ia 4 320 a°
Op jacht na
de rovende
Pietje Inktvis
J
Grote meisjes
Lieve
Saskia
BOTULISME maar in enkele
gevallen oorzaak van vogelsterfte
STAATSTOEZICHT OP
VOLKSGEZONDHEID:
WEINIG REDEN
TOT ONGERUSTHEID
OECUMENISCHE BANK
VOOR ALTERNATIEVE
BELEGGINGEN KOMT
STEEDS DICHTER BIJ
A
Notenkoekjes
Feest
Tjc -vlan- 't- unn-cx
0VL JL"r\. "t/tBWupM
wtvre/f
)mr
J
Ut F
O
lv
Verlamming
Wassen
1
Tasman, 4 80 o Port Eli-
h nr Genua, Acteon 5 1
iiba verw, Ameland 4 I
low nr Shellhaven a?
of 4 170 n Key Wesftl
Orleans, Antilla Can*
fh Island nr Pcrzii?!
Aristoteles 5 85 onoV'l
nr Willemstad. Band;'J
ort Said nr Padang Be.» I
vn Miami nr St. Thor». I
wdijk 4 990 w Dublin'?,
lerhaven, Britsum 4 .ijl
Paramaribo nr SurinjJ.1
luna 5 te Sriracha vert
Ton Arnhem 4 400
Orleans nr New Orlear?
iron Eindhoven 4 250
mlco nr Honolulu, rj,I
Freeport 4 520 ton Par!" I
bo nr Freeport, Chevto.
en 4 50 zo Littlequoin
leton. Chevron Nagasald i
0 Mombasa nr Ras Tam»
Ton Rome 4 70 wzw pJ
ibeth nr Ras Tanura n
1 4 50 o Cork nr Curare»'
-e Havre, Daphne p 4 j!"
y Eil. nr Sydney, Docklm
500 zo Kp Race nr Tripoli'
haven 4 10 zw Recife?,
terpen, Esso Bonaire p
joede Hoop nr Aruba, r,
uropoort 4 120 wnw ju,
tr Lavera, Esso Saba p.
rovla nr Kaapstad, Eu
4 vn Port Said nr Du.
Gardenia 5 vm Rio Hah
Miami, Gulf Hollander 1
w Freetown nr Cabind.
Italian 5 te Lucina ver»
Isum 4 100 zo St. Hele?
San Juan, Hermes 5 p
sau verw, Holendrecht t
o St. Johns nr St. Lawrei.
liver, Hollandsbrink 5 n
candrle nr New Orlears
rsum 4 vn Le Havre it
ernes®, Karakorum p 4 jy.
j nr Le Havre, Katwijk I
wnw Aruba nr Cristobal
mla 4 75 o Kp Palmas nr
Ge-ratil, Korovlna 3 it
Jar Mahshahr verw, Ma»
4 120 w Part Nolloth nr
dsend, Mltra 4 200 zw Co.
en nr Rotterdam, N'ede
6 te Veracruz verw, \v
Waal 4 550 w Minlcoy rr
Nedlloyd Dejima 1 450
Abidjan nr Singapore
loyd Klmberiey 4 vn
pstad nr Durban, Nedllojt
r 4 vn Bordeaux nr Duin
en, Neptunus 4 350 w
•en nr Pointe a Pitre, Uno-
vn Curacao nr St. James,
medes 4 360 wnw Kp El-
■rre nr Rotterdam, Pericles
70 nw Kp Finisterre nr
iiragen, Rudolph Peterson
(0 no Paramaribo nr rtas
ira, Safocean Albany 4 vn
Kembla nr Melbourne,
rpendrecht 4 vn Philla-
aia nr Seven Islands, So-
kerk 4 25 no Tenerife nr
:rdam, Straat Clarence 5
nw Geraldton nr MelDou-
Straat Fremantle 4 vn Ho-
ima nr Keelung, Straat
and 5 te Eastlondon verw,
at Honshu 4 200 0 Diego
ri'a nr Port Louis, Straat
re 4 440 w Sabang nr
mbo, Straat Luanda 4 vn
apore nr Hong Kong,
it Magelhaen 4 600 zo Co
rn nr Mauritius, Straat Na-
Kl 5 te Recite verw,
at Napier 4 200 wzw lie
a Reunion nr Singapore
at Rio 4 360 w Maladiven
Cobe, Thameshaven 4 305
Madeira nr Salvador, Tbu-
echt 4 225 nno Fernando
onha nr Porto Alegre, Tin-
t.a. Belize. Toloa 5
veston nr New Orleans
tec 4 880 no Antigua
thampton, Ulysses 4 400 j
r Puerto Rico nr Baltimore
rne 4 570 zzo Newfound-
nr Port Said, Waalekert 1
Lissabon nr Suez Kanaal
Icheren 4 120 z Kp Racenr
Waterland 5 vn Bremen
ïoglri 5 te Buenaventura
w, Zonnekerk 4 2 70 no Cl
io nr Gibraltar, Zaria 4 vn
tland nr Curacao, Zonne
k p 4 Lissabon nr P®
i.
bod en opende tachtig
lager op f 91,10. Akzo
Philips noteerden elk
ig cent lager op resp-
10 en f 26,10. Hoog-
ïs moest op f 50,90 een
reltje prijsgeven en
lever op f 106,00 twee
rtjes,
bankaandelen kregen
r de meeste belangstel-
ABN zette de stijging
vijf gulden op f 345,00
Ier voort. Amrobank
veertig cent tot
80.
cheepvaartsector lag er
■el verlaten bij. Na de
nte stijging was Heine-
nu 1,10 in reactie op
00. KLM verioortwin-
rent op f 56,00, terwijl
onale Nederlanden
tig cent avanceerde tot
80.
de staatsfondsenmarkt
de stemming prijshou-
Maar ook hier bleef de
lel tot een minimum
rkt.
okale sector gaf bij een
ie handel overwegend
re koersen te zien. D*
10 tot zaken doen was
ng, mede door het ont-
:en van stimulerend be-
snieuws.
forse koersstijging van
o en Hero van maandag
ook nu doorgetrok-
Hero steeg f 6 tot f 14*
7erto f 2 tot f 73,30.
I Kennen jullie Pietje Inktvis
I il! Hij is heel erg groot. De
I kleine visjes zijn erg bang
1 voor Pietje- Weet je waarom?
i pietje is een roofvis. Weet je
I wat een roofvis is? Dat is een
pote vis die kleine visjes
B opeet.
I pe moedervissen vinden dat
helemaal niet leuk. De vader-
vissen zeiden tegen elkaar:
1 zullen we Pietje Inktvis gaan
1 vangen? Ja, zeiden de ande-
I ren, maar hoe, ja hoe?
ik weet wat, zed de vader
van Keesje Bel. Keesje Bel
was het kleinste visje van de
hele zee. De vader zei: weet
je, Pietje lust heel graag no
tenkoekjes. Wie van jullie
heeft er een groot net? Ik, ik,
ik, ik. Nou, Jan we gebrui
ken jouw net. Bakker Paul
bak jij notenkoekjes, die leg
gen we in het net en dam
komt Pietje er op af. Het net
hangen we aan de boom. En als
Pietje Inktvis er in zit, gaat
het net direct en dan halen we
het net omhoog en Pietje is
gevangen, ha, ha, ha, ha, ha.
En dan slachten we Pietje en
dan hebben we inktvissen-
vlees. Voor alle vissen van de
zee, maar niet voor de slechte
inktvissen.
En ja hoor, zo gebeurde het.
Jan ging zijn net halen. Bak
ker Paul bakte notenkoekjes.
En even later was alles klaar.
Het net hing aan de boom. De
koekjes zaten er ook al in.
Pietje Inktvis kwam erop af.
En even later zat hij gevangen
in het net van Jan. En ieder
een was blij en ze vierden de
avond groot feest met inktvis-
senvlees.
Lidwine van Gils,
Bavel.
IS
Kr'"X
x'tf
Michel v. d. Westen maakte dit portret.
C t?f)cri(Vc
f\W
Genevieve Elferink is blijkbaar een fan van Bessie Turf,
Vrolijk kwamen Riet en Carla,
Met hun ouders in 't hotel.
Rietje met een grote brombeer,
Vastgegrepen in zijn vel
Carla hield een heel mooi popje,
In haar armpjes met een lach,
En toen d'ober vriendelijk aankwam,
Zeiden beiden keurig: „Dag"
Even later viel eerst Carla,
En toen Rietje op de grond
Over stoelpoten en drempels,
Die je thuis gewoon niet vond
Maar het waren grote meisjes,
Kleine Carlaatje en Riet,
Want, ze waren erg geschrokken,
Maar de traantjes kwamen niet
Er was eens een lief meisje.
Ze heette Saskia. Ze werkte
altijd voor haar moeder. Daar
was haar moeder erg blij mee,
Saskia deed erg goed haar
best. Ze kon ook erg goed
lezen. Ze had een erg aardige
meester. De meester was ook
erg tevreden over haar. Saskia
was zeven jaar. Ze had bruin
haar met vlechtjes. Op een
dag gebeurde er een ongeluk.
En Saskia moest naar het zie
kenhuis. Toen ze weer be
ter was, werkte ze weer voor
haar moeder.
Claudia Traas,
Héinkenszand.
XXXXXXXXXXXXXNWXXXXNXXXXXXXXNXXXXXXNXXXNXVXXXS
5
Tekeningen, gedichten, verhalen en alle andere dingen
die je geschikt vindt voor de Kleine Stem kunnen wor-
|den gestuurd naar „De Kleine Stem", Reigerstraat 16.J
Breda.
zj. eindredactie:
rieja van aart»
g
XXXVXXXXXXVXXXXXXXXXXXWKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXX
Kijk één minuut naar de afbeeldingen op de tekening. Sla de krant dan dicht en ga
eens na hoeveel van de voorwerpen je nog kunt opnoemen.
DEN HAAG In deze zo
mermaanden zijn en worden
op verschillende plaatsen in
Nederland veel dode eenden
en andere watervogels gevon
den, Het Centraal Diergenees
kundig Instituut te Rotterdam
neeft tot nu toe ongeveer 200
dode vogels en enkele andere
dode dieren onderzocht. Bij ca.
'5 hiervan werd botulinum-
toxine aangetoond. Opvallend
dat bij de sterfte i n het
peukemeer uitsluitend botu-
type E werd gevonden
'1 van de 43 onderzochte
v «gels, de overige hadden in
net geneel geen hotulisme),
'erwijl bij do gevallen uit an
dere plaatsen in Nederland
"'„"'tend type C gevonden
wordt, llit de gevonden getal-
ton kan worden afgeleid dat
*T00t deel van de vogel-
rfte niet door hotulisme
was veroorzaakt, zo heeft het
,lai; 0ezicht °P de volksge
nie Jd dezer dagen nog
«eesedeeld.
hifatu"sme t® een ziekte die
ont^jren«n de mens kan
eden. Reeds in de vorige
lism wJn Bevallen van botu-
In m jIJ mens beschreven.
laaUl jarld ritn v00r het
oortonm "Je Tweede Wereid-
zekerh ankele gevallen met
wat! voorgekomen. Bij
a twt°se, is ziekte voor-
Statm! uit. de Verenigde
van HÓ Waar s'nhs het begin
I valled e?uw regelmatig ge-
dSrrde? gemeld; in Ne-
Watorw, ^erden Pas in 1970
vonden m6t botulisme Se"
Voedsel
I do^.' "i1??16 w°rht veroorzaakt
waarin v®n voedsel
I bevindt m ^otuhsme-toxine
b)S een vergif af-
C!«3triLVma\ he bacteriesoort
Vad Cloairi ,uuhnum. Sporen
Clostridium (d.w.z. rust-
vormen die lange tijd zonder
te groeien en zich te verme
nigvuldigen kunnen blijven
bestaan) komen bijna overal
in onze omgeving voor, vooral
in de bodem. Er zijn allerlei
manieren waarop deze sporen
op voedsel terecht kunnen ko
men; men kan wel zeggen dat
het in het gewone leven zelfs
niet mogelijk is verspreiding
van sporen geheel te voorko
men. Tot zover is er eenter
geen gevaar voor de gezond
heid. De sporen zelf kunnen
nl., wanneer men ze binnen
krijgt, geen kwaad aanrichten
omdat ze zich in een levend
lichaam (mens of dier) niet
kunnen vermenigvuldigen. Bo
tulisme is dan ook geen be
smettelijke ziekte.
De zaak kan gevaarlijk wor
den wanneer sporen die zich
op voedsel bevinden de kans
krijgen te gaan kiemen en
zich te gaan vermenigvuldi
gen. Ze krijgen die gelegen
heid in eiwitrijk voedsel (bv.
vlees), als de temperatuur
hoog genoeg is voor de groei
van de bacteriën, er zuurstof
loze gedeelten zijn (Clostridi
um botulinum kan slecht bij
afwezigheid van zuurstof ge
dijen). en er voldoende tijd
beschikbaar is. Tijdens de
groei vormen de bacteriecellen
een vergif, het zogenaamde
botulinum-toxine. Er zijn ver
schillende typen toxine (aan
geduid met de letters A t.m.
G), waarvan sommige wel, an
dere niet gevaarlijk zijn voor
de mens. De mens is vooral
gevoelig voor de typen A, B en
E. Watervogels zijn vooral ge
voelig voor type C.
Bij het eten van voedsel
waarin zich op de bovenbe-
schreven wijze toxine neeft
kunnen vormen, kunnen men
sen of dieren zoveel van het
vergif binnenkrijgen, dat ze
verlammigsverschijnselen
gaan vertonen. Deze strekken
zich tenslotte ook uit tot de RgSlCll
ademhalingsspieren, waardoor
in ernstige gevallen de ver
stikkingsdood intreedt. Behan
deling gebeurt door toediening
van een afweermiddel, serum
dat op het Rijksinstituut voor
de Volksgezondheid in Biltho-
ven in voorraad aanwezig is.
teitscentrales), maar deze zijn
niet bevestigd.
Men kan zich wel in grote
lijnen een beeld vormen van
wat er gebeurt wanneer een
maal in een bepaald water vo
gelkadavers met botulinum-
toxine blijven liggen. De ka
davers kunnen langzamerhand
gevallen waarin zich in dode
vogels andere typen toxine
vormen, bv. type E, waardoor
de mens wel gevoelig is. The
oretisch bestaat er dan een
aantal wijzen waarop de ge
zondheid van mensen bedreigd
zou kunnen worden, zo stelt
het staatstoezicht. Een woord
voerder noemde, als een mo
gelijkheid dat giftige kadavers
of resten worden opgegeten;
de kans dat dit gebeurt moet
wel bijzonder klein worden
geacht.
Een andere mogelijkheid is
het binnenkrijgen van water
bij zwemmen of baden.
Slecnts wanneer men vele li
ters water zou inslikken, en
dat dan nog in de onmiddellij
ke nabijheid van een kadaver,
zou er enig risico voor vergif
tiging bestaan.
Tenslotte moet worden ge
noemd de mogelijkheid dat
men sporen van de bacterie in
een wond krijgt bij het aanra
ken van kadavers. De kans
dat deze zich in de wond gaan
vermenigvuldigen is echter
uitgesloten, behalve misschien
in zeer sterk verwaarloosde
wondweefsels zonder zuurstof-
toevoer. Men heeft dergelijke
gevallen nooit waargenomen.
Men moet hiermee snel zijn
om te voorkomen dat de toxi
ne de spieren bereikt.
Over de omstandigheden die
leiden tot het optreden van
botulisme bij watervogels is
nog weinig met zekerheid be
kend, aldus een woordvoerder
van het staatstoezicht op de
volksgezondheid. Er zijn wel
vermoedens geuit over de mo
gelijke invloed van verontrei
niging van net oppervlaktewa
ter (onder meer door opwar
ming ten gevolge van lozing
van koelwater door electrici-
uiteenvallen, waarbij de resten
zrch in het water versprerden.
Wanneer er veel eenden 01
andere watervogels in de
buurt zijn, bestaat de kans dai
enkele ervan wat van die
vergiftigde resten bij het eter.
naar binnen krijgen en daar
aan sterven. De nieuwe kada
vers kunnen zelf weer eei
bron van bacteriegroei en
toxinevormitig worden, waar
door als het ware een ketting
reactie optreedt.
Wanneer men bij watervo
gels botulinum-toxine aantoont
is dat meestal type C. Er zijn
Verder zijn er nog manieren
denkbaar waardoor kadavers
met type E botulisme via een
omweg gevaar zouden kunnen
opleveren. Met name het te
recht komen op menselijk
voedsel bv doordat men
een kadaver heeft aangeraakt
is een mogelijkheid. Er zijn
echter vele manieren waarop
sporen op voedsel terecht kun
nen komen. Het niet erg
waarschijnlijke geval van
iemand die eerst kadavers en
vervolgens voedsel met blote
handen zonder ze intussen te
wassen aanraakt is er slecnts
één van.
Vergiftiging van voeds-
door botulinum toxine kou
men voorkomen door normale
hygiëne in acht te nemen bij
het hanteren van voedsel
(vooral vlees) on door voedsel
niet te lang en bij te hoge
temperatuur te bewaren. Een
maal in voedsel gevormd toxi
ne is bovendien niet bestand
tegen verhitting, zoals die bij
goed doorbakken, -braden of -
koken optreedt. Dit laatste is
dus een extra veiligheidsmaat
regel die zelfs bij toxinehou-
dend voedsel de risico's gering
maakt, zo vertelde de woord
voerder van het staatstoezicht
op de volksgezondheid. Het
betekent natuurlijk niet dat
men voedsel rustig, zolang
men maar wil, moet laten lig
gen om het vervolgens na goe
de verhitting op te eten.
De woordvoerder conclu
deerde dan ook, dat aan het
optreden van Jiotulisme bij
watervogels geen gevaren voor
de gezonlieid van de mens zijn
verbonden.
Uit een oogpunt van algeme
ne hygiene, en om te voorko
men dat eenmaal opgetreden
botulisme zien verspreidt, die
nen de autoriteiten die het
water beheren te zorgen voor
een voortdurende grondige in
spectie van wateren waar wa
tervogels voorkomen. Het op
ruimen dient eveneens uit
een oogpunt van algemene hy
giëne te gebeuren met
handschoenen aan.
Er is volgen"; het staatstoe
zicht op de volksgezondheid in
het algemeen geen reden om
op grond van het voorkomen
van botulisme bij watervogels
zwem- en baadverboder. in te
stellen. Recreanten dienen het
hanteren en opruimen van do
de vogeN aan de autoriteiten
over te laten.
DEN HAAG (ANP) De
vest ging in Nederland van
de nieuwe bank van de We
reldraad van Kerken, de
Ecumenical Development
Cooperative Society (EDCS),
vrij vertaald oecumenische
coöperatieve ontwikkelings
maatschappij, komst steeds
dichter bij. Tijdens recente
besprekingen in Nederland
tussen de leden van de com
missie, die de Wereldraad bij
de opzet van de bank advise
ren, vertegenwoordigers van
de Raad van Kerken en le
den van de Nederlandse
werkgroep alternatieve be
leggingen, zijn vergaande
voorbereidingen getroffen en
heeft men zich beraden over
de eisen, waaraan een toe
komstige directeur zou moe
ten voldoen. Men hoopt dat
deze in oktober kan worden
aangesteld, aldus de pers
dienst van de Wereldraad.
Opdracht tot insteümg
van de bank werd in 1974
door het te Berlijn vergade
rende centraal comité van de
Wereldraad gegeven. Oor
spronkelijk dacht men aan
Genève als vestigingsplaats.
Om allerlei redenen bleek
bet in Zwitserland niet mo-
geli'k In Nederland toonde
men zich direct bereid, met
nam- ook de minister van
ontwikkelingssamenwer
king. drs. J. Pronk, om de
vestiging van de bank te be
vorderen
De doelstellingen van de
bank zijn uniek. De zeggen
schap over de geldmiddelen
zal zowel bij de geldgevers
als bij de ontvangers liggen.
Projecten, waaraan geld
wordt geleend zuilen aan be
paalde sociale en maatschap
pelijke eisen moeten voldoen
en de rente zal lager zijn
dan elders. Leden van deze
bank kunnen alleen kerken,
kerkelijke groeperingen of
organisaties zijn. Daar, voor
al in Nederland, ook particu
lieren zoeken naar alternatie
ve geldbeleggingen wordt
nog naar een vorm gezocht
om ook dit mogelijk te ma
ken. Meer dan 30 kerken
hebben zich reeds opgege
ven. De Aziatische kerken-
conferentie heeft zich on
langs aangesloten en daarbij
tienduizend dollar gedepo
neerd. Op het ogenblik is
een miljoen van de vijf mil-
inen. di ais star'knpitaal no
dig is, binnen. Ook de her
vormde kerk heeft een be
scheiden bedrag in deze
ban: gestoken.
Men hoopt dat alle 271 le-
denkerken van de Wereld
raad lid zullen worden. De
meeste kerken zullen wach
ten tot de totale leiding van
de bang bekend is. De eerste
vergadering van bestuur en
'eden zal in november tij
dens de assemblee van de
Wereldraaa in Nairobi plaats
vinden Iedere deelnemer
beeft één stem ongeacht het
aantal a-„delen, dat hij in de
hank heeft.
