uit
De man die Liberty Valance NIET doodschoot wordt ond maar blijft fris
James Stewart
superstar op
Londens toneel
en ruimte: breek
er eens even uit....!
vrij..
Toekomstdromen9 telepathie en Einstein
Geliefd
Fortuin
Wit konijn
(Van onze correspondent Roger Simons) delen, in Harvey begint te gelo- De Britse artiesten hebben het
ven. Jimmy Stewart speelt zijn daar al moeilijk genoeg zonder
LONDEN - Telkens wanneer hij op de Bühne verschijnt, roj zo overtuigend, dat zelfs de buitenlandse concurrentie
geraakt de zaal in vervoering. Voor iedereen verzinkt de rest toeschouwers in de zaal het on- Slechts drie van de twaalf ac-
1 L. 1 r) J wam. nnH A./kA«*/« 9.1H WA1 liritf A lx/\W tin /\1 rAI* t*ln a ma A va A A.att A A A <4t A 17 nvtatAav^
van de wereld in het niet, waar hij doodgemoedereerd zijn rol
staat te spelen.
Dat is nou Jimmy Stewart, zonder cowboyhoed. Een ge
weldig acteur. En groot - niet alleen figuurlijk, wat de ac-
teerkunst betreft, maar ook letterlijk. 1.89 m om precies te
zijn. Met zo'n gestalte kom je onvermijdelijk Engelse grap
penmakers tegen, die je onschuldig de vraag stellen of het
daarboven fris is in de wolken.
Jimmy Stewart.. Hij is een tussendoor heb ik toch nog tijd
stuk van mijn jeugd. Wat zeg ik? zat."
zichtbare witte konijn over de
Bühne zien lopen. De illusie
wordt versterkt door deuren, die
wijd open en dicht gaan zonder
dat iemand in de buurt is. Na de
voorstelling nodigt Jimmy Ste
wart zijn vriend Harvey trou
wens uit om samen met Mona
Washbourne een warm applaus
in ontvangst te komen nemen.
Het drietal „reikt elkaar de
hand" en maakt een diepe bui
ging.
Een stuk van onze jeugd - van
ieders jeugd Want als je even
rondkijkt m het „Prince of Wa
les Theatre" van Londen, waar
de heer James Stewart momen
teel de hoofdrol speelt van zijn
lijfstuk „Harvey", zie je niet al
leen mensen die al wat jaren
achter de rug hebben. Alle le
vende generaties zijn vertegen
woordigd, van degenen die hem
waardeerden op kleine, ouder
wetse bioscoopschermpjes en
degenen die Jimmy reuzengroot
meemaakten in cinemascope,
tot jonge broekjes pan vandaag
de dag, die hem alleen kunnen
kennen van de televisie.
Allemaal even enthousiast,
gefascineerd en bewonderend.
Als ze 't gedurfd hadden, zouden
ze hem bij het begin van de voor
stelling „Hi, Jimmy?" toegeroe
pen hebben, een verwelkoming,
passend bij het weerzien van een
oude vriend. Maar wanneer het
„Ik zou best willen filmen,
maar dat gaat zomaar niet. Voor
acteurs van mijn leeftijd worden
weinig goede scenario's ge
schreven. Ik neem er gemiddeld
twee per maand door, maar
meestal lijken ze nergens op. De
films van tegenwoordig zijn niet
mijn genre. Ik hou niet van dat
vieze, halfpornografische gedoe
dat de mensen maar neerslach
tig maakt."
Jimmy Stewart is een man, die
§een progressieve dingen moet
oen om succes te kunnen oog
sten. Hij vindt het fijn nu ook in
Londen zijn klassieke vertol
king van Elwood P. Dowd ten
beste te mogen geven in een to
neelstuk dat al 30 jaar oud is.
Maar zelfs al zit er sleet op
„Harvey", Jimmy Stewart zorgt
er wel voor, dat de toeschouwers
geen spijt hebben van hun
moeite of hun entreegeld.
Het Prince of Wales Theatre
Of staan er dan toch maar
twee personen op de planken?
Jimmy Stewart grinnikt blij
wanneer we bekennen, dat zijn
massasuggestie voortreffelijk
werkt.
„Hoelang blijft u met Harvey
in Londen town?" vragen we.
„Ze hebben me een werkver
gunning toegestaan voor zes
maanden," antwoordt hij. „Wat
er daarna gebeurt, weet ik nog»
niet. Misschien mag ik wel wat
langer blijven - als „Equity" het
goed vindt."
Equity is de vakbond van
Britse showbusiness-mensen.
Van die vereniging kreeg Ste
warts Amerikaanse tegenspeel
ster Helen Hayes verbod om van
Broadway mee naar Londen te
komen. Equity duldt maar een
geïmporteerde ster per toneel
stuk in Engeland.
teurs en actrices, die „Harvey"
opvoeren in Londen, zijn Ame
rikanen.
In dit typisch Amerikaanse
stuk veroorzaakt die situatie een
zeker gebrek aan evenwicht wai
het accent van de spelers betreft
Maar dat werkt alleen storend
voor wie het verschil in tongval
aanvoelt.
Het wordt tijd om op te kras
sen. „Geen nieuwe film in 't
vooruitzicht, James Stewart?"
„Nee," antwoordt hij. „Niet zo
direct."
„Wanneer gaat u op rtist?"
Jimmy lacht en schudt het
hoofd. „Dat is niets voor mij,"
zegt hij. „Nee, daar denk ik nog
niet aan".
De bekende Amerikaanse
filmregisseur John Ford zei eens
van James Stewart: „De mensen
schijnen hem gewoon graag te
mogen."
Daar is niets verbazingwek
kends aan. Want wanneer je Ja
mes Stewart persoonlijk ont
moet, blijkt hij niet anders te
zijn dan zoals iedereen hem kent
van de film, de tv, of het toneel
oprecht en aarzelend, gevoelig
en humoristisch. Een man
waarop de jaren weinig invloed
hebben. Een van Hollywoods
onsterfelijken.
ROGER SIMONS
James Stewart
ttcfeuraVnaartrice^bui^nd tJrekt.nu bezoekers aan uit heel
afscheid komen nemen van hun
dankbaar publiek, zijn het de
oudere dames op de eerste rijen,
die spontaan rechtspringen om
„hun" grote Jimmy Stewart met
open armen toe te juichen. Het
werkt aanstekelijk. Iedereen
veert applaudisserend recht.
Het is net of Jimmy er een beetje
beduusd en bedremmeld bij
staat te kijken, maar voor hem is
een dergelijk vertoon gewoon
routine Het overkomt hem in
Londen en het valt hem te beurt
op Broadway En als je dan Ja
mes Stewart heet en je jezelf een
ontwapende, eigen stijl aange
kweekt hebt, die zowat je han
delsmerk is, trek je altijd zo'n
beduveld gezicht
Die speciale gelaatsuitdruk
king heeft hem erg geliefd ge
maakt. Geen mens, die Jimmy
Stewart niet graag mag. Hij is
nu 66 en doet er op 20 mei weer
oen jaartje bij Zijn haar is grijs
en zijn gelaat een beetje gevlekt
van de ouderdom. Geboren in
Indiana, Pennsylvania, de zoon
van een ijzerhandelaar. James
Stewart studeerde werktuig
kunde en architektuur aan de
universiteit van Princeton, maar
werd toneelspeler omdat hij
geen ander werk vond...
de wereld. De meesten komen
voor James Stewart, niet voor
Harvey. Jimmy stelt niemand
teleur.
Stewart gelooft in Harvey. Dit
toneelstuk is een brok van zijn
leven geworden. 27 jaar geleden
nam Stewart in New York de rol
van Elwood P Dowd over van
een andere acteur, Frank Fay,
die dertien weken vakantie
wilde nemen. „De volgende zo
mer deed ik het opnieuw", ver
telt Stewart ons in zijn Lon-
dense kleedkamer. „Toen Hol
lywood besloot er een film van te
maken, had ik de rol door en
door onder de knie."
Als film was Harvey geen
meevaller Misschien is het stuk
te langdradig om er een goede
prent van te maken. Op de plan
ken valt het beter mee, vooral
wanneer de hoofdrol toever
trouwd is aan een James Ste
wart van vlees en bloed. Die
maakt zelfs van het gewoonste
zinnetje een boeiend, zij het
schoorvoetend, verhaal.
Zelf vindt Stewart de onver
gankelijke Harvey een onbe
taalbare komedie. „Ze is niet
laag bij de grond en heeft iets
subtiels." meent hij. „En reken
maar, dat wanneer hier in Lon
dens Har
vey's voorstellingen, die reacties
van het publiek precies op de
zelfde plaats komen als de reac
ties van vijf of twintig jaar gele
den. Daarom is Harvey zo'n bij
zonder toneelstuk."
R'n ,1932 stond Stewart op den gelachen wordt tii<
ia»r °P de planken Drie Vey's voorstellingen, di
jaar later sloot hij zijn eerste
ilmcontract af. Sindsdien nam
™1 '4 films op zijn actief, waar-
rü k 1.7,Westerns z')n eerste
cowboyfilm, „Winchester 73"
?le gemaakt werd in 1950,
hl?» Stewart een for-
in op. En toch bleef hij wer-
nfü n 1 keerde hij terug
ar Broadway om de hoofdrol
8Pf''n t" „Harvey", een ko
misch blijspel waarmee de Ame-
Ch»8n!f toneelschrijfster Mary
Het gaat over een rijke Ame
rikaanse vrijgezel, Elwood P.
Dowd Overigens een heel aar
dige man, maar hij kijkt nogal
diep in het glaasje en ziet dan
ook dingen, die voor ieder ander
a mens onzichtbaar blijven. Zijn
■unhJ* Pulitzer-prijs gewon- beste vriend is Harvey, een reu-
JimmvStI™daJa??f da8 hoeft sachtig wit konijn van 1.80 m
hoog dat hem overal volgt Har
vey wordt door Dowd aan ieder
een voorgesteld, maar niemand
neemt het witte konijn au se-
rieux Tot Dowds zuster, Veta
{Louise Simmons, die bij hen in
woont - in Londen wordt ze op
voortreffelijke wijze gespeeld
door de Engelse actrice Mona
Washbourne - haar gekke broer
in een inrichting wil stoppen.
Uiteindelijk is het niet El
wood maar Veta, die terecht
komt in het gekkenhuis Tot niet
alleen zijn zuster, maar ook psy
chiater, dr. William Chumley
'e behan
Chase de
ifm heeo v anQaag ae dag hoen
Stewart de handen met
rürr k" ,de mouwen te steken,
™arhii kan het niet laten Nu
Peelt hij Harvey's hoofdrol
weer iedere weekdag in Londen
,Jk krijg niet veel anders meer
doen, vertelt hij ons op zijn
Se^Pige, soms siepende
midwestern- toon, met een on-
uenip, die fascinerende krulbe-
egingen maakt „Mijn laatste
draaid n er 'aar geleden ge"
a, "Dynamite Man from
..„."y •'al' Sindsdien heb ik
»lW(etLtwe Amerikaanse tv-
®8 echter de rug Ik speel wat
-« v
In de nacht van de 28ste juni 1914 had de Oostenrijkse
bisschop Josef van Lanyi een markante droom. Hij had juist
zijn ochtendpost in ontvangst genomen en boven op het sta
peltje lag een verzegelde brief met een zwarte rand. Als
spraakleraar van de Oostenrijkse troonopvolger herkende de
bisschop onmiddellijk het handschrift en het zegel. Hij
opende de brief en zag in het zegel het beeld van een auto,
waarin het kroonprinselijk echtpaar zat.
Plotseling sprongen uit de menigte toeschouwers twee
mannen naar voren en begonnen te schieten. Toen las de'
bisschop de aanhef van de brief, die als volgt luidde: "Hierbij
deel ik u mee dat ik vandaag in Serajewo met mijn vrouw ten
offer zal vallen aan een politieke sluipmoord." De bisschop
schrok wakker en noteerde de details van zijn droom. Twaalf
uur later vond de aanslag plaats die aanleiding zou worden
tot de tweede wereldoorlog.
Prof. dr. Albert Einstein wordt 75 jaar.
Voorspellende dromen...Ze
blijken niet zeldzaam te zijn.
Maar hoe kan men ze verklaren?
Ook degenen die in de wereld
van de telepathie grasduinen
hebben er moeite mee. Gedach
ten van een ander raden is nog
tot daaraantoe, maar hoe kan er
een telepathische band zijn met
gebeurtenissen die nog niet
hebben plaatsgevonden? Of zijn
verleden, heden en toekomst
constructies van ons denken,
onmachtig als we zijn om de
werkelijkheid van tijd en ruimte
te vatten? Nog slechts vijftig
jaar geleden zou deze vraag
hoongelach hebben veroorzaakt
bij de mensen van de weten
schap, ook al was er een geniale
gek die er anders over dacht dan
zij. Die gek heette Albert Ein
stein en hij ontwikkelde een
merkwaardige theorie.
De tijd, zei hij, is geen abso
lute grootheid, evenmin als de
ruimte. Voor iemand die bijna
even snel als het licht door de
ruimte zou reizen, zou de tijd
veel korter duren dan voor zijn
familieleden die op aarde
achterbleven. Na een reis die
voor hemzelf twee jaar duurde,
zou hij bij terugkomst op onze
planeet niemand van zijn dier-
ba
baren meer aantreffen.
Hoogstens zou hij zijn achter
kleinkinderen kunnen begroe
ten. Mooie fantasterijen? We) in
die zin dat reizen met de snel
heid van het licht voorlopig wel
een fictie zal blijven; niet in die
zin dat men de feiten zou kun
nen loochenen. De theorie van
de tijdverkorting is immers een
integraal onderdeel van de rela
tiviteitstheorie. En dat de
grondformule daarvan als een
bus klopte werd luidruchtig be-
oostelijke richting liepen ze ach
ter en wel 50 nanoseconden (een
nanoseconde is een miljoenste
seconde.) In westelijke richting
liepen ze 140 nanoseconden
voor. Uiteraard speelde de rota
tie van de aarde hierbij een rol.
Tijd en ruimte en hun betrek
kelijkheid. Wie dat mysterie te
doorgronden en met zijn ver
beeldingskracht tracht te van
gen wordt krankzinnig, want
ons denken en doen is gebonden
aan een vertrouwde wereld van
Zijn er verbanden die ons wel
licht nog ontgaan, omdat dit
nieuwe terrein van de weten
schap voor ons even vreemd is
als de computer voor de India
nen in het Amazonegebied? In
elk geval is het verstandiger in
die richting te denken, dan alles
wat vaag en raadsel achtig is met
een schampere opmerking af te
doen. De hoogleraar die in de
twintiger jaren nog verklaarde
dat ruimtevaart onmogelijk
was, omdat een raket in de
ruimte zich niet tegen lucht kon
afzetten, is met al zijn nuchter-
bus klopte werd iuidrucntig De- aizeuen, is mei aj zijn nucnter-
wezen door de explosie van de held nog steeds het lachertje van
eerste atoombom.
breedte. En daar valt niet mee te
marchanderen.
Trouwens: de betrekkelijk
heid van wat wij tijd noemen is
ook op andere wijze aange
toond. Kort geleden namelijk
vlogen de Amerikaanse natuur
kundigen J. Hafele en R. Kea
ting tweemaal rond de aarde,
eenmaal in oostelijke en een
maal in westelijke richting
Echter: zijn het fantasten die
het vermoeden opperen dat de
inmiddels bewezen theorieën
van Einstein wel eens te maken
zouden kunnen hebben met het
raadsel van de telepathie, met de
toekomstdromen en met de ont
hutsende ontdekking van hei
echtpaar Kiriian, dat alle le-
Toegerust met vier uiterst vende materie een energie uit-
nauwkeurige atoomklokken straalt, waarvan de aard nog
waren ze van plan de tijd te lijf raadselachtig is, maar die zich
te gaan. Zoals men voorspeld op foto's, volgens een bepaalde
had liepen de klokken boven in- techniek gemaakt, duidelijk
derdaad anders dan beneden. In 'manifesteert?
briljantere geesten.
Er verschijnt de laatste tijd
opvallend veel lectuur over wat
men in brede zin paranormaal
mag noemen. Een deel van die
lectuur mag men meteen als on
wetenschappelijk naar de prul
lenmand verwijzen. Sommige
boeken echter geeft men graag
een plaatsje in de kast, zoals
'Reizen in de eeuwigheid" van
Johannes von Buttlar, dat tot
bovenstaande beschouwing in
spireerde.
De acteur, die van een enorme
belezenheid getuigt, gaat uit
voerig in op verschijnselen die
tot nu toe onverklaard zijn ge
bleven, maar waarvan ook de
wetenschap inmiddels erkent
dat ze een verder onderzoek
waard zijn. Merkwaardig ge
noeg (of niet?) zijn het momen
teel de Russen die op het gebied
van de telepathie uitgebreide
experimenten verrichten, in de
stellige verwachting dat zij de
resultaten ervan dienstbaar
kunnen maken aan de ruimte
vaart. Telepathische bood
schappen namelijk blijken zich
aan de tijd niets gelegen te laten
liggen.
Een boodschap die door een
menselijke "zender" op Mars (of
veel verder in het heelal) zou
worden uitgezonden, wordt op
datzelfde moment door een tele
pathisch brein op aarde geregi
streerd.
Ook het verschijnsel van de
vliegende schotels krijgt uit
voerig aandacht in dit boek.
We zijn ervan overtuigd dat
ook degenen die zich liefst verre
houden van wat zich buiten de
vertrouwde "natuurlijke wet
matigheden" beweegt, deze lec
tuur niet onmiddellijk opzïi zul
len schuiven.
(Johannes von Buttlar: Reizen in
de eeuwigheid. Uitgeverij De:
Fontein, 22,—)
