WE FILMEN DOOR!
OOSTERS ORA
KEL(El\
V
Balletdocenten bekochten idealen met ontslag
Ballet werd populair
5?
g
Kosinski
als
getergde
in
Cockpit
BRABANTS ÜANSC
produktiefonds kan filmers steeds meer steunen
allet
oek
fraaie uitgave van de i t
jing-kaarten
eindredactie
egbers
henk
te* te te
JONGE Solisten van conser
vatoria Rotterdam, Zwolle, Am
sterdam, Groningen, Utrecht en
Den Haag kunnen zich, samen
met Het Brabants Orkest, aan
een auditie-commissie presen
teren in een solowerk. Een
nieuwe methode. Deze auditie
concerten zijn voor het publiek
toegankelijk gratis in het Swee-
linckhuis 12.30 uur.
JEAN Leering, die nog niet zo
lang geleden als directeur over
stapte van het Einhovense Van
Abbemuseum naar het Amster
damse Tropenmuseum, heeft bij
dit laatste instituut nu ook zijn
ontslag aangeboden. De staf van
het museum kon hem niet bijbe
nen bij de ombouw van het mu
seum tot een Derde Wereldcen
trum.
IN DE BKS te Tilburg expo
seert momenteel alleen Bart van
't Hul en niet de exposanten, die
wij vorige week óók op deze
plaats noemden. De anderen
komen de volgende maanden
aan de beurt, waarvan wij mel
ding zullen maken.
SLOTCONCERT VAN
Trompconcours voor hobo (dit
laar) vindt plaats op 27 septem
ber in Eindhoven door Het Bra
bants Orkest met de prijswin
naars. Demi-finale en finale in
Globezaal op 23 en 24 september
zijn toegankelijk.
TIEN KLEINE Negertjes, het
befaamde boek van Agatha
Christie, is verfilmd als Ten
Little Indians (met o.a. Olivier
Reed, Elke Sommer, Ch. Azna-
vouri en gaat eind september in
ons land lopen.
AMATEUR-concours Am
sterdam Operastad heeft veertig
inschrijving, 13 zangeressen en
27 zangers. Finale op 28 sep
tember in stadsschouwburg.
MONUMENTEN van Neder
land (77 prenten uit eigen bezit
van kunstenaars uit 17e, 18e en
19e eeuw) is een tentoonstelling
in museum Boymans-van Be-
uningen te Rotterdam t.g.v. mo
numentenjaar. Van 6 sept. tot 2
nov.
AMERICANA heet een ten
toonstelling in het museum
Kröller-Müller te Otterlo; zij
gaat over 50 jaar bouwen in Ne
derland en Amerika. Tot 27 ok
tober.
EIN Abend Wien met Renate
Holm en Rudolf Schock op 4
september in de Rotterdamse
Doelen. Willi Boskovsky diri
geert.
GALERIE Nouvelles Images
te Den Haag viert van 5 septem
ber tot 8 oktober 5-jarig bestaan
met tentoonstelling werk expo
santen uit afgelopen 5 jaar. Ga
lerie wordt uitgebreid met cen
trum voor beeldende kunst in
architectuur.
„Zolang man cn vrouw niet
meer gelijk zijn, blijft de liefde
tussen hen een moeilijke zaak.
Hier komt bij dat beiden tot ver
schillende leefwerelden beho
ren. Deze handicaps verklaren
ten dele het onbehagen van vele
liefdesrelaties. Voegt men hier
bij de invloed van het westerse
type van prestatie-ethos, van de
rivaliteit tussen mensen en van
de gevolgen der sterke samen
trekking van de liefdesgevoe
lens tot een kleine groep - een
eiland - dan wekt het aantal
mislukkingen geen verbazing.
Daarnaast zijn er factoren die de
liefdesbehoefte groot maken en
wellicht overtrokken verwach
tingen oproepen: de kleine be
vrediging die mensen vinden in
dingen die erg belangrijk kun
nen zijn zoals arbeid en sociale
participatie, en voorts de con
tactschraalheid van het gewone
sociale veld. Dit alles heeft een
onkunde van de intieme relaties
tot gevolg en een houding waar
bij men verliefd als men is op de
liefde, geneigd is om veel als
liefde te aanvaarden en te bele
ven wat er weinig mee te maken
heeft".
(Jos van Ussel in zijn zojuist bij
Van Loghum Slaterus versche
nen boek „Intimiteit" (f 29,50).
JtoeM
linie!
Ontslagen en toch lachen! Het driemanschap heeft grote plannen met de dansopleiding van amateurs
m het zuiden; v.l.n.r. Mariet Reijnders, Frank Polak en Toos Mutsaers.
„De dans moet eerst een eigen
gezicht krijgen, iemand zijn
voordat je kunt spreken van in
tegratie van dans met andere
kunstzinnige expressievormen.
Op dit moment wil ik alleen pra
ten over samenwerking en ben
dan ook de boosdoener in aller
lei commissies. Frank Polak, die
dit zegt begon dit jaar daarom
met het Brabants Danscentrum,
dat de dans in deze provincie
en mogelijk daarbuiten - dat ei
gen gezicht moet geven. Na een
half jaar is hij niet ontevreden
over de eerste ervaringen met dit
centrum; ook vanuit andere
provincies komen belangstel
lende geluiden. Deze week heeft
hij bovendien het Tilburgs Dans
Centrum opgericht. Hij is hoofd
leraar dans aan de Tilburgse
muziekschool, maar ergerde
zich voortdurend aan het feit
dat de dansafdeling (ruim 1000
leerlingen van de 2700) niet
evenredig behandeld wordt.
„Een situatie, die je overal aan
treft". Met de docenten Toos
Mutsaerts en Mariet Reijnders is
hij nu zelfstandig in Tilburg be
gonnen om de dans uit die stief
moederlijke hoek te halen. Ze
zijn prompt ontslagen aan de
muziekschool
Iedereen kan in ons land met
een dans/balletschool beginnen.
„Het stikt van de beunhazen;
pianisten, die voor zichzelf be
ginnen; goede balletleerlingen,
die onbevoegd werken in club
huizen, e.d. Dat kan zeer nare
konsekwenties hebben; eigen
lijk een zaak voor het ministerie
van Volksgezondheid. Wij, als
bevoegde krachten, moeten al
uitkijken".
Tegenover het Tilburgse sta
tion heeft Frank Polak een groot
pand gehuurd, waarin nu naar
stig verbouwd wordt en studio's
worden ingericht. Na tien jaar
gedanst te hebben bij het Am
sterdams Ballet, Scapino, het
Nederlands Ballet en het Neder
lands Danstheater („Zelfs in het
Witte Huis heb ik gedanst")
kwam hij zes jaar geleden naar
Brabant als docent. Toos Mut
saerts is 13 jaar en Mariet Reijn
ders 10 jaar docent geweest aan
de Tilburgse muziekschool
Frank was Hun baas. „Nee, zo'n
school heet nooit muziek- èn
dansschooleen directeur is al
tijd een muziekman; zelfs aan de
beroepsopleiding van het con
servatorium zit bij het bestu
rende driemanschap geen dan
ser; de provinciale consulent
voor muziek en dans is een mu
ziekman etc. etc.". Kortom het
dansen wordt ondergesneeuwd.
Toch is er veel belangstelling
voor dansen. Opleidingen bloei
en. Zeer zeker in Brabant; in
zeeland is er relatief weinig aan
de hand op dit terrein. Maar bui
ten de openbare lessen, waar
vaders, moeders, broertjes en
zusjes komen kijken, verneemt
de buitenwacht (te) weinig over
deze expressievorm. Schouw
burgdirecteuren zien er weinig
brood in dans te programmeren.
Het Brabants Danscentrum
wil daar iets aan doen. Frank
Polak: „Ik zie vaak aardige ama
teurvoorstellingen, waarvan het
jammer is, dat ze maar één keer
gedaan worden. Wanneer we al
die groepen bundelen, kan het
een interessant programma
worden, waarbij buitenstaan
ders zich niet zitten te vervelen.
Dat is b.v. in dit half jaar, met
succes, al gedaan in Etten-Leur
en Tilburg. Het stimuleert de
docenten om choreografieën te
schrijven. Ja, de meesten zijn op
de eerste plaats docent, die óók
choreografie maken. Omge
keerd is b.v. het geval met Mar
griet Franken in Breda (ik ben
een fan van haar), die op de eer
ste plaats choreografe is, die óók
les geeft. Er zijn in het zuiden
grote talenten, vind ik, die in
Nederland miskend worden.
Daarnaast zijn wij bezig in het
Centrum een dansbibliotheek in
te richten. Op stapel staat een
cursus voor amateurs over de
dansgeschiedenis; is uniek. Wij
willen een bulletin gaan uitge
ven, dat in de provincie op de
eerste plaats coördinerend zal
werken. Het stimuleren van pro
fessionele dansuitvoeringen kan
door ons gebeuren etc. In ons
centrum komt een studiezaal
,bar en volgend jaar een crèche.
"Wij hebben gedanst: in
die zes, zeven schouwbur
gen, maar bovenal in de
talloze sportzalen en in de
nieuwe culturele centra.
En daar hebben wij "men
sen van het theater" een
gróte ervaring opgedaan;
op de podia van de sport
zalen danst men zo dicht
bij het publiek, dat de af
stand verkleind en het
contact vergroot wordt.
Men ziet de dansers zwoe
gen en zweten om het zo
maar een onbehouwen te
zeggen. Het gevolg is een
enorme waardering ge
weest. Zo werd het pu
bliek veroverd, zo werd
het BALLET VAN
VLAANDEREN, onver
wacht snel populair", al
dus Jeanne Brabants, de
door en door Vlaamse di
recteur van dat ballet.
Wie Vlaams Ballet zegt,
zegt Jeanne Brabants, de
vrouw die dit ballet in vijf
jaar een groeiende inter
nationale erkenning heeft
bezorgd.
Jeanne Brabants, de bezielende directeur van Het Ballet van
Vlaanderen
Wie op het ogenblik door het Internationaal Cultureel Centrum aan de Meir in Antwerpen loopt,
treft daar veel mensen aan bij de tentoonstelling, die ter gelgenheid van dit eerste lustrum wordt
gehouden. Mensen, die geïnteresseerd kijken naar de balletattributen, decor- en kostuumontwer
pen en vooral de talloze foto's, die vertellen over de artistieke en menselijke geschiedenis van dit
5-jarige ballet. „Een ongemeen rijke belevenis", aldus Jeanne Brabants.
Centraal staat het nieuwe vignet van het ballet (Ico-Aeda), dat verwijst naar de centraal Euro
pese school, die vooral onder invloed van de Hongaar Laban en Martha Graham het verstarde
klassieke ballet doorbrak. „Ik mikte en mik hier nog steeds op twee doelen", zegt zij, „onze dansers
èn het publiek confronteren met de verschillende stijlen en uitdrukkingsmiddelen vermijden dat
wijzelf, door het leveren van te veel eigen produkties, in herhaling zouden vervallen".
Behalve op de beide huischoreografen werd de afgelopen jaren een beroep gedaan op Lénn
Wocjcikowki, Hans Brenaa, Hans van Maanen en Rudi van Dantzig. Het repertoire van de voorbije
5 jaar vemieldde een vijftigtal balletten met o.a; Venusberg (Leclair-Wagner), Variomatic (Van
Maanen-Berkely), Poema (Brabants-Lobos), Nachteiland (Van Dantzig-Debussy), Liefdesscène
(Béjart-Berioz), 5 Evoluties (Leclair-Schönberg), Apollon Musagète (Balanchine-Strawinsky), De
Groene Tafel (Joos-Cohen), etc. De reacties en de kritieken waren groeiend enthousiast. Ook in het
buitenland. Er werd gedanst in Duitsland, Engeland, Frankrijk, Griekenland, Italië, Portugal,
Joegoslavië, Zwitserland en Nederland.
Daarbij dient aangetekend te worden, dat het Vlaams Ballet in Zeeland in Hulst en in Brabant
nog nergens te zien was. Nederland beschikt zelf over een goed ballet-potentieel, maar dat is
helemaal in de Randstad geconcentreerd en in het zuiden praktisch nooit te zien. Waarom dan geen
gebruik gemaakt van een Vlaamse, ook uitstekende groep, zo dicht bij huis? Natuurlijk is het een
peuleschilletje voor velen om in Antwerpen te gaan kijken, maar het zou ook aanbeveling verdienen
het Vlaams Ballet zo langzamerhand eens in het zuiden van ons land te programmeren, of bij het
onderwijs gebruik te maken van het veelzijdige initiatieprogramma, dat het ook te bieden heeft.
Voor het komende seizoen staan op het programma: After Eden (Butler-Hoiby); Bartok Dans
suite (Brabants-Bartok)Bartok Twaalf (Leclair-Bartok); Daphnis en Cloë (Leclair-Ravel); Fa?ade
(Sir Frederick Ashton-Walton); Images of Love (Glasstone-Maes; Opus Vivaldi (De Lignière-
Vivaldi); terwijl er veertien reprises worden gegeven o.a. van Concerto voor 8 (Czerny-Mozart)
Ein-Dor(Efratie-Avni); Offenbach Follies (Leclair-Offenbacht); De Groene Tafel (Joos-Cohen).
Wie er meer over wil weten kan terecht bij Ballet van Vlaanderen, Kerkstraat 64, Antwerpen (tel,
031/36.47.64)
Uit onderzoekingen van de
Boekmanstichting blijkt, dat
opera en ballet bij het publiek
steeds populairder worden ten
koste van het toneel. Daar moe
ten we bij zijn".
Wie bij dans/ballet veelal nog
ontbreken zijn de jongens/man
nen. Polak: „Deze kunst met
name is nogal emotioneel. En
emotionaliteit is altijd nog een
voorrecht voor vrouwen. Een
man mag niet huilen, behalve
Herman van Veen. Maar ook bij
de beeldende kunst - creatieve
centra - vind je meer vrouwen
dan mannen. Jongens gaan naar
judo en voetbal. Ja, het Neder
landse lichaam is in dit opzicht
wel cultureel bepaald. Van na
ture is het b.v. niet anders dan
bij negers, waarvan men zegt
dat ze zo ritmisch zijn. Dat rit
mische gevoel, zo hebben onder
zoeken in Birmingham uitgewe
zen, ontstaat in de kindertijd,
wanneer kinderen deinen tegen
het moederlichaam, dat hen
draagt. Gebeurt dat niet, dan
zijn zij ook „van nature" even
onritmisch als de pest", aldus
Frank Polak.
„Kan zijn", zegt hij, als ik ver
onderstel, dat een sierlijk dans-
gedrag van een jongen gauw
wordt geïdentificeerd met ho
mofiel gedrag, waar tegenover
we in ons reactievermogen toch
niet zo tolerant schijnen te staan
als we met de mond belijden.
Het zal te maken hebben met de
hardnekkige taboes rond licha
melijkheid bij intermenselijk
verkeer, waar b.v. allerlei com
municatietrainingen e.d. iets
aan proberen te doen. Hoe het
ook zij, Polak zegt: „Het is een
groot woord, maar ik zal aan die
mentaliteit iets gaan doen. En je
moet niet vergeten, dat het toch
vaak niet aan de mensen ligt,
maar aan de structuren waarin
we gevangen zitten.
Dansen is niet identiek aan
ballet. Ik ben jaloers op folklo
ristische groepen, waar we van
leren. Ik duik ook vaak een dis
cotheek in, waar we het nodige
opsteken voor het jazz-ballet en
roek-dans. Nee, ik ben het niet
met je eens, wanneer je zegt dat
ballet vaak de indruk wekt te
gemaakt, te artificieel te zijn;
onecht. Alle kunst is per defini
tie onecht, gemaakt. Alleen een
boom is echt. Het heeft meer te
maken met persoonlijke appre
ciatie dan met het gegeven zelf".
We praten nog wat over de
school. Zijn ervaring met dans-
expressie op de scholen is zeer
hoopgevend. De moeilijkheid is
alleen om daar continuïteit in te
brengen. De taken voor het Bra
bants Danscentrum liggen voor
het oprapen. In andere provin
cies wordt er met verwachting
naar gekeken. De kwestie van
het Tilburgs Danscentrum mag
dan een plaatselijke aangele
genheid zijn, maar de gedurfde
onderneming is representatief
voor een landelijke situatie: de
onderwaardering van de dans
bij de muziekscholen; het ge
vecht voor een eigen gezicht en
gelijkwaardige erkenning.
HENK EGBERS
"Sommige zullen er geen raad
mee weten. Wie zal de ware re
denen van je betekenis begrij
pen". Deel van een
ostojevski-citaat, dat JERZY
KOSINSKI plaatst aan het slot
van zijn nieuwe boek COCKPIT,
dat in de Nederlandse vertaling
van Oscar Timmers, bijna ge
lijktijdig met de Amerikaanse
uitgave, bij de Bezige Bij ver
scheen (f 19,50). Het citaat had
als waarschuwing aan het begin
mogen staan. Ogenschijnlijk is
De Cockpit het verhaal van een
soort super-agent van een ge
heime dienst, die zijn leven van
bruut geweld en uitgekookte
moordende spelletjes, vertelt.
Maar Kosinski is geen Spilane-
achtige pornoschrijver, die in
druk zou je kunnen krijgen,
wanneer je niet door de uiter
lijke sado-masochistische en
scabreuze taferelen heen leest,
maar een getergd mens. Na De
geverfde Vogel (1965), die hem
wereldberoemd maakte, Stap
pen, Aanwezig en Duivelsboom,
heb je voldoende gegevens over
rijn knap schrijverschap in
handen om zijn verhulde bedoe
lingen met een boek als Cockpit
Ie vermoeden.
Het is geen opwekkend boek.
Zelf had ik er nogal moeite mee
om er doorheen te komen, maar
ik kan me voorstellen dat ande
ren ervan smikkelen. Dat zegt
dan evenveel over jezelf als het
boek, want Kosinski werpt de
lezer wel op zichzelf terug. Je
krijgt geen logisch geconstru
eerd verhaal aangeboden, maar
een collage van "sterke verha
len". Het is alsof je zit te luiste
ren naar iemand, die van de hak
op de tak springt, absurde ver
halen zit te vertellen. Waar ligt
de grens tussen fictie en reali
teit? Vermoeiend.
Bij het lezen van de "avontu
ren" van agent. Tarden moet ik
denken aan de mentaliteit en
sfeer van de film Clockwork
Orange. De zaken, die Kosinski
beschrijft, kom je dagelijks
bijna allemaal tegen in allerlei
tv-series, waarin spionnenspel-
leties, moord, verkrachting e.d.
tot het dagelijkse volkvoedsel
behoren. Alleen trekt Kosinski
ze vaak nog verder door naar het
absurde, zoals Jan Cremer het
indertijd deed met de sex. Hij
probeert zijn (onze) kwade dro
men van zich af te schrijven door
ze te vervreemden. Dingen, die
we meegemaakt hebben in ons
leven of nog meemaken in en
rondom ons, kunnen in onze ge
dachten hallucinerende vormen
aannemen.
Zoals bekend heeft de uit Po
len gevluchte Kosinski het een
en ander te verstouwen gehad in
de communistische wereld.
Maar hij is duidelijk nu ook niet
erg gelukkig met het westerse
cultuurpatroon vol geweld. Kor
tom hij is nogal pessimistisch
over de huidige mens. Ongetwij
feld bevat het boek veel authen
tieke gegevens vanuit zijn eigen
ervaringswereld, maar de vraag
welke dat nu precies zijn is niet
zo belangrijk.
Kosinski is (ook) in dit boek
op zoek naar de authenticiteit,
naar de individualiteit van zich
zelf, van de mens, die platge
walst wordt door het collectieve
geweld. Bestaat dat collectieve
geweld, globaal gesproken, bij
het communistische systeem uit
de Staat (met hoofdletter), in het
westerse werelddeel is de Con
sumptie (met hoofdletter) van
geweld, sex, persoonlijke macht,
sport e.d. even funest,
In de figuur van Tarden en
zijn sterke verhalen komen be
ide systemen samen. Het boek
begint veelbelovend met een
boeiend en intrigerend geschre
ven verhaal over de onvoorstel
baar slinkse manier waarop
Tarden zich weet los te maken
uit Staat, Partij en Dienst.
Daarna krijg je een ratjetoe aan
gebeurtenissen opgediend,
waarin Tarden, om zichzelf te
De eerste helft van dit jaar,
evenals 1974 was voor het Pro
ductiefonds voor Nederlandse
Films, dat in feite de stuwende
kracht is achter de ontwikkeling
van de speelfilmproduktie, een
periode van grote activiteit. Niet
minder dan 22 avondvullende
films met een totaal van circa 20
miljoen aan produktiekosten
kwamen sedert Degin vorig jaar
met belangrijke financiële steun
van dit fonds geheel of nagenoeg
geheel gereed. Het vorige jaar
kwamen negen van deze films in
de bioscopen in roulatie; dit jaar
zullen het er dertien worden.
In september komt „Blok-
post" van Eric van Zuylen en
„Het jaar van de kreeft" van
Herbert Curiël, „Dokter Pulder
zaait papavers" van Bert Haan
stra komt begin oktober; ver
volgens omstreeks oktober „Heb
medelij Jet" van Frans Weisz en
„Elkerlyc" van Jos Stelling in
december „Sherlock Jones" van
Nicolai van der Heyde gaat met
Kerstmis.
Ook kunnen in de komende
maanden de eerste vertoningen
worden verwacht van de Belgi
sch/Nederlandse co-produkties
„Dood van een non" van Paul
Collet en „Pallieter" van R. Ver-
havert. Begin februari van het
volgend jaar wordt de première
verwacht van „Max Havelaar"
van Fons Rademakers en even
eens omstreeks die tijd de eerste
vertoning van de Surinamefilm
„Wan Pipel" van Pim de la Par-
ra.
In de eerste helft van dit jaar
besloeg de belangstelling voor
Nederlandse films ongeveer
20% van het totale bioscoopbe
zoek in die periode, d.i. om
streeks drie miljoen bezoekers.
Er staan enige nieuwe Neder
landse jeugdfilms op het pro
gram. Voor 1976 zijn thans een
tiental produkties in voorberei
ding, waaromtrent door het
fonds nog beslissingen moeten
worden genomen. Het zal van de
voor het komende jaar beschik
bare middelen afhangen of en in
hoeverre zij door het fonds gefi
nancierd kunnen worden. Het
fonds hoopt ook dan weer kan
sen te scheppen voor enige jonge
filmers. Zoals bekend werkt het
handhaven mensen uit de weg
ruimt, vrouwen verkracht, zich
in het leven van andere mensen
indringt om hen op een uiterst
geraffineerde manier ongeluk
kig te maken en zelfs een enkele
keer om te helpen. Hij maakt
slachtoffers aan de lopende
band om zelf geen slachtoffer te
worden.
Het lukt hem via radarstralen
een "vriendin", die hij eerst aan
een stelletje ploerten uitlevert
en vervolgens aan dodende raT
darstralen, in zijn macht te hou
den, maar is even later overgele
verd aan de stomme techniek
van een defecte lift. In dit slot
van het boek klinkt iets door
van: "de mens in dit cultuurpa
troon blijft een uitgeleverde".
Ook uitgeleverd aan eigen "ver
borgen" driften, wrede verlan
gens. Wie wil er nooit eens Plecht
zijn? Wie zijn we eigenlijk in het
diepst van ons bestaan? Vragen
waarop we geen antwoord wil
len of durven geven. Wij zetten
een masker op. Kosinski praat
erover; schrijft het van zich af in
het kwadraat (eigenlijk even
zeer een masker).
Geen opwekkend boek; soms
om te lachen, meestal om te hui
len, wreed en bitter. Een ex
treem boek over mensen, die le
ven in een extreme tijd en daar
deel van uitmaken. Ook u en ik.
Wat doe je ermee?
Productiefonds o.a. met subsi
dies van C.R.M., de Nederlandse
Bioscoopbond en opbrengsten
uit met succesvolle films ver
kregen licenties. De overheids
bijdrage maakte in de afgelopen
periode 30% uit van het totaal
aan produktiekosten. De Bio
scoopbond stelt behalve de sub
sidie aan het fonds jaarlijks een
half miljoen renteloos beschik
baar ter financiering van uit het
bioscoopbedrijf verkregen ga
ranties.
Er is toenemende belangstel
ling in het buitenland voor ons
nationale filmprodukt. Hoewel
nog geen exacte cijfers bekend
zijn, kunnen de exportop
brengsten aan de hand van bij
het Productiefonds binnenge
komen gegevens van de laatste
jaren geschat worden op ruim
drie miljoen. Duitsland en Be
lgië waren de voornaamste af
nemers, maar ook in de Ver
enigde Staten, in Engeland,
Frankrijk, Italië, de Balkanlan-
den en het Verre Oosten zijn ver
schillende van onze films in rou
latie gebracht.
Sedert de oprichting van het
Productiefonds in 1956 werden
105 films door het fonds gefi
nancierd, waaronder 29 jeugd
films. Hierdoor kon meer dan
voorheen continuïteit in de pro-
duktie worden bereikt, alsmede
een grote verscheidenheid van
onderwerpen. Dank zij de eisen,
welke het Productiefonds stelt,
wordt steeds meer zorg en tijd
aan de voorbereiding van de
produkties besteed, doen pro
ducenten meer routine op en
lijkt het profiel van de nieuwste
Nederlandse films meer diepte
te krijgen. De huidige ontwikke
ling is, behalve dat zij het film
bezoek stimuleert, ook in indus
trieel opzicht niet zonder bete
kenis; zij biedt behalve aan
creatieve filmkrachten meer
werkgelegenheid dan ooit tevo
ren aan filmtechnisch geschoold
personeel in studio's en labora
toria.
M if éJt
Oosterse filosofieën zijn bij een bepaald deel van ons volk op het
ogenblik erg in trek. Deze filosofieën bezitten een aantal praktij
ken, die ook hier min of meer geslaagd toepassing vinden. Er ont
staat een groeiende behoefte aan meditatie-technieken. Tarot
kaarten met symbolische tekens en hun systematiek worden ge
bruikt om meer zicht te krijgen op de eigen persoonlijkheid; je vindt
ze in steeds meer winkels. De uitgeverij Ankh-Hermes heeft nu de
zogenaamde I TJING-kaarten uitgegeven. Eigenlijk is het een krui
sing van een kunstboek en de vertaling van I Tjing door Richard
Wilhelm. Een beetje een snobistische uitgave, die dan ook f 35,-
kost. De Engelse artiest Clifford Smith, die o.a. ook in Nederland
reeds exposeerde, heeft n.l. de zogenaamde hexagrammen van de I
Tjing (symbolische tekens, die eigenschappen aanduiden) in schil
derijen omgezet. Deze zijn op 64 kleine kaarten (het gaat om 64
hexagrammen) gereproduceerd en telkens aan de achterzijde voor
zien van de I Tjing-tekst, zoals Wilhelm, die vertaalde. Met de 64
hexagrammen kunnen verwisselbare situaties opgeroepen worden,
die daarna te analyseren zijn. Dat kan volgens de in het boek
besproken traditionele methoden van het Duizendblad-orakel, de
muntmethode of met het voor deze uitgave ontworpen kaarten-
orakel. Verleden, heden en toekomst worden samengevat in het
proces van verandering, waarbij het bestaan zich in elke gebeurte
nis weerspiegelt en het gebeuren stees voller ervaren kan worden.
Volgens de begeleidende tekst is het I Tjing-concept parallel aan
het DNA-molecuuI. Na 3000 jaar (deze versie stamt van Koning We
uit het Chinese vorstenhuis Shang, tot 1150 vóór Chr) ontmoeten
Oost en West elkaar dus weer, via de ontdekking van het DNA, dat
in I Tjing al lang bekend was. Oosterse symbolen, waarin onze
computerdeskundigen zich kunnen terugvinden! Ook onze des
kundigen blijven zitten met de vraag naar de aard en oorsprong van
het leven. Een nieuwe synthese zal noodzakelijk zijn; een volgende
toonsoort - om met de schilderijen van Smith te spreken - om de
problemen anders te rangschikken. Deze oosterse wijsheid is het
bestuderen waard. Maar het is niet gemakkelijk. De inleiding is
kort, exact, maar voor onervarenen moeilijk te verstaan. De kleur
rijke kaartenuitgave is wat verwarrend in de weergave van de
trigrammen, die uit zes lijnen bestaan en op de kaarten uit zeven
lijnen gehaald moeten worden. Een vrij kostbare uitgave voor hen,
die al iets met deze orakelsystemen vertrouwd zijn er op een wes
terse (welvaartsachtige) manier gebruik van willen maken. De tek
sten op de kaarten zelf blijven voorlopig zeker verdere studie
waard.