemeenvoldoende.
Hazen werden in genoegzame getale aangetroffen. Patrijzen en water
wild daarentegen werden weinig gevonden. Er werden 3iö groote en 6
kleine jagtacten afgegeven de daarvoor betaalde regten bedroegen 4770
hel' zegelregt niet mede gerekend.
Over schadelijk gedierte werd niet bijzonderlijk geklaagd. Voor pre-
mien wegens het dooden van 9 fluwijnen, 249 bunsings 133 wezels,
5 valken17 havikken, 44 sperwers en 1 hermelijn werd eene som van
ƒ136,40 uitbetaald.
Bovendien werden door de leden eener bijzondere vereeniging te Sta-
venisse gedood 39 kraaijen18 eksters 270 spreeuwen 2 sperwers
500 musschen en 529 mollen.
Voorts vinden wij in het jaar-verslag van Haamstede vermeld, dat
onder die gemeente jaarlijks 8000 tot 10,000 konijnen worden
gevangen.
Het toezigt werd, door de daartoe aangewezen beambten, naar be
lmoren uitgeoefend.
Het getal bekeuringen bedroeg 217
c. Visscherij in de binnenwateren.
De enz.
d. Visscherij buiten gaats
De enz.
Van Zierikzee voeren in 1854 vier schokkers en botterschuiten te za
men met 12 koppen bemand, ter vischvangst. Verdere bijzonderheden
zijn ous daaromtrent niet bekend geworden.
HOOFDSTUK XV.
ambacïits- en fabrijksni.tverheid.
De calicotsweverijen hebben, gedurende 1854, weder een aanzienlijk
getal pex-sonen bezig gehouden.
De enz.
De volgende, tot de fabryken en trafyken betrekking hebbende, bij
zonderheden ontleenen wij aan de volgende opgaven.
Middelburg enz.
Zierikzee. De garancinefabrijkmet een stoomtuig, bleef, niettegen
staande de bnitenlandsche aangelegenheden zich eenigzins deden gevoe
len 'met hetzelfde personeel als vroeger werkzaam.
De vlasserij leverde aanvankelijk goede resultaten op. Men acht het
wenschelijk dat hare werkzaamheden op grootere schaal worde voortgezet.
Van de zoutziederij is het debiet zeer toenemend.
In detenjare 1854 opgerigte ijzergieterij werkten 4 manspersonen
die van ƒ9 -ƒ2 werkloon ontvingen. Deze inrigting wordt gezegd
hoezeer sedert kort daargesteldin bloeijenden staat te vcrkecren.
HOOFDSTUK XVI.
handel en scheepvaart.
a. Binnenlandsche handel.
De enz.
Wegens den binnenlandschen handel te Zierikzee vinden wij alleen
lijk aangeteekend dat de meekrappen aldaar, over het algemeen min
der golden dan in 1854.
Van enz.
b. Buitenlandsche handel.
De enz.
In de haven van Zierikzee werden ingevoerdDroogerijen 185
waarde gember 72 pond.granen: tarwe 6 en rogge 51 lastenhout
ƒ260 waarde en 142 tonnen kolen (steen) 43380 pond. en 11318 mud.
pek 4600 ponden; teer 2460 ponden vuursteenen 400 waarde zout
(ruw) 1,411,390 ponden.
De uitvoer bestond uit de proviandering der zeeschepenbenevens 100
stuks gevilde konijnen naar Engeland verzonden.
In de haven van Brouwershaven had geen invoer plaats. Van daar
werden uitgevoerd 63 ossen en koeijen3 kalveren1308 schapen en
437 lammeren.
Te enz.
d. Buitenlandsche scheepvaart.
a. Zeeschepen
Haven van Zierikzee, ingeklaard: van of naar Engeland 12 in- en
14 uitgeklaard, Noorwegen 2 in- en 1 uitgekl., Rusland 1 in- en 1
uitgekl.BelgieTurkije en Oost-Indieieder 1 ingekl. naar China
Australië en Akyab ieder 1 uitgekl.
b. Rivierschepen.
De haven van Zierikzee ingekomen 42 schepen.
Te Brouwershaven zijn binnengekomen 257 schepen, gezamentlijke
tonnenlast 91,488 uitgevaren 63 schepengezamentlijke tonnenlast
29,489.
Langs enz.
Van de beide werven te Zierikzee werden in 1854een bark en
twee sehoonerkoffen te water gelaten. Een fregatschip en twee bark
schepen waren op het einde des jaars aldaar in aanbouw.
Op enz.
Ook van Brouwershaven gaat thans een telegraaflijn langs de noord
zijde van Schouwen tot aau den polder Dx-eischor en van daarover Dirks-
land Ilellevoetsluis en Brielle naar Rotterdam. De kosten dezer lijn,
opgerigt door eene te Rotterdam gevestigde telegraaf-maatschappij
hebben bedragen 33,300.
Het gebruik is den 21 October 1854 voor het algemeen opengesteld.
HOOFDSTUK XVII.
inrigtingen in verband staande met de uitoefening van han-
del en andere bedrijven.
De jaarlijksche herijk der maten en gewigten had in 1854 op den
gewonen tijd plaats en liep geregeld af.
De bij de zaak betrokken ingezetenen kweten zich schier zonder uit
zonderingvan hunne verpligting ten deze. Aan ijkloon werd in 1854
ontvangen in het arrondissement Middelburg (Walcherenmet Nieuw
en St. Joostland) 1298,78in het arrondissement Zierikzee (Schouwen
en Duiveland Tholen met St. Philipsland) 1000,86.
In enz.
b. Middelen van vervoer te water.
Vergunningen enz.
Voor de stoombootdienst tusschemZierikzee en Rotterdam is vei'gun-
nin«r tot uitbreiding vex-leend.
Zoo enz.
Aldus vastgesteld te Middelburg, den 23 Junij 1855.
De Gedeputeerde Staten van Zeeland,
VAN TETSVoorzitter.
S. van der SWALME, Griffier.
TER STADS-DRUKKERIJ VAN DE ERVEN A. DE VOS.
