Hoop in de hek van Hai'ti - I vrij uit vrij Uit" DOOR BERT VAN VELZEN Kindersterfte Wreedheden Voedoe Spreekwoorden Schuld Grauwe ellende in 'n roofdierstaat Haïti is armoede en honger PORT-AU-PRINCE Het is zeer heet. Tropisch. Vanaf de heuveltop zie ik een stad vol mysteries, de prentbrief kaart-blauwe golf van Gonave en een sombere bergkam, waarachter een dor, stenig, ver sleten onherbergzaam, droef en afgrijselijk arm land ligt. Het is op het eerste gezicht een land zonder hoop, Haïti, een land zonder toekomst. Port-au-Prince, de hoofdstad, ligt vrijwel in het keelgat van de muil van een krokodil met wijdo- pengesperde kaken, die gevormd door twee lange schiereilanden, noord en zuid, gevormd worden. Daar staat het witte paleis van Baby Doe, Jean- Claude Duvalier, die 23 jaar en president voor het leven is, de opvolger van Papa Doe, de geslepen duivelse tyran, die Haïti veertien jaar gevangen hield in een wurggreep van terreur. Port-au-Prince is stinkende armoede voor de 80 of 90 pro cent van de inwoners, die geen geregeld inkomen hebben Er wordt op grote schaal honger ge leden. De meeste mensen zijn ziek. In de ontstellende krot tenwijken La Salina, Cité de Simone Duvalier en Brooklyn - wonen vele tienduizenden men sen in varkenskotten in een la byrinth van open riolen, die als voetpaden fungeren. De stank van de armoede is overweldi gend. De krottenwijken steken de favellas van Rio naar de kroon. In het achterland is de armoede even groot, maar iets minder onwelriekend. Dat wil zeggen dat de bezoeker, die een stuk van zijn leven in de Amertkaanse badkamercultuur heeft gestaan er minder last van braakneigin gen heeft. Er is waarschijnlijk geen land ter wereld dat zo gruwelijk is uitgebuit en geteisterd als Haiti. Het land, het westelijke deel van het eiland Hispaniola, waarvan het oostenlijk stuk de Domini caanse republiek is, ligt iets ten zuiden van Cuba Het is zo groot als België, maar daar komen moeders niet bij de pastoor om een kartonnen doos of een ce- mentzak te vragen om een door lezen en schrijven, fungeert, uit zonderingen daargelaten, als uitbuitende klasse Het oud- kolonialisme, waaraan Haïti zich in 1804 ontworstelde, werd overgenomendoordeelite Haïti is een roofdierstaat. Hoezeer het land is uitgebuit wordt duidelij ker als men weet dat in 1789, hel jaar van de Franse revolutie, de waarde van de export van Haïti tweemaal zo hoog was als van daag Haïti overtrof alle be staande koloniën in rijkdommen en weinig koloniën zijn zo volle dig uitgeperst Men zegt dat Frankrijk zich dankzij het sla- venveld de sprong heeft kunnen willende geesten van voorou ders die zich bij voorkeur op houden in de apebroodboom; ir weerwolven, in de rampzalig! kracht van het boze oog; in ge daanteveranderingen en andert zaken die diep in de volksziel verankerd liggen, vanuit Afrika zijn meegebracht, en die na eeuwen weinig van hun tnvloec hebben verloren. Papa Doe wa; een voedoe man, die, nadat een van zijn politieke vijanden dit llop pen ztch- geteistei verwoestende erosie Deontbos- sing heeft de flanken van de be rgen blootgelegd en in het natte seizoen spoelen de laatste resten vruchtbare aarde weg in de op gezwollen rivieren De schaarse wegen veranderen dan in mod derpoelen die het dan toch al moeilijk te bereizen land vrijwel ontoegankelijk maken. In het barre bergland kan men zich m het droge seizoen op enkele uit zonderingen na, alleen maar per muilezel verplaatsen Haïti heeft een wegennet, dat mis schien in twee of drie landen in de wereld wordt overtroffen in primitiviteit Op een bevolking van ruim vijf miljoen waren er enkele jaren geleden rond 4400 telefoons Buiten de hoofdstad zijn er vrijwel geen huizen met een waterleiding te vinden, in Port-au-Prince neeft zestig pro cent van de behuizing geen stromend water. Leven in Haiti betekent ar moede, ziekte en uitbuiting voor 90% van de bevolking De Frans-sprekende elite, die kan veroorloven van net agrarische naar het industriële tijdperk Deze natte zomer gaan tien duizenden mensen sterven van de honger Het natte seizoen is nu begonnen in gróte delen van het land Pas in oktober kan de oogst worden binnengehaald en intussen moeten de mensen zich voeden met mango's, sappige vruchten, die in overdaad ge consumeerd. chronische bui kloop veroorzaken Miljoenen Haltianen raken de komende maanden, zoals ze het m plas tisch Creools formuleren, de sleutel van hun achterdeur kwijt Het gemiddelde inkomen per hoofd van de bevolking is rond 200 gulden per jaar Vol gens de spekpater Werenfned van Straaten is Haïti er aanmer kelijk slechter aan toe dan India, dat ontwikkelingskansen heeft Haïti keldert achteruit en voor ontwikkelingslanden die afglij den naar zichzelf voortplan tende armoede hebben de Fran sen een woord uitgevonden dat dit tragische verschijnsel om schrijft Haïtisation De kinderen worden geteis terd door kwashiorkor; hun ha ren worden doorzichtig en hun buiken zwellen op door onder voeding Tuberculose heeft hier een epidemische vorm aange nomen De malaria is verre van uitgeroeid Tetanus is een gesel, vrijwel iedereen heeft ingewan dparasieten Tussen de 7 en 15 procent van alle Haïtiaanse kin deren sterft in de eerste weken van hun bestaan en ongeveer de helft van de kinderen haalt het vijfde levensjaar niet Er zijn enkele hondeiden dokters in Haïti, waarvan rond tweederde De bisschop van Hinche, mgr Jean-Bapttsle Decoste De bisschop, die om zich te kunnen bedruipen ook pluim vee, varkens en vee houdt, komt voor de viering van het zilveren priesterjubileum van mgr Bluyssen naar Den Bosch in Port-au-Prince werkt De gemiddelde leeftijdsverwach ting van de Haitiaan is 32 jaar Rond Port-au-Prince vindt men enige industrie de Haïtiaans-Amerikaanse Sui kermaatschappij (HASCO). die maar zes maanden per jaar werkt en waarvan een goed deel in handen is van de Duvalierfa- milie, waarin Baby Doe, zijn zustei MaruLpflrflise en zijn moeder SThiorie de opvallendste posities innemen Er zijn wat kleinere Amerikaqn.se industri eën, onder meer een die honk ballen produceert voor Ameri kaans gebruik, maar voor iedere dollar, die in Haïti wordt geïn vesteerd. verlaten er drie het land De landbouwpmduktie ts door de jaren heen gestaag afge nomen. zowel in absolute ter men als per hoofd van de bevol king Er zijn, voorzover bekend, geen nat u url ij ke bodemscha tl en van betekenis Volgens de gege vens van de UNESCO kan hoog uit tien procent van de bevol king lezen en schnjven Op en kele uitzonderingen na wordt het basisonderwijs in het Frans gegeven, terwijl de volkstaal Creools is. dat helaas nog vrij algemeen wordt beschouwd als een ongewenst patois, als een er felijk belaste wijze van spreken voor mensen die met de nek worden aangekeken Nergens op het westelijk halfrond is het percentage analfabeten hoger aan op Haïti Op de gehele we reld nebben alleen Ethiopië. Jemen en Mozambique hogere percentages analfabeten Aan de vooravond van de Franse revolutie was Haïti, toen Saint Dominigue, de parel van de Antillen Ei was geen rijkere kolonie in de nieuwe wereld De proloog op de ellende van het huidige Haïti was de uitmoor ding van een miljoen Indianen Lodewijk de Veertiende moe digde boekaniers en ander uit vaagsel. die zich op een schild- paddeneiland voor de noord westelijke kust van Hispaniola hadden gevestigd aan om het gebied te gaan koloniseren Door het verdrag van Rijswijk werd hel westelijk deel van His paniola in 1897 officieel Frans bezit Er waren toen al 50 000 ZWARTE SLAVEN Driekwart eeuw later waren het er meer dan een kwart miljoen en ten tijde van de Franse revolutie was Saint Dominigue verant woordelijk voor meer dan veer tig procent van de buitenlandse handel van Frankrijk Van de 27 miljoen Fransen, waren er toen rond vijf miljoen direct afhanke lijk van de handel op Saint Do minigue Mulatten werden met de nek aangezien en de slaven werden als dieren behandeld en vaak slechter Slaven werden afgrij selijk gefolterd als bestraffing voor triviale overtredingen SIavengezinnen werden uiteen- gescheurd om te voorkomen dat de uit West-Afnka geïmpor teerde werkezels onderling bin dingen zouden gaan vormen Er zijn voorbeelden genoteerd van de wrede behandeling die de slaven ondervonden sommige slavendrijvers ontwierpen blik ken muilkorven om te voorko men dat de slaven zich zouden voeden met suikerriet en andere produkten van het veld Slaven die met de zweep werden afge ranseld kregen peper en zout in hun wonden gewreven In La Grande-Rivtëre nagelde een hoenter een slaaf met de oren tegen de muur. sneed hem ver volgens de oren af en dwong het slachtoffer ze op te eten De lijst van misdrijven tegen slaven is lang en in znn gruwelijkheid nauwelijks vatbaar voor herha ling In deze sfeer werd Haïti gebo ren, op nieuwjaarsdag van 1804 Paler Hubert Habets, Scheutist, ts secretaris van mgr Decoste Hij zal de bis schop naar Nederland verge zellen Sedertdien heeft het land weinig meer dan terreur en uitbuiting gekend, die hun hoogtepunt vonden in de regering van Fran cois (Papa Doc) Duvalier, die vier jaar geleden m de derde week van april overleed Zijn opvolger, zoon Baby Doc, is minder boosaardig en kondig den op zijn vierde verjaardag als ..president voor het leven", op 22 april aan dat zijn geliefde va der voor stabiliteit had gezorgd en dat hij. Baby Doe. zou gaan zorgen voor de economische ontwikkeling De technieken die Papa Doe toepaste om zich tn het witte paleis in Port-au- Prince in het politieke zadel te houden waren van een diaboli sche boosaardigheid De man die een sociale revolutie had be loofd en het volk had meege deeld dat hij democratie als dt beste regeringsvorm beschouw de. begon met moord en wille keurige arrestatie zijn politieke vijanden uit te schakelen De kerk werd in haar invloed be knot door de uitwijztng van priesters De Jezuitenorde in 1984 en de Canadese bisschop Paul Samson Jean-Mane van Gonaive. die 39 jaar in Haiti had gewerkt De man met de fluisterstem en het sneeuwwitte haar in het pa leis van Port-au-Prince. werd in de ogen van het volk Baron Sa- medi. de geest van het kerkhof in de voedoe-wereld Hij recru- teerde de beruchte staatspol itie. de tonton macoules. in Port- au-Prince uit een milieu van halfcriminelen en op het platte land uit de kring van de voedoe priesters Voedoe is de volksre- ligie gezegd wordt dat de Haiti aan voor 90% katholiek is er voor honderd procent in voedoe gelooft in boosaardige of wel I P° zijn wraak wilde ontfope zelf in een hond veranderd had opdracht gaf een massaslach ting onder honden aan te rich ten. Op grond van een ongeluk kig concordaat is het de presi dent van Haïti die bisschopper benoemt. In dit klimaat, dat tijdens het bewind van Baby Doe enigszins is verbeterd - er'staan geen ton ton macoutes meer met machi negeweren op het volk gericht ir de kathedraal van Port-au- Prince - werken buitenlands* missionarissen onder het armi volk van Haïti. Mgr J Bluyssen bisschop van Den Bosch, kwan- vong jaar. tijdens een bezoek aan Haïti, diep onder de indruk van het werk van de paters var Scheut, die worden aangevoerd door de provinciaal overstt Henk Kaal, die afkomstig is uit Tilburg. Deze mannen concen treren zich vooral op alfabetisa- tie en de bewustwording van het Haïtiaanse volk Dat werk wordt gedaan onder omstandig heden. die een met-ingewijdt bezoeker aanvankelijk hopeloos voorkomen. Na een reis dooi Haïti, waarop ik de weg var mgr Bluyssen heb gevolgd, u het me duidelijk geworder waarom de bisschop zijn feest geschenk besloot over te drager voor de vorming van de mensei in Haïti, met name in het bisdom Hinche in het centrale plateau in het hart van het land In een vol gend artikel zal ik u vertellen wat ik daar gezien heb Haiti is honger In Port-au-Prince het ik me geïnstalleerd in Caslel Haïti, een wit hotel, dat voorzier is van de enige lift ui de repu bliek Men kan daar snel het ge middelde inkomen fier hoofd van de bevolking per jaar van dt Haltianen verslapen. Zodra de witte man zijn neus buiten dt deur steekt, wordt hij omringd door jongens die om geld vra gen Geef me geld. want ik heb vanmorgen voor je gebeden. Hier zie mijn buik. ik heb hon ger. Geef me iets, wanl ik heb dagen niets gegeten ln de stao tonen zwangere moeders hur kleine kinderen die hun handje; uitstrekken Honger Exam, eet van de welsprekendste onder di knapen die rond het hotel naai middelen zoeken om hun maag te vullen werd door de politit gearresteerd en afgetuigd Als ik op het balkon zit. boven het zwembad, proberen Exam en zijn kornuiten mijn aandacht te trekken Ik denk aan een ver sregel „De armoedzaaiers kla gen voor uw raam Wij hebben honger heer, dat is niet aange naam" De armoedzaaiers flui ten trillers als vogels Ze roffe len op trommeltjes en dansen de Een verlegen Haïttaans meisje De helft van de Haïti aanse kinderen sterft voor het vijfde levensjaar merengue, met een stijl been en het ander los als een touw De toeristen, bevreesd om hun sleu tel van de achterdeur te verlie zen, poetsen hun tanden en gor gelen met antiseptisch mondwa ter. Veilig achter de witte muren van het hotel bezien ze de hou ten beeldjes die ze op de ijzer- markt gekocht hebben, waar het geurt naar lang ongewassen li chamen De toeristen keren zel den terug naar de stad Het leed is te groot. Ze gedragen zich, zonder het te weten, naar de re gel van enkele Creoolse spreek woorden Ge moogt |anken mei de ezel, maar help hem met zijn last dragen Als ge met de hond speelt, werpt hij ztjn luizenopu Kippestront is geen hotei Maar met Creoolse spreek woorden, het parfum van gedis tilleerde volkswijsheid, komt men niet ver als men iets van de ziel van Haïti wil begrijpen Er zijn trouwens mensen, die vijf tien jaar en langer in Haïti heb ben gewerkt en nog steeds hel mysterie Haïti niet hebben kun nen doorgronden De naakte bit tere feiten moeten overigens voldoende zijn om te besluiten dit volk. dat nog steeds de ge vangene ts van een slaven menta liteit te willen helpen Er gaan kinderen sterven Over een maand ts praktisch gesproken het hele land aan de dunne In het ziekenhuis van Hinche wor den de schaarse bedden door pa tiënten gedeeld en worden er zware operaties bij het licht van olielampen verricht, en als de patiënt pech heeft kan hij niet worden verdoofd wanneer zijn arm moet worden geamputeerd Als men de geteisterde men-sen van Hall) het .Papa nou hf' onze vader hoort zingen, onder een boom bij een afgebrande wijk in Port-au-Prince, of mee" kerkje in Papaye „Geef ons he den ons dagelijks brood, en ver geef ons onze schuld, zoals jj ook aan anderen hun schut vergeven dan staat nie daar wit en wetgevoed ine'" schuld KNIP, een neo-classic Tilburg in de vortge eeuw, een tentoonstelling Van (16 00 uur opening dooi mtssaris der koningin J Harten) tot en met 13 jun Barrique, Spoorlaan Cat (Lambert Tegenbosch) r reprodukttes. GERRIT Jan Groot schilderijen, gouaches et en Louis Tangel, schilde beiden uit Deventer - exp tot en met 30 mei bij gale lenspiegel te Sas van Gei iNTERnationale Fil spiele Berlijn, van 27 juni ii Er hebben zich 48 I aangemeld DE HOEZENMAKER! toonstelling van grafiscl werpen van grammof ooi hoezen in Kultureel Si Tilburg Tot en met 4 ju dens Pinksterdagen geslcj TWEE kleine schild van Jan van Kessel bracl veiling Mak van Waaj halve ton op VLAAMS Nationaal (eest (38e), op zondag 25 14 30 uur in sportpalei werpen. De Vlaamse leeu onder het motto Brussel Brussel valt! HET FENOMEEN (va geren) gaat op 21 mei me van Ulsen naar de We speelt het daar in het Er het Nederlands. LUISTER-5: „Ik be lukkigste man, die ik moet heb", zei Arthur stein tijdens het mterei terview dat de NCRV uitzond. Aandacht voo bum met de tekst - sa in dit nummer - en me prachtige Chopin-vert door Rubinstein A krijgt ook de in ons lam makende opera-ster - dels Rodelïna - Hugue rangeau en twee nieuw men met haar stem Di bekende opera van Mc (instr Korsakoff, vast Sofia; liederen van F zongen door Amel ing ei krijgen nog aparte rui de talrijke andere besprekingen Tenslo dacht voor volksmu; Cambodja, Vietnam. Ch en de Philipijnen en in rubriek o.a. voor Dylati on the tracks Getest we Beomaster tuner/verste Canton luidspreker en i versterker. (Luister, po Amersfoort) HOLLANDS MAANI 330: Een halt toeroepe neiging van bepaalde f ren om politiek oni mensen onwetenschap noemen, is opzet van Piji's artikel Positivisn lectiek in de sociale wet Is er een methodenstr sociale wetenschap? ze dewijk boven zijn waarin hij o.a stelt d< het onderzoek al leer schappelijke normen „Hoewel ik toegeef en dat aan het confession voorstel ten grondslag opvatting in de vertste het duivelse karakter Hitlerdom benadert, scheidt zij er zich van?", vraagt Paul zich af in zijn bijlage en Hitier" Verder p Oek de Jong, Jan Gei link en A. van Anders van Sjoerd Dijkstra en (HM, fiostbus 180, De' SAMENSPEL-3: Thi tiek Politieke analy: tiek hebben elkaar toogt Ben Bos in. „Ma Boeddha, Jezus; lee| het pakje boter" „grenzen aan de g Club van Rome Swan-Liat in „Mystiel terspel" uiteen, dat de de transcendente med gelimiteerd kan groe Leeuwe zet tn „Mystie dat theater en cultu zijn en Toine Kreykar „Zijsporen zijn onthu op de gevaren van de viging met een systeer spel, Zandpad. 28 M „Het ntsloze num niet zomaar een num was een Platonisch ide loos omdat ritssluiting vlogen als blaadjes vai luikende roos op het mi je lichamen elkaar vor dat je ondergoed in wegwoei als paarde pluis" Dat is de droot dora Wing, de ik van ERICA JONG is met HET RITSLOZE (uitg Arbeiderspers door Else Hoog uitste taald (oorspr Fear o „Een mens is wat hl 99% van de wereld neukt ongetwijfeld ken" Het leven van dl de westerse cultuur 1 heidsdroom en boompje-beestje, woi boek door Erica Jon) 4011 pagina's grandu» openhartig ondei han men. waarbij ze. links tikken uitdeelt aan i' trie, Duitsers. Joden. Dolle Mina s etc etc In Amerika werde verschijning van het I al anderhalf miljoen ren verkocht. Groter en Updike prezen -

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 30