Kanaal voor ons niet interessant
„Volgend jaar kunnen we alleen
nog mekaar de nek omdraaien
INITI
Eigt
van
BURGEMEESTER MR. C. PIJL HOGEWEG VAN REIMERSWAAL:
OUD-PARLEVINKER SCHOTHORST:
Geteisterd
Droombeeld
„Vroeger...'
Brodeloos
ff
Herinneringen
Mooi op.
Verandering
Voet dwars
J
DAGBLAD VOOR ZUIDWEST NEDERLAND
ika V iiLfe
KRUININGEN - Rei-
merswaal pikte het niet.
Loopt zo'n nieuwe
Schelde-Rijnverbinding
voor het grootste deel door
je gemeente en dan zou je er
bij de officiële opening he
lemaal niet aan te pas ko-
,,Die stampij over onze rol
bij de officiële opening had na
tuurlijk niets met het project
als zodanig te maken", zegt
burgemeester mr. C. Pijl Ho-
geweg achteraf glimlachend.
Reimerswaal haalde er in elk
geval het landelijke nieuws
mee en intussen is de zaak tot
tevredenheid opgelost.
De gemeente Reimerswaal
en de nieuwe Schelde-
Rijnverbinding. Burgemeester
Hogeweg vat dat zeer kort sa
men: ,,Het kanaal zelf is voor
onze gemeente niet interes
sant. Het is voor Antwerpen.
Voor ons slaat de balans duide
lijk negatief door".
Voor zover de nieuwe
Schelde-Rijnverbinding door
het grondgebied van Zuid-
Beveland gaat, is dat het
grondgebied van Reimers
waal. Een gemeente, die plano
logisch wordt geteisterd. Ge
ografisch is Reimerswaal de
slurf van Zuid-Beveland. Ge
klemd tussen de Oosterschelde
en de Westerschelde. Het
smalste punt tussen deze beide
wateren is 3,5 km voor Rei
merswaal en het breedste 8,5
km. en op zijn langst is het ge
meentelijk grondgebied 20
km. Alles wat aan verkeerswe
gen, spoorlijnen, leidingstra
ten en hoogspanningsverbin
dingen Midden-Zeeland met
de rest van het land moet ver
binden, moet door deze slurf
worden gewrongen. Vgn noord
naar zuid wordt Reimerswaals
grondgebied dan nog doorsne
den door het Kanaal door
Zuid-Beveland. En als klap op
de planologische vuurpijl over
het gehele grondgebied van
noord naar zuid het nieuwe
Schelde%Rijnkanaal. Als het
aan de gemeenteraad ligt en
aan burgemeester Hogeweg in
het bijzonder, dan is de
Schelde-Rijnverbinding abso
luut de laatste grote door
snijding in het gemeentelijk
grondgebied geweest. „Elke
doorsnijding van onze ge
meente vind ik verfoeilijk.
Maar het wordt nu toch prak
tisch een verkaveling. Zo'n
kanaal werkt isolerend. Denk
aan de boeren, die aan weers
zijden land hebben liggen. Een
gehele nederzetting, Völcker-
dorp is nu afgesneden van de
rest van de gemeente. Kinde
ren moeten nu een grote om
weg maken om de school in
Rilland te bereiken. Er liggen
nu achter het nieuwe kanaal
zo'n 50 Bebouwde percelen
waaronder kapitale boerderij
en. Bij brand zijn die bijvoor
beeld nu veel moeilijker te be
reiken".
Door de aanleg van het
nieuwe kanaal gingen ook een
15-tal mossel- en oesterperce
len verloren. Percelen, die vol
gens burgemeester Hogeweg
wat betreft omvang en kwali
teit doortikten. En tenslotte is
het kanaal gekomen in een nog
ongerepte streek van de ge
meente, waar voordien plano
logisch nog van alles mogelijk
was. Maar nu is bijvoorbeeld
het oostelijk bekken van de
Oosterschelde nooit meer te
§ebruiken als één recreatiege-
ied.
Geen enkel positief punt
voor Reimerswaal? Toch wel.
Hoewel dat ene positieve punt
waarschijnlijk nog lange tijd
alleen maar een droombeeld
blijft. Door de aanleg van de
Schelde-Rijnverbinding is te
gelijkertijd een groot stuk land
tussen Zandvliet en Bath in
gepolderd. Ongeveer 700 hec
taren. Burgemeester Hogeweg
vindt dat gebied om meerdere
redenen een uitgekiend indus
triegebied.
Het Reimerswaalplan is
naar zijn oordeel definitief van
de baan. Ten eerste omdat de
behoefte aan zeehaven
industriegebied veel geringer
is geworden. Ten tweede om
dat de toegankelijkheid tot het
gebied waar het Reimerswaal
plan gedacht was, slechter is
geworden. En ten derde omdat
de compartimenteringsplan
nen voor de Oosterschelde
juist bedoeld zijn voor het be
houd van de mossel- en oester
cultures.
De stelling van burgemees
ter Hogeweg is nu: als er nog
eens behoefte komt aan nieuw
zeehavenindustrieterrein,
waarom dan niet op de eerste
plaats gekeken naar die 700
ha. tussen Zandvliet en Bath.
Dat gebied sluit logisch aan op
het industriegebied van Ant
werpen. Er staan al fabrieken
daar pal op de grens. De no
dige infrastrukturele voorzie
ningen zijn in het Antwerpse
volledig aanwezig. Daarop
hoeft aan Nederlandse kant al
leen maar te worden aangeslo
ten. Niemand heeft op die plek
last of hinder van de industrie.
En zowel Zuid-Beveland als
Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen
en West-Brabant kunnen er
van profiteren.
„Dat gebied is net een
drie-landen-punt", besluit
burgemeester Hogeweg van
Reimerswaal. Maar voor
dat deze vrucht van het
Schelde-Rijnkanaal ge
plukt kan worden, is het
water van de Schelde mis
schien wel weer glaszuiver.
JAN BOUWMANS
Hansweert is er altijd op achteruit gegaan
HANSWEERT - „Hansweert is er altijd op achteruit
gegaan, nooit vooruit".
Deze uitspraak van kruidenier-groenteman Eppo Schothorst
die een zelfbedieningszaak drijft in de Kanaalstraat, dicht bij de
sluizen van Hansweert, is karakteristiek voor de stemming in het
Bevelandse kanaaldorp bij de opening van het Schelde-
Rijnkanaal.
Hansweert zal bepaald de
vlag niet uitsteken als de inge
bruikneming van het nieuwe
kanaal in Bergen op Zoom ge
vierd zal worden. Maar het komt
ook niet in verzet. Het lijkt erop,
of de Hansweerienaren ook deze
tegenslag weer gelaten in hun
plaatselijk geschiedenisboekje
opnemen.
Zoals ze dat in de voorbije
eeuw, waarin de geschiedenis
van het kanaal door Zuid-
Beveland de geschiedenis van
hun dorp heeft bepaald, al vaker
hebben gedaan. Dank zij dat
kanaal en de sluizen heeft het
dorp andere, betere tijden ge
kend. Betere en gezelligere.
Maar die zijn nu alleen nog maai
herinnering. En wat er dank zij
het kanaal nog aan werk en
brood is overgebleven brokkelt
weer verder af. Eppo Schothorst
heeft gelijk.
Achter de dijk, die de bedrij
vigheid op het kanaal en in de
sluizen aan het oog onttrekt, is
Hansweert op een willekeurige
dag een oer-rustig dorp. Zelfs
het geluid van de scheepvaart
dringt er niet door. Af en toe een
paar korte stoten van een
scheepssirene, maar daar houdt
het ook helemaal mee op.
In de straten heerst een dorpse
rust. Een paar vrouwen lopen
om een boodschap, kinderen
spelen aan de dijk en enkele
oude mannen klimmen moei
zaam naar boven om weer te
gaan kijken naar wat ze al jaren
hebben gezien: de scheepvaart
beweging, zoals dat officieel
heet, door het kanaal van
Zuid-Beveland. Ze maken een
praatje met de sluiswerkers en
roepen zo nu en dan wat tegen
bekende of onbekende schip
pers. „Als ik de sluis en de zee
dijk gezien heb", zal de 79-
jarige Jacobus (Ko) Blok me la
ter op de dag vertellen, „dan is
mijn dag goed".
Hansweert is met zijn gezicht
naar het water gebouwd. Aan de
voet van de dijk liggen de cafés
annex slijterijen en, allemaal in
de buurt, de bakkers, slagers, de
handelaren in scheepsbeno-
digdheden en wat nog meer aan
het water verdienen kon.
Marie Knuit, die, naar zij zegt
te weten, het oudste café van
Hansweert beheert, telt op haar
vingers na hoeveel cafés er in het
dorp nog zijn. Ze komt tot zes of
zeven, twee cafetaria's niet
meegeteld. „Vroeger", zegt ze,
„waren er wel zo'n stuk of vijf
tien" Dat waren andere tijden,
drukker en gezellig. Hansweert
had toen als knooppunt van ver
keer en vervoer veel meer te ver
tellen. Het huidige pontveer
Kruiningen-Perkpolder vertrok
toen nog uit Hansweert („als U
wilt kunt U nou nog gaan zien
waar de pont afmeerde") en voer
op Walsoorden Het bracht veel
Zeeuwsch-Vlamingen en Belgen
mee, die in Hansweert op de
provinciale tram stapten naar
het toenmalige spooiwegstation
Vlake. Op donderdag vertrok er
bovendien een boot naar Vlis-
singen, speciaal bedoeld voor
mensen die naar de markt in
Middelburg wilden.
Dat alleen al bracht nogal wat
vertier in Hansweert, maar nog
belangrijker was, dat de schip
pers van toen nog niet zo haastig
gebakerd waren als die van
tegenwoordig. En ze hadden na
tuurlijk ook niet al dat modern
comfort van nu aan bood. Geen
koelkast met vriesvak bijvoor
beeld, waarin ze voor wel veer
tien dagen vlees en andere be
derfelijke waren kunnen mee
nemen. Tegen dergelijk comfort
zijn zelfs de handigste parlevin
kers niet opgewassen. Dat is dan
ook een uitstervend beroep. In
de telefoongids komen onder
Hansweert nog twee mannen
voor waarachter „parlevinker"
staat vermeld. In de „goeie" tijd
waren er altijd wel zo'n tien tot
vijftien op het water of op de
sluizen te vinden. Eppo Scho
thorst: „Je ziet, dat ik nog in be
ste conditie ben. Dat komt door
dat ik vroeger altijd met mijn
roeibootje op het water parle
vinkte. Roeien is een gezonde
sport. Direct na de oorlog telden
we hier, denk ik, zo'n dertig par
levinkers. Dat was een goeie, ge
zonde concurrentie, waarin we
allemaal een beste boterham
konden verdienen. Maar vol
gend jaar kunnen we niet anders
meer doen, verwacht ik, dan
mekaar de nek omdraaien".
De neringdoenden zullen de
vermindering van de scheep
vaart onmiddellijk ondervin
den. Eppo Schothorst daarover:
„Hansweert telt zo om en nabij
1950 inwoners. Op dat handje
vol zitten ongeveer 20 winke
liers Daar zullen er heel wat bij
zijn die voor vijftig procent of
meer van schippersklandizie le
ven. Die zullen het ook nu wel
weer gaan merken. Weet je wat
ik wilde? Dat ze het kanaal me
teen dicht gooiden. Dan werd ik
ook brodeloos, maar dan kon ik
aantonen waardoor en dan zou
ik om schadevergoeding kunnen
gaan vragen. Nou kan ik dat
niet, want dan zegt de overheid:
Hoezo? Wij kunnen er toch niets
aan doen dat de schippers een
andere vaarweg zoeken?"
Zo is het eigenlijk steeds ge
gaan. De kustvaarders groeiden
boven de maat van de sluizen uit
en dus bleven ze weg. De veer
boot verhuisde na de tweede we
reldoorlog naar Kruiningen en
ook dat kostte geld. Later heb
ben de binnenvaartschepen
sterkere motoren en een betere
uitmonstering gekregen, waar
door ze dag en nacht kunnen
doorvaren en zich geen opon
thoud is Hansweert meer hoeven
permitteren Daar is dan nog
bijgekomen, dat de oliecrisis het
vrachtvervoer over water heeft
doen verminderen, zodat een
plaatsje als Hansweert geleide
lijk aan zijn goede jaren heeft
zien wegebben en datScho
thorst met recht kan zeggen, dat
HANSWEERT - Het kanaal door Zuid-Beveland is
niet lang. Vanuit Wemeldinge kun je bijna met het
blote oog Hansweert zien liggen en omgekeerd.
Hansweert en Wemeldinge. De twee enige dorpjes die aan dit
kanaal liggen, er tegenaan geplakt zitten. Wemeldinge daar,
waar het kanaal uitmondt in de Oosterschelde en Hansweert
waar het kanaal Westerschelde wordt. Deze twee dorpen zullen
aan den lijve gaan ondervinden, dat er een Schelde - Rijnkanaal
gekomen is.
„De goede jaren van Hansweert ebben geleidelijk weg"
We willen ons in dit verhaal be
perken tot Hansweert, want op de
sluizen van Hansweeit heeft de
heer J. Griep de ontwikkelingen
voor zijn ogen zien voltrekken.
Hij werkt sinds 1931 op de slui
zen. Van zijn vader nam hij het
douane-expeditiekantoor over.
Drie afzonderlijke douane-
expeditiekantoren waren er in
1931 op de sluizen van Hans
weert. Nu nog één.
Tot op dit moment nog heerst
er op het kanaal door Zuid-
Beveland een drukke scheep
vaart. De heer Griep over vroe
ger dagen: „Je kunt wel zeggen,
dat heel Hansweert leefde van
die scheepvaart. Direct of indi
rect. Er was hier geen landbouw
of andere economische activi
teit" Uit zijn geheugen peutert
de heer Griep de werkgelegen
heidssituatie op; Hansweert in
de dertiger jaren. „Er was op de
sluizen een inspecteur invoer
rechten, accijnzen en directe be
lastingen, en er zat hier een ont
vanger der belastingen. Die do
uanedienst had alles bij elkaar
toch zeker 30 ambtenaren in
dienst. Je had in Hansweert vier
of vijf slagerijen, die allemaal
hun mannetje op de sluizen
hadden voor verkoop aan de
schepen. Cafés waren er min
stens tien, kruideniers ongeveer
twaalf waarvan er tien bijna al
leen aan de schepen verkochten.
Bakkers op de sluizen alleen al
drie en ook nog een stuk of drie
groenteboeren. En tenslotte had
je nog de tijmannen: ploegjes
particulieren die met toestem
ming van rijkswaterstaat de ka
bels van de schepen vastmaak
ten en weer losgooiden."
Hansweert leefde economisch
van de scheepvaart en de slui
zen. Want het douanekantoor
was vroeger alleen bij daglicht
open. Als een schipper te laat
aankwam, moest hij wachten tot
de volgende dag om door te kun
nen varen. Dat betekende ont
spanning op de wal want aar
boord was niets.
het er eigenlijk altijd alleen
maar op achteruit gegaan is.
„Maar reken erop", zegt hij,
„dat ik er niet van wakker lig.
Als ik één jaar schade heb schei
ik eruit. Dan doe ik net als de
werkman, dan ga ik om steun
vragen".
Voor juffrouw Marie Knuit
liggen de problemen wat anders.
Haar café, meer dan honderd
jaar oud („Toen mijn moeder
trouwde zat ze hier al tien jaar
in"), moet binnenkort verdwij
nen. Ze wijst door het caféraam
naar buiten op een betonnen
muurtje op de dijk. „Van daar
uit", vertelt ze, „wordt een del-
tadijk gebouwd en die loopt pre
cies over mijn grond". Haar zorg
en onzekerheid - is dus, hoeveel
geld ze voor haar goed onder
houden café zal krijgen. Met de
toekomst van Hansweert heeft
dat weinig meer te maken. Ze
praat dan ook veel liever over
vroeger, toen in café Knuit de
dienstregelingen van de tram en
de boot nog aan de muur hingen.
„Ik moet nog een foto van mijn
café hebben", zegt ze, „waarop
je buiten op de gevel kunt lezen
„Hier waarschuwt men voor
tram en boot" Maar die kan ik
zo niet vinden. Daar zou ik voor
moeten gaan zoeken".
Volgens Marie Knuit bleven
de schippers liever in Hansweert
liggen dan in Wemeldinge. Ze
vonden Hansweert met zijn half
katholieke en half protestante
bevolking blijkbaar gezelliger.
Hotels heeft Hansweert nooit
gekend, want de schippers, die
's avonds graag eens de wal op
stapten, sliepen aan boord. Wel
hield Marie Knuit, als dat nodig
was, logement voor loodsen, die
uit België meekwamen om
vreemde schippers de weg te
wijzen en voor wie dan aan
boord geen bed was.
Jawel, mooie herinneringen
aan een levendig Hansweert zijn
er nog wel. Maar de werkelijk
heid van vandaag is anders. Het
gaat allemaal veel te vlug. Op
een dag als deze, met mooi rustig
weer en geen al te groot aanbod
van schepen, vindt een enkele
schippersvrouw even de tijd om
over de dijk wat boodschappen
te gaan doen tijdens het opon
thoud in de sluis. En dan moet ze
nog erg vlug zijn ook.
Eppo Schothorst: „Nieuw
bouw zal ons ook weinig hel
pen. De mensen hebben bijna
allemaal een auto en dan kun
nen ze zo gemakkelijk in Goes
gaan winkelen. Nee, misschien
blijft er hier voor één bakker en
één slager en één kruidenier
nog een kleine boterham te
verdienen. Maar dan is het ook
mooi op".
TOON KLOET
In de jaren '80 treedt de eerste
verandering op. De grens wordt
ook 's nachts opengesteld voor
het vervullen van douaneforma
liteiten voor schepen. Ook gaat
op zon- en feestdagen de grens
open. Dat werkt op een punt
gunstig: de dounane heeft meer
personeel nodig. Maar intussen
krijgt de Benelux en de E.E.G.
steeds meer gestalte. De jaren
'70: 34 douaneambtenaren met
hun gezinnen moeten verpicht
verhuizen naar Vlissingen. De
dienst op de sluizen van Hans
weert wordt ingekrompen tot
zes douaniers. De vergunning
aan de tijmannen wordt inge
trokken: tijman is geen vrij be
roep meer.
De openstelling van de grens
ook 's nachts had gevolgen voor
de drie aanwezige douane-
expeditiekantoren. „We ston
den voor een voldongen feit. In-
en uitklaren moest ook 's nachts
gaan gebeuren, dus meer perso
neel. Aan fusie viel niet te ont
komen." aldus de heer Griep.
Als het nieuwe Schelde-
Rijnkanaal open is, zal 45 pro
cent van de huidige scheepvaart
door het kanaal door Zuid-
Beveland wegvallen. Die 45 pro
cent vertegenwoordigen echter
een goederentonnage van 55
procent. Waar in Hansweert nu
nog goed de klad in kan komen,
is de horecasector. Wat er noy
aan inkopen door schippers
wordt gedaan in Hansweert zelf,
zal dan praktische tot het m-t-
punt dalen.
Maar er zijn nog de oliehande
laren en de leveranciers van an
dere scheepsbenodigdheden
„Die willen er kunnen door
gaan, maar hier zet rijkswater
staat tot nog toe hen de voet
dwars. Ze willen hun nering
overplanten naar de Kreekraks-
luizen, maar dat mag absoluut
niet. Ze mogen geen bunker-
voorraad bij de havens van de
Kreekraksluizen opbouwen en
ze mogen met hun detailsbootjes
niet in die havens opereren.
Rijkswaterstaat wil hun activi
teiten wel toestaan ergens in de
buurt van Tholen, maar zes we
ken voordat de Schelde-
Rijnverbinding open gaat, heeft
nog niemand van deze mensen
zijn vergunning op zak. Ze kun
nen niets plannen".
En volgens de heer Griep
dreigt daarom groot gevaar vooi
hun voortbestaan. Want als ze
niet vanaf de eerste dag met hun
werkzaamheden kunnen star
ten, is het niet denkbeeldig dat
de schippers niet meer op hen
rekenen. „Als u bij een winkel
twee keer voor een gesloten deur
komt, gaat u de derde keer toch
ook eerst ergens anders kijken
omdat u gaat veronderstellen
dat die winkel wel weer op slot
zal zijn", verduidelijkt de heel
Griep. Hij heeft dat ook grolt
kritiek op de overheid. Want dt
situatie is al jaren bekend.
De heer Griep zelf is het be
ter vergaan: Het Comex-
kantoor is met vlotte medewer
king gevestigd mogen worder
in het centraal bedieningsge
bouw van de Kreekraksluizen
JAN EMpi iWMANf
r*
Pipo (Cor Witshce
dat donderdag ivora
HILVERSUM - M«
verkeer ingevoerd wi
een extra inkomsten!
competitiepunten afs
oktober beeldvullend
klein en experimente
Wat moet dat wc
soort kermisrubriek i
met drie poten en i
Kees Sorgdrager kar
heel weinig over de
hoek zeggen. „De me
ten de ideeën en de in
ren, niet wij. Maar 't
zeker geen kermisrut
De term sprekers
denken aan fantast
drammers en andere
maar daar hoeft ook
mand bang voor te zij
gaat in eerste instanti
niet om sprekers, ver
rager. „We moeten
houden met de kijker
zijn maar weinig be
tv-sprekers. Ook mer
een zaaltje gloedvol ki
ren, gaan voor de cam
stotteren en tra
Daarom zoeken we vc
sen die hun ideeën vis
kunnen geven. We w
ressante tv-beelden".
Sorgdrager vergel
sprekershoek met ae
den stukken in de kra
je mening in de krant
moet je toch enigszin
lijke zinnen kunnen sc
een redenering opbo
redactie kan wel wa
ven, maar een krant h
wekelijks spreekuur i
meningen van de lez
teerd worden en keu:
ingezonden stuk verw
elke krant heeft een
ruimte voor de menini
zers, en daarmee uit,
zou je kunnen zegge
beschikbaar, we stelli
dium beschikbaar w
nieder publiekelijk z:
leggen. Wij helpen di
zorgen voor de nodij
sche outillage, we ge
raad desgewenst, m
niet".
Het wordt dus eigen
ste vaderlandse tv-pi
