9
100 jaar sprookjes
Wie anders dan
ANDERSEN
LUISTEREN EN LEZEN
HEARTFIELD
recteur
arch
BSC
Verhoeven
en de
restanten
van zijn
vaderschap
L
vrl3
uit
xpositie
fijne muziek en twee vlamingën
T ijdschrift
xpositie
oek
van de onderscheidin.
naar in de praktijk is hel
zo. dat iedereen die «j
krijgt er dolgelukkig n»
daarbij blijkt het niets uil
iken of hel gaat om een
'daille in brons of om een
kruis in de orde van de Ne.
ïdse Leeuw, waarbij zon
jerp hoort En let maarop;
mand een lintje weigeit
dat direct voorpagina
's Zo zeldzaam is dat Nee,
vast van mening, dat geen
regering het ooit zal aan-
n. de lintjesregen af te
en"
CK VAN RIETSCHOTEN
nnen ontspannend ge-
terwi|l ontspannings-
iducatiet kunnen zi)n.
lyspuni m het werk van
erwiizer willen worden.
uiteindeli|k journalist
idacteur werd van het
leke weekblad van de
seerde ik mij dat ik nu
Bereikte dan ik ooit in
elkaai zou kriigen en
3d bezig was met op-
vikkeling van de men-
areid moest haast ge-
mel het proces van
ikkeling Wi| moeten in
Brengen wat in de wel-
ie decennia en gene-
leett In dit proces zijn
unicatiemedia. mits op
gebruikt, een ontwik-
I uitstek
>eren wi| deze media in
arming, onderzoek en
boodschap in de ver
ia wordt geprogram-
uctie en distnbutie van
jkwerken en audio-
ima s zijn in deskun-
en centrum van Infor-
*e manier om mensen
met het hele land als
hoopvolle uitdaging
lijkheden van de lech-
ven aan onze inspira-
ons daarin
biidrage in
e waarin het
ment voorop
SLIB is een nieuw tweemaan
delijks tijdschrift over het
kunstgebeuren m zuidwest Ne
derland Kost I 10 per jaar Re
dactie gevestigd in Prov Biblio
theek Zeeland, Abdij 9, Middel
burg
VISl'ELE Poëzie (Misson, In-
singel, De Vree, Herman de
Vries e.a), tentoonstelling, sa
mengesteld door Paul de Vree;
tot 30 mei in Kunstcentrum
Badhuis, Havendijk, Gorin-
chem
BEELDENDE Kunstenaars
van stadsgewest Tilburg expo
seren tot 11 mei in Kultureel
Centrum De Koningswei in Til
burg.
OUDE Kunst- en antiekbeurs
in combinatie met tentoonstel
ling werk Anton Pieck van 29
april-II mei in kasteel Mid-
dachten te De Steeg Organisa
tie Nederlandse Antiek Kring;
21 deelnemers
LINO'S van Ton Gravelijn in
galerie Kokon, Tilburg; tot 20
mei
JONGEREN tot 22 jaar kun
nen voor de zesde keer meedoen
aan de literaire poëzie-proza
prijsvraag, georganiseerd door
de stichting Literaire Dagen.
Voorwaarden kunnen aange
vraagd worden bij de stichting,
postbus 176. Eindhoven.
HET BRABANTS Orkest zal
op 7 juni in de basiliek van Ton
geren in het kader van het Festi
val van Vlaanderen de derde
symfonie van Mahler uitvoeren.
«JOE Tilson, kunstenaar
beeldhouwer houdt momenteel
op zes kunstacademies in ons
land lezingen en discussies. Op
28 april op St.-Joost Breda.
PROLOOG is momenteel in
Wenen op een congres voor
Duitstalige zogenaamde doel-
iheatergroepen. Proloog speelt
er - ten dele in het Duits -
„Slappe tijden, sterke meiden".
EINDEXAMINANDI Avon
dacademie St -Joost, Breda, afd.
grafische kunst en publiciteits-
vorming exposeren vandaag van
10-16 uur en morgen van 14-16
uur in St -Joost
DE PARELVISSERS van Bi-
zet gaat vanavond in première
bij KVO Antwerpen. Verder nog
op 9,17 en 25 mei.
HANS Truijen mei schilderij
en, gouaches en tekeningen in
museum Van Bommel-Van Dam
te Venlo tot 9 juni
KUNSTAMBACHTEN uit de
provincie Antwerpen, tentoon
stelling tot en met 9 mei in Heu
velstraat 25, te Boechout.
VAUDEVILLE show door
Victoria Varekamp Friends -
mime, jazz, clowns, blues,
travestie-, vanacht om 24 uur,
als try-out voor jazzfestival
Breda (- tot 11 mei) in De Enge
lenbak, Nes 71 Amsterdam.
Dl >pnMikjes van Andersen;
wie kent ze niet of heeft er op
zijn minst over gehoord? HANS
CHRISTIAN ANDERSEN stierf
honderd jaar geleden (1875).
Aanleiding om hem te gedenken.
Dat gebeurt op dit moment met
een Andersen-Voorbeeld-
expositie in het Haagse museum
Meermano-Westreenianum en
met een rondreizende expositie.
De eerste heb ik niet gezien, de
tweede wel, omdat die tot 3 mei
in de TH Eindhoven voor ieder
een toegankelijk is. Deze rei
zende tentoonstelling, die in het
zuiden ook Middelburg nog
aandoet (12 juli -31 augustus) is
simpel van opzet, maar geeft op
een 50-tal kleine schotten aar
dig wat geïllustreerde documen
tatie en inzicht in het levan van
deze man, die met name door
zijn sprookjes talloze jongeren
en ouderen aan zich verplicht
heeft.
Andersen is een begrip; een
bijna mytisch begrip Maar het
zal waarschijnlijk velen vergaan
als mij, de naakte feiten waaruit
zijn leven bestond ken je nauwe
lijks Bovendien brengt de expo
sitie je op de hoogte over wat er
door allerlei uitgevers, teke
naars e.d met de Andersen-
sprookjes de laatste honderd
jaar gedaan is. Nu is er inmid
dels natuurlijk allang een
Andersen-onderzoek op hoog
wetenschappelijk niveau aan de
gang, zijn er tekstkritische uit
gaven verschenen, maar dat zal
de doogewone lezer, die nog
steeds geniet van zijn meester
lijke sprookjes een zorg zijn.
Deze lezer krijgt interessante in
formatie, die voldoende is.
Het Europa van Andersen
(Napoleon, zijn schoenenlap-
pende vader werd vrijwilliger in
diens leger); het Denemarken
van Andersen (Odense. ik ont
dekte, dat het Andersen-huis,
dat ikeensvol piëteit opzocht, in
deze Deense stad, nog maar een
deel van zijn geboortehuis be
vat), het Kopenhagen van An
dersen (waarheen hij op 14-
jange leeftijd vertrok en zijn in
trek nam bij schouwburgdirec
teur Collin); thema's, die op de
tentoonstelling het kader van
zijn leven aangeven Hij schreef
toneelstukken - zonder succes -
zes romans en in 1835 het eerste
bundeltje met vier sprookjes,
waarvan nog 25 bundeltjes ver
schenen. die hem beroemd
maakten al bij zijn leven Hij
bracht de fantasie van kinderen
en de symbolenwereld der vol
wassenen daarin bijeen, hetgeen
shockerend gewerkt heeft Toch
werd hij de merkwaardige ge
vierde gast in de bourgeoisie-
kringen van zijn tijd.
We zien de vier vrouwen in
zijn leven en de vermelding van
zijn 220 platonische liefdesbrie
ven aan Hennette Wulff Ik
moet denken aan de ruim 700
pagina's liefdesbrieven van
Kafka aan Felice, waar ik zelf
nog steeds met doorheen ben om
er u iets meer van te vertellen.
Tussen haakjes, de uitgebreide
correspondentie van Andersen,
die tot nu toe werd uitgegeven
beslaat al 25 delen Hij was dan
ook schrijver van beroep Je zou
hem - zeker in die tijd - ook rei
ziger van beroep kunnen noe
men. Zijn tochten naar o.a
Duitsland, Zwitserland,
Turkije-Balkan (boek De Ba
zaar eener Dichters - 1842), Ita-
li',' Frankrijk Spanje en - op
aparte panelen - Nederland
komen aan de orde
In 1847 kwam Andersen voor
het eerst in ons land; in Deven
ter, waar deze tentoonstelling
dan ook begon; in '66 en '68
kwam hij terug; in Amsterdam,
Haarlem, Leiden, Utrecht en
Den Haag ontmoette hij figuren
als Van Lennep, Kneppelhout
Bosboom en Bosboom-
Toussaint; Kleine Gartman e.a
Door zijn eerste roman O.T.,
waarvan in 1838 de Nederlandse
vertaling verscheen, had hij be
kendheid in ons land gekregen.
Potgieter deed enthousiast over
hem in De Gids.
Aparte aandacht voorde illus
trators van zijn werk in Dene
marken en Nederland (Frolich,
Pedersen, Tegner, Theo van
Hoytema, Rie Cramer, Van der
Leek, Ch Toorop, Pam Rueter,
Mauve e.atot de sprookjes van
Anton Pieck op de Efteling en de
tv-sprookjes met Willeke Alber-
ti De Nederlandse vertalingen
zijn op een rijtje gezet; vanaf de
eerste ..volledige' uitgaven van
zijn sprookjes in 1859 tot de ei
gentijdse Er is een hele
Andersen-bibliotheek bijeen te
brengen. In juli verschijnt er
weer een boek over Andersen
van Helene van Woelderen;
„Wie anders dan Andersen" (na
1947 weer een biografie over de
schrijver met veel nieuwe gege
vens) en in mei een door dezelfde
schrijfster verzorgde
facsimile-uitgave van een verge
ten boekje van Andersen uit
1862, met 32 vertellingen van de
Maan „Schetsboek zonder
schetsen"
De man van Het meisje met de
zwavelstokjes en de vele andere
sprookjes is honderd jaar na zijn
dood nog springlevend. Zijn
sprookjes blijken meer dan
sprookjes te zijn.
H.E.
DE GIDS: 3: Martelen, geweld
en Amnesty International vor
men het thema van deze afleve
ring „Het is niet, dat de mensen
het niet weten, maar dat ze voor
tdurend doende zijn het te ver
geten Mensen hebben dag-werk
aan niet-zien, niet-horen, niet-
roelen, met-weten, met-
herinneren, met-denken en
met-begrijfien Termen als „in
formatie" en „communicatie"
helpen op zich zelf al in het ver
geten dat mensen juist gedurig
bezig zijn feitenkennis en onder
ling begrip te vermijden", aldus
A de Swaan in „Terreur als
overheidsdienst". Nadat de be-
leidssecretaris van Amnesty In
ternational in „A I.: principieel
praktisch" de beweegredenen
van de beweging heeft uiteenge
zet. meent Jak van der Meulen in
..Amnesty, als de door voor ge
weld", dat Amnesty stoelt op
een onduidelijke basis; geënt op
een vooral niemand kwetsend
vaag „burgelijk fatsoen" De di
verse machten in de wereld niet
voor het hoofd stoten, dat is ten
van de zorgen van Amnesty.
Jean Améry schrijft over „Het
martelen", P Baehr over „Een
campagne tegen het martelen"
en G van Benthem van den
Bergh zoekt in „Kaïns en Abels"
naar de sociale bronnen van ge
weld (De Gids Beulingstr 2 Am
sterdam)
waarschijnlijk al beter bekend
geworden, hetgeen o.m te dan
ken is aan de tentoonstelling die
Van Abbe in '70 aan hem wijdde
en het boek, dat Van Gennep
over hem uitgaf Heartfield,
keerde na de oorlog naar Duits
land (DDR) terug; was er nog
werkzaam - vooral op gebied
van theateraffiches e d. - en
stierf er in '68 De Akademie der
Künste der DDR richtte in '69
een John Heartfield-archief in,
waaruit deze tentoonstelling ge
trokken werd
Als je ooit wilt ervaren hoe in
een museum kunst tot dode
kunst kan worden, is een bezoek
aan de toch wel merkwaardige
expositie met FOTOMONTA
GES van JOHN HEARTFIELD
in het Van Abbemuseum in
Eindhoven aanbevolen (tot en
met 25 mei). Zijn bijtende affi
ches e.d. waren een vorm van
„straatkunst", spuwend op alles
wat tussen de beide wereldoor
logen te maken had met fascis
me, kapitalisme, met Hitier,
kunst voor liet volk (de bood
schap). Opgehangen in een mu
seum is het historische docu
mentatie gworden, waarover je
je vrijblijvend kunt bukken om
de functie van Heartfield in het
sociaal-politieke en culturele
leven in Europa van de eerste
eeuwhelft te bestuderen. Ook
dat kan interessant zijn, maar
het is allemaal wat wezens
vreemd. Oe beide suppoosten
halen er hun schouder op, ter
wijl je beeld en tekst van Heart
field met weinig moeite zou
kunnen actualiseren.
Wie was Heartfield? Hij
heette eigenlijk Helmut Her-
zfeld, maar verbleef tijdens de
Tweede Wereldoorlog in Enge
land. gevlucht voor Hitier c.s.
Zijn vader was in 1891 al uit
Duitsland vertrokken omdat hij,
wegens godslastering tot gevan
genisstraf veroordeeld werd
Helmut heeft er in zijn leven ook
wat „afgelasterd" Vooral re-
clametechnisch opgeleid op
kunstscholen in München en Be
rlijn en geëngageerd met het po
litieke gebeuren in Duitsland,
heeft hij met het maken van fo
tomontages niet alleen baan
brekend werk verricht op het
gebied van de typografie, maar
ook invloed uitgeoefend op so
ciale leven Een naam als die van
George Grosz, die van grote in
vloed was op zijn leven, is hier
met zijn politieke karikaturen
Zijn leven en werken doet je
wat denken aan de figuur van
Brecht Dezelfde bezetenheid
voor de proletariërs en afkeer
van fascisme Heartfield ge
bruikte het door druktechniek
gestolde beeld en tekst waar
Brecht voor levende beelden, via
het toneel, zorgde Anderzijds
werkte Brecht met in romantiek
verpakte fantasie - geënt op de
realiteit evenwel - terwijl Heart
field de actualiteit zelf (door
middel van persbureaufoto's)
als uitgangspunt nam. Is de
Dada-beweging voor hem inspi
rerend geweest voor het maken
van fotocollages, tekenend is,
dat hij deze beweging al snel los
liet als te vrijblijvend. Zijn
schreeuwende affiches en om
slagen voor de Arbeiter Illus-
tnerte Zeitung, die hij jarenlang
verzorgde, zijn in hun aanklach
ten allesbehalve vrijblijvend.
De catalogus zit interessant in
elkaar Parallel lopen de over
zichten van het sociaal-
politieke-, kunst-culturele le
ven en de feiten uit Heartfields
leven Je ziet de samenhang en
dat is wat waard Hij reageerde
mmiddellijk p de gebeurtenis
sen van iedere dag Wat al te
simpel, vind ik de opmerking
van Hein Reedijk, diedeze goede
cataloog in elkaar stak. dat het
werk van Heartfield één van de
antwoorden is op de vaak ge
stelde vraag of er wel kunst voor
het volk mogelijk is? Wat is
„kunst"; wat is „volk"?
Wat is er te zien op deze ten
toonstelling? Zonder in extenso
op te sommen wat en hoe, de za
len en zaaltjes hangen vol met
170 nummers van zijn fotover
grotingen, boekomslagen,
frontpagina's uit de Arbeiter II-
lustrierte Zeitung, affiches, ori
ginele montages e.d. Een treu
rige geschiedenis, gehekeld, in
een notedop: het Duitse milita
risme, Rood Front, KPD (hij was
er lid van) Hitler, Bismarck,
Staatskerk, Rijksdagbrand Von
Papen, Spanje/Franco, Bas-
Ik wil de kans hebben om in dat
geweldige eenzame landschap
gewoon te verrekken' Ik wil met
to clean als de meeste mensen
door anderen aan mijn eind ge
holpen worden" Dat zei me een
kunstenaar deze week Op het
zelfde moment ben ik druk bezig
om te overleggen wat het beste is
voor een dierbaar familielid
(om in stijl te blijven) verrekken
in eenzaamheid op een flat of
gebruik maken van een van de
talloze voorzieningen die deze
maatschappij aan bejaardente
huizen, verzorgingstehuizen,
verpleegtehuizen, diensteneen-
tra etc etc aanbiedt' Redene
ren, organiseren, rennen van hot
naar haar In dezelfde week lees
je - tussen alle bedrijvigheid
door - het laatste boek van
CORN. VERHOEVEN: DE
RESTEN VAN HET VADER
SCHAP - beschouwingen over
de levensloop - (uitg Ambo
f 17,50) Het conflict staat recht
overeind! „Problemen zijn er
met altijd om opgelost te wor
den Soms lijkt het belangrijker
ze voorlopig alleen maar te stel
len". zegt hij onder andere Het
leven als een vicieuze cirkel'
Corn Verhoeven hoef ik in
deze krant mei meer voor te stel
len Enkele fragmenten in dit
boek stammen in,na. i,
wekelijkse bijdragen, die hij
voor De Stem schreef De titel
van dit nieuwe boek - samenges
teld uit eerder verschenen arti
kelen rond verschillende leven
sfasen - komt dan waarschijn-
het kader van dit boek aan
kracht gewonnen hebben. Het is
trouwens wel interessant te er
varen hoe Verhoeven óók op de
verschillende publieken weet te
schrijven (en hij schrijft er wat
i 's C-.
v -v w> tY 'A- -
lijk ook wel bekend voor Het
vaderschap heeft Corn Verhoe
ven de laatste jaren letterlijk en
figuurlijk bevangen En ik moet
zeggen, dat zijn beschouwingen
daaromtrent voor mij binnen
I*- tr '"V-
af!) In het hoofdstuk „De Lyri
sche meerwaarde haal je er zo
uit wat voor De Stem en wat
voor De Tijd geschreven werd
Ik zeg dit ook ter waarschuwing,
omdat zij, die Verhoeven weke
lijks, met of zonder genoegen, in
deze krant vlot weglezen in dit
boek ook andere kost krijgen
opgediend, die wat meer in
spanning zal vragen
Ik moet zeggen, dat deel 1 van
het boek, waarin hij het sterven
van zijn vader, zijn eigen vader
schap en de daarmee samenhan
gende thema's van de ouder-
kind-relatie, het bejaard wor
den en de wijze waarmee wij
daarmee in deze tijd proberen
om te gaan, mij het meest aan
spreken Ik heb zelden zoiets'
persoonlijks van hem gelezen.
Hij durft zichzelf bloot te geven
en komt met steeds in de verlei
dingen om de problemen te ob
jectiveren De drie andere delen
van het boek, waarin thema's als
idealisme, versobering, emanci
patie, creativiteit, dood en tijd
e.a aan de orde komen, hebben
dat weer veel meer De indruk
die ik dan overhoudt - na lezing
van het hele boek - is Verhoe
ven als een man, die nogal pes
simistisch aankijkt legen detijd,
waarin hij staat Hij heeft kri
tiek die dikwijls ontaardt in een
vorm van intellectueel schelden
(ik denk b v aan zijn school
ervaringen als docent), op alie
mogelijke ontwikkelingen, die
gaande zijn Hij lijkt - behalve
ten aanzien van zijn dochtertje -
over weinig zaken blij te zijn
Persoonlijk kan ik erg ver met
hem meegaan wanneer hij - en
dat is een herhaaldelijk terugke
rend thema - ons activisme he
kelt, waarmee wij het leven te
lijf gaan Wanneer hij over idea
lisme spreekt begrijp ik niet al
leen wat hij bedoelt, maar ben
het zelf roerend met hem eens
(hoewel dat nauwelijks van be
lang is voor dit kranteverhaal
over dit boek). Maar naar mijn
gevoel blijven de bijdragen te
veel alleen - wat de flap van het
boek noemt - een ontmaskering
En zolang de meeste mensen er
nog niet aan willen of kunnen,
dat zij allerpersoonlijkst moeten
kiezen, beslissen en verder moe
ten, zullen zij zich - met hun
„uiteraard" activistische instel
ling-in de kou voelen staan Het
bij-jezelf-stil-kunnen-staan in
beschouwing en verwondering
(een uiterst belangrijk gegeven
in dit boek) is daarbij een toch
wel zeer rationeel gebeuren bij
Verhoeven. Waarschijnlijk zal
Grammofoonplalenmaatschap-
pij Polydor heeft een nieuw la
bel in haar fonds gekregen,
waardoor, de overigens enkele
jaren oude serie SCHWANN
19x10 ook hier onder de aan
dacht kan komen. En terecht; tc
oordelen naar de drie lp's, die we
konden beluisteren. Het gaat
hierbij om een serie van tien pla
ten, die telkens een solo
instrument centraal stellen via
fijne, nauwelijks bekende oude
composities. Piano, orgel en
trompet voeren de boventoon bij
de volgende platen uit deze
reeks.
kensland, om maar enkele the
ma's te noemen.
Onlangs zag ik op de t.v. een
reportage over de invloed van
het communisme in Portugal.
Honderden kindertjes stonden
met gebalde vuisten omhoog. In
1927 gaf de KPD Berlijn een
brochure uit; „Dertien jaar
moord" Heartfield monteerde
daarvoor een foto van een vuist
met een foto van de nationale
bijeenkomst van de Bond van
Rode Frontstrijders in '27. De
montage - te zien - had tot ge
volg dat de opgeheven vuist tot
groet werd van de Duitse en la
ter ook veel buitenlandse com
munisten Zo zie je maar weer:
Heartfield leeft nog!
HENK EGBERS
hij dit een modieuze reactie vin
den?
In het „titel-deel" rekent Ver
hoeven hardhandig af met een
aantal kerkse tradities, hij voelt
zich verneukt Over het vader
schap - in deze Nederlandse (dat
mag er wel bij) samenleving af
getuigd geeft hij een aantal
wezenlijke gedachten mee, die
doorstoten naar een mogelijke
nieuwe kern Misschien heeft
het te maken met mezelf, dat ik
dit het interessantste deel van
het boek vind, maar ik veron
derstel dat ik daarin met uniek
ben Ik ben verder in de verlei
ding om een aantal citaten uit de
andere bijdragen aan te halen,
maar dat doe ik niet: je trekt dan
de zaken uit hun verband ter-
wille van het „lekkere" verhaal
voor de krant Het enige wat ik
er nog aan toe wil voegen zij.die
de stukken van Verhoeven in
deze krant graag lezen, moeten
dit boek zeker aanschaffen, ook
al heb ik misschien enkele nega
tieve geluiden laten horen,
stigma's als „conservatief" en
„rechts" heb ik daarbij evenwel
bewust vermeden, ook al kreeg
ik soms daartoe de neiging.
eindredactie
henk egbers
J Haydn
DAS KLAVIER MEISTER
HAFT GESPIELT - Hoffmeis-
tcr: Concert in D op 24 voor
piano en orkest; Haydn: Concert
in F, Hoboken XVIII/3 voor
piano en orkest. Wilhelm Neu-
haus. resp. Heinz Schrötter met
het Keuls Kamerorkest o.l.v.
Helmut Müller-Brühl (Schwann
VMS 817)
Wie zijn verzameling pianop-
latcn eens buiten de platgetre
den paden wil aanvullen en toch
in het klassieke genre wil blijven
doet een uitstekende keuze met
de Schwann-plaat VMS 817,
waarop concerten van Haydn en
Iloffmeister zijn vastgelegd.
Van Haydn het vrijwel nooit ge
speelde tweede concert in F,
hoewel een jeugdwerk verras
send oorspronkelijk en krachtig.
De solist, Heinz Schröter, geeft
er een parelende uitvoering van,
met een opmerkelijk fijn tou
cher. De andere kant is in zo
verre nog interessanter omdat
Haydns tijdgenoot Anton Hof-
fmeister in vergetelheid is ge
raakt. Ten onrechte naar dit
pianoconcert in D te oordelen,
dat heel duidelijk een brug slaat
tussen Bach en Beethoven met
vooral in het laatste deel een
sterk Mozartiaans idioom. Wil
helm Neuhaus laat het door een
wat weemoedige toon geken
merkte concert alle recht we
dervaren. De begeleiding is in
beide gevallen in handen van het
Keuls kamerorkest onder lei
ding van Helmut Müller-Brühl,
dat veel minder „Duits" speelt
dan de naam van de dirigent
doet vermoeden.
(J.B.)
DIE ORGEL MEISTERHAFT
GESPIELT - Johan Baptist
Vanhal; Concerto F-dur voor
orgel en strijkers: Antonio Sa-
lieri: Concerto C-dur voor orgel
en orkest en Carl Heinrich
Graun: Concerto F-dur voor or
gel en Strijkers. Franz Hasel-
böck, orgel en de Capella Aca
demica Wien o.l.v. Ernst Hin-
rciner (Schwann VMS 816)
Behalve de Grauns zullen de
namen van Salieri en Vanhal
nauwelijks iemand iets zeggen.
Toch was b.v. een Salieri leer
meester van befaamden als Be
ethoven, Schubert, Liszt, Hum-
mei, Mozart speelde bij het leven
van Vanhal byv. zijn vioolcon
cert. In de I8e eeuw zijn de drie
genoemde componisten dus al
lesbehalve onbeduidende mu
sici geweest. Dat zijn hun com
posities op deze plaat ook niet.
De gespeelde werken hebben
alle stijlkenmerken van deze pe
riode en een Vanhal leunt wat
tegen Mozart aan, toch hebben
zij iets verfrissends. Daaraan is
ook de uitvoering niet vreemd.
De zeer geacheveerd spelend
Haselböck beschikte daarbij
over een kristallen huisorgcltje
uit 1782 (Johan Henke) dat in
bezit is van de Weense prof. Jo
seph Martin. Dat klinkt ontzet
tend fijn, te meer omdat zijn
puntige speelwijze ook bij de
strijkers te horen is. Voor lief
hebbers van orgelmuziek zal
deze plaat een originele aan
winst betekenen.
(H.E.)
DIE TROMPETE uEISTKR-
1IAFT GESPIELT - Giuseppe
Torelli, concerto in F-dur:
Telemann. Concert voor trom
pet, viool en strijkers in C-dur
en sonata a 7 voor trompet en
strijkers; Vejvanovsky - sonata
a 7 in F-dur (Schwan VMS 814)
De trompet komt er in de serie
bijzonder goed vanaf: zowel de
keuze van de uitgevoerde wer
ken als die van de uitvoerenden
getuigt van dourdachtheid. Men
heeft niet gezocht naar een vir
tuoos als solist, maar naar een
musicus, die zijn technische ca
paciteiten in dienst stelt van zijn
artisticiteit. Wat het repertoire
betreft is weliswaar gezocht
naar minder bekende werken,
maar men heeft niet de fout be
gaan. zoals die wel eens wordt
gemaakt, 0111 werken op te dui
ken die met recht en reden on
bekend zijn. Het zijn allemaal
werken van zeventiende eeuwsc
componisten: Giuseppe Torelli,
Georg Philip Telemann (met
o.m. een prachtig concert voor
trompet, viool en strijkers) en
Pavel Josef Vejvanovsky, een
Tsjechisch militair trompettist,
die veel voor zijn instrument
heeft geschreven. Helmut
Schneidewind als solist en het
Keuls Kamerorkest onder Hel
mut Müller-Brühl voeren^ deze
werken vlekkeloos en geïnspi
reerd uit. In het werk van Vej
vanovsky spelen de Musici Pra-
genscs.
(LZ.)
VOOR MARNIX GIJSEN heet
een 64 pagina's tellend boekje,
dat in het najaar'74 door de uit
gevers Nijgh Van Ditmar en
Meulenhoff werd uitgegeven hij
zijn 75e verjaardag, maar dat
eerst veel later op mijn tafel te
recht kwam. Behalve 50 ge
nummerde dure exemplaren is
er een goedkopere handelsedi
tie. De frontpagina wordt ge
sierd met een reproduktie van
een portret van Gijscn, getekend
door Paul Citroen. Het is een ge
legenheidsgeschrift, maar het
bevat toch wel een aantal aar
dige gedachten over leven en
werk van Gijsen. Mare C.allc
schrijft over „Marnix Gijsen
tussen spel en pijn". Hij zegt
o.a.: „Een belangrijke uitweg
heeft Marnix Gijscn telkens
weer gevonden in de „geeste
lijke superioriteit". Garmt Stui
veling heeft het over „De ironie
van huis en wereld" en schrijft
o.a. dat „de ironie van Gijsen
samenhangt met zijn leven
shouding van sceptisch stoïcis
me" en dan - toch wel goed om je
dat te beseffen - „ironie is nooit
aangeboren, altijd een verwor
ven eigenschap. Kinderen zijn
soms grappig, soms zelfs geestig,
nooit ironisch". „Marnix Gijsen
en het schrijverschap" is het on
derwerp van Pierre Dubois, die
o.a. stelt, dat „het anekdotische
te gemakkelijk exemplarisch is
om niet in sommige gevallen in
het anekdotische te blijven ste
ken. In die gevallen blijft de ver
troebelende dubbelzinnigheid
achterwege". Tenslotte zet
Willy Devos hoven zijn verhaal:
„Marnix Gijsen weer thuis;
1964-1974", waarin hij de wis
selvallige kritieken op Gijscns
jongste werken noemt en Gij-
sens uitspraak aanhaalt: „Ik ben
een babbelzieke oude dwaas, die
vijftig jaar van zijn leven wil te
rugblikken en die over zichzelf
handelt, omdat hij dit onder
werp het beste kent".
„18 uk, dat je je vergist
hebt; de komeet Kohoutek was
niet met het blote oog op aarde
te zien", zo luidt een postscrip
tum van een brief van de Ham-
burgse Sterrenwacht en onder
tekend door Lubos Kohoutek.
Deze brief plaatst WERNER
VERSTRAETEN aan het begin
van zijn Rook- en traangassig-
nalen: KOHOUTEK. Geïllus
treerd met niet zoveel zeg
gende - tekeningen van Grig-
nurd en Naja, biedt uitgeverij
Nijgh Van Ditmar dit hoekje
voor 11 aan. Verstraeten zegt
in een inleiding: ik heb Kohou
tek wèl gezien. Het ligt eraan
wat je onder „zien" verstaat. Of
is dit science-fiction? Of het ge
amuseerd kijken naar licht in de
wachtkamer (Leefkamer)?
vraagt hij zich af. Hoe het ook
zij, voor de Antwerpenaar Ver
straeten was het verschijnsel
aanleiding tol een aantal asso
ciatieve poëtische gedachten,
waarvan je nog maar moet af
wachten of de lezer dezelfde as
sociaties krijgt. B.v. „Kohoutek
komt met Nieuwjaar/ En is een
steen/. Een steen van god/niet
s/en alles./Een steen des aan
stoots". Kohoutek wordt de ko
meet, die in zijn staart een aan
tal gevoelens van ongenoegen
over het ondermaans bestaan
van Verstraeten krijgt meege
voerd, Het tweede deel van het,
niet onaardig uitgegeven boek,
bevat dan ook een aantal ge
dichten uit zijn jaren '68-'72 on
der de titel „Tocht door het On
genoegen". Goede reis!
