UITVINDINGEN
Zoek het zelf maar uit
Ritspatiënt?
Neem toch
klittenband
Beter laat
dan nooit
Het begon
met
een vruchtje
Bescherming
ideeën kost
bergen geld
Iets bedacht?
Mond dicht
Wie durft
KRULLEBAK
DINSDAG 11 JUNI 1985
Vorig jaar vielen er weer zo'n
150 ernstig gewonden op de w.c.
Tachtig jongens en zeventig
volwassen mannen kregen 'de
piemel tussen de rits'. Jodelend
van de pijn moesten ze naar het
ziekenhuis.
Stom eigenlijk. Want de rits is
antiek.
Je kunt je nu veiliger bescheu
ren. Mannen, er is nu klitten
band in het land!
In 1948 vond de Zwitser Georg
de Mestral het klittenband uit.
Afgekeken van het bekende
bermplantje kleefkruid.
Pas vanaf 1955 bestond er een
machine om klittenband te ma
ken. Vroeger was het nog niet
zo goed. Nu is het sterk verbe
terd.
Haakjes en lusjes
Gek spul dat klittenband. Je
kunt het makkelijk losscheuren
maar moeilijk afschuiven. Hon
derden nylon haakjes zitten
vast aan honderden nylon lus
jes.
In Haaksbergen (Twente) staat
een hypermoderne fabriek van
klittenband. Al een paar jaar
hangt naast de voordeur een
straatklinker aan een klitten-
bandje. Bezoekers halen hem er
steeds af. Maar het klittenband
blijft goed.
In de ruimte
Klittenband heeft de rits ver
slagen. In een vliegtuig (jumbo)
wordt tegenwoordig al 10 km
klittenband verwerkt in de be
kleding.
Astronauten plakken het onder
hun schoenen. Als ze gewicht
loos zijn kunnen ze toch over de
vloerbedekking lopen.
Hun hele pak zit trouwens vast
met klittenband. Een 'kleine
boodschap' in de ruimte is vol
komen veilig.
Dus als je geen 'ritspatiënt' wil
worden: wordt astronaut!
Het idee van de heer C. de Smit
uit Oostkapelle bleek een pui-
ma uitvinding te zijn. Het was
eenvoudig uit te voeren en het
bespaarde miljoenen guldens.
Het bleek zelfs zo'n prima idee
dat de heer De Smit met een
geldprijs van 25.000.- werd be
loond. Hij moest er wel lang op
wachten, want zijn plan werd al
in 1963 geboren.
Als adviseur bij rijkswaterstaat
hield hij zich onder meer bezig
met de bescherming van de
Zeeuwse kust.
De stenen strandhoofden die
tot dan toe werden gebruikt om
de golven te breken waren erg
duur. Meneer De Smit stelde
voor alleen houten palen te
gebruiken.
Dat werd geprobeerd. Twee rij
en lange palen werden diep in
de grond geslagen. En het werk
te prima.
Pensioen
Nu zijn er al 30 van zulke paal-
schermen langs de kust van
Walcheren en Schouwen.
Het idee wordt nog steeds ge
bruikt. ook al is de uitvinder
ervan al jaren met pensioen.
Dat het idee ook nog enorm
gewaardeerd wordt, blijkt wel
uit de beloning die de Centrale
Ideeëncommissie hem na 22
jaar nog toekende.
1951. In een Yersekse bakkerij is
de banketbakker Carels bezig met
het maken van pectinevruchtjes.
Deze gelei-achtige vruchtjes heeft
hij zelf uitgevonden. Het is een
hobby van deze bakker om allerlei
versieringen voor zijn gebak te
maken.
1985. Inmiddels is diezelfde bak
ker al dertig jaar directeur van een
fabriek voor bakkerijgrondstoffen
in Goes.
„De vruchtjes die ik maakte
noemde ik cherrytips. Ze vielen
Met een flinke tegenwind op de
fiets naar Sint-Laurens, vlak bij
Middelburg. We gaan op bezoek
bij Bram Moens (28). Bedenker
van de M5-fiets. Meer Meters Met
Minder Moeite.
Moegetrapt komen we bij z'n
werkplaats aan. En daar staat-ie
dan: een vreemde driewieler met
kuipstoel.
Eerst een proefrit gemaakt. Je zit
heel laag. Lekker achterover. Je
benen vooruit. Die duwen tegen
de trappers. Het stuur ligt op je
buik. Met je pink kun je sturen.
De versnellingen bedien je met de
handvatten. Met het grootste ge
mak rijd je 40 kilometer per uur.
Lui achterover liggend. Geen last
van de wind.
En je ziet ook veel meer. Bram:
„Een gewone fiets is niet zo best.
Slecht voor je rug. Je ziet er weinig
en je hebt veel last van de wind".
De fiets is al meer dan 100 jaar
geleden uitgevonden. In 1914 be
stond er al een soort driewielige
ligfiets. Die mochten niet mee
doen aan wedstrijden. Ze waren
veel sneller dan gewone racefiet-
Als je Jos Elstgeest vraagt te
vertellen wat voor werk hij doet,
zegt hij: „Dat is een heel moeilijke
vraag. Daar heb ik niet een-twee
drie een antwoord op".
Antwoorden zoeken op andere
vragen vindt hij gemakkelijker.
Jos Elstgeest werkt bij het Peda
gogisch Centrum voor Zeeland en
dat betekent dat hij samen met
onderwijzers zoekt naar leuke din
gen waar kinderen wijzer van wor
den.
„Over planten, dieren, dingen en
mensen kun je veel te weten ko
men in boeken", zegt hij. ..Maar
dat is de bedoeling niet. Dan ben
je tevreden met een tweedehand-
santwoord. Het is ook veel leuker
om zelf het antwoord te vinden. Je
moet dan wel eerst weten wat je
walt leren".
Visgraat
Zo wilden in een dorp de kinderen
leren wat de mensen in hun dorp
met de grond doen. Ze zijn toen
begonnen met een wandeling rond
de school.
Daarbij viel hun onder andere op
niet alleen erg in de smaak bij
mijn klanten, maar ook bij andere
bakkers", vertelt meneer Carels.
Al snel werd de vraag naar de
vruchtjes zo groot, dat hij besloot
sen. Zo verdwenen deze fietsen
weer.
In 1971 begon een astronaut weer
te experimenteren in Amerika.
Met een stel studenten bouwde hij
de snelste fiets (95 km per uur).
gedicht gedicht ge
Marina van den Boogaart
hoeveel verschillende soorten
'vloerbedekking' er op straat lig
gen: tegels, klinkers, kinderkop
jes, rode straatstenen en gele,...
Die lagen daar natuurlijk allang,
maar het was ze nooit eerder zo
opgevallen.
Ze werden nieuwsgierig en ont
dekten dat het allemaal een reden
had.
Zelfvertrouwen
Op het wegdek liggen stenen in
een visgraat, omdat ze stevig moe
ten liggen. Op stoepen is dat ech
ter niet nodig en daarom liggen
daar tegels.
En om ervoor te zorgen dat het
regenwater snel weg kan. zijn
straatgoten hol. Zo'n holletje
maak je het gemakkelijkst door
stenen gewoon in een rijtje te
leggen.
Gekleurde stenen laten zien waar
je mag parkeren. Of juist niet.
Weer andere stenen zijn er voor de
sier.
Heb je zelf wel eens gelet op hoe
een stratemaker de hoek omgaat?
Jos Elstgeest weet zeker dat je
de bakkerij te sluiten en een cher-
rytipfabriek opende.
De cherrytip is niet meer het
belangrijkste produkt. Dat is Jel-
fix, een afdekgelei voor vruchten
taarten.
Deze gelei, ook een uitvinding van
meneer Carels, wordt verkocht
door heel Europa.
„Dat het kleine vruchtje dat ik in
mijn bakkerij bedacht uit zo
groeien tot een groot bedrijf had
ik toen nooit durven dromen",
besluit meneer Carels.
Maar deze was niet zo handig.
Bram: „Ik begon in februari 1984.
In 3 weken was m'n eerste fiets
klaar. Ik moest eerst leren lassen.
Ook heb ik er veel over gelezen.
Met deze eerste M5-fiets reed ik
naar Noorwegen. Onderweg kon
ik de fiets steeds verbeteren".
Én hoe gaat het nu?
Bram: „Door het rondrijden kreeg
ik steeds meer belangstelling. In
Nederland kijken ze nog een
beetje lacherig. Laatst reed er een
auto voorbij. Een man riep: „Hé,
luie donder". Een belachelijke
reactie. Vooral van een automobi
list.
Ik heb nu al 20 fietsen gemaakt.
Aan 1 fiets werk ik nu een week.
Hij kost ongeveer 1.700.-. Het ligt
eraan wat je extra wilt".
En de toekomst?
Bram: „Ik ben nu bezig met ver
ing, schijfremmen en een overkap
ping. Dan kun je droog blijven.. Je
kunt dan zelfs nog harder".
Misschien heeft de tweewieler zijn
langste tijd gehad. Laat ons het
hopen. Want op de terugweg was
de wind weer gedraaid.
heel veel kunt leren als je je ogen
openhoudt. Je moet ze wel gelo
ven natuurlijk.
Kinderen hoeven niet steeds aan
juf of meneer te vragen of wel waar
is wat ze zien. En daardoor krijgen
ze meer zelfvertrouwen.
Lijkt het je wel wat om zo te leren?
Dan kun je hier je tanden op stuk
bijten:
Weef je hoe het komt dat je
achterwiel draait als je op de
trapper trapt?
En hoeveel keer draait het als je
één keer trapt?
Gemakkelijk? Nou. deze dan:
Hoeveel meter legt je wiel af bij
één keer de trapper rond?
Kun je het antwoord niet vinden,
omdat je niet weet welke manier
je moet gebruiken? Ja, dan moet
je dat probleem maar eerst oplos
sen.
Nog veel meer van dit soort leuke
opdrachten kun je vinden in de
boekjes die Jos Elstgeest schreef.
Ze kosten niets. Je meester of juf
hoeft er alleen even voor naar het
Pedagogisch Centrum te bellen.
Gelukkig kan iedere uitvinder laten
beschermen wat hij heeft uitge
dacht. Die bescherming is erg offi
cieel. Het heet een 'octrooi'. Ze
noemen het ook wel een 'patent'. Je
moet ervoor naar de Nederlandse
Octrooiraad in Rijswijk.
Zo'n octrooi-aanvraag is heel inge
wikkeld. En het gaat niet voor niks.
Alleen al vragen om octrooi kost
haast driehonderd gulden. Of je het
dan ook krijgt is punt twee.
Er kan immers best iemand zijn die
net eventjes eerder kwam. Met iets
dat toevallig heel erg lijkt op dat
van jou. Of het bestaat al jaren.
De octrooiraad zoekt het allemaal
uit. Wat zij beslissen telt.
Alles bij elkaar betaal je zo een paar
duizend gulden. Ook als het op het
laatste moment toch nog 'nee'
wordt.
Bij 'ja' geldt de bescherming tegen
na-apers alleen in Nederland. Soms
is het ook slim om ook octrooi in
een paar andere landen te hebben.
Maar hoe weet een gewoon mens
dat ineens allemaal?
Raad
Voordat uitvinders voor niks veel
geld uitgeven kunnen ze dus beter
eerst om raad vragen. Dat mag bij
de Rijks Nijverheids Dienst (RND).
Voor Zeeland is dat in Middelburg.
Bedrijven kunnen er met al hun
problemen terecht. Er is ook eeri
hele afdeling voor uitvinders.
Daar kunnen ze vaak te weten
komen of jouw 'uitvinding' mis
schien al eerder uitgevonden is.
Want hoe gek dat ook klinkt, dat
kan.
Bij de RND helpen ze je in elk geval
om uit te vinden wat voor jou\u
uitvinding het beste lijkt.
Goede raad is duur, zeggen ze wei
eens. Maar die RND is bijna altijd
gratis.
Uitvinders mogen om raad vragen
bij de Rijks Nijverheids Dienst. Wie
bij dat bureau in Middelburg bin
nenstapt komt altijd eerst bij me
neer Treurniet. Die kreeg al heel
wat uitvinders over de vloer. Met de
meest verschillende dingen.
Zoals een surfkarretje voor achter
de fiets. Of een reuzenbreed wiel om
te zorgen dat een zware tractor de
grond niet meer zo platwalst.
Soms is dat wiel niet eens de uitvin
ding. Maar dat heel kleine knipje
om het vlug mee vast te maken.
Geheim
„Hou je uitvinding in elk geval
geheim tot je weet wat je ermee wilt
gaan doen". Dat is de eerste raad
die meneer Treurniet geeft.
„Want als jij het nog trots aan
iedereen laat zien gaat een andere
slimmerik ermee naar de octrooi
raad. En die is dan éérst".
Dat karretje en ^at knipje mag
niemand meer namaken. Die heb
ben intussen bescherming gekre
gen. Octrooi dus.
Spelplankje
Met het spelletje van meneer Hans
Meier uit Wemeldinge komt het
misschien ooit zover. Hij bedacht
een spelletje. Met cijfers en kleuren
en schroeven. En een beetje dik
touw.
Kleuters kunnen er simpel een vijf
of grijs mee leren vinden. Tieners
zullen er elkaar echt moeilijke op
drachten mee voorschotelen.
Het spelplankje ligt nu bij het uit
vinderscentrum in Rotterdam
Hans Meier is zelf verschrikkelijk
benieuwd. Want het maakt nogal
verschil: komt er een Meier-plank-
jesfabriek? Een kleine werkplaats
misschien?
Of blijft hij zelf zagen en bijspijke
ren?
M5-fiets: Meer Meters Met Minder Moeite.
Mensen zijn zo knap
in 't uitvinden van dingen
steeds makkelijker, sneller, beter,
dan dat ze voordien gingen.
Vooral in manieren
om anderen te raken:
steeds simpeler werd het
elkaar af te maken.
Eén druk op de knop
is nu al genoeg
en dan hebben we Star Wars
nog voor de boeg.
Zo stom die wapens!
Wie durft de stap
naar een vredesuitvinding?
Dat is pas knap!
