;sc
armte-isolatie: ha
er een deskundige bij
Stoken op
zonne
warmte
nog veel
problemen
Geluidsisolatie: weinig iiian
te doen als huis er staa it
TIJLKLOKKEN
Aparte
(dingen j
J I. 3117,-
uaien
B.V.
liDDELBURG
IBURG
IZEN
J10
j.De Bree")
npoortstr. 2-4
01180-26811
a
Itechnlek
Iteit
Itige
straat 1
i
:.y v
juwelier
horloger
AT 16 - TELEFOON 2337
- TELEFOON 2214
„Als we allemaal een half
uur eerder de verwarming
lager zetten scheelt dat be
rekend over het hele land,
anderhalf miljoen stookda-
gen per jaar." Met dit ver
manend affiche kwam de
overheid tijdens de oliecrisis
een beroep doen op de soli
dariteit van de Nederlanders
bij het 'opmaken' van de be
schikbare energievoorraden.
De oliecrisis gaf daartoe aan
leiding maar, zo bleek al
gauw, die crisis was slechts
een symptoom van de door
de Club van Rome al geruime
tijd als onheilspellende
waarschuwing geformu
leerde rapporten over de be
perktheid van de grondstof
fen op mondiaal niveau.
Wel, de eerste schrik is er in
middels van af. Toch heeft het
nog altijd zin om ook in huis op
energie te bezuinigen. D'r gaat
in een doorsnee huishouden
nogal wat geld nutteloos door de
schoorsteen. Voor de oorlog was
dat tastbaar. Je moest échte
munten gooien in gas- en elec-
triciteitsmeters om 'weer een
paar uur voort te kunnen'. Nu
gaat het via acceptgiro's en dat
is een methode die het zicht op
de kosten nogal wat versluierd
heeft.
De goedkoopste methode om
warmte-energie te besparen is,
het klinkt, simpel, verstandig
gebruik. Slaapkamerradiatoren
uitzetten, niet luchten met open
ramen en de thermostaat op de
gewone kamertemperatuur
stand, aparte thermostaatjes op
de radiatoren op zolder en an
dere bovenvertrekken, de ther
mostaat lager zetten als je een
avondje uitgaat, kortom niet te
laks omspringen met de gemak
kelijke c.v.
Energiebesparend maar niet
bepaald goedkoop is het aan
brengen van warmte-isolatie in
een huis.
Dat heeft, zo blijkt uit cijfers,
opgesteld door het adviesinsti
tuut Rotterdams Bouwcentrum,
eigenlijk alleen maar nut voor
bewoners van eigen huizen. Het
rendement is namelijk vergele
ken met de kosten niet erg groot.
Wie alles tot in de puntjes wil
doen is als 'doe-het-zilver' zo'n
5500 gulden kwijt en wanneer
hij het door een vakman laat
doen ruim het dubbele. De uit
eindelijke energiebesparing be
loopt echter niet meer dan een
kleine 300 gulden per jaar, een
en ander berekend voor een ge
middeld nieuwbouwrijtjeshuis.
De eigenaar heeft dan nog het
voordeel dat zijn pand door de
isolatie in waarde is gestegen,
de huurder heeft alleen de huis
baas een dienst bewezen. Bij een
postprijs van (op zijn gunstigst)
5500,-moet hij heel wat jaren
stoken voor hij door 300,-per
jaar te besparen, de kosten er
weer uit heeft. Wel kan men
voorspellen, dat die besparing
door de voortschrijdende infla
tie nominaal zal toenemen; daar
staat tegenover dat de investe
ring met de harde(!) guldens van
nu moet worden betaald.
Men moet niet lichthartig over
gaan tot het aanbrengen van
warmte-isolatie dat is de voor
lopige conclusie dan ook wel.
Maar wie het er toch voor over
heeft kan kiezen uit een reeks
mogelijkheden. Ruwweg te ver
delen in drie categorieën: Ver
dubbeling van beglazing, isole-
I
ren van daken en vloeren (i n (als
meest effectief aangeprez e n me
thode) het opvullen van
spouwmuren. Wat het g jas be
treft moet men al direct ii icalcu-
leren dat weliswaar d oor de
verdubbeling de warmte rninder
snel verdwijnt maar ook ander
zijds minder snel binne: a komt.
Wie in de winterdag de zon op
de ramen van zijn zi üdgevel
heeft moet* dus 'harder' stoken
dan de buurt met enkel e begla
zing.
Wie zijn zolder nooit j gebruikt
(tenzij voor een enkele logé op
een veldbed) kan de vlc >er ervan
bedekken met een glas- of
steenwoldeken. Dat ka n ook als
de vliering geen plank :<en vloer
heeft. Dan kan de del- :en - als
een soort heuvellandschapje -
over de balken worden uitge
spreid. Ook tegen de binnen
kant van een schuin dak kan iso
latiemateriaal (kunststof-
schuimplaten of minerale wol)
worden aangebracht. Voordeel
is naast energiebesparing
dat het huis er dan in de zomer
een bewoonbare ruimte bij
krijgt. De zolderetage blijft
prettig koel al staat de zon er de
hele dag op te branden.
Meest aangeprezen maar tevens
ook omstreden isolatiemethode
tenslotte is het 'vullen' van
spouwmuren. Een karwei waar
de vakman bijgehaald moet
worden maar dan wel een goe
de! Probleem is met name het
effect van de behandeling na
verloop van enige tijd. Het op
verschillende punten in de
spouwmuur binnengeperste
synthetische (korrelige) isola
tiemateriaal gaat domweg zak
ken waardoor het bovenstuk
van de muur - tot soms wel een
derde van de hoogte toe - weer
een vacuum krijgt. Bovendien
kunnen de muren gaan 'zweten'
doordat het normale vochtaf-
scheidingsproces wordt belem
merd. Advies inwinnen bij des
kundigen (en dus niet alleen bij
degene die men met de opdracht
denkt te vereren) is dus gewenst.
JOHN ROOZEN
GLAS
ABSORBEREND OPP
TRANSPORT MEDIUM
ISOLATIE
1 - VENTILATOR
2- OPSLAG
3- BIJSTOOK TOESTEL
4- COLLECTOR
5- LUCHTVERWARMING
6- WARM TAPWATER
EINDHOVEN - Hoewel ook
in Nederland op verschil
lende wetenschappelijke ni-
veau's hard gewerkt wordt
aan de ontwikkeling van
mogelijkheden om woningen
met zonne-energie 'bij te
stoken', is vóór 1985 geen
toepassing daarvan op grote
schaal te verwachten. Sto
ken met zonnewarmte staat
nog in de kinderschoenen.
In de Technische Hogeschool te
Eindhoven vertelt prof. ir. C. W.
J. van Koppen, deskundige bij
uitstek in de warmte-, proces-
en stromingstechniek, dat ie
mand die dat per se wil natuur
lijk zijn huis kan laten voorzien
van een zonne-energie-
installatie, maar dat hij dan in
een veld met voetangels en
klemmen terecht komt. Er wor-
„Ja, in de eerste jaren na de
oorlog gold maar één stelre
gel: Hoe meer woningen er
gebouwd konden worden
hoe beter. De kwantiteit ging
noodgedwongen boven de
kwaliteit. Daar komt men -
met schade en schande van
terug. Hoewel, als je de
nieuwe series rijtjeshuizen
ziet - om van flats maar niet
te spreken dan wordt nog
altijd slechts aan minimale
eisen voldaan. Schoorvoe
tend nog. Alleen de gemeente
Middelburg heeft drastische
regels opgesteld ten aanzien
van het 'woongenot' en dan
vooral wat de geluidshinder
betreft. Maar dat komt dan
weer doordat een plaatse
lijke wethouder zelf - tijde
lijk - in een gehorige flat
moest wonen. Na zijn vlucht
naar een woning 'die aan zijn
eisen voldeed' heeft hij de
achterblijvers niet verge-
ten."
Een en ander horen wij van de
bouwkundige voorlichter B.
Jansen, in vaste dienst verbon
den aan het Rotterdamse Bouw
centrum, een instituut dat door
iedereen - aannemer zowel als
leek - te benaderen is voor ad
vies (gratis) en informatie.
Voorlichter Jansen onder
scheidt twee soorten geluids
hinder. Het zogeheten luchtge-
luid en het contactgeluid. Onder
den nog veel fouten gemaakt, er
is teveel haast, alles is nog expe
rimenteel. En iemand die dat al
lemaal voor lief wil nemen, zal
dan voor zeer hoge kosten en
grote risico's komen te staan.
Gespleten
Buiten op het TH-terrein wijst
hij een paar voorbeelden aan. In
een van de grote collectoren, die
op een grasveld staan opgesteld
om de zonne-energie op te slaan,
zitten barsten in het glas. is het
rubber waarin de grote ruiten
zijn vastgezet uitgedroogd en
gespleten en vloeit kostbare
warmte weg via metalen bouten
van de installatie.
De TH begint dezer dagen met
een proefonderzoek in een spe
ciaal ontworpen huis. Andere
hogescholen, TNO en universi
teiten bestuderen verbetering
van installaties, zoals in Gro
ningen, waar gewerkt wordt
aan een geschikter type collec
tor. Bedrijven en particulieren
buigen zich over produktieme-
thoden, in Oss loopt een project
met zonnehuizen en in Boxtel
staat de bekende proefboerderij
'De Kleinde Aarde', waar vooral
een leefexperiment wordt ge
daan.
Het hoogst
Door de hoge bevolkingsdicht
heid en de hoge levensstandaard
is in Nederland het energiege
bruik omgerekend per vier
kante kilometer landoppervlak,
waarschijnlijk het hoogst ter
wereld, aldus prof. Van Koppen.
Daarentegen is de zonnestraling
per vierkante kilometer in ons
land relatief laag, als gevolg van
de noordelijke ligging en het
Een tekening van het
proefproject van de TH te
Eindhoven. Met de houw
van dit huis is onlangs be
gonnen. Aan de zuidzijde
van de woning is het extra
grote dak als opvang (col
lector) van zonne-energie
uitgevoerd. Die warmte
wordt opgeslagen in een
installatie, die op een
soort vliering is gebouwd.
bewolkte klimaat. De hoeveel
heid zonne-energie, die op Ne
derland valt bedraagt daardoor
slechts ongeveer vijftig maal het
nationale energiegebruik.
Dit heeft tot ge volg, dat er van
de vele mai lieren waarop
zonne-energie in beginsel ge
bruikt kan wc u-den, er slechts
enkele voor Nt herland in aan
merking komer Daaronder valt
het gebruik ian huisverwar
ming e n warm-
watervoorzien ing. Als er niet
iemand plots eling met een
unieke uitvind ing komt, zal óók
over een jaar of tien a twintig
door zonnewi irmte niet meer
dan 50 tot ma: cimaal 60% op de
traditionele energie kunnen
worden bespa ard.
Prof. Van Kop
igens op, dat
uit andere lan
vertegenwoor
voor de afzet
ren. In E
Duitsland en
stallaties vo
voorziening
zonne-energie
pen wijst er over-
nu al fabrikanten
den in Nederland
diging zoeken
van hun collecto-
ngeland, West-
Frankrijk zijn in-
:r warmwater-
op basis van
al op de markt.
de eerste groep vallen de muzi
kale activiteiten van de buren
voorzover de instrumenten
tenminste geen contact met
grond of wand maken, voorts de
hoog-ópschallende stem van de
buurvrouw die tijdens de ver
jaarsvisite dusdanig hard lacht
dat ook omwonenden kunnen
meegenieten van haar plezier en
vooral ook de geluiden die door
tv en radio worden veroorzaakt.
Geen gering element, die laatste
groep.
„De laatste jaren is door de stij
gende welvaart ook het geluids
volume toegenomen", aldus
Jansen, „iedere tiener heeft wel
een paar stereo-boxen op zijn
kamertje."
Naast dat luchtgeluid kent men
dan nog het contactgeluid. Mooi
voorbeeld is de boormachine.
Iedere nieuwe flatbewoner wil
zijn schilderijtjes en boeken
planken kennelijk weer op een
andere plaats hangen dan zijn
voorganger. In een beetje groot
flatgebouw betekent dat een
vrijwel dagelijks gebruik van
boormachines waarvan het ge
luid via de betonnen vloeren en
de gedeelde scheidingswanden
zich over vele naast elkaar gele
gen appartementen en zelfs ver
schillende etages kan voort
planten.
Veelal wordt het contactgeluid
nog verergerd door 'geluidslek-
ken'. Snelle aannemers willen
wel eens de hand lichten met de
isolatie rond verwarmingsbui
zen (daar waar ze in de muur
verdwijnen) en sanitaire leidin
gen.
Eigenlijk is er weinig tegen te
doen als de bouw eenmaal af is.
„Het is jammer", aldus Jansen,
„erg jammer dat men zich houdt
aan de minimum-voorschriften
van de overheid." Maar ook de
consument treft wel enig ver
wijt, want: ,,Op een huis van la
ten we zeggen een ton zou een
goede geluidsisolerende tus
senmuur hooguit zo'n 3000 gul
den meer kosten. Wat maakt dat
nou uit op al die jaren dat je
daardoor plezieriger wonen
kunt..."
Wil men er toch nog iets aan
doen dan is met name tegen het
contactgeluid slechts weinig
hoop te bieden. „Zwevende
vloeren aanbrengen - dat wil
zeggen een nieuwe vloerbedek
king op een isolerende onder
laag - is meestal onmogelijk
omdat de kamerhoogtes zo krap
bemeten zijn dat het effect wel
erg ten koste van de ruimte gaat.
Bovendien komt men al gauw in
de knoop met de drempels van
de deuren. Ook zwevende pla
fonds tegen geluid van boven
zijn daardoor niet erg aantrek
kelijk. De beste bescherming
voor de benedenbuur is trou
wens een offervaardige boven
buur die op zijn vloer geen pla
vuizen legt of geen parket recht
streeks op het beton aanbrengt.
Alleen als iedereen last van ie
dereen heeft kan men in geza
menlijk overleg daar nog wel
eens toekomen, zo is de ervaring
van voorlichter Jansen. Dat
geldt met name voor contactge
luid via het sanitair. Rubberen
ringen tussen de aanhechtings-
punten van bad, wc en waterlei
dingen helpt :n al veel en als twee
buren zulte t voorzieningen in
eigen huis ar inbrengen helpen ze
in wezen oo k zichzelf.
Wat betref t de hinder via
'luchtgeluid' is de situatie aan
zienlijk gun stiger. Het mooiste
is een zo§ [eheten 'ankerloze
spouwmuur' maar die is, als het
huis al geb' :>uwd is, niet meer
aan te bren: i;en. „Je redt al een
boel met de toepassing van een
'vrijstaande voorzetwand', al
dus Jansen. Tegen de wand van
de kamer *wordt een tweede
wand geplau itst van steen- of
glaswoldeko ns, zo'n 5 cm dik.
Dan worde: n tussen plafond en
vloer (zond er contact met de
wand) plan 1 :jes geklemd op on
geveer 3 c r n van de muur en
daartegena in komen dan gips
platen. Ee nvoudiger kan ook:
Dan spijk: ;:rt men latjes van een
paar cm d: Je tegen de muur, vult
de ruimte met glaswol en dan
worden d e gipsplaten er tegen
getimmeri i Volgens voorlichter
Jansen is jen en ander voor'een
beetje een doe-het-zelver' wel te
fiksen ter -wijl de materiaalkos-
„De tijd is nu rijp voor de Neder
landse industrie om met het
ontwikkelen van de produktie-
technieken en de fabricage van
de eerste installaties een begin
te maken. Dan kunnen we aan
het thans lopende onderzoek
behalve een langere levensduur
van'onze aardgasvoorraad ook
op den duur een goed stuk
werkgelegenheid overhouden."
Een begin is daarmee in elk ge
val gemaakt: het ingenieursbu
reau De Jonge Hoekstra-
Roosenburg te Nuenen en het
architectenbureau J. Cannegie-
ter te Enschede bestuderen de
bouwkundige consequenties
van de aanleg van collectoren en
opslag van energie. Cannegieter
ontwikkelt voor de gemeente
Enschede en de Keuringsdienst
voor Waren een middelgroot la
boratorium met zonne-energie.
JAN HANFF
ten niet hoger komen dan 15,-
per vierkante meter.
En dan tenslotte, wat het geluid
van buiten betreft, een dubbele
beglazing helpt wel, maar dan
moet er wel zo'n 6 cm tussen de
glaslagen inzitten. Thermo
pane beglazing helpt wel als
warmte-isolatie maar niet als
geluidsisolatie. Een fout die in
wijder verband vaak wordt ge
maakt: Wat goed is om warmte
binnen te houden is beslist niet
automatisch even geschikt om
geluid büiten te houden.' Bij
warmte geldt als vuistregel: al
les zo dicht mogelijk tegen el
kaar, bij geluid moet je juist een
vacuüm tot stand brengen', al
dus Jansen.
En voor wie het allemaal te
kostbaar of te veel werk is kan
tenslotte nog een filosofisch ge
tint advies uitkomst brengen.
De gitaar van 'die aardige buur
jongen van hiernaast' klinkt
écht zachter dan die van 'die
knul die ook altijd zo'n rot-
brommer voor de deur staat te
starten'. Je eigen geluidstole
rantie wordt, kortom, in hoge
mate bepaald door de verhou
ding met de buren. Praat eens
met elkaar voordat je gaat lij
men en timmeren. Dat geldt dan
- aldus tenslotte voorlichter
Jansen - met name voor de over
last die men van piano's heeft.
Een piano is een onbestrijdbare
geluidsbron. „Daar helpt wer
kelijk niets tegen. Er zit maar
een ding op: Afspreken op welke
uren de buren er op zullen spe
len of zelf verhuizen."
JOHN ROOZEN
Wie een beetje doe-het-
i zei ver is, voelt zich ook in ze-
kere zin een beetje E
binnenhuis-architect. U mag E
i dat ook 'interieur- E
i vormgever' noemen. Zelf E
doen alleen ter wille van een E
i redelijke technische gang E
i van zaken (repareren van een E
i lekkende afvoer, een kra- E
kende trap tot zwijgen bren- E
gen en een nieuw verfje aan-
brengen) is erg nuttig en het
kan ook veel voldoening ge- E
ven, veel aardiger is het toch
i om met eigen handen iets aan E
je interieur te doen waarvan
straks iedereen zegt: hé, wat
I is dat apart!
i Die 'aparte' dingen hebben
dan ook vaak wel weer heel
wat gemeen met die je in an-
i dere huizen ziet, maar het is
toch altijd mogelijk er een
i strikt persoonlijke noot aan
j te geven.
Direct zichtbare ingrepen in S
het wooninterieur - 'n beet- E
je trendmatig, dat wel -
I zijn een verlaagd plafond of
1 (en) een verhoogd stukje
vloer. Die dingen zijn tegen-
woordig nu eenmaal 'in'.
Voor velen lijken dat ingrij- 5
pende zaken, maar dat hoeft
I helemaal niet. Het kan best E
j op een heel eenvoudige ma-
nier, en dat kan dan nog het
voordeel hebben dat je de E
boel later, als het eigenlijk E
j toch niet zo praktisch blijkt E
als je dacht, vrij gemakkelijk E
weer uitbreekt ook. E
Neem nu zo'n verlaagd 5
I stukje plafond. Dat hoeft E
j echt geen hele bouwerij te E
I worden. Als een verlaagd E
I plafond eigenlijk gewenst is E
omdat een ruimte wat erg E
I hoog is (in oudere huizen E
j komt dat vaak voor), dan is S
i de volgende simpele me- E
thode al voldoende om het E
gewenste effect te bereiken. E
Schilder het plafond en een
strook bovenaan de muren in 5
een donkere kleur: zwart, S
E heel donker groen, bruin. Als E
het plafond er niet zo gaaf E
meer uitziet, slaat u daarmee E
j twee vliegen in één klap, E
want het is dan niet nodig E
oneffenheden, scheurtjes e.d. E
bij te werken. E
Bevestig dan stevige latten
langs de wanden, op een
hoogte die overeenkomt met
E de gewenste plafondverla-
g'ng-
Op of tegen die latten kun- E
nen latten of plankjes met E
l tussenruimten worden aan- S
gebracht. Dat levert een E
soort roosterplafond op. E
Vooral in vrij smalle ruimten
E is dat een eenvoudige zaak.
E In brede kamers wordt na- E
j tuurlijk het doorbuigen van
de latten een probleem. De E
tussenruimten kunnen ongc- E
veer zo breed zijn als de lat- E
ten of plankjes zelf zijn, of
nog iets breder. Voor het oog
lijkt de boel toch dicht, om-
E dat de donker geschilderde E
E achtergrond deze doet weg- E
E vallen.
E De verlichting, als die tegen E
het plafond was aange-
bracht, moet dan natuurlijk
ook wel omlaag gebracht
worden. Anders wordt het
hele weggewerkte gedeelte
E toch nog zichtbaar, zo gauw E
de lamp brandt. In plaats van E
latten of planken kan ook E
E heel dunne, doorzichtige stof E
E worden gebruikt voor een E
E plafondverlaging. In slaap-
E kamers, tienerkamers enz. E
E doet het dat heel goed. Het
E wordt des te mooier, als de
E stof zo strak mogelijk wordt
E gespannen, op de latten die
E tegen de wanden zijn aange-
bracht. E
1 Een verhoogd vloergedeelte
E maakt men eigenlijk al even
E eenvoudig, zelfs zonder enig
timmerwerk. Een verhoging
i van zo'n 20 cm is vaak al vol-
I doende. In die dikte kan men
1 polystyreenschuim (tempex)
1 kopen, en dat legt men dood-
E eenvoudig op de vloer, in een
aaneengesloten laag, zo
E groot als men het verhoogde
E gedeelte wil maken.
Langs de opstaande kant zet
men een strook spaanplaats,
die met de geschikte lijm
E tegen het tempex wordt ge-
E üjmd, en op de verhoging
legt men stukken spaanplaat
van 10 mm dik. Bekleed het
geheel met vloerbedekking,
b.v. dezelfde als in de rest E
van de kamer, op het nor-
male niveau wordt gebruikt.
Die laag is, ook al lijkt het E
1 ongeloofwaardig, sterk ge-
noeg om erop te lopen en om E
E er (niet al te zware) meubels
E op te zetten.
MAR GROEN I
