Hoop voor de onder drukten wereld Opvoeden KROTTEN OF REERUG: WAAR BEGINT CORRUPTIE? Wie zal dat betalen? t>breda de??? :P is ïrg ST)ER/ RIS DOOR CORN. VERHOEVEN Geordend PR Happy Lijn Verbazen ■■■'V - "v w .-*N - -W- ;4'_. IJ.JN6IN «IUNGIN «HINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN „PEILINGEN PEILINGEN PALINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN ^PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN „PEILINGEN PEILINGEN PEILING EiLINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEh ikenhuis. waar itstaat binnert- nde aspecten: ten rlingen rel telefonisch wij graag in die ervaring AVO-diploma ise. te richten aan ,tel.(01600)22133 en ouder die hooi nog ten- oortgezet dag- >ben genoten OVB, LTS-th). start met een eriode waarin volle salaris krijgt 2 x per kostenvergoe- Je hebt ten- vakantie per aanschaf van t gratis. at het boven- or je is, neem of telefonisch it de afdeling van Ber- Passeerders- iterdam. Tele- ziekenverpleging hun studie ocenten - prak- itie theorie-prak- n over het diplo- ooide docenten- in het lesgeven. inden tot mw. C. e. afdeling perso- b£rgen_gp_2QQm boerhaaveplein 1 tel. (01640)37980 interconfessioneel 360 bedden LNITAS ature voor ging en gezins- demie of H.S.A. directeur van de otterdam, Jam. i et ziet er naar uit, dat op de komende (vijfde) assemblee van de Wereld raad van Kerken in Nairobi een netelig onderwerp aan de orde gesteld wordt. Uit het thema „Jezus bevrijdt en verenigt" kan men opmaken, dat bepaalde hedendaagse theologieën de Wereldraad bezig houden. We doelen op de theologieën van be vrijding, revolutie, crisis en om er niet meer te noemen: de theologie van de mystiek. Op deze assemblee zat zeker ook de „zwarte theologie" ter sprake komen. Men heeft niet voor niets - zij het aanvankelijk door de teleurstelling in Indone sië noodgedwongen - Kenya als land van samenkomst gekozen. Het resultaat van die keuze - of beter: van Kenya's bereidwil ligheid - schijnt zelfs veler ver wachtingen te overtreffen. Ke nya's hoofdstad, zo is gebleken, biedt alles, wat een organisatie als een wereldassemblee nodig heeft. Maar de deelnemers zul len daar meer dan ooit mei hun neus op de problemen van hun zwarte broeders worden ge drukt. Om die reden leek het ons van belang naar een antwoord te zoeken op de vraag, wat deze zwarte theologie (Black Theolo gy) inhoudt en waaruit ze is voortgekomen Het is wel nood zakelijk om vooraf op te merken, dat de zwarte theologie niet het zelfde en heel iets anders is dan Black Power In het Geloofsge tuigenis, een geschrift dat is uit gegaan van de Gereformeerde Synode van Haarlem (1973- 1975) lezen we, dat de zwarte theologie geen revolutie wil, maar wel strijd voor vrede en ge rechtigheid en tegen onrecht en onderdrukking Black Power is destructief Black Theologv is constructief. zaam in Vught, omschreef m Trouw de zwarte theologie als een theologie „waann we Chris tus aan het woord laten komen in een situatie, een maatschap pij, waarin de relaties tussen de mensen bepaald worden door hun herkomst ras, klasse en po sitie. De zwarte theologie zegt, wat de spirituals al heel lang hebben gezongen zoals Israël werd bevrijd uit de macht der Egyptenaren, zo zal Gods on derdrukte volk van heden be vrijd worden uit de overheersing door de blanke machten Symbolisch Bevrijding. Drs H deJonge, destijds in de hervormde predikantenkring Breda bekend als predikant te Geertruidenberg, thans werk- De zwarte theologie wordt vaak in verband gebracht met wat in het profetenboek Jesaja aangeduid wordt als de „lij dende Knecht des Heren", door vele Schriftverklaarders ver eenzelvigd met de lijdende Christus, in wie armen en ver drukten de eeuwen door hun be eld hebben onderkend. Het woord „zwart" heeft in de on derhavige theologie vooral een symbolische betekenis Zelfs Je zus wordt in deze gedachte „zwart" genoemd Hij was de onderdrukte Daaraan ontspruit de volgende gedachte God heeft zich in Christus totaal vereen zelvigd met de onderdrukten. Als een blanke in deze zin vraagt om „zwart" te mogen worden, dan vraagt hij hetzelfde als wat de gevangenbewaarder van Fi- lippi aan Paulus en Silas vroeg: „Wat moet ik doen om behouden te worden"? (Handelingen 16:30) Identiteit De zwarte theologie siamt uit Noord-Amerika, ook al hoort men tegenwoordig meer over zwarte theologie spreken op grond van de traditionele waar den van de Afrikaanse samenle ving Het ts een wijze van den ken, die voortkomt uit een erva ring die het beste omschreven wordt als onderdrukking De zwarte theologen zien de tradi tionele theologen als een uitvin ding van de heersende klasse. Dat behoeft niet zo'n verbazing te wekken, als men zich de ge schiedenis van de kleurlingen in Amerika herinnert en de adver- Er zijn, naar mijn voor zichtige schatting, zo'n duizend heilsleren binnen onze cultuur, duizend bewegingen van en thousiaste groeperingen die het aanschijn der aarde willen ver nieuwen en daarbij uitgaan van een bepaalde formule Van die duizend zijn er misschien maar tien die ongeveer dezelfde mid delen willen gebruiken om on geveer hetzelfde doel te berei ken. Verder zijn er zoveel verschil len, dat er ongeveer duizend aardes zouden moeten zijn om al die idealisten de gelegenheid te geven hun doel te bereiken Deze gedachte is enigszins ontmoedi gend, maar daarover wil ik het nu niet hebben. Wat al die bewegingen ge meenschappelijk hebben is aat het aanvankelijke enthousiasme snel overgaat en dan leidt tot het idee, dat het ideaal minstens één generatie vraagt om gereali seerd te worden. Gewoonlijk wordt dit ongeeer zo geformu leerd: wij moeten de generatie die nu volwassen is, min of meer afschrijven en al onze hoop stel len op de jeugd. Wanneer wij erin slagen de jeugd op te voeden in de geest van ons ideaal, zullen wij dat ideaal realiseren en een nieuwe mens scheppen. Geloof in de opvoeding is de toevlucht van alle idealisten. En onder opvoeding verstaan zij dan een bewust eu qram- meerd ingrijpen in h\ en van kinderen, waardoor zij gaan be antwoorden aan een bepaald, van te voren bedacht model, de goede katholiek, de vegetariër, de linkse intellectueel, de die renvriend, de corpsstudent enz. Die opvoeding is de toevlucht van de idealisten die er niet in slagen hun ideaal op korte ter mijn te verwezenlijken, hun techniek om een teleurstelling een generatie lang op te schor ten. Ik kan met de beste wil ter we reld niet inzien of er van zo'n geprogrammeerde en door een ideaal getekende opvoeding ooit iets terecht gekomen is. Ik geloof er, eerlijk gezegd, niet zoveel van, dat mensen als opvoeder zich nu zo in de hand kunnen hebben, dat zij helemaal conse quent zijn en dat, wanneer dat al lukt, het ook garandeert dat hun opvoedend gedrag het gewenste resultaat heeft en niet bv. juist het tegendeel bewerkt. Opvoe den is, denk ik, een niet zo ge richte en actieve bezigheid als deze idealisten zich voorstellen. Als opvoeders hebben wij in de meeste gevallen domweg het nakijken en zijn wij getuige van een ontwikkeling aie zich voor het grootste deel aan onze opzet telijk bedoelde invloed onttrekt. Wij kunnen wel mooie plannen maken, maar dat houdt nog niet in dat er ooit iets van terecht komt. Misschien neemt de volgende generatie eerder over wat wij niet bedoelen over te dragen dan datgene wat wij op ons pro gramma hadden staan. Het omgekeerde geldt ook niet. Evenmin als een nadrukke lijke opvoeding in een bepaalde richting is een opvoeding in vrijheid en zonder richting te programmeren. De nadrukke lijke afwezigheid van een bedoe ling blijkt voortdurend met be doelingen te polemiseren. Een opvoeding tot vrijheid en gelijk heid kan mensen evengoed agressief stemmen als een op voeding tot soldaat. Een genera tie na Rousseau, pedagoog van natuur, vrijheid en gelijkheid, werden duizende mensen om wille van de gelijkheid een kopje kleiner gemaakt. De Spock- babies, opgevoed in het ver trouwen op hun spontane groei, tonen zoveel tekenen van ver wenning dat Spock op zijn oude dag spijt krijgt van zijn verkon diging. Intussen is een generatie van Spock-babies bezig ten op zichte van de samenleving het zelfde ongeduld aan de dag te leggen als destijds tegenover hun moeders getolereerd werd: revolutie nu. De kreten op hun demonstraties lijken sprekend op het gedram van peuters. Zouden ze daarvan een voort zetting zijn? tenties uit de 18de eeuw, zoals die in de Maryland Gazette van 1 oktober 1767, waarin „frisse, uitgelezen en gezonde slaven" te koop worden aangeboden. Donkere schaduw Deze ervaring, waarover Alex Haley in zijn boek Roots schrijft, is onderdeel van de donkere schaduw in het moderne westen, al mag niet ontkend worden, dat het westen predikers heefl opge leverd als de gebroeders Wesley, die het voor de blanke onderd rukten opnamen. Maar het wes ten is naar deze visie ook de oor zaak van de ellende van blanke slachtoffers van een marxistisch regiem, die geen ander loon kennen dan de hongerdood en de ellende van geestelijke kneve ling. Gayraud Wilmore, die - zelf zwart - zijn professoraat aan de Boston Universiteit opgaf om doceni te worden voor zwarte kerkstudenten en die ook in het eerder geciteerde artikel van drs. De Jonge genoemd wordt, zegt er dit van: Al is de term zwarte theologie in zijn huidige betekenis pas in de laatste jaren van de jaren zestig in gebruik genomen, toch stamt die term wel uit de tijd en de gedachten- wereld, waarin de zwarte theo logie was voorbehouden aan on derdrukte en machteloze men sen. Uit de wildernis Ook Wilmore vindt, dat de drang naar vrijheid wel degelijk theologisch verstaan moet wor den. Hij kwam immers voort uit een diep bewustzijn van een transcendente werkelijkheid, waarin de ervaring van be vrijding onafscheidelijk ver bonden was met de gedac hte aan de mens als een schepping naar Gods gelijkenis. De kleurlingen wensen evenmin als Mozes revo lutie, maar een Exodus, een uit tocht naar de wildernis. Ze ver langen naar een Pinkstererva- ring en begeren een charismati sche leider en een theologie, die opwelt uit de diepten van het al tijd moeten zwijgen en die over vloeit in een spontane eredienst met „de tekenen die volgden". De identiteit van Gods volk hangt niet af van zijn omgeving, maar van zijn God, die het per soonlijk wenst te dienen, onver schillig wat de „babylonische buren" doen. In het Nieuwe Verbond is het niet meer afhan kelijk van een gemeenschappe lijke traditie omtrent God, maar heeft het persoonlijk kennis van Hem en verantwoordelijkheid aan Hem. Onderscheid De zwarte theologie, aldus nog steeds prof. Wilmore, moet niet gezien worden als de stem van de zwarte Islam, als die van het zwarte atheïsme of van een radicaal racisme, die op revolu tie zint. Het is eerder de stem van een veracht en bespot Chris tendom, dat nooit zijn geloof in de God van recht en vrijheid heeft verloren. De zwarte theologie heeft al tijd de nadruk gelegd op be vrijding, maar de eenzijdige nadruk op bevrijding (met uit sluiting van verzoening) levert de zwarte theologie uit aan hen, die het zijn chnstelijk-ethische basis ontneemt en het nauwe lijks onderscheidt van Black Power, die Wilmore een cyni sche, politieke ideologie noemt, die de verwantschap ontkent tussen doel en middel en daar door balanceert op het gevaar lijk scherp van geweld als essen tiële voorwaarde voor be vrijding. Black Power houdt zich niet bezig met de doelein den van een menselijke broeder schap noch met „de verzoening en de eenheid des geestes door de band des vredes". Ware revolutie De onderdrukten zijn niet au tomatisch de heiligen. Bij Chris tus' Kruis zijn alle mensen schuldig voor God. Hier worden geen stenen op anderen gewor pen. De ware vijand zit van bin nen. Elke vorm van evangelisa tie, die er niet in slaagt om de kracht van het Kruis toe te pas sen op de zonde van de onderd rukte, heeft evenmin een bood schap voor de onderdrukker. Het Kruis van Christus is Gods oordeel over het hele menselijke systeem. God heeft allen gelijke lijk lief, de kwaden en de goe den, de rechtvaardigen en on- rechtvaardigen. Dat is de ware revolutie, aie mensen heiligt. Eerst als ik mijzelf als zwart heb leren kennen, zal ik met gunstig gevolg het donkere „ik" van mijn naaste kunnen aanvaar den. Voor alle mensen Of om Jaap Windig te citeren, die een jarenlange ervaring heeft als leider van een oecume nisch centrum voor de kleurlin gen van centraal Afrika en die door vriend en tegenstander op de hervormde synode en in de kerkelijke pers gewaardeerd wordt om zijn evenwichtige be nadering van de Afrikaanse problemen: „Zwarte broeder theoloog, wij kunnen onze be stemming in het ontwerp van God zonder u niet bereiken. Kunnen we elkaar niet helpen om in zijn spoor te blijven? Kunnen we niet samen een theo logie in praktijk brengen, die voor élle mensen en de hele we reld bestemd is, een theologie, die onderdrukten moed geeft, omdat ook onderdrukkers er door veranderen"? M. MEELDIJK (Wie zich verder wil verdiepen in deze materie verwijzen wij naar de publicatie Thinking Mission inzake Black Theology, uitgegeven door The United So ciety for the propagation of the Gospel). Zo'n affaire als die rond de aankoop van nieuwe straaljagers heeft ons Nederlanders in elk geval één voordeel opgeleverd, van alle kanten is ons verzekerd dat wij in dit land niet voor smerige zaakjes te vinden zijn, dat corruptie een woord is dat slechts met moeite de Dikke van Dalen heeft gehaald en dat duistere buitenlandersheel wat vroeger moeten opstaan voor ze ons met oneerbare praktijken tot wat dan ook kunnen overhalen. Zo'n oud-minister van Defensie als De Koster bijvoorbeeld. Die als toonbeeld van Nederlandse onkreukbaarheid op het scherm ook maar de mogelijkheid van een verwerpelijke gang van zaken verontwaardigd van zich afwerpt. (Van onze sociaal- economische medewerker) Het wordt geleidelijk aan duidelijk dal ons moeilijke tij den te wachten staan Minister van Financiën Duisenberg ziet het gat m de begrotingen als maar groter worden De minis ter van Economische Zaken moet met toenemende ergernis constateren dat de prijsstijgin gen de pan uitvliegen, terwijl zijn collega van Sociale Zaken mismoedig de statistieken van de werkloosheid de hoogte in ziet gaan Kortom de regering heeft het niet gemakkelijk en het ziet er niet naar uit dat zij het in de komende tijd gemakkelijker zal krijgen Wat is er nu aan deze situatie te doen? Een zaak wordt duidelijk: men kan niet over een lange pe riode een begrotingstekort handhaven indien niet de zeker heid bestaat dat er betere tijden - conjunctureel gezien - op komst zijn Het wordt voor de burger wel duidelijk dat het her stel van de conjunctuur langer uitblijft dan sommige optimis ten verwachten Rekening hou dend met de hoge opbrengsten van de aardgasverkopen, zijn de overheidsuitgaven de laatste ja ren aanzienlijk gestegen De vraag lijkt gewettigd of hierbij steeds is gelet op het effect op de werkgelegenheid en op dat van de prijsontwikkeling Er is re den om aan deze zorgvuldigheid op Zijn minst te twijfelen Na Prtnsjesduy - waarop de regering haar uitgaven en in komsten voor het komende jaar aan het volk heeft gepresenteerd - wordt één van de belangrijkste zaken: het loonoverleg Het moet nu toch wel duidelijk zijn geworden dal het potverteren voorbij is De rendementen van vele bedrijven hebben het nul punt bereikt Steeds meer on dernemingen doen een beroep op directe of indirecte over heidssteun om nog overeind te blijven, terwijl het aantal be drijfssluitingen dat ons nog te wachten staat voorlopig nog zeer groot is Op het einde van dit jaar zal blijken dat 1975 een slecht jaar is geweest Het is meer dan ooit van het grootste belang dat de sociale partners - werkgevers- en werknemersorganisaties - om de tafel gaan zitten en tesamen met de overheid een strategie uit gaan stippelen om de problemen te lijf te gaan Daarbij dient voor ogen te worden gehouden dat ambitieuze plannen veel geld kosten, van wie ze ook afkomstig mogen zijn De onderhoudskos ten van luchtkastelen zijn door gaans era hoog Niet alleen de begroting voor het volgende jaar wordt een in teressant document Van groot belang zijn ook de makro- economische verkenningen van hel Centraal-Planbureau, een soort spoorboekje waarin de economische mogelijkheden voor de komende penode wor den uitgestippeld De reali teitswaarde van dergelijke cij fers wint aan betekenis indien deze door de sociale partners in hun beleid worden verdiscon teerd. Het zou voor onze vader landse economie een goede zaak zijn indien overheid, vakbonden en ondernemers - gesteund door studies van het Centraal Plan bureau - een planmatig beleid voorbereiden om de economie weer in beter vaarwater te bren gen. Kortom: wij pletten voor een geplande overlegeconomie waarbij alle betrokkenen hun belangen afstemmen op hetgeen haalbaar is, d.w.z. op wat be taalbaar is DRS A A WENTINK ■M We kunnen ons weer allemaal op de borst slaan. In Nederland "t-T Afleidetl gebeuren „die dingen" niet, en we kunnen rustig doorgaan met te verwijzen naar de bananenrepubliek en andere tweede- of derde hands naties waar „corruptie aan de orde van de dag is". De autoriteiten hebben het ons om strijd verzekerd. Het grappige is intussen dal er met alle uitspraken, toelichtingen, beschouwin gen en hoofdartikelen in hel geheel NIETS bewezen is over de al dan niet aanwezige corruptie in dit land. (Zelfs niet met betrekking tot de i aankoop van de nieuwe straal- t jager. Min of meer bewezen lijkt nu dat de pogingen om de Northrop Cobra of de Mirage aan de Nederlandse man te brengen via duistere praktijken, mislukt te zijn. Dat kan wat de uiteindelijke keuze betreft nog twee dingen betekenen: of de le gezien waarbij men toch echt wel een paar vraagtekens mag zetten. Ik denk aan het tegenwoordig druk beoefende vak dat „public relations" heet. Dat is geen „or dinaire reclame" - maar een middel om een lekker sfeertje op te roepen rond een onderne ming, een produkt of wat dan verancier van de gekozen jager ook. heeft succes geboekt door zijn Mensen die „PR" bedrijven voe- onkreukbare aanpak, of hij len zich doorgaans beledigd als heeft het aanzienlijk slimmer men ze vergelijkt met reclame- aangepakt dan zijn door de jongens Ze doen iets „hogers", mand gevallen concurrenten.) iets dat niet zo duidelijk gericht is op geld verdienen. Maar voor hetzelfde geld kun je een heleboel PR-handelingen uitleggen als „ontoelaatbare be ïnvloeding", die erop gericht is tekortkomingen te verdoezelen en sterke punten naar voren te brengen. Er is geen enkele manier om aan te tonen in welke mate „ernstige vormen" van corruptie - met name het werken met steekpen ningen - voorkomen. Maar onze Nederlandse samenleving is wel zo geordend dat men mag aan nemen dal het in elk geval mee valt - tenminste in vergelijking ffoorncr met andere minder geordende IltJtTJ Ug samenlevingen. Dat is ets andere dan de stelling De pR.man verdedigen dat de Nederlander hlJ gunstlg wU stemmen ten aues 7j/,Ufo i,on -riin U.. .een afschuw heeft" van wat in zakelijke en ambtelijke contacten incorrect is. nDuisenberg Waar begint de corruptie: Wie om zich heen kijkt kan con stateren dat ook in dit „on kreukbare land" een aantal praktijken als normaal worden zichte van zijn bedrijf bij voor keur geen kroketten met brood eten, maar crabcocktail en reer ug Je kunt dat wenden en keren zoals je wilt - zijn overwegingen daarbij zijn dat de prijs van die kroketten wellicht weggegooid geld is, en dat die van de reerug via de gewenste transactie met renle teruekomt. Degene die inkoopt (de employé van een bedrijf, de ambtenaar enzovoorts) dient zijn beslissin gen natuurlijk uitsluitend te nemen op grond van de prijs en kwaliteit van datgene wat hij nodig heeft. Er zullen weinig in kopers zijn die de genuttigde reerug, het avondje-uit en de fles Mouton Rotschild bewust laten spelen bij hun besluit. Maar -els ze géén rol speelden zou de verkoper wel uitkijken om ze er tegenaan te gooien. Leg je „Public relations" zo on vriendelijk mogelijk uit dan kom je tot „een geheel van han delingen dat erop gericht is om de relatie af te leiden van de ar gumenten waarop hij in feite zijn beslissingen zou dienen te nemen". En die definitie kun je niet he lemaal links laten liggen als je het over corruptie hebt. In diezelfde sfeer ligt het rela tiegeschenk. Het bedrijf dat de ambtenaar, de politicus of de inkoper sorterin gen kaas, manden met wijn, wekkerradio's of wat dan ook stuurt, zal tot de laatste snik volhouden dat het hier alleen maar om ,,'n aardigheidje" gaat, dat niets te maken heeft met de verkoopmogelijkheden en wensen Dan is het wel toevallig dat relatiegeschenken altijd ge stuurd worden aan mensen die met koopbeslissingen iets te maken hebben. Aan bedrijven die mij - als ie mand die nimmer iets te maken heeft met beslissingen die op dit gebied liggen - op hun relatiege- schenkenliist willen biischrii- ven zal ik gaarne en zonder ge wetensbezwaren mijn adres ver strekken. Ik heb het idee dat de belangstelling uiterst gering is. Corruptie? Hoeveel keer gebeurt het per dag in Nederland dat de heer Van de Berg zijn kennis Barends aanschiet met de opmerking: „Zeg kegel jij niet met Pieter- sen? Ik zit nou al vier maanden te wachten op die vergunning kun jij hem niet eens aanpor ren". Waarop de heer Barends bereidwillig in de telefoon kruipt, kegelvriend Pietersen complimenteert met zijn spel van dinsdagavond en vervolgens vraagt of „jij niet eens even ach ter die vergunning heen kunt gaan' Dat wil dan inderdaad wel eens lukken, Van de Berg heeft zijn papiertje een week la ter in huis, kennis Barends krijgt een kist sigaren en ieder een is happy. Maar wie toevallig géén ken nis heeft met een kegelvriend op de juiste bureaustoel kan nog zes maanden op de vergunning wachten. Corruptie? Het is maar waar je bereid bent de lijn te trekken. Ik ver baas me er wèl over dat veel or ganisaties van beroepsmensen, die op hun jaarvergaderingen uitermate ethisch bezig zijn, zich zelden of nooit bezighou den met het bestrijden van al dit soort zaken die men „oneigen lijke" beïnvloeding zou moeten noemen. De vraag is: waar liggen de „toelaatbare" en ontoelaatba re" mijlpalen op de lange weg tussen een puur-zakelijk con tact en volslagen corruptie? Waar staat, op die weg, het pilsje dat wordt aangeboden aan ie mand die men wel eens zakelijk nodig zou kunnen hebben9 Waar houden normale sociale contac ten op en beginnen de pogingen tot zakelijke beïnvloeding? Die vragen zijn niet simpel te beantwoorden. Temeer niet om dat wat voor de een nog duide lijk sociaal contact is, voor de ander het stuk weg al is bereikt waar verplichtingen worden ge schapen. Eén conclusie blijft voor mij staan: als op laag niveau zaken zoals in de gegeven voorbeelden als normaal worden geaccep teerd, is het eigenlijk verba zingwekkend dat het verba zingwekkend gevonden wordt als vliegtuigfabrieken die de „order van de eeuw" kunnen binnenhalen alle denkbare mid delen daartoe aangrijpen. Duizenden guldens aan steekpenningen zijn in ver houding tot de straaljage rorder aanzienlijk minder dan die twee flessen wijn op het bureau van de inkoper, die alleen maar de order voor een nieuwe inpak-machine te vergeven heeft ERIK ANNEMA

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 19