BEU
Stikke
haef
03
Niet vies van stront
Tweetalige heeft
beter taalgevoel
Verhaal
lezen is
moeilijk
2
DINSDAG 10 JUNI 1997
Een woordenboek waar je voor je plezier in leest, bestaat
dat?
Marco Evenhuis (24) uit Oost-Souburg vindt van wel: „Het
is leuk om te lezen voor het slapen gaan, soms lach je je echt
rot, vooral door die sappige voorbeeldzinnetjes." Marco heeft
het over het Zeeuwse Woordenboek, waarbij hij helpt aan de
samenstelling van een tweede deel.
„Dat woordenboek, daar zijn ze al 60 jaar mee bezig, er heb
ben honderden mensen aan gewerkt," zegt hij, „en eigenlijk
zal het wel nooit klaar komen,want er komen nog steeds
nieuwe gegevens en er ontstaan ook nieuwe dialectwoorden.
Zo vond ik laatst het woord juunbuuze...". Juunbuuze??? „Ja,
dat woord kun je in de snackbar gebruiken wanneer je zin
hebt in een fricandel."
Marco moet bestaande gegevens verwerken: „Het is vooral
kantoorwerk, waarbij de computer erg belangrijk is."
Bestaan er al dialectwoorden voor 'database' en 'tekstbe
stand'? En is onderzoek naar dialect niet meer iets voor stof
fige oude dames en heren?
Marco vindt van niet natuurlijk: „Ik heb er altijd al interes
se voor gehad, misschien wel omdat ik niet in Zeeland gebo
ren ben, maar wel opgegroeid. Dan vind je het juist heel bij
zonder."
Zijn belangstelling groeide nog meer toen hij op de H.E.A.O.
zat en een onderzoek deed naar dialect. „Veel ouders denken
dat hun kind een achterstand oploopt wanneer het Zeeuws
praat. Maar het tegendeel is bewezen: kinderen, die tweeta
lig worden opgevoed hebben een beter taalgevoel."
Hij vindt het Zeeuwse Woordenboek interessant genoeg om
er ook een eigentijdse invulling aan te geven: „Ik denk dat
liet ook wel op c.d. rom zal verschijnen en in schoolverband
is het aardig om er lessen aan te wijden. Als daar belangstel
ling voor is wil ik er graag uitleg over geven. Het is natuur
lijk niet de bedoeling dat elk kind dialect leert spreken,
maar het zou ook zonde zijn wanneer onze taalcultuur verlo
ren ging."
Dialect Dat is toch iets voor
oude mensen in klederdracht
Mooi niet. Vooral in de dorpen
spreken de jongeren hun eigen
taal. Het dialect van hun ou
ders maar dan met eigentijdse
turbo-woorden.
Suzanne Wondergem (.16) uit
Sint Laurens praat Walchers.
Toch begrijpt zij niet waarom
in gemeenteraadsvergaderin
gen Zeeuws gepraat zou moe
ten worden.
„De helft verstaat het dan
niet, er zijn genoeg mensen die
van buiten Zeeland komen."
Suzanne praat hetzelfde dia
lect als haar ouders en groot
ouders. „Maar wij zeggen er
gaaf, heavy, heftig en strak
doorheen".
Bobberig
Kim van Kemena en Mirjam
van Belzen uit Arnemuiden
(15) zijn trots op hun dialect.
„Op school praat je Neder
lands tegen leraren, tegen de
rest Arnemuids. Maar ook te
gen leraren floept er wel eens
wat uit!" vertelt Kim.
„We krijgen ook wel eens
negatieve reacties", zegt
Miz-jam. „Ze zeggen dan vis
stick o f boer."
Het turbo-Arnemuids kent
woorden als vaag en zeldzaam
in de betekenis van tof.
Bobberig betekent sacho,
onder ouderen ook bekend als
chagrijnig.
Stikke haef
Alex Verhagen (15) spreekt
het liefst overal Westkappels.
Thuis, bij vrienden, bij het uit
gaan en op school.
„Maar in de les mag het niet
van de juffrouw. Wij praten
hier Nederlands zei ze."
De turbo-woorden worden op
z'n Westkappels uitgesproken.
Stikke haef, krijg je dan.
Alex heeft een hekel aan
mensen die kakkerig praten
met allemaal moeilijke woor
den. Een Westkappelaar denkt
dan doe toch normaele
-Ajiemunouwetouwehouwe
ajmunouwetouwehata?"
vroog Wullem nohhus
an zun buur.
Wullem twèê
lachte mè zuur
net as un boer
die kiespien at
ie wier tgouwoer
un bitje zat.
-JutouweWullumoevuknie
mègeefj u praetstoel,
danbinkblie."
Marina van den Boogaart
I
Dialectrock van Surrender: één bier om te gooien en één om te drinken.
foto Willem Mieras
„Wij spelen stevige dialectrock,
meestal voor plattelandsjongeren.
In de stad wordt nu eenmaal wei
nig dialect gesproken. Surrender-
fans zijn meestal ook Normaalaan
hangers, met die band worden wij
vaak vergeleken. Als wij spelen
moet je je er helemaal ingooien of
naar huis gaan. Je neemt één bier
om te drinken en één om te gooien.
Zo gaat dat met werkende jonge
ren, die gooien in het week-end
even de remmen los. En ze kennen
onze teksten allemaal, wanneer wij
de muziek inzetten, zingen 400
man het nummer voor ons.
Kinderen komen niet zoveel op op
tredens van dialectrockgroep Sur
render uit Heinkenszand. „Maal
ais er hier in de buurt een play-
backshow is playbacken 19 van de
20 Surrender. Die kleine gasten
kennen ons door hun ouders, die
draaien onze c.d's bij het ontbijt.
Dus als die schoolgasten willen dat
wij voor hun spelen, dan moeten ze
maar reageren, dan komen wij op
een middag. En onze teksten hoe
ven we daarvoor niet te verande
ren, die kennen ze toch wel. Daar
bestaan trouwens veel misverstan
den over, als er b.v. in een tekst
staat e kut u haddan is daar niets
mis mee want het betekent gewoon
heb ik 't gehad.
Over de bedoeling van de naam zijn
de meningen verschillend. Drum
mer Fons van Swaal: „Twintig Jaar
geleden zijn wij begonnen als
Engelstalige band. Surrender is
Engels voor overgaveovergave aan
muziek."
Gitarist en meezinger Kees
Wondergem: „Die naam heeft veel
met bier te maken, als je daar te
veel van drinkt moet je veel over
geven." Helaas is voorzanger en
bassist Johan v.d. Swaluw afwezig,
anders was er misschien nog een
derde betekenis.
Stront
„Dat zingen in dialect is er lang
zaam ingeslopen, vooral omdat het
aansloeg. De mensen vinden het
prachtig.
Onze teksten gaan niet over poli
tiek, hoewel we wel een hekel heb
ben aan mensen met een bepaalde
mentaliteit. Onze teksten gaan
over vroeger en deze tijd, over een
boer met varkens en het strontpro
bleem."
Afgelopen zaterdag presenteerde
Surrender een nieuwe c.d., getiteld
Bie Heiveld, in Heinkenszand.
Alleen verkrijgbaar bij een paar
winkels en bij de optredens.
Wie weet, misschien wel bij jou op
school.
Neukedeunen in Zeeland
„Ik mis nog steeds een cursus
Zeeuws op de Zeeuwse Volksuni
versiteit", zegt meneer Van Gelder.
Hij is onze Commissaris van de
Koningin. Dat is een soort burge
meester, maar dan voor heel
Zeeland.
Het is al meer dan een jaar geleden
dat hij zijn beroemde uitspraak
deed: De gemeente die in het
Zeeuws vergadert, trakteer ik."
Waarom deed hij dat
„Ik zou het jammer vinden als het
Zeeuws verdwijnt. Zeker als dat ge
beurt door allerlei vooroordelen, zo
als: dialectsprekers zijn dom", legt
meneer Van Gelder uit.
Op basisschool De Kreeke in
Westdorpe krijgen de kinde
ren regelmatig les in dialect.
Onderwijzer Piet Scheerders:
„In Zeeland heb je niet één
dialect. Het wordt van dorp
tot dorp anders gesproken.
Door de lessen wil meneer
Scheerders de kinderen be
kend maken met verschillen
de dialecten. Tegenwoordig is
het dialect niet meer de
voertaal en dat is jammer. Zo
heb je kans dat het hele
Zeeuwse dialect verloren
Oefenen
Thuis bij Denise d'Hondt
spreken ze dialect. Denise
zelf verstaat het wel, ze
spreekt het niet: „Toen ik
klein was sprak mijn moeder
altijd Nederlands tegen me.
Nu praat ze wel in dialect te
gen me maar ik kan het zelf
niet". Denise is aan het oefe
nen voor de voorleesavond in
de bibliotheek.
„Mijn opa heeft een Zeeuws-
Vlaams verhaal vertaald in
het oude dialect van hier. Dat
is leuk om te doen, maar ik
vind het wel moeilijk."
Zoals bij Denise is het bijna
bij alle kinderen van groep
zes van De Kreeke. Ouders en
grootouders spreken dialect,
de kinderen niet.
Wondertje
Melissa Dinaka heeft tot
haar vierde jaar in Antwer
pen gewoond en is een talen
wondertje: „Mijn moeder is
Belgische, mijn vader komt
uit Ghana. Bij ons thuis wor
den vier verschillende talen
gesproken. Mijn moeder
spreekt Antwerps, mijn vader
Engels en Ghanees. En m'n
broer en ik praten Neder
lands en Engels".
Toen Melissa hier kwam
sprak ze ook Antwerps, nu
kan ze het nog wel verstaan,
want het lijkt veel op het
Zeeuws-Vlaams.
„Tegen mijn vader praat ik
ook in het Engels en hij leert
mij nu Ghanees. Dat is wel
een moeilijke taal hoor, dat
gaat nog niet zo goed!"
En die Zeeuwse les?
„Hartstikke leuk, maar ik
denk dat ik het zelf nooit zal
spreken".
„Let wel, ik promoot meertalig
heid" voegt hij er aan toe. „Het is
niet goed als iemand alleen
Zeeuws praat, of alleen Neder
lands. Engels en Duits zijn ook be
langrijk."
Europa
Straks bij de eenwording van
Europa, kunnen er behalve de
gewone talen ook streektalen er
kend worden. Het Fries en het
Limburgs zijn al erkend, net als
het Nedersaksisch
Meneer Van Gelder zou willen dat
ook het Zeeuws een erkende
streektaal werd. Een dialect moet
dan aan bepaalde eisen voldoen.
Eén daarvan is dat het dialect 'van
hoog tot laag5 gesproken wordt:
niet alleen in de fabriek en op het
land maar ook door artsen en
directeuren.In Zeeland is dat niet
het geval.
Ook daarom deed de Commissaris
van de Koningin de uitspraak over
de gemeenteraadsvergaderingen.
„Het ging om statusverhoging. En
dat heeft gewerkt. Eerst sprak nie
mand in het Zeeuws tegen mij, nu
gebeurt dat steeds vaker".
Ook al heeft meneer Van Gelder
nog geen cursus Zeeuws kunnen
volgen, hij heeft inmiddels wel een
Zeeuws woord aan zijn taal toege
voegd neukedeunen.
„Dat woord las ik voor het eerst in
de PZC. Ik vind het een prachtig
woord dat ik regelmatig gebruik.
Het leuke is dat veel Zeeuwen niet
eens weten wat het betekent
