C. G. Jung werd honderd jaar geleden geboren Amnesty op de bres voor twee Russische geleerden Waarom gaan we niet (meer) naar de kerk? Wordt Egypte sociaal-democratie? TENTOONSTELLING EN DRIE NIEUWE BOEKEN binnenland buitenland Dromen Hesse Natuur Neurose Hoofdrol Overtuigend Welbekend Palestijns probleem gaat politiek overheersen 12323 GOD Ê)Cg^7©g]0[il]g] Afgetuigd schip Andere normen Honderd jaar geleden werd Carl Gustav Jung ge boren. Hij leefde van 1875 tot 1961, werd dus 86 jaar oud. Zijn naam heeft we liswaar niet de populariteit van Johan Cruijff of van Pi casso, toch vinden zijn denkbeelden ingang bij een groeiend aantal mensen. De Rijksuniversiteit van Utrecht heeft in haar mu seum, Trans 8, tot 30 okto ber een herdenkingsten toonstelling: „Jung en de Jung-Codex"; de uitgeverij Lemniscaat gaf ter gele genheid daarvan drie boe ken uit, gewijd aan Jung. Hoewel zijn denkbeelden niet zó eenvoudig zijn, be perken ze zich niet tot uni versitaire kringen. De grote aantrekkings kracht, die b.v. de romans van een auteur als Hubert Lampo op zeer veel mensen heeft, hangt ongetwijfeld samen met het feit, dat Lampo de denk beelden van Jung in zijn boe ken verwerkt. Nu voor veel mensen de geijkte begrippen over God, hemel, vagevuur en hel zijn weggevallen, ontmoe ten zij in de begrippenwereld van Jung nieuwe aankno pingspunten om vat te krijgen op hun gevoel van verbonden heid met een bestaan, dat over de zichtbare werkelijkheid, over de grenzen van de dood heen reikt. Er moet iets zijn Wie was Carl Gustav Jung 7 Jung werd geboren uit een intellectuele familie, in Zwit serland. Zijn vader was predi kant, en liet hem in Bazel me dicijnen studeren. Jung werd uiteindelijk psychiater aan de universiteitskliniek te Zurich. Hij ontmoette in 1907 Freud. Tussen hen ontstond een vruchtbare samenwerking op het terrein der psychoanalyse. Na een aantal jaren begon Jung af te wijken van de libi dotheorie van Freud. Freuds theorie die seksualiteit als voornaamste drijfkracht van de mens beschouwt, deed on recht aan de volle werkelijk heid van de mens, vond Jung. Dit leidde tot een breuk tussen beide psychiaters, die Jung diep aangreep. Maar hij ging verder mat zijn studie van het onbewuste en zijn symbolentaal. Jung verdiepte zich in allerlei cultu ren. Hij werkte bij de Hindoes, de Indianen, de Amerikanen, de Engelsen, de Duitsers, en nog andere volkeren. Hij be studeerde godsdiensten, psy- chologieên en occulte leringen. Hij hield zich bezig met de dromen van zijn patiënten, en leerde talloze mensen opnieuw de weg tot hun verwaarloosde innerlijk te vinden. Jung was dol op zijn gezin, hij had vijf kinderen; en dit was volgens zijn eigen woorden een „ge lukkige werkelijkheid". Tij dens zijn leven kreeg Jung al de internationale erkenning die hem toekwam en nog steeds toekomt. Hij stierf in 1961 in zijn woning te Küs- nacht. Zijn werk heeft geleid tot de oprichting van het C.G. Jung- Instituut te Zürich, dat in zijn geest verder werkt. Met name in de groeiende oost-west-con frontatie zal zijn werk volgens mij nog heel wat te bieden hebben. Ik ben dus blij dat uitgeverij Lemniscaat de gelegenheid van zijn honderdste geboorte dag heeft aangegrepen om wat boeken op de markt te bren gen, die een indruk geven van de mens Jung, en van zijn werk. De mens Jung Ieren we ken nen in „DE HERMETISCHE CIRKEL". Dit boek is ge schreven door de Chileense dichter en ambassadeur MI GUEL SERRANO. Het is ver taald door J. van den Brink, en kost 16,50. Serrano be schrijft zijn ontmoetingen met Herman Hesse (die Jung ook kende), en met Jung. Tussen deze mensen heeft tevens een briefwisseling plaatsgehad, waarvan verschillende brie ven in dit boek zijn gepubli ceerd. „Ik zou de halve wereld om willen reizen om een boek te vinden dat aan mijn diepste behoeften beantwoordde en ik voel een hartgrondige verering voor die enkele auteurs die mij zo iets bijzonders hebben ge schonken". Dit schrijft Miguel Serrano, en hij vertelt hoe, zo wel Hesse als Jung hem deze ervaring schonken. De hoofd figuren van de boeken van Hesse zijn allen mensen die in het diepst van onszelf leven. Demian, Sinclair, Narziss, Goldmund, Siddharta, zij ver tegenwoordigen de held in ons, de verloste, de contemple- rende en de actieve mens. Met allen zal men kennis moeten maken; in de hoop zelf de goede combinatie te vinden. De manier waarop Serrano dit weergeeft spreekt mij erg aan. Deze geeft, volgens mij, iets aan van de richting waarin wij in het Westen de invloed van het Oosten zouden kunnen verwerken. „Niets gebeurt zonder toeval", zegt Hesse tegen Serrano bij diens be zoek". Hier komen enkel de mensen die er horen. Dat is de hermetische cirkel". Over Jung vertelt Serrano veel. Ik krijg uit zijn beschrij vingen de indruk, dat Jung al die mensen in zichzelf heeft le ren kennen en de combinatie gevonden heeft. Boeiend en benijdenswaardig zo vrucht baar te leven tot je dood toe. „De mens moet leven overeen komstig zijn eigen natuur; hij zou zich moeten toeleggen op de zelfkennis en dan leven in overeenstemming met de waarheid omtrent zichzelf. Wat zoudt u zeggen van een tijger die vegetariër is Na tuurlijk, dat hij een slechte tij ger is. Zo moet ieder leven vol gens zijn eigen aard, zowel in dividueel als collectief". Zo spreekt Jung. Eenvoudig en complex, zich verdiepend in veel maar ook de pannen waarin hij vaak zijn potje kookt begroetend. Jung blijkt een mens die we graag willen leren kennen. Serrano heeft een zeer boeiend en begrijpe lijk boek over beide grote au teurs geschreven. Hier kun je wel een tijd mee doen. Veel moeilijker te lezen maar wel erg interessant zijn de redevoeringen van C. Aal- ders, J. Plokker en G. Quispel, die uitgesproken zijn bij Jungs herdenking in Utrecht. Ze zijn in boekvorm uitgegeven (ook voor 16,50) onder de titel: JUNG, EEN MENS VOOR DEZE TIJD. Aalders zegt iets over Jung en het mysterie mens. Hij tracht te duiden dat de mens zowel een vraag aan de wereld is als degene die in zijn leven die vraag moet zien te beant woorden. De moeite waard, maar zeer wijsgerig geschre ven. z Plokker spreekt over Jung en de klinische psychiatrie. Zeer aardig. Vertelt iets over Jungs droominterpretaties, met name van hebefrene (jeugdschizofrenie) patiëntjes. Verschillende foto's van teke ningen, zijn erbij opgenomen. Vertelt over Jungs opvatting ten aanzien van neurose. „Neurose moet als waarschu wing, als teken opgevat wor den", zegt Jung. „Als zodanig heeft zij een positief element. Men moet van de verkeerde weg weer op de goede zien te raken". Goed artikel, enige vakkennis is wel vereist om het te kunnen lezen. Quispel vertelt over Jung en de Gnosis. Hierin wordt ook de ontdekking van de Jung-codex beschreven. Deze Jungcodex bevat een aantal oude hand schriften, die in Egypte ge vonden zijn, en die nogal om streden teksten bevatten. Met name omdat er melding ge maakt wordt van een God uit het verzonken continent At lantis. Dat Jung zich ook hiermee bezig heeft gehouden is door Martin Buber op on heuse wijze aangegrepen om Jung verdacht te maken. Ook deze geschiedenis wordt door Quispel verteld. Het is een zeer boeiend maar moeilijk geheel, waarover het laatste woord nog niet gezegd zal zijn. Quispel, die ook een corres pondentie gevoerd heeft met Jung, gaat in op de banale wijze waarop Buber gebruik heeft gemaakt van zijn ZE VEN PREKEN TOT DE DO DEN (Septem Sermones ad Mortuos), die tegelijk door Lemniscaat in een aparte bun del (vertaling J. J. van den Brink) voor 16,50 zijn uitge geven. In dit boek is tevens op genomen een herdruk van het boek van JAFFÉ JUNG OVER ALCHEMIE EN PARAPSY CHOLOGIE en JUNGS LAATSTE LEVENSJAREN. Zijn preken zijn in een archai- sche, wat verwarrende stijl ge schreven en gaven voedsel aan de idee, dat Jung een mysticus was. Een visionair geschrift, met moeilijk te schatten sym bolen. Verhelderend voor Jungs denkwereld en niet al te moei lijk zijn Jaffés bijdragen, waarin b.v. het befaamde synchroniteitsbegrip van Jung aan de orde komt en de bete kenis, die de alchemie in zijn leven had. Je kunt alleen maar onder strepen wat aan het slot van dit boek gezegd wordt: „De geweldige boom van zijn geest zond zijn wortels diep in de aarde". Omdat ons blijkt, dat een groter wordende groep mensen bezig is te graven naar die wortels wijzen we graag op de uitgave van genoemde boe ken, die mogelijk - met enige inspanning - wat van die wor tels kunnen blootleggen. MARIANNE/HENK EGBERS (Van onze redactie buitenland) Amnesty International, de beweging, die in de bres springt voor de politieke gevangenen» alle landen ter wereld, gaat een (handtekeningen)actie voeren voor twee in Rusland gevaj. gen zittende Amnesty-leden: Sergei Kovalyov en Andrei Tverdokhlebov. Het proces tegen hen zal binnenkort beginnen. Andrei Tverdokhlebov werd op 18 april 1975 gearresteerd, toen hij op weg was naar zijn werk. Hij staat in Rusland be kend als een van de meest pro minente verdedigers van de mensenrechten. In 1970 richtte hij, samen met onder anderen de atoomgeleerde Sacharov het „Comité voor de Mensenrech ten" op. Tverdokhlebov werd in 1940 te Moskou geboren. Hij genoot zijn opleiding aan de universi teit van Moskou, in de faculteit der natuurkunde en aan het Dubno-instituut voor kernon derzoek. Na het behalen van zijn graad was hij uitgever van „Ab stracts of Theoretical Physics", een uitgave van het „All-Union Institute of Scientific and Tech nical Information". Tverdokh lebov publiceerde vele artikelen op het gebied van elementaire deeltjes en elektrodynamica. Op 14 februari 1972 werd hij ontslagen wegens zijn publieke activiteiten. Sindsdien werkt hij op een laboratorium aan pro blemen van beton en mechani sche vibratie. In de afgelopen vijfjaren heeft Andrei Tverdokhlebov een hoofdrol gespeeld bij het streven de rechten van de Sovjet burgers te definiëren en te ver dedigen. Hij was lid van de Groep-73, die zich wijdt aan de hulpverlening aan politieke ge vangenen. Tverdokhlebov, se cretaris van de eerste afdeling in de Soviet-Unie, van Amnesty International, had in september '73 de moed in een brief aan de redactie van het literaire tijd schrift „Literatoernaja Gazeta" de activiteiten van Amnesty openlijk toe te lichten en te prij zen. Evenals alle Amnesty- afdelingen over de hele wereld heeft de Russische groep drie gevangenen „geadopteerd", in: Sri Lanka, Spanje en Joegosla vië. Ook heeft hij veelvuldig in het openbaar de aandacht ge vestigd op de van alle interna tionaal aanvaarde regels afwij kende wijze waarop in de Soviet-Unie met het strafrecht wordt omgesprongen. Boven dien nam mj het regelmatig op voor vele landgenoten, die wer den vervolgd, omdat zij - in de Sovjet-UNnie nog altijd een on vergeeflijk vergrijp - durfden ei sen dat ook in hun vaderland de Algemene verklaring van de Rechten van de mens zou wor den nageleefd, die door nun re gering is aanvaard. Tverdokhlebovs argumenten klinken steeds zeer overtuigend: zij zijn gebaseerd op harde fei ten, kennis van de wet en rede lijkheid. Door zijn verdediging van het recht van vrije beweging en zijn stellingname tegen het misbruik van de psychiatrie, is hij in zijn land de meest hard nekkige verdediger der mensen rechten geworden. Prof. dr. Sergei Kovalyov werd op 27 december 1974 gear resteerd. Hij werd in 1932 gebo ren, studeerde biologie en was tot 1969 wetenschappelijk hoofdambtenaar aan de univer siteit van Moskou. Zijn artike len op het gebied van de fysiolo gie van spierweefsels en op het gebied van impulstransmissie tussen cellen zijn welbekend bij specialisten over de gehele we reld. Kovalyov was een van de eerste biologen ter wereld, die - vanaf 1966 - werkten aan nieuwe richtingen in de studie van cellulaire interactie en de rol daarvan in het gedrag van niet prikkelbare cellulaire sys temen. In 1969 trad Kovalyov toe tot de in dat jaar opgerichte Initia tiefgroep ter Verdediging van de Rechten van de Mens in de Sovjet-Unie. Hij hield daarbij, evenals Tverdokhlebov, nauw contact met Sacharov. Als ge volg van Kovalyovs activiteiten op het gebied van de mensen rechten en zijn protesten tegen ambtelijke willekeur, werd hij door de universiteit ontslagen en werkte sindsdien bij een ex perimentele visbroedplaats. Daarbij ontwikkelde hij met col lega's een methode om chemi sche „mutagene stoffen" te ge bruiken bij het broeden van vis sen, teneinde problemen van se lectie op te lossen. Het doel van de Initiatiefgroep ter Verdedi ging van de Mensenrechten is om het publiek binnen en buiten Rusland te informeren over de wetteloosheid en de wrede presailles waarmee de KGB.4 staatsveiligheidsdienst van 4 Sovjet-Unie - alle Russisch, burgers, die zich op de gror.4 lag van de Sovjet-grondwet stouten meningen te uiten, d» de autoriteiten onwelgevaE;, zijn, vervolgt. Kovalyov onde-i tekende niet alleen vele oproè. pen ten gunste van gevangen» en vervolgde dissidenten, zois Wladimir Boekovski, genenj Pyotr Grigorenko, de wiskurc, gen Leonid Pluysch en Schikanovitsj en de litteraa deskundige Gabriel Soepen» hij zorgde er ook met andere voor, dat de „Kroniek der L; pende Gebeurtenissen" wee werd hervat en sedert 1974 od weer naar het Westen komt. Ooi was hij nauw betrokken bij 4 hulpverlening aan de vervolgj Litouwse katholieken, die c „Samizdat" hun „Kroniek va de rooms-katholieke kerk in Li. touwen" uitgeven. Dat bekent werd, dat in mei 1974 eenh gerstaking op grote schaal gein. rende een maand in de beruchte strafkampen in Perm werd js houden, is eveneens aan Serge Kovalyov te danken. Een ander belangrijk aspect van Kova- lyovs activiteiten was zijn recht, streekse hulpverlening aan 4 gezinnen van politieke gevan genen alsmede aan deze gevan genen zelf. Bovendien heeft Ko valyov op ruime schaal hulp ve leend aan alle gelovigen (leden van de Pinkstergemeenten, Li touwse katholieken en anderenl die vanwege hun godsdienstig: overtuiging werden en worde vervolgd. Toen in 1973 in 4 Sovjet-Unie een afdeling van Amnesty International werd ge organiseerd, werd Sergei Kova lyov hiervan een der meest ac tieve deelnemers. Kovalyov deelt geheel en al de idealen van de organisatie, die over de te- hele wereld met legale middela strijdt tegen de vervolging va mensen om der wille van hunge- loof, ras en overtuiging. Na zijn arrestatie werd Kovalyov naar Litouwen overgebracht en inde gevangenis in Vilnius (Wilna opgesloten. Gevreesd wordt, dat hij zal worden beschuldigd va anti-Sovjet-propaganda en ai tatie volgens artikel 70-1 va het Russische Wetboek va Strafrecht. Als gevolg daan:: kan hij tot zeven jaar gevange nisstraf alsmede vijf jaar ver banning worden veroordeel! (Van onze correspondent) GAZA -Onder het motto „het Arabisch karakter van Gaza en de Gazastreek te beschermen" is de 67 -jarige Rashad Shawa door het Israëlische militaire bestuur opnieuw tot burgemeester van de stad Gaza geïnstaleerd. Ruim drie jaar geleden werd deze aris tocratisch aandoende groot grondbezitter door hetzelfde mi litaire bestuur uit de burge meesterszetel gezet. Om poli tieke redenen weigerde hij toen het aan de stad Gaza belendende grote Palestijnse vluchtelingen kamp A-Shatti feitelijk onder het gemeentebestuur van Gaza te brengen. Hij zag daar een ver dere Israëlische poging in het Palestijnse vluchtelingenpro bleem van zijn politieke kanten te ontdoen en als een menselijk probleem in de Gazastreek te bevriezen. Zonder op dit punt toe te geven heeft Rashad Shawa de weg naar het leiderschap van Gaza hervonden. Zijn herinstal latie tot burgemeester weer spiegelt de revolutie die het Pa lestijnse vraagstuk sedert de Grote-Verzoendagoorlog in ok tober 1973 heeft ondergaan. De Palestijnse Bevrijdingsorgani- satie heeft internationale er kenning gevonden en daar houdt Rashad Shawa duidelijk rekening mee. Strijdvaardig en scherp een anti-Israëlische toon aanslaande zegt hij mij in zijn kantoor in Gaza: „Zonder de in stemming van de Palestijnse Be vrijdingsorganisatie PLO had ik het burgemeesterschap niet kunnen opnemen".Op de vraag of hij de PLO heeft geraad pleegd geeft hij geen antwoord. Scherp valt hij uit tegen de Is raëlische nederzettingspolitiek in ten zuiden van de Gazastreek. „Daardoor wordt de oplossing van het vraagstuk nog moeilij ker. Laten de Israëliërs daar onmiddellijk mee stoppen". Achter dit rookgordijn van anti-Israëlische en pro- Palestijnse uitspraken gaat in wezen een conservatieve naar koning Hoessein van Jordanië kijkende invloedrijke notabele schuil. Hij is niet opnieuw tot burgemeester geïnstalleerd om dat zoals hij zegt „dat de wil van de bevolking van Gaza is", maar omdat het in Israëlisch belang is hem nu naar voren te schuiven. Naar zijn nauwe be trekkingen met koning Hoessein te oordelen en het feit dat hij tweemaal aan een door de PLO opgezette aanslag ontsnapte valt af te leiden, dat de nieuwe burgemeester van Gaza bereid is een rol van betekenis te spelen in een mogelijk Israëlisch- Jordaans-Palestijns driehoek soverleg over de toekomst van de bezette gebieden Volgens invloedrijke politieke kringen in Jeruzalem zal de Palestijnse kwestie volgend jaar het poli tiek terrein in het Midden- Oosten overheersen. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat Israëlisch-Syrisch overleg over de Golanhoogvlakte zal misluk ken en het Palestijnse vraagstuk daardoor als een onderhande- lingsonderwerp scherp naar vo ren zal komen. (Van onze redactie buitenland) CAIRO - In egypte is een nieuwe en belangrijke stap gezet in het zogenaamde „de- nasseriseringsproces", waarmee men de binnen- en buitenlandse heroriëntatie na het overlijden van president Nasser samenvat. Abou Wafia, lid van het cen trale comité der Arabische so cialistische unie en zwager van president Anwar Sadat, maakte bekend dat er in de boezem van deze Egyptische eenheidspartij een „sociaal-democratische" stroming is ontstaan Gegeven het politieke formaat van Wafia en het feit dat zowel de leden van de partij als hun vertegenwoordigers in het par lement één lijn plegen te trek ken, zou kunnen worden gecon cludeerd, dat deze „sociaal democratische" tendens bin nenkort in alle politieke orga nen van Egypte bespeurbaar zal zijn. Dit zou betekenen dat Egypte zijn ontwikkeling niet langer vat onder de noemer van het op de zuivere marxistische leer ge ënte „wetenschappelijke" socia lisme, gebroken heeft met het politieke en economische credo dat 18 jaar onder Nasser neeft gegolden. Hoe de nieuwe „artikelen des geloofs" precies zullen luiden kon uit Wafia's nogal vage aan kondiging niet worden opge maakt. Waarnemers voorspellen echter een grotere aandacht voor de vrijheden van het indi vidu, een sterker accent op de productiviteit, gepaard gaande met een stimulering van het par ticuliere bedrijfsleven, dit ge heel overigens tegen de achter grond van een sterker teruggrij pen op de Islam en in het kader van een zuiver Egyptisch natio nalisme. Zelden in de geschiedenis van de mensheid is er zo'n geeste lijke behoefte geweest als in onze dagen. David Craig, een leidende figuur in het Engelse Genootschap voor de bevorde ring van Christelijke Weten schap, sprak onlangs op een congres van dit genootschap in dezelfde geest, toen hij consta teerde, dat er zelfs nóóit een tijd is geweest, dat zoveel mensen zochten naar "iets anders", iets dat uitgaat boven onze cultuur van plastic en pure materie, bo ven de spiraal van een inflatoire economie, die dc mens wegsleurt van alles, behalve van zijn be hoefte om het te overleven. Nooit - behoudens in de bloei tijd van de tradities van spirua- liteit - hebben zoveel mensen gezocht naar methoden van dis cipline en meditatie buiten het christendom. Nooit tevoren hebben goeroes en andere pro-, pagandisten van "transcenden tale meditatie" in onze grote steden zulke grote aantallen volgelingen getrokken. Evenmin valt er een periode te noemen, waarin zó mensen de vlucht namen als in de maat schappij van de subcultuur met haar alternatieve ethiek en ge bruik van drugs of emotionele hysterie om toch maar een uit laat te vinden, een ontsnapping naar het grote "elders". Nooit nam men zo'n toenemende ver koop waar van religieuze lec tuur, zo'n zoeken naar geeste lijke waarden, waarop de mens zijn leven denkt te baseren. Maar hoe hebben we het nu, vragen kerkelijke mensen, "die geen ogen hebben om te zien, noch oren om te horen, noch een hart om op te merken!" Wel, zij moeten maar eens studie maken van de jaarlijkse statistieken van de kerken over heel de we reld, die de meest dwaze tegen strijdigheden vertonen: ophef fing van predikantsplaatsen in Canada en de VS naast een ner veus zoeken in onze contreien om door het lekenpostolaat het gebrek aan roepingen in de ker ken te lijf te gaan. Daarnaast een zich onttrekken van jaarlijks vele tienduizenden in het chris telijke westen aan pastorale zorg; duizenden gezinnen laten zonder nadere verklaring hun naam schrappen uit de kerke lijke registers. Zondagsschool en catechetisch onderwijs schij nen verouderde vormen van kerkelijk onderricht te zijn ge worden. In alle gevestigde ker ken loopt het aantal doopaan- vragen achteruit: steeds minder kerkganger", moest hij in de kop van zijn bijdrage al belijden. Met zijn 50-jarige ervaring ont komt hij niet aan de erkenning, dat hij met het probleem geen raad weet. Hij kan sedert zijn emeritaat zelf de rol van luiste rende kerkganger spelen en heeft recjit van spreken, als hij verzekert, dat kerkdienst en prediking hem niet bevredigen. Hij mist de prediking over de laatste Toekomst en het werk van de Heilige Geest. Maar, zegt hij er uitdrukkelijk bij, de arm zaligheid en aanvechtbaarheid van de kerkgang, de dienst en de prediking kunnen nooit een legi tieme reden zijn om "uit de boot te stappen", want elke kerkgang jong bloed in de christenge meenschap. "Ons soort mensen gaat niet meer naar de kerk", zei een koopman tegen dr. Berkelbach. Hem viel dit: "niet méér" op. Het was de scherf van een ge broken traditie en zulke scher ven liggen er vele. Een werkman voegde er ongevraagd aan toe: "Naar de kerk? Daar ga ik niet heen". Dit was geen rest van een gebroken traditie, maar de dui delijke uitspraak, dat hij van de kerk niets, maar dan ook hele maal niets verwachtte (dr.S.F.H.J. Berkelbach van der Sprenkel in: De Prediker en de Kerkganger). De kerkganger is in deze tijd een veelbesproken zaak. Ds.J.J.Buskes heeft er met vier andere theologen over geschre ven in opeenvolgende nummers van het progressief- gereformeerde orgaan Voorlo pig. "Ik ben geen enthousiast is een tegemoet gaan van het Godsrijk. Intussen zijn er al heel wat "uit de boot" gestapt. Sommi gen schrijven het toe aan de in voering van telkens nieuwe vormen van eredienst. Anderen constateren een secularisatie proces; kerk en wereld is gewor den: de wereld in de kerk. Ver linksing in de theologie, het in troduceren van neo-marxistiche gedachten, het toegeven aan de geest van rationalisme, waar geen calvinistische wijsbegeerte meer tegen bestand is: het zijn allemaal pogingen om de zaak te beredeneren. De sociologen hebben er zich ook mee bemoeid en behar- tenswaardig materiaal verza meld. De laatste tijd houden deze wetenschappers zich bezig met de vraag naar de invloed van nieuwe beroepen op de ver- Grossmünster in Zürich. antwoordelijkheid voor en het deelnemen aan kerkelijke plich ten. Er zijn beroepen, vooral van technische aard, die de betrok ken gezinnen noodzaken tot een dusdanig kort verblijf in een be paalde omgeving, dat er geen ge legenheid is wortel te schieten in de kerkelijke^ gemeenschap. En in het algemeen gesproken: als mensen eenmaal aan het verhui zen gaan, zullen ze telkens moeite .hebben zich aan een vreemde situatie aan te passen. De vlucht naar de buitenwij ken levert eveneens verlies aan kerkgangers op. De grotestads kerk wordt wel vergeleken met een afgetuigd schip op een mod- derbank, waarvan de levensa ders naar elders lopen. Men con stateert verder een maatschap pelijke beweeglijkheid in de zin van: verschuiving van status, die van invloed blijkt op de ker kelijke belangstelling. Deze be weeglijkheid werkt vooral op hoger niveau i 1 r-v. h?t kerkbesef en voert tot een rela tivering van maatstaven, 4» ontkerkelijking in de haul werkt. Mensen met een acade mische vorming staan bloot aai beïnvloeding door a-kerkelijke en humanistische gedacht® een veelvuldig voorkomend ver schijnsel in creatieve en profes sionele beroepen, die een ver eenzelviging van de kerkganf met de wat stoffige wereld van de verguisde commerciële mid denklasse teweegbrengt. Er zouden nog tal van andert sociologische factoren te noe men zijn, zoals op zondag de fa ciliteiten voor vrijetijdsbeste ding, het leggen van contact® in de grote stad, het bezoek® van relaties, het bijwonen van sportmanifestaties en niet te vergeten: het gemak van de au» en - zij het marginaal - de televi sie. Hoe het komt, dat er deson danks toch nog volle kerken zijn in ons ontkerstende land, hop® we later aan te tonen. Tot slot een bemoediging van de eerder genoemde ds. Berkelbach: W'i moeten het getal van de kerk gang niet als maatstaf nemen Jezus had maar twaalf apP0S' telen, te weinig - zouden we zeS' gen - om er het christendom m® te vestigen. Volkstelling is Seelj zuivere maatstaf voor de krach van het evangelie. Voor de bete kenis van een geestelijke bewe ging - in de kerk: beweging des Geestes - gelden andere n°hmef. Het kon ook wel eens zijn, dato afnemende kerkgang een uit zuivering betekent: het wegval len van vermolmde traditie- 9 Geest des Heren kan zelfs "dorr doodsbeenderen" levend ma- ken!

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 12