LUCHTJES
Lekker vies praatje
De hond van de buren
a
Een beetje
bloem, een
ietsje beest
Oma
zijn poten
Hooiwagen
ruikt met
Gevaar
Ratten
Kunststof
Computer
Liefde
MET EEN GEURIG SLOT
DINSDAG 10 NOVEMBER 1987 j
Er zijn vijf hoofdgeuren: bloemengeur (roos), kruidige
geur (kaneel), branderige geur (koffie), rottingsgeur
(kaas) en vluchtige geur (benzine). Al hebben we dan
geen mierenetersneus, verschil tussen kaas en koffie
ruiken we wel. Ruiken en proeven hebben veel met el
kaar te maken. Met een verstopte neus ruik je niks,
proeven gaat ook een stuk slechter.
Doe je ogen eens dicht. Knijp je neus goed dicht. Proef
een stukje appel. Proef daarna een stukje ui. Hé, je
proeft met een dichte neus nauwelijks verschil!
Onderin je neus. zit een waarschuwingssysteem. Vieze of
gevaarlijke gassen nies je er zo uit.
Maar er zijn ook gevaarlijke gassen zonder geur. Neem
nu aardgas. Daarom stopt het gasbedrijf een stinkgeur-
tje bij aardgas. Anders zou je gas niet ruiken en zo kun
nen stikken.
Als je goed wil ruiken moetje diep insnuiven. Wantje
reukcellen zitten boven in je neus. Verder werkt het als
een soort geurtelefoon: De reukstoffen komen tegen de
reukcellen. Die geven het 'bericht' door aan je geurzenu-
wen. Die zenuwen geven weer alles door aan je geurcen-
trum in je hersenen. In de hersenen kun je dan een geur
herkennen. 'Hoi, friet' of'Jakkes, zuurkool'.
Soms moet je bij een bepaalde geur terugdenken aan
een gebeurtenis. Als ik een uitgeblazen kaars ruik denk
ik altijd aan kerst. Als ik poep onder m'n schoen ruik
moet ik altijd denken aan de hond van de buren. En dat
zijn niet altijd de aardigste gedachten.
Het zit in een klein flesje. Duur, maar
erg puur. Een lekker sterk luchtje.
Een druppel achter je oor is al ge
noeg. Mmm. parfum.
Het woord 'parfum' komt van 'per
fumum'. Dat is Latijn en betekent
'door rook'. Heel lang geleden was
parfum dus een lekker wolkje rook.
Denk maar aan wierook.
De oude Egyptenaren deden geur-
stokjes in potten. Dat hoorde bij de
begrafenis van farao's. Die potten
werden in de grafkamer van een py-
ramide gezet. Pas na 3000 jaar ont
dekte men deze grafkamers. Men
deed de potten open en... het rook
nog steeds lekker!
De Arabieren gebruikten veel bloe-
meluchtjes: roos, viool, jasmijn en
lavendel. De blaadjes deden ze in al
cohol.
Weer later ontdekte men dierlijke
luchtjes: muskus, civet en amber.
Eigenlijk niet zo fris, want het is
niets anders dan pus en pies.
Muskus komt van ratten. Met deze
vloeistof versieren de mannetjes de
vrouwtjesratten.
Civet komt van speciale katers. Met
dit spul 'plassen' ze hun grens. Een
andere kat ruikt dit en gaat (meest
al) terug.
Amber komt van potvissen. Van
inktvissen krijgt een potvis grote
puisten vanbinnen. Die puisten la
ten los. Dat zijn grote grijze plakken:
amber.
Tegenwoordig gebruiken ze vooral
kunststoffen. Die worden gemaakt
in chemische fabrieken. Zo kennen
we nu al 10.000 verschillende geuren.
Een parfumeur ontwerpt parfums.
Hij mengt een beetje bloem, een
beetje beest, wat kunststoffen, wat
alcohol.
Een goede parfumeur kan 300 lucht
jes onthouden. Er bestaan maar 200
van deze superspeurneuzen op de
wereld.
Maai' die lopen dan ook met hun
neus in de wind.
gedicht
Nee, laat maar
'k heb niet zoveel zin
Sorry,
maar weet je
ik mis m'n oma
nog een beetje.
Ze was wel oud
en
zeurde soms,maar
ze was zo lief
ik hield van haar.
Soms ga ik even
naar haar huisje.
Al bij de deur
ruik ik de geur
wel fijn
vooral
als ik haar mis
net of ze er
nog even is.
De telefoon rinkelt voortdurend.
„Even iemand met een fles zuurstof
op pad sturen", zegt meneer J. Roze-
meyer. Hij is commandant van de
bedrijfsbrandweer van Hoechst.
„Die fles zuurstof is bestemd voor
een werknemer. Die moet een klusje
verrichten aan één van de schoorste
nen. Uit die schoorstenen komen ge
vaarlijke gassen. En zonder zuur-
stoffles mag je daar niet werken",
legt hij uit.
Gevaarlijke gassen en dampen. Me
neer Rozemeyer en zijn mannen
hebben er dagelijks mee te maken.
Maar zij niet alleen.
„Elk keukenkastje in ieder huis
staat boordevol met gevaarlijke
stoffen", vertelt hij. „Een flesje was
benzine, een flacon chloor en flessen
met ammoniak en spiritus. Schoon
maakmiddelen om het huis glim
mend en glanzend te houden."
.Allemaal stoffen met een 'luchtje'.
Gevaarlijke luchtjes. Luchtjes, die
de ogen prikkelen, die hoofdpijn ver
oorzaken of misselijkheid. Kortom,
stoffen waar je behoorlijk beroerd
van kunt worden.
Bij'dit soort stoffen werkt onze neus
als een 'snuffelpaal'. Hij waarschuwt
als de stank te groot wordt. Toch
moeten we niet in alle gevallen op
deze 'snuffelpaal' vertrouwen.
„Bepaalde gassen zijn reukloos en
kleurloos", vertelt de heer Roze
meyer. „Dat zijn de gevaarlijkste
gassen. Koolmonoxyde en en kool-
dioxyde zijn hiervan twee voorbeel
den.
Bij elke brand komen deze gassen
vrij. Ze zorgen voor benauwdheid en
hoofdpijn.
Een goede tip: Ga bij het verbran
den van afval altijd met je rug naar
de wind staan. Dat voorkomt, datje
schadelijke gassen inademt.
Ook brandweerlieden laten zich niet
graag bij de neus nemen door scha
delijke dampen en gassen. Bij lekka
ges of het onderzoeken van een
treinwagon vertrouwen ze liever op
hun persluchtmasker en hun zuur-
stoffles.
Gekleed in speciale gas vrije kleding
en met explosie- en zuurstofmeters
gaan zij op alle verdachte luchtjes af.
Want ook voor hen geldt: Voorko
men is beter dan genezen.
Het is niet voor niets dat we
honden gebruiken. In plaats
van zelf over de grond te lopen
snuffelen. Dieren moeten zich
toch wel rotlachen om onze
neus. Zo'n joekel middenin het
gezicht. En er haast nog niets
mee ruiken ook.
Bij de dieren is dat wel anders!
Dat is ook niet zo gek. Vaak
hangt voor hen wel of niet leven
af van een goede neus. SNIF
SNIF: een vijand. Wegwezen!
Maar ook eten of een vrouwtje:
erop af! Soms vervangt de neus
zelfs de ogen. Denk maar aan
een mol of een muis.
Hun geurzintuig is veel beter
ontwikkeld dan bij ons. Geur
zintuig, want vaak ziet het er he
lemaal niet uit als een neus. Wel
eens een kwal met een neus ge
zien? Nee?
Nou, toch heeft ie er zelfs 8! (en
trouwens ook 8 ogen en 4 oren).
De hermietkreeft ruikt met een
soort vlaggetje, waarmee hij
door het water wappert.
Nachtvlinders kunnen het feil
loos met hun veervormige reuk-
sprieten. Zoete nectar van een
bloem en de 'parfum van hun
wijfies ruiken ze wel tot en een
paar kilometer. Een adder ruikt
en proeft met zijn tong. Een
soort computertje in zijn kop
vertelt dan wat het is.
Alle dieren kunnen ruiken. Zelfs
vogels, waarvan men heel lang
dacht dat ze het niet konden.
Ganzen kregen eten met een
luchtje: er werd geen hap meer
gegeten. Eenden ruiken ook uit
stekend. Kooikers (vangers)
droegen vroeger brandende truf
bij zich, om de eenden te mislei
den.
Een dassenburcht is een groot
hol met open gangen. De-wind
én de luchtjes waaien erdoor.
Zodra jij het bos maar binnen
stapt, heeft die das je al op een
kilometer afstand in de gaten.
Hoe zacht je ook loopt, een hert
ruikt je.
Hooiwagens ruiken met hun
tweede paar poten. En ze laten
ook een reukspoor achter. Zo
dra ze bang zijn wordt dat heel
zuur. Wij ruiken dat niet, maar
een vogel wel. Van schrik laat ie
hem vallen. En dat was nu net
de bedoeüng.
Een hermelijn kan een konijn
vangen met zijn stank. Het hele
liefdesleven van vlinders draait
om geur.
Eten, gevaar, liefde, maar ook
voor herkenning. Bunzingen la
ten overal geurvlaggetjes ach
ter: dit terrein is van mij! Kleur-
muizen hebben dat ook heel
sterk. Hoe schoner jij dat hok
maakt, hoe fanatieker ze spriet-
sen. Frustrerend maar waar.
Wij zijn eigenlijk de enigen die
niet zo van onszelf houden.
Zeep, parfum, deodorant, geur-
vreters. Spray voor de w.c. Stel
dat iemand je echte luchtje
ruikt
Marina van den Boogaart
Iedereen laat er wel eens eentje
vliegen. Roald Dahl laat een flit-
spopper. Erwin Krol laat een windje
(windkracht 10). Burny Bos heeft
broekhoest. Madonna meurt. Prince
laat een poepje. Kees Krul laat een
kraakje. En je leraar laat soms
(soms?) een scheetje.
Wie je ook bent, watje ook doet, af en
toe kun je flink stinken. Soms stie
kem, soms knetterend brutaal. Je
ruikt ze altijd, maar je ziet ze nooit.
(Behalve in het bad).
Lekker vies praatje. Maar wat is nu
precies een scheet?
Het stinkgeurtje wordt gemaakt in
het laatste stukje van je darmen.
Daar wordt ook je poep gemaakt.
Miljoenen bacteriën leven er van
etensresten. Bij dat eten (verteren)
komen gassen vrij.
De meest beruchte scheet is ge
maakt van zwavelwaterstof. Dat
gasje zit in zwavelrijk eten. Zoals
knoflook, ui, kool en asperges. „Als
je er eentje laat hoef je je niet te scha
men", vindt Midas Dekker. „Hij
wordt niet door jou gelaten maar
door miljoenen kleine billetjes".
Sommige gummetjes zien eruit als
aardbeien. Ze ruiken zelfs naar aard
beien. Er bestaan ook paarse pen
nen die naar frambozen ruiken.
Al deze geurpennen en geurgummen
zijn gevaarlijk. Niet meer zo erg als
vorig jaar. Toen zat er nog lood en
cadmium in.
„En dat zijn giftige stoffen", zegt me
neer Schulier uit Goes. Hij is direc
teur van de Zeeuwse keuringsdienst
van waren spullen). Deze keu
ringsdienst heeft een eigen laborato
rium. Daar onderzoeken ze regelma
tig geurpennen en geurgummen.
Dus die geurspuilen van nu zijn on
gevaarlijk? „Dat hopen we", zegt
meneer Schulier. „Als we er eentje
vinden die giftig is, krijgt de winke
lier een boete. Je moet die geurspui
len nooit in je mond steken. Je weet
maar nooit.
