UITTREKSEL uit het Verslag van Gedeputeerde Staten aan de Staten der Provincie Zeeland
gedaan in de Zomer-Vergadering van 1855.
SM
HOOFDSTUK I.
BEVOLKING.
De wettige bevolking van Zeeland beliep op don. 81 December des
vorigen jaars 102,651 zielen, te weten: 79,300 vau bet mannelijk en
■83,345 van liet vrouwelijk .geslacht.
HOOFDSTUK II.
REGELING EN BESTUUR VAN HET PROVINCIALE HÜISHOUDMi
Dc zes kies-districten waarin de wet vau den 5 November 1852
(Staatsblad uo. 197) dcz'e provincieVoor (le verkiezing van leden der
provinciale staten, heeft verdeeld, zijn dat van Middelburg, Zicrikzee,
Tholen Goes Sluis en Hulst.
In de omschrijving dezer kies-districten is sedert geene verandering
gekomen enz.
Ofschoon de gegeveii voorschriften niet dadelijk medebrengen om
bij dit jaarlijksch verslag in beschouwingen, te treden over de kieswet
in het algemeen, of deze of gene van de daarin voorkomende bepa
lingen in het bijzonder, oordeeleu wij bet echter niet geheel ongepast
van eene, in het afgelopen jaar, over deze wet, met de regering
gevoerde briefwisseling, hier met een enkel woord melding te maken.
De minister yan biuncnlandsche zaken heeft namelijk uit de omstan
digheid, dat dè termijn van vijfjaren, binnen welken volgens art.
9,9 der kieswet, de daar bedoelde tabel moet worden herzien, eerlang
staat te verstrijken, aanleiding genomen om liet gevoelen onzer ver
gadering te vragen of en, zoo jawelke wijzigingen in die tabel,
voor zooveel, deze provincie betreftwcnsehclïjk zouden zijn. O,pk
verzocht de minister om, zoo de ondervinding in de kieswet zelve ge
breken of leemten mbgt hebben aangetoond',' hem daarmede te gelijker
tijd bekend te makenmet opgave van middelen tot herstel.
De gemeentebesturen, die'hierop doorAms werden gehoord, gaven
vrij algemeen als hun .gevoelen tc konnondat de hij art. 41 der kies
wet voor het inleveren der stembriefjes gestelde tijdsruimte zou be-,
hooren te worden ingekort, en voorts de opening der stembriefjes,
indien bet de benoeming van leden van den raad betreft, op den
eigen dag der stemming bepaald.
In gelijken zin is daarop door ons aan den minister geantwoord,
doch alleen voor wat de kleinere gemeenten betreft, dewijl het niet
is tegen te spreken, dat in de tegenwoordige bepalingen der kieswet,
voor die gemeenten, onder anderen wegens liet minder getal leden
waaruit de raad bestaat, een zeker bezwaar gelegen is, en bovendien
voor de weinige daar gewoonlijk aanwezige kiezers eene kortere tijd
ruimte voor de inlevering hunner stembriefjes voldoende is te achten.
"Wij hebben aan den minister alzoo te kennen gegeveii dat, bij.eene
wijziging der kieswet, de tijd van inlevering der stembriefjesin
gemeenten beneden de 5000 zielen, naar ons gevoelen gevoeglijk van
9 uur des morgens tot des namiddags ten 1 uur, zou kunnen worden
ingekort en de opening der stembriefjes, zoo liet dc benoeming geldt
van leden van den raadop den dag der inlevering zeiven- bepaald.
Wat betreft, de bij art. 99 der kieswet bedoelde tabel waaromtrent
door <len ministerhebben wij gezegdons gevoelen mede was ge
vraagd verklaarden wij voor de benoeming van leden van de tweede
kamer der staten generaalaan groote kies-districten boveu kleine de
voorkeur te geven.
Wanneer dierhalve eene wijziging van de bij art. 99 der kieswet
bedoelde tabel, voor zoo veel deze provincie betreft, noodzakelijk of
doelmatig moest worden geacht zou de vereenigiug der tegenwoor
dige kies-districten Zierikzec en Goes tot eén kies-distrietgaven wij
tc kennen, misschien wenschelijk.zijn. Dit gevoelen hebben wij nader
aangedrongen toen de minister van binnenlandschc zaken, nueenigen
tijd geleden op dit onderwerp was teruggekomen en hebben vooral
dc splitsing ontraden van het thans .bestaande kies-distriet. Middelburg
in t.weecn, waaromtrent de minister toen onze meening had gevraagd,
i Wij enz.
Zmnens telling der provinciale staten en kort begrip
van hunne werkzaamheden.
In het personeel van de staten-vergadering van dit gewest, is, se
dert het verslag van liet vorige jaargeene verandering gekomen.
Zij enz.
Voorts is ten vorigen jure door de staten, magtiging verleend om
op de voorwaarden en onder de verpligf.ingeh vervat in de aan hen
overgelegde nota, de stoombootdienst op'.de' Wester-Schclde aan de
hecren j. J. de Kanter en-D. Dropkcrs, to Middelburg, in concessie
te geven. Ook gaven zij te kennen dat de tijdelijke overbrenging
naar de gemeente Tholen van het te Bergen-op-Zoom gevestigde
hoofdstation van de stoombootdienst, tusschen Middelburg en laatst-
gemelde gemeente, geene redenen oplevertwaarom de uitbetaling van
het hij huil besluit van 15 'Julij 1852, no. 4, aan den heer D. Dron
kersv,oor deze dienst toegestaan subsidie zou beboeren te worden
geschorst.
Verder werd door hen bewilligd om de aan de provincie toobehoo-
rende stoomboot de Schelde, met machinerie, ketels en verderen
inventaris benevens de mede aan haar behoorende steigerschuit de
Posthoornaan de reeds genoemde heeren de Kanter en Dronkers
in eigendom over te dragentegen de daaraan door wederzijds te
benoemen -deskundigen' toe te kennen waarde; om eenige .duizend
van den provincialen weg tnsschen Zievikzee en het Zijpe afkomstige,
oude straatkeijen in het openbaar te verkoopen; onderhands aan het
gemeentebestuur van Bruinisse te verkoopeneenige mede aan de
provincie toebehoorendc lasten afval van straatklinkers of briken
eindelijk om eene strook gronds te vervreemden, gelegen aan den
weg van Schoondijkc naar IJzendijkeenz.
Verder werden door de staten eenige rentelooze voorschotten ver
leend; als aan het gemeentebestuur van Clinge 4550; aan directeu
ren van liet middel der straat- en zandwegen in Zuid-Beveland
4000aan burgemeester en wethouders van de gemeente Wissekerke
4058 en aan de concessionarissen van den weg van Zierikzec naar
Brouwershaven f 3700 het eerste tot. herstel van de haven en kade
dier gemeente, de drie laatsten tot verbetering van wegen enz.
Allereerst vermelden wij dan hier dat bij onze beschikking van
den 15 Decemberno. 76, de stoombootdienst op de Wester-Schelde
aan de heeven dc Kanter en Dronkers in consessie is gegeven. On
der dc voorwaardenwaarop uwe vergadering ons tot het verleenen
van die concessie gemagtigd had, behoorde, onder anderen, het
•overnemen door genoemde heeren van de stoomboot de Schelde en
dc steigerschuit de Posthoorn, tegen de daaraan door wederzijds be
noemde deskundigen toe tc kennen waarde. Bij de tauxatie welke
dientengevolge beeft plaats gehad is de waarde van de stoomboot
op 6000, en die van de steigerschuit op ƒ300 bepaald, voor
welke sommen die voorwerpen aan de heeren dc Kanter en Dronkers
zijn overgelaten.
De openbare verkoop der van den straatweg van Zicrikzee naar het
Zijpe afkomstige keijen, bragt zuiver op de som van f 246,59.
Met enz.
PROVINCIALE ARCHIEVEN.
Staatomvang en maatregelen genomen tot beschrijving en regeling
der archieven. Oud archief.
AVij hebben als naar gewoonte hieromtrent het jaarrapport van den
ïirchivarius ontvangen. De inhoud van dat stuk overtreft in belang
rijkheid die van vorige jaren. Heeft tot nu toe de werkzaamheid van
dien ambtenaar zich bepaald tot de catalogisering van het archief dei-
voormalige rekenkamer van dit gewest, in het afgeloopen jaar is door
hein opgevatde beschrijving der aanzienlijke verzameling met losse
charters van het tijdvak der gravelijke regering.
Als enz,
FINANCIEN DER PROVINCIE.
A. Begrooting d,er kosten van het provinciaal bestuur zoo veel
het rijks bestuur is.
Bij Cenen, in uwe najaarsvergadering van 1854 reeds medegedeelde
missiye, vau den 30 September-, no. 96, 2de afdeelingstelde de
minister vau binrienlandsche zaken door toezending van eenen daarbij
gevoegdeu staat, Ons in kennis met dc geraamde kosten van het pro
vinciaal bestuur in dit gewest over 1855, zoo verre deze door den
koning waren goedgekeurden op de begrooting van de rijks uitgaven
waren gebragt.
Bij de wet van den 30 December 1854 (Staatsblad no. 183), zijn
de voor die kosten geraamde sommen onveranderd toegestaantot een
bedrag yan 47,400 zijnde 300 .meer dan voor 1.854 en wel op
den post voor jaarwedden van de ambtenaren en bedienden bij de'
provinciale griffie.
Wij enz.
B. Begrooüng der énkel provinciale en huishoudelijke inkomsten
en uitgaven.
Bij enz.
De staat der geldmiddelen van de provincie is gunstig. Volgens de
rekening wegens de enkel provinciale en huishoudelijke inkomsten en
uitgaven Van dat jaar, waarvan de cijfers door dc algemcene reken
kamer zijn deugdelijk verklaard, en die algemeen verkrijgbaar is ge
steld,, alsmede, met onze .verantwoording, aan al-de leden uwer ver
gadering, binnen don bij de wet bepaalden tijd is toegezondensluit
de dienst van 1853, niettegenstaande dc belangrijke'buitengewone
uitgaven welke daaruit zijn bestreden geworden als onder anderen de
begrinding van den weg van "Wolpliaartsdijkmet een goed slot van
24,485,01.
Volgens enz.
HOOFDSTUK ITT.
HÜTBTTOUDÏNG DER CEMEENTEN.
Tcreenigivg en splitsing, der gemeenten.
Volgens het voor liet, jaarverslag voorgeschrcveu model, behooi'en
wij, bij dit hoofdstuk in de .eerste, plaats slil te staan bij hetgeen
door ons met opzigt tot het vereeuigen of splitsen van gemeenten is
verrigt.
Reeds enz.
Onder dc gemeenten in dit gewest die minder dan 25 kiezers voor
den gemeenteraad tellen, behooreu Bommenè'dë en Duivendijke.
Vermits evenwel daar meer dan 13 kiezers worden aangetroffen
zoude de opheffing van het zelfstandig bestaan dezer beide gemeenten
naar de uiterste door deu. unirÜsffêr van binnenlandschc zaken gestelde
grens bij onze vergaderingimmers voor als nogtot geen punt
van behandeling zijn behoeven gemaakt te worden.
Wegens den bijzondcren toestand intusselien, waarin die gemeenten
verkecrenscheen hare vereenigiug met de naastbijgelegene overweging
te verdienen, eu wel van Bommencde met Zonnemaire. en van Dui
vendijke met Brouwershaven.
Aanvankelijk zijn de betrokken collegiën van burgemeester en wet
houders hierop door ons behoord den uitslag onzer verdere bemoei
ingen in dezehopen wij u bij een volgond verslag tc kunnen mede
deel en.
Voorts hebben wij, in het afgeloopen jaar, de reeds in de staten
vergadering van den 5 Julij 1849 behandelde, doch steeds nog onaf
gedaan gebleven zaak, betrekkelijk dc toevoegingvan de polders Anna
.Taeoba en Angelina de eerste aan de gemeente St.-Philipsland en de
tweede aan Philippine, weder opgevat. Omtrent die van den Anna
Jacoba-polder zijn bereids de vereischte stukken aan den minis'er van
binncnlandscbe zaken opgezonden vergezeld van een gunstig advies
onzer vergadering.
Wel.had dc raad van Bruinisse, waaronder deze polder tegenwoor
dig behoortals ook de aldaar volgens art. 131 der gemeente-wet
gehoorde commissie, zich nadrukkelijk tegen deu voorgenomen maat
regel verklaard maar hoezeer wij zeiven het onaangename voor eene
gemeente gevoelen dat haar een niet onbelangrijk gedeelte grondge
bied ontnomen wordtkwam het ons echter voormet het oog op
dc ligging van den polder welke door een breed vaarwater van de
kom der gemeente Bruinisse gescheiden is en daarentegen onmidde-
lijk aan de gemeente St.-Philipsland grenst, dat hier geene keuze
overbleef, maar dat zijne vereenigiug met de laatstgenoemde ge
meente in liet welbegrepen belang vau dc bewoners moest wouden
aangeraden. Wij hebben daarentegen gemeend de zaak, omtrent de
tpevoeging yan den Angelina-.poldervooreerst op nieuw te moeten
laten rusten eu wel tot zal zijn beslist of aan liet voornemen tot
vereeuiging van Philippine met Sas van Gent gevolg zal worden ge
geven of niet, omdat, wanneer die vereenigiug niogt tot stand komen
de toevoeging van den Angelina-poldor aan Biervliet, waaronder liij
nu reeds voor een klein gedeelte behoort, misschien de voorkeur zon
verdienen. Eindelijk jpoeten wij liier ter .plaatse nog melding maken
van een adres van het gemeentebestuur van Brouwershavenwaarop
wij door den minister van .binnenlatulsche zaken werden gehoord.
Dairhij verzocht dat bestuur dat alle onzekerheid, omtrent de grenzen
zijner gcnicente aan -de waterzijde, door de regering.,mogt worden
weggenomen, door eepe verklaring, dat het gebied der gemeente zich
aan dien kant tot "het diep van ldan,str,p,oni uitstrekt, of door eene
wet, die dit bepaalt. Op dat verzoek nu hebben wij gunstig berigt,
wat betreft de daarbij gevraagde nadere regeling der grensscheiding
van de gemeente hij de wetomdat bij het meer en meer toenemende
gebruik dat van de reede van Brouwershaven wordt gemaakt het
zoowel voor de uitoefening eener goede policie, als om andere redenen
wenschelijk mag worden beschouwd, dat die reede onder een bepaald
regtssrebied en eene bepaalde gemeente behoore, zoodat hierover ia
voorkomende gevallen geen twijfel kan bestaan.
Zamenslelling van de gemeente-radenverandering in het personeel
der burgemeesters en gemeente-ambtenarenopmerkingen omtrent
den. loop van de dienst enz.
Dc enz.
Bij verschillende besluiten zijnin 1854in dit gewest tot burge
meester benoemd geworden van ColijusplaatKats en ICortgeeu de
lieer J. H. Bijbau, met intrekking van de aanstelling van den vroeger
daartoe benoemde; van Hontenisse: de heer J. Sergeant, met intrek
king op deszelfs verzoekwegens den slechten staat zijner gezond
heid van de vroegere benoeming van den lieer A. J. van Waterschoot;
van Bnrgk en Haamstededen heer C. M. Bollevoor den heer
L. L. Bolle, overleden; van Breskcnsden heer M. M. Meijer;
secretaris dier gemeente, voor den Heer A. Luteijn van Zierikzce
de heer rar. B. C. Cau voor den beer M. O. de Crane van 's Heer-
Avcudskevke eu 's Heer Hendrikskimleven-. de heer J. P. J. Butenx
voor den lieer L. de Fo.uwJz.van Kerkwerve de lieer S. M.
Hanse, voor den heer M. Boogerd, en eindelijk van Noordwelle
Kencssc en Serooskcrke (Schouwen)de lieer J. HoogenboomBz.
voor den heer C. Gast, Cz., aan wien op zijn verzoek, een eervol
ontslag uit zijne betrekking werd verleend. Dit was mede hot geval
met de vrotger genoemde heeren Luteijn, de Crane, do Fouw en
Boogerd.
"Volgens enz.
In het personeel der gemeente-ambtenaren kwamen voor zoo verre
ons bekend isonder anderen dc navolgende veranderingen
Te enz.
Te Zonnemaire benoemde den Baad, in plaats van II. J. Berg,
T. van den Bouttot Secretarisenz.
Gemeente-Archieven,
Volgens enz.
Te Zicrikzee is van dc oudere archieven door den. secretaris eene
lijst opgemaaktdie gelegenheid geeft om een overzigt te nemen vau
het aanwezige. De verzameling aldaar schijnt meerendeels te bestaan
uit stukken betrekkelijk de voormalige weeskamer notulen van deu
raad, staten provinciaal en generaal,, enz.; v.oorta in.enkele bescheiden
betreffende stads eigendommen, en welligt ook enkele charters, niet be
hoorende onder die in vroegere jaren door den lieer W. Ermerins ge
classificeerd.
Te Brouwershaven wordt het oude archief bewaard ia eene kamer de
oude secretarie genaamd.
Te enz.
Plaatselijke Geldmiddelen.
Het beheer der plaatselijke geldmiddelen was over liet algemeen'
voldoende.
De enz.
HOOFDSTUK IV.
MEDISCHE POLICIE.
Naar het meerendccl der verslagen van de gemeente-besturenzou de
gezondheidstoestand' der ingezetenen, gedurende het jaar 1854, weinig
te weusclien hebben overgelaten.
Het gevoelen daaromtrent van de provinciale commissie van genees
kundig onderzoek en toevoorzigt, is echter minder gunstig. Volgens
haar aan deu lieer commissaris des kouings gerigt jaarverslag toch kau
het jaar 18,54, voor den gezondheidstoestand der inwoners van dit ge
west niet onder de gunstige jaren worden gerekend, en,zou die jaarkring
nog nadeeliger uitkomsten hebben kunnen geven, wanneer de invloeden
die 's menschen gezondheiden leven bedreigdeuzich in hunne volle
kracht hadden kunnen doen gelden.
Onder enz.
•Het getal gevaccihcerden bedroeg in dat jaar 285.9 dat is 329 meer
dan in 1853. Aan 1946 personen werd de kunstbewerking gratis verrigt.
lm enz.
HOOFDSTUK V.
NATIONALE MILITIE EN SCHUTTERIJEN,
a. Nationale Militie.
Voor ,de lotjng de§ loopenden .jaars hebben zich doen inschrijven
1716 inan. Dit getal gaat dat 'van 1854 met 71 te boven.
Van die lotelingen zijn aangewezen voor de dienst 959 voor één jaar
vrijgesteld 560 en finaal vrijgesteld 197 tc zamen 1716.
Bij enz.
b. Schutterijen.
Dc gewone werkzaamheden der schutterij.en wordenvoor zoo veel
ons bekend is met zorg verrigt.
•Voor enz.
Aan 4 officieren eu 6 onder-officieren en manschappen isin den loop
van 1854, uitgereikt het ecreteeken, tot bel.ooning van eervolle lang
durige werkelijke dienst hij de schutterijenbij koninklijk besluit vau
den 5 Dec. 1851 (Staatsblad no. 149), ingesteld.
Voor het voltallig houden der kaders van .officieren en onder-officieren,
wordt zooveel mogelijk gezorgd.
Tot kap'ilein-kommandant bij de dienstdoende schutterij te Zierikzec
is benoemdde lieer H. IP. Mulode Houwer, in plaats van den heer
nil1. A. J. F. Et/Ierop zijn verzoek eervol ontslagen terwijl in de vaca
ture van de komraandcrende ofiiciersplaats hij het hataillon rusteude
schutterij no. 4 ontstaan door het overlijden van den heer A. J. Callen-
fe/s is voorzien door de benoeming van deu. heer P. B. A. Schouten.
De enz.
HOOFDSTUK VI.
KERKELIJKE ZAKEN.
Bij enz.
Met betrekking tot de kerkelijke gemeenten kunnen wij nog de vol-
gende bijzonderheden medcdeclen
Bij eene door het klassikaal bestuur van Zierikzeekrachtens het
nieuwe algemeen reglement voor de Nederlaudsohe Hervormde
kerk, met goedkeuring van het provinciaal kerkbestuur genomen en
ook door Zijne Majesteit bij besluit van 15 Augustus 1854, no. 53,
goedgekeurde beschikking is bepaald, dat de Hervormde bewoners
van de burgerlijke gemeente Bommenede en Bloois, wier kerkonder-
hoorigheid nog niet wettig geregeld waskerkelijk zullen beliooren
tot de Hervormde gemeente van Zonnemaire, en, met de leden dezer
gemeente, zullen "uitmaken eene vercenigde gemeente, onder de be
naming -van Zonpeniaire cum annexes.
Voorts werd door de hoog eerwaarde heeren F. J. van Vree en
J. van Hooijdonk bisschoppen van Haarlem en vau Breda ieder
voor wat zijn bisdom betreft, een algemeen reglement vastgesteld
voor de parochiale kerkbesturen in het bischdom. Deze reglementen
zijn bij Zijner Majesteits .besluiten van 30 Julij en 31 December
1834, nis. 5S en 83, voor zoo veel noodig, goedgekeurd, onver-
minderd de gehoudenlieid dier kerkbesturen om zich bij de vervulling
der voor lien uit die kerkelijke reglementen voortvloeijeude verpligtin-
gen tevens ook te gedragen naar de wetten en openbare verordeningen
waar hij de bevoegdheid tot liet aangaan yan burgerlijke handelingen,
i met opzigt„totde zedelijke .ligqhamen in het algemeeneu tot de gods-
d enstige gestichtenkerkelijke gemeenten en inrigtingen in het bijzon-
dermogt zijn beperkt of aan 'zekere formaliteiten onderworpen.
Het reglement voor het bisdom Breda is door den kerkvoogd echter
aanvankelijk slechts uitvoerbaar verklaard, in dat gedeelte van zijn.
dioceesalwaar het decreet van 30 December 1809 betrekkelijk de
kerkfa'irykenniet teil uitvoer is gelegd, en zal voor het overig ge
deelte, zoowel als het reglement voor het bisdom Haarlem, eerst in
werking treden bij de kauonieke oprigting der parochiën. Deze heeft
voor zoo ver ons bekend is, nog niet plaats gehad.
Ten opzigte van kerkelijke of daaraan min of meer verwante aan
gelegenheden deden zich enkele moeijelijkheden voor.
Te Haamstede namentlijkontstond verschil over de oprigting
van een gebouw tot uitoefening van de ooenbare godsdienst van
afgescheidenen van het Hervormd kerkgenootschap op eene plaats
170 ellen en dus binnen den bij art. 7 der wet van 10 September 1853
(Staatsblad no. 102) bedoelden afstand van 200 ellen, van het kerk
gebouw der Hervormde gemeente gelegen. Het gemeentebestuur wei
gerde verlof voor de oprigting te rlier plaatseomdat het daarvan
stoornis der orde voor beide godsdienstige gezindten vreesde. Van
die beslissing des gemeentebestuiirs kwam men bij ons in beroep.
Nadat wij het geineeutebestnur hadden gehoord, is de oprigting ter
bedoelde plaats door ons toegestaan omdat het huiswaarin de
Afgescheidenen tot dus ver hunne bijeenkomsten hielden, veel nader
dan het nieuw op te rigien gebouw, slechts op eenen afstand van 64
ellen van het kerkgebouw dev Hervormden stondzonder dat daaruit
zoover bekend was, stoornis voor de godsdienstoefeningen van deze
ontstonden er geene aannemelijke reden aanwezig was om van de
oprigting vau een gebouw, op eene erve, ruim 109 ellen verder van
dat kerkgebouw en niet aan de openbare straatmaar achter audere
gebouwen gelegen, steornis van de opeubire orde te duchten. Tegen
onze alzoo gedane uitspraak zijn geene bezwaren ingebragt.
Door enz.
Aan onderscheidene kerkgebouwen pastorijen of hetgeen daartoe
behoortwerden in 1854 vernieuwingenherstellingen of verbeteringen
voltooid ondernomen of uitgevoerd.
Voltooid enz.
Ondernomen of uitgevoerd werden verder bij de Hervormde ge
meenten te weten
Te enz.
Te Eikerzee eene herstelling aan de kap van den toren op bet
kerkgebouw, waarvoor eene som van 300 is opgenomen
Te enz.
