Mr. Wim Aantjes
POLITIEK
ALS
ROEPING
r"598r]
D
EISEN
Onder Amerikaanse paraplu
Straatgeweld mist doel
T.JOSEPHl
1KENHUÏS
timmerlieden
Iperateur
ssers
Het Sinai-
akkoord
tussen
Israël
en Egypte
ISCH
RETARESSE
hout
persbedrijf
lingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen pe lingen pe l ngen
ingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen
peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen „PEILING
eilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen
bankstel
bankstel
bankstel
leefhoek
Verleden
Overtuiging
Opnieuw
Individualist
Vertrouwen
Worstelen
Middenpolitiek
Risico 's
Onberekenbaar
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
Schrikdraad
Garantie
door
Salomon Bouman
Beweging
VRAAG
VERWIJTEN
n kandidaten uit
iktie van:
enige erv.aring,
fdeling
ziekten.
;e sollicitaties te richten
iling
ziekten.
igt met spoed
langdurig werk.
en voorzieningen.
erdag en zondag. Tel. 01180-
26525.
MER te TERNEUZEN
(al ..Rotterdam' Temeuzen)
vraagt
8 voorst, p. week en onder-
Ivoonruimte aanw. Pr. zelfst. werk.
l041 (01150).
met
ÏONDITIES
lojekten in Vlissingen en
j-6 Certificaat. Inl.: mat/mvr.tel:
Na kantoortijd en weekenden:
B20-23068.
cftah a carry
HET
LOONT
DE
MOEITE
NAAR
GOIRLE
TE
KOMEN
Ien
eaah a carry
Bt o. zwembad GOIRLE I
tel.04247/2785
modem 5-zits in zwaffe I
ribstof met keerbara
rug- en zitkussens
i[~9957"|
bare kussens m
Ivoor
l
lookinEINOHOVENsnVEI
gecapitonneerd j™11
echte mohair in (raise
groen en goud
van
Ivoor
„„«DWARSPRI^I
massief eiken mei kee'
draion
3-zits bank 2 z„ö I
bank met kussens
iets geweldigs
van 1198-^
Ivoor 395^.
e kater waarmee mr. Wim Aantjes vandaag precies
een week geleden het CDA-congres verliet, is in snel
tempo naar het tweede plan verjaagd. Onvoorstelbaar,
hartverwarmend, moedgevend, overstelpend. Dat zijn de
trefwoorden waarmee in AR-kring de reacties worden
aangeduid op de principiële redevoering die Aantjes op
het congres gehouden heeft. Reacties, niet alleen uit eigen
kring. Ook uit KVP - opvallend veel vanuit kloosterge
meenschappen - ook uit CH, zelfs van CH-
kiesverenigingen.
Zijn rede was een indrukwekkend getuigenis. Wel een
die niet in het getuigen bleef steken, maar uitgroeide tot
een politiek credo waarin, vanuit het getuigen de onont
koombare consequenties werden getrokken voor politiek
handelen. Een credo dat velen, ook zelfs degenen die zich
van christelijke politiek en partijvorming op confessio
nele basis hebben afgekeerd, intuïtief deed voelen: ja zo
zou echte christelijk-geïnspireerde politiek moeten zijn.
Wie is mr. Aantjes, wat beweegt hem, waar staat hij poli
tiek? Geen poging tot heiligverklaring. Hij zou de eerste
zijn om de schrijver ervan door een „onheilige" daad te
beschamen. Wel een poging tot een portret. Vanuit het
besef dat het geen mens gegeven is de ander totaal te
kennen.
DEN HAAG - „Het komt er nu
op aan, dat blijkt dat het geheim
van onze kracht is, dat beginse
len sterker zijn dan mensen".
Die woorden sprak Wim Aantjes
uit op een van de moeilijkste da
gen in zijn politiek leven.
Op 22 juni 1973 moest hij in de
partijraad van de AR verant-
woording afleggen van het ge
voerde fractiebeleid in de for-
matiepcriode, die geleid had tot
het kabinet-Den Uyl. Hij to
rende nauwelijks uit boven de
brokken en scherven, die met
name in AR-kring voor het op
rapen lagen. Veel mannenbroe
ders zagen Aantjes als de man,
die de grote leider Biesheuvel de
politieke woestijn had inge
stuurd.
De rede die Aantjes toen hield
was een juweel van formule--
ringskunst, van evenwicht. Na
tuurlijk ook van politieke han
digheid. Maar niet het soort po
litieke handigheid, dat weg
vlucht voor verantwoordelijk
heid. Aantjes kreeg de gunst van
de twijfel. Ook toen al omdat hij
erin slaagde de mannenbroeders
aan te spreken op het diepst van
wat hen in de politiek beweegt.
Omdat hij toen, in eigen ver
scheurde kring, harmonie en
verzoening - bijbels gefundeerd
-stelde tegenover polarisatie en
conflict.
Ook Aantjes is natuurlijk niet
los te maken van zijn verleden.
Geboren en opgevoed in Bles-
kensgraaf in de Alblasserwaard.
Kweekplaats van streng gelo
vige mensen. Zijn geestelijke
wortels liggen in de gerefor
meerde bond. Een uiterst
rechtse groepering binnen de
hervormde kerk. Een groepering
die de taal verrijkt heeft met de
uitdrukking „De zwarte Koe-
senkerk". Mensen die angstval
lig binnen de perken blijven,
opdat niemand ooit zou kunnen
zeggen dat ze te licht met het
evangelie omgaan, zoals Aantjes
zelf eens gezegd heeft. Maar ook,
rials hij het ziet, mensen die, als
ie goed luistert, een buitenge
woon ruim evangelie prediken.
Maar dat ligt wel subtiel. Aan-
']es is nog steeds lid van de gere
formeerde bond. Voelt zich on-
getwijfeld het meest verwant
met diegenen die het ruime
j evangelie prediken. Hij heeft
zich wel van de gereformeerde
I bond verwijderd. Maar dat alles
levert een zekere tweeslachtig
heid op. Aantjes lijkt een uiterst
blijmoedig man. Maar hij wor
stelt vaak met zichzelf. Het gaat
hem allemaal niet zo gemakke
lijk af. Maar het zwaarmoedig
en angstig geloof heeft hij afge
legd. Hij is niet de fatalist, aie
zich dagelijks afvraagt of hij wel
uitverkoren is. „Ik ben dat god
dank kwijt. Hoewel - ik weet het
niet, als ik op mijn sterfbed lig
en ik ben nog goed bij geest - 't
zit er diep in bij me. Ik praat ook
meestal wat gedistantieerd over
het geloof van mijn jeugd, mis
schien omdat ik toch bang ben
erin terug te vallen."
Het optreden van de AR-
fractieleider nu, in de kwestie
rond het CDA, wortelt ten diep
ste in zijn geloof. In de overtui
ging dat de kracht van het be
ginsel helpt bij het oplossen van
veel moeilijkheden. Vooral in
verhoudingen tussen mensen en
hun gedachten en opvattingen.
Maar het wortelt ook in recente
ervaringen op politiek gebied. In
die, voor elke rechtgeaarde
anti-revol utionair
nachtmerrie-achtige ervaringen
rond de formatie. In die afslui
ting van de periode in de AR, dat
de mannenbroeders opkeken
naar de leidersfiguur alleen al
omdat hij de leider was.
Aantjes kwam naar voren uit
de schaduw van de grote leider.
Gewantrouwd, verguisd. En
toch moest hij het maken. Hoe
overwon hij het wantrouwen?
Door de mannen broeders aan te
spreken op het beginsel, door
precies te spelen op die waarde
volle trek in het anti
revolutionaire volk: we horen
bij elkaar want we zijn van de
zelfde stam. Samen worstelen,
samen bovenkomen.
En nu, opnieuw, spreekt Aan
tjes zijn verwanten daarop aan.
En vanuit die recente ervaring
zegt hij: We kunnen samen
stormen doorstaan, als we niet
samen zouden werken vanuit
het samenbindend beginsel dan
waren we weg. Dan overleefden
we de stormen niet. Dan hadden
we de storm die over de partij
gegaan is in 1973 niet overleefd.
Is dat spelen? Ja en nee. Wat hij
zegt komt uit zijn diepste ik
voort. Maar hij weet wel heel
precies welke woorden hij moet
'Aantjes, naast Andriessen en Kruizinga tijdens het CDA-
nQres van afgelopen zaterdag.
gebruiken om het anti
revolutionaire volk te pakken.
Zo, dat ze zeggen: hij heeft ge
lijk. Ze voelen, dat hij gegrepen
is door een politiek ideaal en dat
hem dit door het evangelie
wordt ingegeven. Voor hem is
het evangelie: radicaal zijn. En
dat betekent in de eerste plaats
opkomen voor ontrechten,
zwakken en verdrukten.
Op het wat meer wereldse po
litieke vlak is Wim Aantjes een
man die makkelijk contacten
legt. Maar echte vrienden maakt
hij niet makkelijk. Hij is een
ras-individualist, die niet snel
iemand tot zijn leefwereld zal
toelaten. Maar tegelijkertijd
hunkert hij naar vriendschap,
naar vertrouwensbanden. Een
klein bewijs daarvoor. In een in
terview met dr. Puchinger ver
telt hij zeer uitvoerig van zijn
entree als jongmaatje in de ka
merfractie, van de AR. Dat was
in de tijd van de, door hem zeer
bewonderde, Bruins Slot. De
manier waarop Aantjes om
standig vertelt hoe hij, uiteinde
lijk, tot de innercircie van
Bruins Slot werd toegelaten is
voor mij kenmerkend voor zijn
hunkering naar vriendschap.
Het is het beeld van het school
jongetje, dat op het schoolplein
alsmaar om de klasgenoot heen
drentelt omdat ie z'n kame
raadje wil worden. En als het
dan geklikt heeft vertelt hij kin
derlijk blij: moeder, ik heb een
vriendje.
Wie door weet te stoten naar
wat Ajantjes ten diepste beweegt
schept verbondenheid met hem.
Wie hem vertrouwen geeft krijgt
vertrouwen. Maar het is nooit
een makkelijk proces. Omdat
Aantjes veel moeite heeft om iets
van zichzelf kwijt te raken. Hij
zoekt eerst zijn eigen lijn, zoekt
eerst zelf naar oplossing van
problemen en spreekt het dan
pas uit. Hij schermt zichzelf af
voor anderen. En als hij daar
mee bezig is komt hij erg hard
over. Ook voor zijn naaste me
dewerkers. Maar ook het hard
zijn gaat hem niet gemakkelijk
af. Daar is-ie in wezen veel te
gevoelig voor.
Zijn politieke lijn is, zo zeggen
zijn beste kenners, steeds kon-
sekwent. Omdat hij volstrekt
eerlijk is. En toch heeft hij een
politieke taktiek, die mensen
vaak voor verrassingen zet. Dan
denken ze: op welke lijn zit-ie
nu? Maar gaan ze het ontleden,
dan moeten ze concluderen, dat
het de uitgestippelde lijn was,
maar dat Aantjes weer eens niet
de kortste verbinding tussen
twee punten heeft genomen,
namelijk de rechte lijn. En dat
lijkt dan te verklaren uit zijn
eeuwig worstelen met iets. Of
het nu met God is of met hele
wereldse problemen, Aantjes
worstelt. Wie hem hoort spre
ken, in het politieke steekspel
met trefzekerheid ziet opereren,
wie regelmatig zijn artikelen -
voortreffelijk geformuleerd -
leest, krijgt gemakkelijk de in
druk van een zekere, misschien
zelfverzekerde, man. Toch ge
loof ik, dat hij achter die optrek,
Mr. W. Aantjes
de onzekerheid, het twijfelend
worstelen, verbergt.
Is Wim Aantjes, die de radica
liteit van het evangelie preekt en
er naar wenst te handelen, een
linkse politicus? Als je daarover
gaat denken blijkt zonneklaar
hoe onbruikbaar in vele geval
len de links-rechts indeling is.
Hij heeft een duidelijk traditio
nele ondergrond. Hij heeft uit
schieters naar het zogenaamde
links-patroon: ontwikkelings
hulp, sociaal-economisch, zijn
benadering van de kwestie van
gewetensbezwaarden. Zijn op
vattingen over de taak van de
defensie zou als rechts te kwali
ficeren zijn, ware het niet, dat
hij in het vraagstuk van het ge
bruik van kernwapens dichtbij
een man als Verkuyl staat en
evenzeer dit gebruik op ethische
gronden verwerpt.
Aantjes trekt - de hele lijn van
zijn politiek in de afgelopen ja
ren wijst erop - naar samenwer
king met de socialisten. Het feit,
dat zijn kritiek op de socialisten
in feite veel scherper en puntiger
is - vaak ook harder - clan op de
liberalen is daar ook een aan
wijzing voor. Als Aantjes socia
listen vermanend toespreekt
dan heeft dat altijd de onder
toon van: ik ben een vriend die
jullie je feilen toont. Wat hem
echter van socialisten scheidt
heeft hij goed verwoord toen hij
zei: „Christelijke politiek bete
kent per definitie onvrede heb
ben met de bestaande samenle
ving. Dat is iets anders dan on
tevredenheid. Ik vind eigenlijk,
dat socialisten dat zijn, ontevre
den. Het element van dankbaar
heid komt bij de socialisten te
kort en hun onvrede is teveel on
tevredenheid".
Het conflict dat Aantjes nu in
het CDA moet uitvechten is,
vanuit zijn denkwijze, zijn op
vatting dat je in je politiek han
delen een relatie moet leggen en
houden met je geloofsbeleving,
toch niet als een verrassing ge
komen. In het interview met Pu
chinger (1972) spreekt Aantjes
over de weerstand in KVP-kring
tegen het eindeloos discussieë-
ren over de grondslag van het
CDA. Hij zegt daar, bijna profe
tisch lijkt het nu, „Wijhebbenin
de gereformeerde wereld met
het steeds zoeken naar de meest
zuivere formulering vaak meer
gebroken dan geheeld en meer
gescheiden dan verenigd". En
ook: „Of de nieuwe partij een
christelijke partij is, wordt niet
bepaald door de formulering
van het uitgangspunt, maar zal
moeten blijken uit de wijze
waarop en de mate waarin zij
die opgave en die uitdaging zal
verstaan".
Zijn strijd van nu is te verkla
ren uit zijn godsdienstige over
tuiging en uit zijn twijfel of het
CDA bereid zal zijn uiteindelijk
Het is een bekend verschijnsel
in de taal, dat sterke aanduidin
gen in de loop van de tijden
zwakker worden. Het aanwij
zend voornaamwoord bijvoor
beeld, een nogal nadrukkelijke
aanduiding, en in de levende
taal dikwijls vergezeld van een
wijzend gebaar, kan tot een lid
woord verzwakken. Zo zijn de
lidwoorden in de romaanse ta
len ontstaan uit de Latijnse
aanwijzende voornaamwoor
den. Óm op de normale sterkte
te blijven, moet de taal er als het
ware telkens een klein schepje
bovenop doen. Een duidelijk
voorbeeld hiervan is ook de in
flatie van de overtreffende trap:
als „goed" niet sterk genoeg
meer is, moet het „best" worden
en dat wordt weer „allerbest" of
beste aller tijden". Nieuwe
nadruk schept weer nieuwe in
flatie, zodat tenslotte alleen de
sterkste uitdrukking nog iets
zegt.
Als ik mij niet vergis, is er iets
van die aard aan de hand met de
woorden voor „vragen" en „ver
zoeken". De zwakke, discrete
aanduidingen van „zich tot een
gezaghebbende of bevoegde in
stantie wenden met een be
paalde wens" raken in onbruik
en worden in snel tempo ver
vangen door het werkwoord „ei
sen". Demonstranten, belan
gengroeperingen en vertegen
woordigers van grote of piep
kleine organisaties vragen of
verzoeken niets, maar „leggen
eisen op tafel". Deze ontwikke
ling kan maar voor een deel ver
klaard worden uit het feit, dat
die vertegenwoordigers niet
namens zichzelf spreken en dus
toch niet te kiezen voor een
grauwe middenpolitiek. En dat
laatste is voor hem het ergste dat
de christelijke politiek kan be
dreigen. Met andere woorden
heeft hij hetzelfde gezegd: de
bedreiging dat christelijke poli
tiek méér bevreesd zou zijn om
het verleden te verliezen dan dat
ze er bezorgd over zou zijn de
toekomst te winnen". Voor hem
geen Colijnse uitspraak: en dan
zeggen ze van links dat ik te
rechts koers en dan hoor ik van
rechts dat ik te links koers, en
als ik dat van bei de zijden dan zo
hoor, dan denk ik, ik zal wel
aardig goed in het midden zit
ten." Dat is geen anti
revolutionaire politiek dat is
geen opvatting die Aantjes aan
spreekt.
Zijn rede van zaterdag was
een (laatste?) poging om het
CDA definitief op de koers te
zetten, die naar Aantjes diepste
overtuiging de enige koers is
waartoe christelijke gefun
deerde politiek verplicht. Om
dat te bereiken wil hij alle risi
co's lopen, alle consequenties
nemen. En in feite kan het hem
niet schelen of daardoor sche
pen die naar een rimpelloze zee
dreigden te varen achter hem
verbrand worden. Liever een
kleine rostvaste beginsel-partij,
dan een grote vlees-nocn-vis-
partij die in het betrekkelijk
rustige midden opereert.
Wim Aantjes kiest om zijn
doel te bereiken en wat-ie in
zijn kop heeft is er niet gemak
kelijk uit te praten - zelden de
gemakkelijkste weg.
Hij denkt nog als-ie praat, zo
bekende hij eens. Dat kan ver
rassende dingen opleveren. Zijn
spreken en handelen is lang niet
altijd tevoren precies bepaald.
Geen kwestie van impulsief zijn,
meer een gevolg van dat steeds
maar worstelen. Dat leidt wel
tot het verwijt, dat hij onbere
kenbaar, zelfs niet betrouwbaar
zou zijn. Ten onrechte. Want
eerlijkheid en integriteit beho
ren tot zijn wezen. Het werk
woord zwalken komt in Aantjes
woordenboek niet voor. Ik kan
het niet anders zien: „Aantjes is
een van die mensen die ervoor
zorgen, dat „de politiek" niet
onverbrekelijk verbonden moet
worden met de kwalificatie
„vuil". Voor Aantjes is poli
tiek gewoon een bedrijf. Politi
cus zijn een beroep. Christen
politicus zijn een roeping. Dat
wil hij praktiseren. Zonder zwe
verigheid. Gewoon met beide
benen op de grond. Niet met een
hot-line naar God, maar wel,
zonder pretenties, dienend naar
Gods geboden en beloften. Maar
dat dan ook radicaal.
MAX DE BOK
de hardere taal van de achterban
hanteren en ook niet helemaal
uit de gelukkige omstandigheid
dat wij het gezag iets minder
schoorvoetend benaderen de een
vorige generatie deed. „Vragen"
en „verzoeken" gaan inderdaad
van beneden naar boven. Als ik
iemand iets verzoek, verticali-
seer ik hemwanneer ik hem al
niet tot mijn meerdere verhef,
laat ik hem toch de vrijheid mijn
verzoek af te wijzen en mij te
vernederen. Verzoeken is macht
en vrijheid toekennen. Bij „ei
sen" gebeurt het omgekeerde.
De eiser kent zichzelf ook macht
toe. Nu is de omkering van een
problematische verhouding pre
cies even problematisch als die
verhouding zelf en dus niet als
een vooruitgang te beschouwen.
Maar bij het stellen van eisen
wordt ook een nieuw element
ingevoerd: wat wij verzoeken of
vragen, vragen wij als een gunst,
wat wij eisen, eisen wij als een
recht. Dit „als" houdt een inter
pretatie van onze kant in. Op
zichzelf kan datgene wat wij als
gunst vragen, heel goed ons
recht zijn en het recht dat wij
eisen kan best een gunst of zelfs
een onmogelijkheid blijken te
zijn. Door iets te eisen stellen wij
ons op het standpunt, dat het
ons toekomt en dat het boven
dien ook gegeven kan worden.
Hier wordt een verschil duide
lijk ten opzichte van „vragen",
dat nogal dubieus is. Want wat
al die woordvoerders van aller
lei groeperingen in feite doen,
wanneer zij b.v. aan de regering
de eisen van hun achterban
voorleggen, is meewerken aan
de zekerheid, dat er sprake is
van een recht en bovendien van
een macht om dat recht toe te
wijzen. En misschien is die ze
kerheid wel een illusie. Als wij
iets „vragen", laten we niet al
leen de mogelijkheid open, dat
er geen sprake is van een strikt
recht, maar ook dat degene aan
wie wij het vragen, niet de
macht heeft ons verzoek in te
willigen. Wij kunnen het onmo
gelijke vragen, zonder te ver te
gaan, omdat het maar „vragen"
is; maar als we „eisen", sluit dat
de onmogelijkheid van een in
williging uit. „Eisen" kleineert
weliswaar de machthebbers,
voorzover zij de pretentie heb
ben gunsten te bewijzen, maar
het verabsoluteert tegelijk heel
duidelijk de macht die zij verte
genwoordigen en maakt er bijna
een almacht van. Voortgekomen
uit een kritische houding ten op
zichte van de macht kan het
woord tenslotte bijdragen tot
een mythisering van de macht.
TEL AVIV Het Israëlisch-
Egyptische deelvergelijk in de
Sinaïwoestijn heeft een Ameri
kaanse ruggegraat. Dat is het
revolutionaire aspect ervan.
Voor de eerste maal in de ge
schiedenis van het Israëlisch-
Arabische conflict steunt een
vergelijk tussen joden en Ara
bieren op Amerikaanse garan
ties en para-militaire aanwe
zigheid. Daarom is het een „Pax
Americana".
Een door minister Kissinger
boven Israël en Egypte gespan
nen paraplu, die verder boven
het Midden-Oosten, kan worden
uitgevouwen. De Russische in
vloed in dit deel van de wereld
wordt er door teruggedrongen.
Het lijkt wel of zich net schema
van de verdeling van de wereld
in een Amerikaanse en Russi
sche invloedssfeer ontvouwt. In
Zuidoost-Azië trokken de Ame
rikanen zich ten behoeve van de
communisten terug, terwijl in
Helsinki de status quo, dus de
Russische veroveringen uit de
Tweede Wereldoorlog, werden
bestendigd. In het voor het Wes
ten zo belangrijke olierijke
Midden-Oosten nemen de Ver
enigde Staten de rol van de
Sovjet-Unie langzaam maar ze
ker over en Moskou zwijgt. Het
is verrassend en stemt tot na
denken. „Pax Americana" dus.
Israël kan en moet er vrede mee
hebben. Voor de globale positie
van de Verenigde Staten in het
Midden-Oosten doet Israël be
langrijke concessies in de Si
naïwoestijn.
van de Verenigde Staten staat
garant voor de naleving van het
vergelijk. Over Washington lo
pen de zeer belangrijke geheime
afspraken die president Sadat
en eerste minister Rabin aan el
kaar hebben gedaan. President
Nasser had er in 1967 geen
moeite mee de VN-toepen uit de
Gazastrook te sturen. Maar zal
een Egyptische of Israëlische
leider het aandurven de Ameri
kaanse technici bij de radarpos
ten in de bergpassen in de
Sinaï-woestijn aan te pakken?
De symbolische aanwezigheid
van de Amerikanen daar heerst
in de woorden van minister Al-
ion: „Schrikdraad tegen agres
sie". Wat Israël betreft zit er nog
een ander aspect aan het verge
lijk met Egypte: opgepept door
ongekende Amerikaanse steun
komt het land sterker danooit
uit het overleg met Egypte te
voorschijn. De dollars (3,2 mil
jard), ultramoderne wapens en
politieke bijstand in de interna
tionale arena is de Amerikaanse
winst die eerste minister Rabin
voor de concessies in de Sinaï
woestijn opstrijkt. De Israëli
sche publieke opinie is daarvan
niet voldoende doordrongen,
maar Israël heeft zich voor het
politieke succes dat president
Ford via zijn briljante minister
van buitenlandse zaken op het
punt staat binnen te halen heel
goed laten betalen. Als zondag
het vergelijk hier uit de doeken
zal worden gedaan, zal het heel
wat Israëli's als een goede zaak
voorkomen. Belangrijker is nog
dat het deelvergelijk met Egypte
beslist meer is dan zomaar een
wapenstilstand.
Het zijn echter concessies
waar wat tegenover staat. Geen
formeel defensiepact met Was
hington maar wel zeer verre
gaande Amerikaanse garanties
voor Israels veiligheid en' voor
tbestaan. Het enorme gewicht
Er zitten ingebouwde clausu
les in die het verdrag een vre-
desdynamiek geven. Er worden
dingen in gezegd en ook geheim
gehouden die de basis moeten
leggen voor een echte
Israëlisch-Egyptische verzoe
ning. De kloof van wantrouwen
tussen beide landen kan erdoor
worden gedicht. Langzaam,
maar beslist. Daardoor reikt het
verdrag verder. Het schept een
nieuwe werkelijkheid in het
Midden-Oosten. Het belangrijk
ste Arabische land gaat het vre-
despad op. Zullen Syrië en Jor
danië achter kunnen blijven? En
zal ook Jassar Arafat geen rea
listische koers moeten volgen?
Vragen die bij positieve beant
woording ervan nog meer en nog
moeilijker onderhandelingen en
nog pijnlijker Israëlische con
cessies zullen vergen. Het
Midden-Oosten is in beweging.
Minister Kissinger trekt aan de
touwtjes en de Russen kijken
toe. Het is allemaal onzeker
maar ook volkomen anders.
TEL-AVIV - Het met geweld
gepaard gaande straatoffensief
van extreem nationalistische
groeperingen in Israël tegen het
vergelijk met Egypte mist zijn
politieke doel. De kleine linkse
partijen, die liever een totaal
dan een deelvergelijk met
Egypte willen, worden er door in
de armen van eerste minister
Rabin gedreven.
Links tilt nl zwaarder aan de ge
varen die Israël van rechts be
dreigen dan aan de risico's die
het vergelijk met Egypte met
zich meebrengt. De vier linkse
partijen zullen in de Knesseth,
het parlement hun kostbare 9
stemmen dan ook niet tegen het
vergelijk inzetten maar zich in
het ongunstigste geval voor de
regeringscoalitie van stemming
onthouden. Dat is pure winst
voor eerste minister Rabin en de
politieke prijs die de rechtse als
paramilitairen georganiseerde
ordeverstoorders voor hun
anti-democratische praktijken
moeten betalen. Zoals de kaar
ten nu op tafel liggen kan de re
gering Rabin in Het parlement
op een absolute meerderheid
voor het deelvergelijk met
Egypte rekenen. Over de 60 van
de 120 parlementariërs zullen
hun stem eraan geven. De frac
ties van de drie regeringspar
tijen, Arbeiderspartij (53 stem
men), de Nationale Religieuze
Partij (10) en de Onafhankelijke
Liberalen (4) zullen voor deze
belangrijke stemming aan par
tijdiscipline worden onderwor
pen. Dat is nodig om het aantal
twijfelaars in deze partijen tot
de orde te roepen.
denten kon ontvangen om over
het vergelijk te praten.
Na de grote verzoendagoorlog
werd generaal Dayan door de
monstrerende gedemobiliseerde
soldaten min of meer politiek ter
dood veroordeeld. Veel van de
technische fouten die aan het le
ger kleefden werden hem verwe
ten. De mogelijkheid bestaat
Of ook generaal Mosje Dayan
zich aan de wil van eerste minis
ter Rabin zal onderwerpen is
nog maar de vraag. Hij blijft er
bij dat het vergelijk slecht voor
Israël is en het land verzwakt.
Volgens de visie van generaal
Dayan verliest Israël belang
rijke troeven in de Sinai-
woestijn en heeft het land
Egypte voor een echt vredesver- groepering zitten in de regering
drag met veel meer te bieden. Rabin Minister Peres van De-
Met deze argumenten, die op-
zichzelf redelijk zijn, zoekt hij
dus dat generaal Dayan bij een
stemming over het vergelijk uit
de boot van de regeringscoalitie
zal vallen. Maar dat betekent
ook, dat het Rechtse Rafo-blok
in de Arbeiderspartij, waarvan
Dayan de leider is, wordt ver
scheurd. Twee leden van deze
hij
aansluiting bij de rechtse oppo
sitie. Geen enkele keer heeft hij
de demonstranten tot de orde
geroepen. Misschien heeft de
ambitieuze een-ogige generaal
het gevoel dat hij op de rug van
het protest tegen het vergelijk
met Egypte een politieke
come-back kan maken. Hij was
dan ook zichtbaar heel gelukkig
dat hij in de tuin van zijn villa
nabij Tel-Aviv een groep stu-
fensie heeft een groot aandeel in
het vergelijk terwijl Jacobi van
vervoer er ook wel voor zal moe
ten stemmen. Een breuk tussen
Dayan en Peres over het deel
vergelijk met Egypte zal het ak
koord niet in gevaar brengen
maar de positie van Rabin als
leider van de Arbeiderspartij
wel versterken. Verdeel en heers
is in de ingewikkelde zeer emo
tionele Israëlische politieke
verhoudingen nog steeds de gul
den regel.