END- IPS EUROPA OP ZOEK NAAR VEILIGHEID EN VREDE (3) Feest met 'n zure bijsmaak, praten tenminste maar we Positief Russen trekken aan alarmbel over ontwatering vaan kker iewerker/stei! „Moboetoe groter misdadiger da» Amin" rabant mziek in zit «iLOHORsrJnSS.wji )R BRITANNIA", jrdag uit Amsterdam, j boekingskantoren tl 020 - 23 67 92 IJPLASSERS :ITTERS Mario cers C. G. Jung DOOK CORN. VERHOEVEN DR. S.BOSGRA, VOORZITTER ANGOLA-COMITé zich wenden lot N.V, aJS 1461 I gratis brochure ukking lit een belofte Da» jult meer u de gratis brochure leest levol ttps voor uw vakantie, uw :np Vraag deze brochure bij. j VW Noord-Brabant, Breda; tel.: 016G0 3 21501 lip «an de shiter: u prijs op privacy? eatleoord mwwimi a, eopend Bungalowpark verwarmflt volledig «gericht, w en k water en vrl( In voor- en naseizoen Up,. I uut per weekend mogeh|k Caravan, modern geoutilleerd zowel jaar- eit zwembad (verwarmd) midget-1 prachtige boanjke omgeving." _DVAARTBEDRIJF (ERMEEUW Ortmmelen Weitjes 3. tet 01626-2609 *n 21» ïfl boottocht door de uniek* Bra-1 n »ungie van het, ghendan. brede ea ifohabeie (verwarmde) rondvaan- tocht van 2 uur. Buitel aan boord f r* Afvaarten: zo 29 MM t/m j, I 1500 zo 13 Jutl Um zo 10 aug 15 00. «a. 11 aug i/m zo. 31 aug Ni. I «.73; kind. Om 12 |r. 11».; w, I ctta Atvaarttud gazatsch. overleg ADHOEVEN Breda en Roosendaal) rocmnitecewirum. Zwembasurm eider verwarmd water. Oroia speel ruim 50 attracties Roeiboten, in. eiectnsche motorbootiet. iters, autoscooters, midgetgolf, lerv rturgenhat, recreatiehal, restaurant 1 een «dttlap(e mei Uw gazlnt InL: van of lei 61686 23 66. Prospectut 1 is toegezonden. Entree I 1.90 p* n 25 per* f 1 - p.p. N0OSCH v »aard»o de ■aaltlab, eopi* ven «ter la Rome. mot voorgavel naar d Jan van Lataranan te Rome I het Medorianda Zouavonmusrum, I 52-34 46. Markt 31. eika di do. en ie en 3e zo. ven I 7 v daarbuiten op afspraaii. let hot Matuur* tstorlecfi Mueeum. tel. 34. opomngstijdon alt Zouevenmu- I Jaar. la)01692 - 2062. Er K «f 01632 - 37 72. b.g.g. 3175. hnoen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen 'peilingen „peilingen peilingen „peilingen peilingen peilingen „peilingen pPEILJNGEN PE".NG°N N PEM,N >«T PE=N dBWW" PE^L 'fW kreng in uw omul onze lezers helpen u, dV I va*-- inV br«uu*4. voor dire kt en later na 18.00 uur 141785. nomen werken vragen rSELAARS PERLIEDEN TONHMMERUEDEN ERVLECHTERS 010 - 858596 of 858155 »l |19236 of 01880 - 17899. - BOUW. PVBA noderne en onbekrompen ^nlijke tijd een zal bestaan uit: orden van de telefoon, lidige werkzEiamhedeiii )ve werkzaamheden; van typewerk. iemand: Lindige opleiding; kan typen; j)ud. aak even 01600 - 31530- kul De grote zaal in Helsinki, waar de Veiligheidsconfe rentie volgende week zal worden besloten. Dit hele jaar staat in het teken van de meest uiteenlopende za ken, waaraan maar een jaar ge wijd kan worden: de vrouw, het monument, Albert Schweitzer. Tegelijk hebben literatoren en boekhandelaren er nog een Thomas Mann-jaar van ge maakt. Mijn bijdrage aan dat jaar kan alleen maar bestaan in de nederige bekentenis dat ik Mann amper kan lezen. Ik her inner mij ooit een poging gedaan te hebben, maar het duurde mij te lang voordat de jas die iemand bezig was uit te trekken en aan de kapstok te hangen, helemaal beschreven was. Ik houd niet zo van verhalen en het minst van langzame, deftige verhalen met veel beschrijvingen van kleren en meubels. Daarentegen houd ik wel van langzame en indringende be schouwingen, die niet snel naar een conclusie ijlen of zelfs hele maal geen conclusie mogelijk maken, diepe meren met in de vroege morgen slierten mist daarboven. Daarom is dit jaar voor mij eerder het jaar van Carl Gustav Jung, geboren op 26 juli 1875, dan van Thomas Mann. Jung heeft enige tijd met Freud samengewerkt, maar hun in zichten en karakters bleken te veel uiteen te lopen. Daart kwam dat Sigmund Freud v. zijn medewerkers en aankan gers nogal wat gehoorzaamheid eiste. Het conflict is nog steeds duidelijk aanwezig in een zekere polarisatie tussen bewonderaars van de beide psychologen: Freud heeft daarin wetenschappelijk en helder, Jung mystiek en troe bel. Ik meen van beide auteurs genoeg gelezen te hebben om te kunnen constateren dat er in elk geval een groot verschil in stijl bestaat. Freud is op korte termijn vrij helder en exacthij komt tot pit tige en verrassende conclusies. Zijn boeken lijken hier en daar op snelle en spannende verha len, detectives. De stijl van Jung is wijdlopig en meer beschouwe lijk. Freud ontmaskert, Jung versluiert, maar brengt intussen zoveel ter sprake aan symboliek, mythologie en andere produk- ten van de historische mense lijke geest, dat de lezer voortdu rend betrokken is bij een proces van integratie van het archaï sche in het hedendaagse, van het collectieve in het individuele le ven en van het mannelijke in het vrouwelijke. Het werk schrijdt niet voort van de ene keiharde conclusie naar de andere, maar draagt materiaal aan voor ein deloze beschouwingen. Beide auteurs mobiliseren in hoge mate de verwondering van de le zer, maar de verwondering die Freud wekt lijkt de wereld kleiner te maken, te reduceren tot één passie, terwijl bij Jung de wereld ruimer lijkt te worden. Polarisatie ligt voor de hand, als we ervan uitgaan, dat bij één van de tegenpolen de volledige waarheid te vinden is en bij de ander niets dan dwaling. Freud heeft aan die polarisatie met zijn stijl en zijn autoritaire houding meer bijgedragen dan Jung. De lezer kan zich daarvan distan tiëren, want niets dwingt hem tot een simplistische keuze. Hij kan het zich permitteren geen aanhanger te zijn, maar een ge tuige van de grote diversiteit in menselijke stijlen en manieren van denken. Te midden van al die mogelijkheden is het om zichtige analytische denken van Jung een op zijn minst boeiende variant. Ten opzichte van ge compliceerde verschijnselen als religie, symboliek en integratie heeft zijn beschouwingswijze zeker reden van bestaan en kan zij nog steeds een bevrijding be tekenen uit een nogal eng, ont maskerend en positivistische denken. (Van oisze redactie buitenland) De plechtige slotbijeenkomst van de Europese Veiligheids conferentie, volgende week in de Finse hoofdstad Helsinki, is al en niet zonder reden - de groot ste ontmoeting van regerings leiders sinds het Congres van Wenen genoemd. Met een beetje fantasie kun je zelfs overeen komsten tussen die twee aan wijzen. Het Congres (1814-1815) zorgde voor een herverkaveling van Europa, dat juist de Napoleontische oorlo gen achter de rug had (Neder land en België werden bv. sa mengevoegd). En al is het laatste schot uit de tweede wereldoor log al dertig jaar geleden geval len, op de conferentie in Hel sinki worden in feite de nieuwe grenzen, die ontstonden bij het platslaan van het Duitse rijk, of ficieel erkend. Dat is heel ge woon de scheiding tussen Oost en West-Europa, dwars door Duitsland heen. Er is nóg een overeenkomst, f maar die valt minder op. De mi nister van buitenlandse zaken I van de VS, Kissinger, is meer I dan eens een tweede Metternich I genoemd. Metternich, indertijd minister van buitenlandse za- I ken van het nog machtige Oos- I tennjk, domineerde het Congres van Wenen en heeft er vooral I voor gezorgd dat de traditionele, I monarchistische, machten het I oude Europa bleven beheersen, I tegen allerlei (mede door de I Franse revolutie) opgekomen I nationalistische bewegingen in. De gevestigde machten van het ogenblik zijn de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie en zo- wel Kissinger als Breznjev zien ontspanning" en „veiligheid" in de wereld het best gewaar borgd door de instandhouding van de twee grote machtsblok ken. En de grens tussen die twee blokken loopt sinds 1945 nu eenmaal door Berlijn en door Duitsland en langs deze zijde I van de Balkan. Alle „nationalis tische" bewegingen in bv. Tsje- choslowakije en Hongarije ten spijt. Metternich bereikte met zijn restauratiewerkzaamheden dat er van 1815 tot aan de Krlmoor- log in 1853 geen oorlog is ge weest tussen de grote mogend heden. Bijna 40 jaar. Met veel pijn en moeite is dat ons nog pas dertig jaar gelukt... Verdere vergelijkingen gaan '*i* hink mank lopen. Wie de slag van Waterloo nog wil vergelij- ken met de capitulatie van Be rlijn in 1945, mag zijn gang nog gaan. maar als daarmee Napo leon Bonaparte op een lijn gezet wordt met Adolf Hitler, gaat men beslist te ver. ropa niet met Amerika één (har de) lijn te trekken tegenover de olieproducerende landen. En hoe fel was niet de kritiek vanuit Europa op het Amerikaanse Vietnambeleid? dat menigeen denkt dat zijn po litieke leven ervan afhangt. Maar een feest dat in wezen niet veel meer dan een kapitale toast is op dertig jaar Sovjet bezetting in Oost-Europa, ont komt op z'n op z'n zachtst ge zegd niet aan een zuur bijsmaak je. Het heeft nogal wat van een schijnvertoning, al was het al leen al om het monsterachtige atoompistool dat de feestgan gers elkaar constant op de borst houden. Sommigen kunnen de indruk krijgen dat „het, zie je wel, alle maal één pot nat is", dat hun politieke leiders in Helsinki handjeklap spelen, dat het vrije westen verraad pleegt aan zijn principes of dat het de schuld is van Brandt en Den Uyl en Wil son en al die andere socialisten. Zo heeft elkeen zijn gedachten al naargelang zijn kijk op de we reld ter linker- en ter rechterzij de. Laten we toch eens enkele zaken op een rijtje zetten om enigszins te achterhalen hoe be langrijk „Helsinki" nu eigenlijk is. Koude oorlog Toen de tweede wereldoorlog ongeveer tien jaar achter de rug was, midden in de vijftiger ja ren, leefden we in de „koude oor log" tussen oost en west. De Be- rlijnse Muur was er nog wel niet maar het IJzeren Gordijn deed roestvrij en ondoordringbaar zijn werk: Oost- en West- Europa groeiden langzaam maar zeker uit elkaar. Midden in die vijftiger jaren - Stalin net dood (1953), de Amerikaanse communistenvreter McCarthy juist wat getemperd (1954) - kwam de Sovjet-Unie voor de eerste maal met het voorstel een Europese Veiligheidsconferen- tie te beleggen. Door het westen is daar hele maal niet op ingegaan; zelfs tien jaar later, toen de Poolse minis ter Rapacki eenzelfde voorstel deed, bleef het westen afwij zend. Ook op hetzelfde voorstel, zoals het in 1965 door het War schaupact als geheel wered overgenomen, en op dito verkia- Sl.eLtuL,.] ringen in 1966 (van Boekarest) ldKC1 en in 1967 (van Karlovy-Vary) zwegen de NAVO-landen. De reden voor deze afwijzing is niet zo moeilijk te vinden: be halve een bereidheid de relatie stnv-iT^' ,iS,°.OK, een m°n: van West-Europa met de Ver- I n de sfeer vin h gen0emd eni*?de Staten 'n discussie te tekonnllin Jf» I stellen zou »ia" °P de ooste- enApol- lijke voorstellen voorat bete- inoetin a Y ?P se klFZers kend hebben: vroeg of laat de net zo n historie u'du™ f?' DDR op een of andere manier in de ruimt» not r3, erkennen. En dat kon het westen nieuwe bTadzh in Ta t T de Bondsrepubliek met aan- nis geschiede- doen, want <faar stond de Wie. met woorlen vrede ot?- "°g b°Venaan spanning, veiligheid en vriend schap. Natuurlijk is het in zekere zin Doorbraak ®cn spektakelstuk. De Russische Partijleider Leonid Breznjev held er met zo n grote gnetig- Dubceks Praagse lente - gaf de NAVO-raad een voorzichtig po sitief antwoord. De grote door- hraak kwam echter later dat jaar, toen Willy Brandt in zijn regeringsverklaring als leider van de nieuwe Westduitse rege ring zijn inmiddels befaamd geworden „Ostpolitik" aankon digde. Hij stelde zich in principe po sitief op tegenover een Europese Veiligheidsconferentie en sprak zich uit voor meer samenwer king niet het oosten, voor toena dering en voor het wederzijds afzien van geweld. Een paar da gen daarop(!) kwam het War schaupact al met een concreet voorstel voor een agenda van zo'n veiligheidsconferentie'. 1. Het verzekeren van de Europese veiligheid en het afzien van het gebruik van (dreigen met) ge weld; 2. Uitbreiding van de commerciële, economische, we tenschappelijke en technische betrekkingen, op basis van ge lijkberechtigdheid, met als doel het bevorderen van politieke samenwerking tussen de Euro pese staten. Deze verklaring kwam terwijl Brandt toch nadrukkelijk had gezegd volkenrechtelijke er kenning van de DDR af te wij zen. Een maand later begon het Westduits-Russisch overleg, t.w. op 8 december 1969. Het verdere verloop kent men: verdragen van het duo Brandt- Scheel met de Sovjet-Unie, met de DDR, zo vergaand als Brandt binnenlands-politiek gezien maar kon gaan, met Polen, Tsje choslo wakije enz „Helsinki" heeft enkele ge vaarlijke kanten, vooral omdat het ergens toch wel de illusie op roept dat de wereldvrede nu verzekerd is. Dat is zeker niet het geval. Toch verdient „Hel sinki" positief beoordeeld te worden. Het is een bewijs dat er nationaal recht, mogelijk blijft., ,na jujm 25 jaar wederzijdse ver- Oost- en West-Duitsland kun- kettering een gesprek op gang is nen dus nog altijd verenigd gekomen tussen oost en west. worden, maar niemand gelooft [).,(- er een begin van bereidheid dat deze generatie dat nog zal ls om bet machtsevenwicht niet beleven. Prijs Goed, nu de Sovjets hun zin hebben gekregen en voortaan „legaal" hun satellieten (een term die je overigens niet meer hoort) tot hun invloeds- en machtssfeer mogen rekenen, zal men zich afvragen welke prijs het oostblok vóór deze weste lijke erkenning heeft moeten be- alleen door middel van een waanzinnig gevaarlijke bewa peningswedloop te handhaven, maar ook door onderhandelin gen. Het getuigt van realiteitszin, dat inmiddels al is afgesproken om over 2 jaar in Belgrado met elkaar te bezien wat er van de afspraken van Helsinki terecht is gekomen. Moge dan blijken dat prof. Tinbergen ongelijk had toen hij onlangs een discussie tussen politici over de wereld- Angst De apotheose van de Europese Veiligheidsconferentie volgende week met 35 regeringsleiders rond een tafel is ook een mon- i,feest op aangedrongen dat dit Pas in 1969 - nota bene koud een jaar na de Russische inter ventie of invasie, in Tsjechos- i c ndiging van Het is duidelijk dat West- Duitsland al die jaren de sleutel in handen heeft gehad om de deur tussen Oost en West- Europa open te krijgen. Van de andere kant was het juist de angst niet alleen in de Sovjet- Unie, Polen en de andere Oos- teuropese landen, maar ook in het westen, voor een herenigd Duitsland, die de landen aan be ide zijden ertoe heeft gedwon gen net zolang te wachten totdat West-Duitsland zelf zich zou neerleggen bij de feitelijke de ling van Duitsland. Formeel heeft West-Duitsland zich er tot op de dag van vandaag niet bij neergelegd en zelfs de Russen hebben er begrip voor dat dat tegenover een massa Westduitse kiezers ook niet kan. De „Deutsche Frage" is op nieuw opengehouden, stelde de Westduitse delegatie met nad ruk vast toen afgelopen wee keinde definitief besloten werd „Helsinki" te laten doorgaan. Enerzijds wordt een afzien van geweldpleging tegen andere sta ten alsmede de onschendbaar heid van de (bestaande) grenzen overeengekomen, anderzijds wordt duidelijk gesteld dat een vreedzame grenswijziging met wederzijds goedvinden en in overeenstemming met het inter- talen. Het westen vroeg verbete- VTede een Kesprek tussen do- rmg van de menselijke en cultu- noemde. rele contacten tussen oost en west; meer vrijheid voor de vol ken van Oost-Europa, zowel binnen als buiten de Sovjet- Unie. In de Helsinki-overeenkomst zijn slechts wat vage goede voornemens in die richting vast gelegd, die dan nog met name betrekking hebben op (gemak kelijk controleerbare) indivi duele reizen en bezoeken op nogal vrijblijvende voornemens om wat meer perscontacten en journalistieke uitwisseling toe te laten. Toch is het een winstpunt dat de Sovjet-Unie in de loop van de afgelopen twee jaar in Genève bereidheid is gaan tonen om over deze zaken te praten. Nog bij de opening van de veilig- heidsconferentie, in juli 1973, ook in Helsinki, raakte de Sovjet-minister van buiten landse zaken, Gromyko, het on derwerp „vrijer verkeer van personen, ideeën en informatie" niet eens aan. Er over willen praten betekent nl. toegeven dat het met die vrijheid in het oost- blok helemaal niet zo fraai ge steld is als de propaganda wil doen geloven. (Van onze redactie buiten land) PARIJS Terwijl in Hel sinki de topbijeenkomst van de Europese conferentie voor veiligheid en samenwerking alle aandacht voor zich opeist, wordt in Moskou en congres gehouden dat mis schien even veel invloed zal hebben op de leefbaarheid in ons werelddeel. Van 28 juli tot 2 augustus komen daar ongeveer drie duizend deskundigen uit tientallen Europese landen, Azië, Afrika en Latijns- Amerika hijeen om het ne gende congres van de „Inter nationale commissie voor bevloeiing en ontwatering" bij te wonen. Deze commissie is niet aan re geringen gebonden maar heeft nauwe banden met de V.N. en de Fao, de voedsel- en landbou worganisatie van de V.N. Het secretariaat is in Nieuw Delhi gevestigd. Het congres zal worden ge volgd door studiereizen, die van 4 tot 16 augustus worden ge maakt. Met het oog op het komende congres hebben Russische des kundigen aan de alarmbel ge trokken voor de gevaren voor het milieu, het ecologisch even wicht en de economie die in sommige gebieden van de Sovjet-Unie zijn ontstaan door ondoordachte werkzaamheden voor verbetering van de land bouwgronden. De Sovjet-Unie heeft daar zeer veel geld, man kracht en technische hulpmid delen voor gebruikt onder een programma van tien jaren dat 24 miljoen hectare (240.000 vier kante kilometer) landbouw grond in cultuur moet brengen. Dat is de helft van de totale op pervlakte van Frankrijk. De felste bepleiters van dit „vrijer verkeer" vormden de Eu ropese NAVO-leden, meer nog de negen EEG-landen en daarin Nederland niet op de laatste plaats. Wantrouwen Het probleem hierbij was en is dat niet alleen de Russen (hoogst) wantrouwend staan tegenover deze ontspanningspo- litiek, maar in feite ook de Ame rikanen. In Washington heeft men het gevoel, dat West- Europa het Russische gevaar onderschat, getuige bijvoorbe eld de neiging van de meeste landen om steeds meer op hun (NAVO)defensie-uitgaven te bezuinigen. Bovendien ergeren de Amerikanen zich ook uiter mate aan wat zij de tweeslach tigheid noemen van hun Wes- teuropese bondgenoten: aan de ene kant doen ze meestal erg aardig tegen de Sovjet-Unie, maar hun grote vriend Amerika schoppen ze bij voortduring tegen de schenen. Weigert Eu- (Van een onzer verslaggevers) AMSTERDAM - In het kan toortje van het Nederlandse Angola Commité aan de Am sterdamse Da Costastraat - een sobere werkruimte in een sombere volksbuurt - zijn de gevoelens zoals dat heet ge mengd nu de ontwikkelingen sinds de staatsgreep in Portu gal niet allemaal even plezie rig uitpakken. „We zijn wel erg gelukkig met de ontwikkelingen in Mo zambique en Guinee Bissau, maar tevens ongerust over de toestand in Angola", aldus zei ons de voorzitter van het commité dat door Sietse Bos- gra (39), sinds de oprichting van het commité in 1961 actief in de strijd voor de onafhanke lijkheid van de voormalige Po- tugese kolonies. „In Mozambique is het ge lukt. Je kunt rustig stellen dat daar een volledige niet racisti sche staat tot stand is geko men, waar blank en zwart in harmonie gaan samenleven". Volgens dr. Bosgra is dat een gevolg van een doelbewuste politiek van de bevrijdings beweging Frelimo geweest. Hij vindt dat een hele prestatie. Een voorbeeld hoe het in heel Afrika zou moeten zijn. Maar ook dr. Bosgra begrijpt wel dat er daar voor te veel oud zeer levend is gebleven. „Ook in Mozambique trouwens. Verge lijk de toestand maar met de Europese situatie in 1945", al dus Bosgra. Landen die onder de nazi's uitkwamen bleven nog zeer lang de Duitsers ha ten zonder onderscheid te ma ken tussen het nazisysteem enerzijds en de individuele Duitsers anderzijds. In Mo zambique echter is het kader van Frelimo er in geslaagd een dergelijke Bijltjesdagmentali- teit te bedwingen. Tot zover dus wel optimisme aan de Da Costastraat, maar bij het noemen van Angola be trekt het gezicht van Bosgra. „Het was in 1961 de eerste ko- l«rue die tegen Portugal in op stand kwam, en het zal de laat ste zijn waar de rust terug keert". Dr. Bosgra ziet als oor zaak voor de huidige spannin gen het doelbewuste dreigen van de Verenigde Staten, die met het aan Angola grenzende Zaïre onder president Moboe toe een flinke vinger in de pap willen houden. „Moboetoe is vriendelijker om aan te zien dan Amin, maar ik acht hem een groter misdadiger. Hij heeft consequent al zijn tegen standers uit de weg geruimd, terwijl Amin „meer spontaan" handelt". Volgens Bosgra heeft de CIA in het begin van de jaren zestig de MPLA (Volksbewegigng voor de be vrijding van Angola) doorge licht en te licht bevonden. Er van overtuigd dat Portugal als de overige Europese landen op den duur toch de macht in haar kolonies zou verliezen, besloot Amerika zelf te zorgen voor een neo-kolonialistische voor tzetting na de eventuele val van het bewind. Daartoe werd met steun van Zaïre - het FNLA (Bevrijdingsfront) op gericht dat zich eveneens tegen Portugal keerde, maar bereid was om na een over winning Westerse investeer ders aanzienlijk vriendelijker tegemoet te treden dan het MPLA van plan was. Het FNLA heeft zelfs voormalige agenten van de PIDE (Portu gese geheime politie) in dienst overgenomen, terwijl voorts journalisten die onder het oude bewind nog van Caetano hadden gewerkt, kaderfunc ties kregen in de sector van de voorlichting. Angola is, aldus Bosgra, een belangrijk land voor het wes ten. Het beschikt - anders dan bijvoorbeeld Mozambique - over kostbare grondstoffen, uranium en diamant. Tragisch is dan ook dat deze belangen, - ondanks de val van Portugal- nog steeds verdedi gers vinden in de voormalige koloniën. „Het MPLA wil meer dan een formele onaf hankelijkheid, het wil meer dan een nieuwe vlag, en meer dan een zwarte president in plaats van een blanke gouver neur. Van meet af aan heeft het MPLA als verderliggend doel gehad de natuurlijke rijk dommen van het land aan het volk ten goede te doen ko men". En ja, dan valt natuurlijk het woord communisme of marxisme. Daar wil dr. Bosgra eigenlijk niets van weten. „Dat is het opplakken van etiketten van onze comfortabele wes terse samenleving. Daarmee duw je Frelimo en en MPLA in de kwaaie hoek met voorbij gaan aan het reële volksbelang dat voor elk weldenkend mens duidelijk moet zijn". Door de jaren heeft het An gola Commité trouwens angs tvallig vermeden in de com munistische hoek gedrukt te worden. „Met ARP, KVP en CHU hebben we goede contac ten kunnen houden, maar er zijn natuurlijk partijen - bij voorbeeld de VVD en het GPV waar we maar niet eens aan beginnen". Vooralsnog blijft er voor het Angola Comité in ieder geval genoeg werk aan de winkel. Ook al wordt Angola dan met ingang van 11 november - ein delijk - formeel na veertien jaar strijd onafhankelijk, de echte vrijheid zal nog heel wat strijd kosten. Bosgra en zijn comité blijven daarvoor vech ten. Vooral in het Europese deel Van de Sovjet-Unie worden dui zenden moerassen droog gelegd en grote gebieden tussen de Oostzee en de Oeral ontgonnen. Er worden zeer grote bevloeiin gswerken aangelegd in het be kken van de Wolga en in som mige gebieden in midden-Azië. Onlangs is een kanaal in gebruik genomen dat de rivier de Irtisj met Karaganda verbindt. Het is 460 km lang. Dat is het begin van een grootscheeps plan waaronder een deel van het wa ter van de machtige Siberische rivieren naar de dorre gebieden in Kazachstan en midden-Azië zal worden geleid. Veel deskundigen hebben in de pers hun vrees te kennen ge geven dat een dergelijke massale waterverplaatsing op den duur zal leiden tot ecologische ram pen in ons werelddeel. Een voorproef heeft zich al in 1972 aangediend. In de zomer van dat jaar woedde weken ach tereen in de omgeving van Mos kou een bijna niet te stelpen brand in de veen- en bosgebie den die waren drooggelegd. De lucht in de hoofdstad was be zwangerd met rook. In de Russische pers zijn sinds die zomer nog andere voorbeel den genoemd, zoals dat van de Zee van Azow en omgeving. Deskundigen stelden vast dat de grote waterwerken langs de Don en de Koeban tot vermindering van de aanvoer van zoet water naar de Zwarte Zee hebben ge leid, waardoor de verzilting toe nam en de fauna van de Zee van Azow begon uit te sterven. Het meest ongerust maken Russische deskundigen zich echter over het bevloeiingspro- gramma voor de republiek Ka zachstan. De hydroloog Sirotkin schreef in de „Prawda van Ka zachstan"; „Het vruchtbaar maken van ongeveer 5 miljoen hectare woestijn in de Kazach stan is eenzijdig voorbereid met voorbijgaan van de natuurlijke omstandigheden in dit gebied". Ook in de „steppen van de honger" en van Kartsjinsk, in de vallei van Tsjirtsaik en in de ka naalzone van Karakoem worden grote irrigatiesystemen aange legd. Sirotkin vraagt zich af of de gevolgen daarvan voor het ecologisch evenwicht zijn be studeerd. Hij noemt hierbij het geval van de stuwen In de rivie ren Syr-Daria en Amoer-Daria, waardoor hun watertoevoer naar het Aralmeer met de helft is verminderd. Dat levert gevaar op voor de visstand in dit meer, en voor het micro-klimaat in de omgeving dat door deze grote watervlakte van 67.000 vier kante km wordt geregeld. In en kele jaren is het peil van het Aralmeer „catastrofaal gezakt". Het oppervlak is 7.000 vierkante km kleiner geworden. Op het aanstaande congres zullen de grote bevloeiingswer ken en hun gevolgen besproken worden. Evenals het verbruiken van het grondwater, dat tot het droog vallen van hele gebieden kan leiden. Om maar een voor beeld te noemen: het gebruik van het dringend nodige grond water van het natuurreservaat de Kalmthoutse heide door Antwerpen heeft ertoe geleid dat alle vennen tot in wijde om gevinggeen druppel meer bevat ten.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 15