ij
1
Toorts werd te Domburg een gebffüw ingerigt "tot
schoollokaal en tevens voorzien in eene onderwijzers-
woning. Van wege do provincie is voor hel schoollokaal
■een subsidie van ƒ300 en een renteloos voorschot van
ƒ700 verleend geworden. Het overige ongeveer ten
i)edrago van ƒ900 werd door de gemeente gedragen.
Tevens werd geheel voor gemeente-rekening te
tjoes een gebouw of lokaal ingerigt voor de school van
minvermogenden bedoeld op hladz. 29 van ons vorig
jaarverslag met woning voor den onderwijzer te He-
uesse het schoollokaal belangrijk verbeterd door bet
aanbrengen van nog een lichtraam het verplaatsen van
<3on pwtaal en eonen schoorsteen, en opverwing, en dat
te Aardenburg insgelijks verbeterd door aanbrenging van
vier nieuwe ramen
Overigens werden door ons van wege de provincie
aan de openbare school te Retranchement, twee kaarten
«ene van de Nederlanden en eeno van Zeeland ten ge
schenke gegeven.
Wij kunnen hier nog voorloopig aanstippen dat het
in slechten staat verkeerende schoollokaal met onder
wijzerswoning te Nieuwvliet dit jaar met hulp van
bel rijk en de provincie zal vernieuwd worden. De
nadere meer bepaalde mededeeling dienaangaande
zal in het volgend jaarverslag hare plaats vinden.
d. Schoolonderwijzers-Gezelschappen
Het getal daarvan in 1853 bedroeg 19 met 204 leden.
De daarmede in verband staande oefenscholen voor
ondermeesters en kweekelingen te Middelburg, Zierik
zee Goes en Tholen gevestigd telden 55 leden. Deze
gezelschappen ^en scholen beantwoorden voortdurend
aan hun doel.
c. Latijnsche scholen en Gymnasia.
Bepaalde latijnsche scholon worden in deze provincie
niet gevonden. Er bestaal echter twee gemeentelijke
gymnasia één te Middelburg en één te Zierikzeo, welke
laatste ten vorigen jare door bet hooger bestuur onder
de erkende gymnasia is opgenomen.
Het getal leerlingen beiiep den 15 Junuarij dezes
jaars, op dat te Middelburg 27, en op dat teZierikzoe 21.
De slaat van hel onderwijs is op beide gunstig.
g. Kunsten en Wetenschappen.
Hot enz.
Het bestuur der maatschappij tot bevordering van
landbouw en veeteelt in Zeeland, onderging in 1853 een
groot verlies, door het afsterven van zijnen waardigen
voorzitter, den heer C. VisHij werd in die hoedanig
heid door don beer m.r C. van der Lek de Clercq te
Zierikzeo vervangen.
De maatschappij bleef gedurende'gomeld jaar', hare
werkzaamheden volgens nieuwe statuien voortzetten,
en trachtte bij voortduring door gepaste middelen haar
doel te bereiken namelijk de belangen van landbouw
en veeteelt te bevorderen zoodat door aanwending
van betrekkelijk geringe opofferingen on kosten meer
dere en betere uitkomsten worden verkregen.
Do algemeene vergadering der maatschappij werd in
de maand Julij te Oostburg gehouden bij welke gele
genheid levens eene tentoonstelling van paarden, groot en
klein vee, en werktuigen voor den landbouw plaats had.
Het getal leden der maalsch. bedraagt ongeveer 1100.
De en'z.
Te Zier ik zee werd in 1853 eene afdeeling der maat
schappij tol' bevordering der toonkunst opgerigt. Zij
telt 40 gewone leden en een honorair iid. De beide aan
die afdeeling verbonden zangvereenigingen bestaan uit
42 en 28 leden.
Te enz.
Voorts bestaan fer genoemde plaatse Middelburg
twee gymnastiescholen de eene voor kinderen van den
gegoeden stand, lelde 60 leerlingen, waaronder 15
meisjes bij de andere voor de minvermogende klasse,
werd aan 31 jongens onderwijs gegeven.
Ook te Goes en to Zierikzeo bestaan dergelijke sfcholen.
Het getal leerlingen te Goes bedroeg ongeveer 100 dat
van de school te Zierikzee is niet bekend.
Aangaande de teeken-academie te Middelburg en
de teekenscholen le Goes, Vlissingen en Zierikzee wor
den eenige bijzonderheden in de volgende opgaaf mede
gedeeld
Aanwijzingen omtrent de leerlingenVjn de teskenschool
te Zierikzee
Die volle contributie betalen 5 halve contrib. 21 en
db' gratis onderwezen worden 24 te zamen 50.
Verdeeling van hel onderwijs.
a. Voorbereidend ouderwijs voor eerslheginncndcn
Lijn teekenen 10 praclisclte meetkunde 4 samenge
stelde meetkunde 8 doorziglkunde 3.
b. Vereenigd onderwijs voor al de leerlingen.
Theoretische meetkunde 10 bouwkundige orden 12,
teekenen van gedeelten des menschelijken ligchaams
naar voorbeelden 15.
c. Bijzonder onderwijs voor de nuttige kunsten.
Teekenen van voorwerpen van bouwkunde 22 be
schrijvende meetkunde 4.
V, ij der ouder wijs voor de schoone kunsten.
o van het menschelijk bgchuam, naar beelden
i-ya naakt model geene.
Aan de leeken-acsdem'ie te Mtddelbufg en aan de
'teekenscholen le Vlissingen en te Zieiikzee werden in
1853 eene groote en vijf gewone medailles door de
regering geschonken*
HOOFDSTUK VÏIÏ.
ARMWEZEN.
ïn enz.
Instellingen ter werkverschaffing aan behoèfligen op
andere lojze dan in daartoe ingerigle werkplaatsen.
Van deze instellingen waren den 31 December 1853
aanwezig 3 in gemeenten boven en 2 in gemeenten be
neden de 5000 zielen. Een van die in laatst bedoelde
gemeente was gesubsidieerd.
Geene van deze instellingen was vroeger begrepen
onder de werkplaatsen van liefdadigheid.
De werkzaamheden hebben beslaan, in de uitoefening
en het aanleeren van verschillende ambachten en band-
werken onder de Iraëliten voor rekening van de te
Middelburg daarvoor bestaande commissie van welke
reeds in het verslag van 1852 melding is gemaakt.
Voorts het verbeteren van publieke wegen en wandel
plaatsen het maken van spijkers het pluizen van
touw het uitdiepen der haven en lundbouwerswerk te
Zierikzee, Vlissingen, Stavonisse en Nieuw- en St. Joos-
land. De inrigling te Vlissingen bestaat reeds sedert
eenige jaren doch is daarvan in do laatste jaren geen
opgave gedaan.
Voor enz.
e. Hulpbanken
Op den 1 Januarij 1853 was eene instelling van dien
naam bekend aanwezig in eene gemeente i>oven de
5000 zielen, en den 31 December daaraanvolgende
waren er in die gemeenten 2 aanwezig.
Deze tweede hulpbank waarvan over 1853 voor het
eerst opgave is gedaan is reeds in 1850 te Zierikzee
door het bestuur van de aldaar beslaande vereeniging lot
wering der armoede en bedelarij opgerigt welke de
noodige fondsen renteloos verstrekt,
De winst die de bank afwerpt komt ten voordeele
der vereeniging. Even als bij de bank te Middelburg
wordt bij die le Zierikzee onder borgstelling voorschot
verleend ook op pensioenen en met vermindering van
renten van die voorschotten die binnen daarvoor be
paalde termijnen worden teruggegeven.
Bij de laatstgenoemde bank is als beginsel aangeno
men geene voorschotten le verstrekken voor hoi aan
schaffen vau eersie levensbehoeften maar wel tot de
aanschaffing van zoodanige voorwerpen welke lot de
uitoefening van eenig bedrijf noodig zijn of lol voort
zetting of uitbreiding van eenige nering moeten dienen.
Ten slotte moet worden opgemerkt dat in 1850 y in
de gemeente Goes tot stand is gekomen eene vereeni
ging van gegoede ingezetenen, met bel doel om door
persoonlijke toenadering lol minvermogenden en uit
oefening van zedelijken invloed ben zoo mogelijk voor
verdere verarming le behoeden. Later werden met dat
zedelijk toezigt verbonden pogingen om op verschil
lende wijze, ook materiële hulp le bieden, en werd door
do vereeniging eene breiscbool opgerigt en door kleine
werkzaamheden en ve/koop van tegen fa brij ksp rijs inge
kochte goederen, aan sommige huisgezinnen veruiensten
bezorgd.
Indien deze vereeniging haren werkkring konde uit
breiden men zou de inngting onder de meest ge-
wenschte en heilzaamste kunnen rangschikken.
HOOFDSTUK IX.
OPENBARE VEILIGHEID EN GEVANGENISSEN,
a. Openbare veiligheid
Er zijn enz.
Te Goes te Middelburg en te Zierikzee heeft zich
de behoefte aan eene verbetering van het policiewezen
doen gevoelen.
Te Goes zijn 3 agenten van de Ist® en 4 agenten
van de 2de klasse benoemd ter vervanging van de
vroegere nachtwakers mensehen van gevorderden
ouderdom van wier dienstijver niet voel meer le
wachten was.
Het getal agenten te Middelburg is van 5 op 9 ge-
bragt. Te Zierikzee is het getal agenten met één ver
meerderd ook is voor die gemeente een veldwachter
benoemd.
Over bet algemeen wordtomtrent de wijze waarop
de policie-beambten hunnen pligl vervulden gunstige
getuigenis gegeven. Slechts één veldwachter moest
wegens wangedrag ontslagen worden.
De enz.
De volgende branden hadden in 1853 plaats.
Den 20 Februarij ontstond er brand in twee stallin
gen onder Aardenburg die gedeeltelijk tot berging
van brandstoffen werden gebezigd. De'schade beliep
150. Een der stallingen was tegen brandschade ver
zekerd. On voorzigligbeid was de oorzaak van dit onheil.
Den 24 Februarij sloeg de bliksem in den toren van
hel raadhuis te Zierikzee. De schade was, door spoedig
aangebragle hulp gering.
Den 26 Februarij werd de kerktoren ie Arnemuitiea
door het Mik sém vuur getroffeft, Er Werd echter daar
door geen brand veroorzaakt.
Op den 20 Maart ontstond er brand op eene bofsted
Onder Aardenburg. Eene schuurmet het zich daarit
bevindende landbouwers-gereedschap 16 paarden 2(
melkkoetje» een aantal hoenders benevens eene aan
zienlijke hoeveelheid graan hooi slroo hout enz.
werd ëebè prooi der vlammen. Do schade werd ój
ƒ14,000 berekend. De vernielde goederen zoo roe
rende als onroerende waren tegen brandschade niet
verzekerd. Daar Vnen dit onheil aön kwaad will igliei
meende te moeten toeschrijven stolde de justitie des
wege een onderzoek in hetwelk echternaar het
schijnt geen gevolg heeft gehad.
Den 30 Maart Werd te ïierseke één woonhuis me(
belendende schuur éenige bouwgereedschappen, de mei
kerij 8 runderen en 2 varkens door het vuur vernield
De oorzaak dézer ramp was onbekend.
Den 12 April verbrandde ten gevolge van onvoor
ziglighëid ónder Zuidzande het huisje eens arbeiders
met bijna den geheelen schamelen inboedel.
Den 25 Mei werd de schuur van een alleen staand
hoefje, onder Poortvliet eene prooi der vlammen.
Den 13 Junij werd eene schuur onder St. Laurens
alsmede eene schuur onder Groededoor het hemel
vuur in de asch gelegd.
In den nacht van den 24 op den 25 junij sloeg
bliksem mede in ëetiè schuur onder Eikerzee den 9
Julij in eene schuur te Axel en op den 13 dier maand
in eene schuur onder Domburg alle drie werdén met
hetgeen zij bevatten door het vuur vernield.
In den ochtend Van den 19 Augustus brandde eeno
zoogenaamde zomerkeet onder Nieuw- en St. Joosland,
ten gevolge van Onvoorzigtigheid geheel af.
Te Graauw ontstond op den 20 Augustus door eene
onbekende oorzaak brand ih éene schuur die met
al wat er in was waaronder eene hoeveelheid ge-
dorschl graan en twee Varkens, werd vernield. De
schade werd op 1250 begroot.
Den 3 October werd de spits van den kerktoren té
Oostkapelle door den bliksem getroffen. Ofschoon
daardoor geen brand ontstond Was dé schade nog al
aanmerkelijk.
Eindelijk brandde in dén dacht van deii 10 op den 11
November eene schuur met een wagenhuis onder Eedö
geheel afeëne hoeveelheid vlas eri granen benevens
eenige andere voorwerpen gingen daarbij verloren.
Men begrootte de schade óp ƒ3500 en docht de oorzaak
Van dit onheil in kwaadwilligheid te moeten zoeken.
De verlichting schijnt t in enkele groolére gemeenten
van dit gewest wel iels le wenscben over te laten.
Middelburg wordt SeJërl liet begin dezes jaars door
middel van (Économisch gnz verlicht waartoe door het
bestuur dier gemeente met de firma liouhc en C.° eene
overeenkomst is gesloten. Tegen eene jaarlijksche uit-
keering door de gemèerile van ƒ7425 branden daar
175 groote lichten gedurende 1800 uren et) 135 klein#
lichten gedurende l40() uren.
Behalve het verdrinken van èiikelo pèrsöoen j zijn
gedurend hel jaar 1853 geene ongelukken van dien
aard die bier zouden diénen vermeld le worden in
dit gewest voorgevallen.
Eene groote ramp heeft in gemeld jaar een gedeelte
der provincie getroffen wij bedoelen den hagelslag dié
in Julij van dat jaar plaats bad* Wij zullen in het
Xillde hoofdstuk daaromtrent meerdere bijzonderheden
mededeeleni
Wij gewagen hief nog vah (ie door /i. de Loos tö
Bosehkapelie op den 4 December 1853 met levens
gevaar volbiagte redding van een jongeling die in het
water en onder het ijs was geraakt. Mem is daarvoor
bij Zijner Majesteils besluit Van den 15 Februarij
jongstleden n.° 64 de bij koninklijk besluit van den
24 Januarij 1841 n.° 22 ingestelde bronzen medatllö
toegekend*
b, Gevang enisSeii.
In het huis van arrest te Zierikzee op 3! December
1853 aanwezig 6 personen van bet mannelijk geslacht.
De cipier van het buis van arrest te Zierikzee werd
naar elders verplaats en de bewaarder in hetzelfde
huisin eene andere betrekking aangesteld. Beidé
zijn door andere personen vervangen.
Met gedrag der gevangenen liet weinig le wcnschen
over. In het huis van arrest te Zierikzee moesteen
LI'
door eenzame opsluiting loï
enkele weerspannige
rede worden gebragt. Er moesten overigens geene
disciplinaire slraffi»» worden toegepast.
De cellen voor eenzame opsluiting in het geslicht
te Middelhurg daargesteid werden tot nogloe alleen
voor prevenlief-gevangenen gebezigd.
In dat gesticht werd geregeld eens in de week en
afzonderlijk godsdienstoefening voor de Hervormden en
de Boomsch-Külholijken gehouden aan de Israëlitesr^
die zulks verlangen wordt aldaar mede gelegenheid
lot het bekomen van godsdienstige toespraak gegeven;
Ook in de buizen van arrest te Goes en le Zierikzee
genieten de gevangenen op hun verlangen den troost
der godsdienst*
{Wordt vervolgd.)
Tc
dan
laats
en
verb
O
een ij.
ioca
A
boek
gegef
D<
huis
29,7
verd
blevi
enke
Go
II
van
pen
heef
D
voor
12,'
van
pe
rikz
huil
ko
vuu
A
kun
a dn!
aan
rik
heli
van
daa
vri
's ji
gen
daa
gei
jaa
die
wo
Lev
rik
me
me
hu
dei
be
Ai
bei
•sic
w
in
aa
sS :fK
TBR STADS—DRUKKERIJ VAN DE ERVEN A. DE VO$>
n
is
<lt
't
■Mi
