SALJOET VOOR 'T EERST TEN VOETEN UIT
NIEUWE BEWONERS OP KOMST?
vrii
Uit"
Honderd kuub
,,Open keuken
Opklapbedden
door H. W. FILARSKI
doof CONSTANT ORBAAN
door JAN EDINK
m
s m m m
a a o
i a a
a a a a
n a a a s
n a a o b
p a
Soyoez- IV
gemeubileerd
ruimtehuis
Sinds enkele weken staat er
een compleet ingerichte woning
leeg. Maar de kans dat krakers
zich er meester van zullen ma
ken is uiterst klein: De woning is
de Russische Saljoet-4, die op
een hoogte van zo'n 300 kilome
ter boven onze hoofden draait.
Elk anderhalf uur maakt hij een
rondje om de aarde.
Op 9 februari jongstleden
zweefden de kosmonauten
Alexei Goebarjef en Georgi
Gretsjko door de nauwe uitgang
van hun Saljoet hun Sojoez-
ruimtetaxi binnen, nadat zij
eerder films, laboratorium
monsters en wetenschappelijke
logboeken naar hun transport
schip hadden overgebracht. Zij
sloten het luik van de Saljoet,
vervolgens het luik in hun eigen
ruimteschip, ontkoppelden de
Sojoez en keerden daarmee te
rug naar de aarde.
Zoals het keurige kosmonau
ten betaamt hadden zij kort voor
hun vertrek de Saljoet nog een
flinke stofzuigbeurt gegeven. Ze
gebruikten daarvoor een ge
wone stofzuiger van het toepas
selijke merk „Rakjeta" (raket),
die elke Rus in de winkel op de
hoek kan kopen.
Die stofzuigbeurt wijst er al
op dat er nieuwe bewoners ver
wacht worden om de „volledig
gemeubileerde woning" over te
nemen. Kosmonaut Alexei
Leonov, de man die in juli aan
staande zijn Sojoez moet vast
maken aan een Amerikaanse
Apollo, heeft laten doorscheme
ren dat zo iets inderdaad zou
kunnen gebeuren, „als de resul
taten van de vlucht van Goebar-
jev en Gretsjko verwerkt zijn".
Goebarjev en Gretsjko bleven
dertig dagen aan boord van
Saljoet-4 om er aarde en heelal
te bestuderen. Misschien zal een
volgende bemande vlucht nóg
langer duren. De Saljoet is er
volledig op berekend.
Komend uit de Sojoez zweven
de bewoners van de Saljoet de
overstapafdeling binnen, die
min of meer als „hall" fungeert.
Hier bevindt zich, naast weten
schappelijke instrumenten de
stofzuiger zolang hij niet wordt
gebruikt. In geval van nood -
bijvoorbeeld als er een lek
mocht optreden in het station,
waardoor de lucht kan ontsnap
pen - kan de overstapafdeling
hermetisch worden afgesloten
van de rest van het station.
Via het normaal openstaande
luik komen we in het smalle deel
van de T-vormige woonkamer
annex werkruimte. Meteen
vooraan vinden we een instru
mentenpaneel met daarachter
twee stoelen. Van hieruit wor
den alle systemen van de Saljoet
gecontroleerd en wordt het
ruimtestation bestuurd. Dat be
sturen beperkt zich tot zo nu en
dan een baanwijziging of een
verandering van de stand van
het ruimtestation ten opzichte
van de aarde. Normaal houdt
het station zich zelf stabiel. De
zelfde automatische piloot zorgt
ervoor dat de grote zonnepane
len voortdurend op de zon ge
richt blijven, ongeacht de stand
van het ruimtestation, om zoveel
mogelijk zonlicht op te vangen.
Dat licht wordt, zoals in de be
lichtingsmeter van een fototoe
stel, omgezet in elektriciteit
voor de boordapparatuur. Ach
ter de twee stoelen voor com
mandant en boordingenieur be
vindt zich de „open keuken".
Hier staat een tafel met inge
bouwde klapstoeltjes. Aan de
tafel zit een bolvormige „geiser"
met twee waterslangen, die zo
wel koud als warm water fcan
leveren. Vanwege de hygiéne
heeft elke kosmonaut zijn eigen
slang plus mondstuk.
Het gebruik van water is hier
uit den boze: het gewichtloze
water zou direkt de cabine in-
zweven en bij het geringste con
tact met welk voorwerp dan ook
in honderden kleine waterbolle
tjes uiteenspatten, zodat er een
Vervelende mist zou ontstaan.
Naast de tafel bevindt zich een
wandkast met proviand. In die
kast zitten ook twee „flesse-
warmers" waarmee soep (de
voortreffelijk Russische borsj)
en koffie kunnen worden opge
warmd tot 70 graden.
Tot nu toe wisten maar zeer weinig mensen in het
westen hoe het Russische ruimtestation Saljoet, dat nog
regelmatig als een vrij heldere ster over ons land komt,
er precies uitziet. Zelfs in de Russische pers werd geen
enkele duidelijke afbeelding van het station als geheel
afgedrukt. Bijstaande tekening, gemaakt door onze
ruimtevaartmedewerker Piet Smolders, is de eerste ge-
VERKLARING DER
CIJFERS
1. Zoekantenne
rendez-vousoperaties.
2. Antenne radioteleme-
triesysteem. Zendt
gegevens over wer
king apparatuur en
experimenten naar de
aarde.
3. Ringvormige
telemetrie-antenne.
4. Navigatie-antenne,
gebruikt gedurende
rendez-vous.
5. Patrijspoort in werk
ruimte Sojoez.
6. Zoekantenne Saljoet.
7. Telemetrie-antenne
Saljoet.
8. Navigatie-antenne
gebruikt gedurende
rendez-vous.
9. Eerste paneel met
zonnecellen. Zorgt
voor elektrische
energie.
10. Stofzuiger, merk
„Rakjeta".
11. Instrumentenpaneel
in overstapruimte
Saljoet.
12. Opklapbaar luik tus
sen overstapruimte
en werkruimte.
13. Centrale controle- en
besturingspos t.
14. Controlepaneel le
vensvoorzieningen
(luchtdruk, vochtig
heid, samenstelling
atmosfeer in Saljoet).
15. Luchtverversingsapp.
Direct achter de eettafel be
gint de „medische hoek". Juist
voor het punt waar de werk
ruimte aanzienlijk breder wordt
staat een draaistoel voor me
disch onderzoek. Zo'n stoel, te
vinden bij elke neus-, keel- en
oorarts, wordt gebruikt om de
gedragingen van de evenwicht
sorganen in het inwendige oor
na te gaan. In het brede deel van
de werkruimte staat nog een be
langrijk medisch instrumeht:
een fiets-ergometer. Niet alleen
kan op deze hometrainer heel
goed de conditie van dekosmo-
naut worden bepaald, maar te
vens is deze ruimtefiets heel be-
Onze ruimtevaartmedewerker in gesprek met Leonev.
langriik voor het op peil houden
van de lichamelijke conditie.
Voor hetzelfde doel dient een lo
pende band, waarop de kosmo
nauten dagelijks een wandelin
getje maken Om de zwaarte
kracht na te bootsen wordt de
man daarbij met trekveren aan
de vloer verankerd.
Het achterste deel van de
Saljoet-werkruimte wordt gro
tendeels ingenomen door een
flinke toeter, die op het eerste
gezicht aan een moderne open
haard doet denken. Dit schoor
steenachtige omhulsel herbergt
op,
monauten de zon bestuderen.
Links en recht boven in de werk
ruimte bevinden zich twee op
klapbedden, waarop de kosmo
nauten zich kunnen vastriemen.
Zouden ze dat niet doen, dan
zouden ze al slapend, voortges
tuwd door hun eigen adem,
wegdrijven.
Helemaal achter in de werk
ruimte, achter een gordijn dat
dichtgeschoven kan worden,
vinden we de toiletruimte. In dit
onmisbare kamertje bevinden
zich twee dingen die men het
best zou kunnen omschrijven als
„kosmische ondersteek met af-
zuiginrichting". Het enige wat
de bewoners van het ruimtehuis
moeten missen is een badkamer.
In plaats daarvan gebruiken zij
vochtig verpakte washandjes.
Verder is het er allemaal: een
scheerapparaat met aange
bouwd stofzuigert) e, een
schaakbord met magnetische
stukken (gewone stukken zou
den wegzweven), ondergoed,
schone sokken, boeken, een
bandrecorder met favoriete mu
ziek, handdoeken en eetbare
tandpasta. Zou zo'n welvoor
zien huis lang leeg blijven staan?
Het valt te betwijfelen.
PIET SMOLDERS
detailleerde tekening van de Saljoet-4. Zij is gebaseerd
op Russisch fotomateriaal, Russische artikelen in kran
ten en vakbladen en een uitvoerige discussie met eerste
ruimtewandelaar Alexei Leonov, die onlangs in Am
sterdam was. Leonov is tevens commandant van de
Sojoez die in juli aanstaande moet vastmaken aan een
Amerikaanse Apollo.
16. Kosmonaut aan be
sturingspaneel.
17. Elektromotor die
zonnepaneel kan la
ten draaien. Wordt
automatisch gere
geld. Zonnepanelen
vangen steeds maxi
mum aan zonlicht.
18. Telemetrie-antenne.
19. Tweede zonnepaneel.
20. Twee draaibare spots
voor verlichting.
21. Handgreep voor ge
wichtloze kosmonau
ten.
22. Provisiekast, inclu
sief opwarminrich-
ting en apotheek.
23. Controlepaneel.
24. Tafel met uitklapbare
zitjes.
25. Ballon met warm en
koud water en twee
slangen.
26. Stoel boordingenieur.
27. Rooster afzuiginrich-
ting ventilatiesys
teem.
28. Draaistoel voor me
disch onderzoek.
29. Fiets-ergometer.
30. Container met biolo
gisch experimen
teermateriaal.
31. Opklapbed (Ook een
aan andere zijde).
32. Klemband en hand
rail waarmee kosmo
naut zich vast kan
houden.
33. Boordingenieur kijkt
door vizier zonnetele-
scoop OST-1.
34. Besturingspaneel
zonnetelescoop.
35. Kegelvormig omhul
sel, waarbinnen zon
netelescoop in va
cuum.
36. Voetsteun.
37. Lopende band voor
oefeningen.
38. Elastische koorden
voor oefening.
39. Twee handtoiletten.
40. Afvaltrommels. Kun
nen via sluis in de
ruimte worden gesto
ten.
41. „Filin"-instrument
voor waarneming
röntgenstralen van
sterren.
42. Flitslicht.
43. Stuurraketjes op mo
torsectie.
44. Zoekantenne.
45. Brandstoftanks.
46. Motorsectie met mo
toren voor baanwij
ziging en standrege
ling.
47. Afstootbare capsule
die op band verza
melde vluchtgege-
vens bevat („Black
Box"). Keert bij einde
vlucht terug naar
aarde.
48. Zoekantenne Saljoet.
49. Werkruimte Saljoet.
Diameter hier 4,15
meter.
50. Telemetrie-antenne.
51. Derde zonnepaneel.
52. Apparatuur voor
waarnemen en foto
graferen van aarde.
53. Warmte-radiator op
werkruimte. Diame
ter hier 2,9 meter.
Radiator straalt teveel
aan warmte uit in de
ruimte.
54. Bakenlicht. Gebruikt
bij rendez-vous en
koppeling.
55. Overstapafdeling
Saljoet.
56. Navigatie-instrument.
57. Naderingsantenne.
58. Zoekantenne.
59. Koppelring Sojoez-
Saljoet.
60. Patrijspoort werk
ruimte Sojoez.
61. Werkruimte Sojoez.
62. Toegangsluik Sojoez.
63. Bakenlicht.
64. Optisch vizier kos
monauten, gebruikt
bij koppeling.
65. Antenne radioteleme-
triesysteem. Zie 2.
66. Sensor oriënterings
systeem.
67. Stuur- en voortstu
wingsmotoren So
joez.
NEDERLANDSE KAMPIOENEN
WISKUNDELERAAR Jaap Kokkes (A'dam) en
Hoofdinspecteur van het Schriftelijk Onderwijs mr.
Kees Kaiser (Utrecht) zijn landskampioenen gewor
den door een zege in de MK-parencompetitie. Twee
weekeinde waren er voor nodig waarin 26 x 8
partijen door de 14 concurrenten moesten worden
gespeeld. Het was de laatste speeldag in hotel
Gooiland te Hilversum verschrikkelijk druk: niet
alleen begint bridge steeds méér kijkspel te worden,
opvallend is ook het aantal jongere mensen dat
men onder de nieuwsgierigen waarneemt.
Een uitstekend spel van KokkesKaiser (OW)
leverden zij in de slotfase tegen grote concurrenten,
de Utrechters v. AarstMeijer (tenslotte 4e).
Spelleider
3 SA!
Tafel
10 4
b A H B 10 8
8 6 5
10 6 4
B 9 2
O V 4
10 9 4 2
H8 5 3
West gever, niemand kwetsbaar. West opende
één SA NZ pasten en Kokkes bood drie SA
(let daar eens op: een érg goed bod!).
Noord startte met harten zeven, op tafel (oost)
de tien en zuid maakte harten V.
In slag 2 ruiten twee uit zuid, in west genomen
met ruiten A noord speelde ruiten V bij, aan
gevende dat hij vrijwel zeker ook ruiten B heeft.
Nu werden yier hartenslagen door OW gemaakt.
Noord bleek nog driemaal te moeten bekennen (hij
was dus van viermaal de negen gestart.
Op de 3e harten deed zuid klaver drie weg, west
ruiten zeven. Op de vierde harten ruimde zuid
klaver vijf op en west schoppen zes.
Toen werd de vijde harten gespeeld wat doet
u weg in zuid??
U moet het natuurlijk zélf uit proberen te dok
teren en daarbij hebt u helaas weinig hoevast aan
partner noord, want die heeft alsmaar hartentjes
moeten bijlopen. Wanneer u de goede oplossing
vond is dat heel mooi. Als u 'm niet vond, bewijst
het slechts hoe lastig het is tegen meesterklassers
te spelen die bovendien een slimme biedmethode
hanteren.
Ik zal u hier de westhand in een soort code be
schrijven: dan kunt u niet zó gemakkelijk spieken!
In de laatste zwarte kleur had west „het kleine
echtpaar" (le petit marriage, zeggen de Fransen)
derde, in harten weet u al, in ruiten ook een drie
tal met de twee hoogste kaarten aan kop en de
rest (tel ze zelf maar!) in schoppen met 8 VH
aan kop. Zuid ruimde een schoppentje op. Fout.
DE JOEGOSLAVISCHE grootmeester Svetozar
Gligoric is de bekendste en succesrijkste speler van
zijn land. Sedert de tweede wereldoorlog draait hij
mee op topniveau, altijd bescheiden en goedgehu
meurd. In het algelopen Hoogoventoernooi viel
Gligoric, zoals te verwachten was, in de prijzen
(gedeelde vijfde) en onderstaande partij laat een
voor hem karakteristieke overwinning zien.
Wit: H. Ree. Zwart: S. Gligoric.
Konings-indische verdediging.
1. d2d4, Pg8f6: 2. c2c4, g7g6; 3. Pbl—c3,
Lf8g7; 4. e2e4, d7d6; 5. Pglf3, 00: 6.
Lfl—e2, e7e5; 7. 0—0, Pb8c6; 8. d4—d5, Pc6e7:
9. pf3d2, e7c5: (Alvorens op de rechtervleugel
tot actie over te gaan vertraagt zwart eerst zoveel
mogelijk de geijkte actie van wit op de linkervleu
gel. Gligoric is trouwens een van de allerbeste ken
ners van het Koningsindisch.) 10. Tal—bl, Pf6e8;
II. b2b4, b7b6: 12. a2a4, f7f5 13. a4a5,
Kg8h8. (Om plaats te maken voor Pe7. Hier kan
natuurlijk ook direct Pf6 worden gespeeld zie
16e zet maar het heeft ook voordelen om eerst
te zien, wat de tegenstander van plan is.) 14.
Ddl—a4, Lc8—d7; 15. Da4—a3. Pe7—gS; 16. Le2—dl,
Pe8f6: 17. Lfla4, Lg7h6! (Dwingt wit tot een
„verkiaring" want er dreigt Lxd2, Lxd2, Pxe4).
18. b4xc5, b6xc5: 19. La4xd7, Dd8xd7; 20. e4xf5,
g6xf5; 21. Da3b3, a7a6 22. Pd2f3? (Goed was
Db7 maar wit hoopt na loperruil met zijn paard
via g5 naar e6 te kunnen gaan. Door de tekstzet
krijgt zwart de gelegenheid, het soort aanval te
ensceneren, waar het Konings-indisch zo bekend
om is.), f5—f4! 23. Db3—c2 (Wit zal hebben ge
meend, veld e4 stevig in handen te krijgen maar
dat blijkt een illusie. Zou hij een paard naar e4
spelen dan wordt dit geruild en Pg8 staat gereed
om Pf6 meteen te vervangen.), Tf8f7; 24. Tblb6?
(In plaats van deze verloren zet had wit zich aan
de verdediging moeten wijden, bijv. met Pd2 en f3.),
Tf7g7. (Dreigt Dh3 maar ook Txg2 I, Kg4+,
Khl, Dxf3-i-, Kgl, Pe7 en Tg8+ met winnende
aanval. Daarom dekt wit nu het paard:) 25. Dc2dS,
Dd7—h3; 26. gZ—g3. (Na Pel wint Txg2+2!, Pxg2,
Dxd3.), Ta8e8! (Dreigt e4 zie aantekening bij
de 23e zet). 27. Pc3e4, Pf6xe4; 28. Dd3xe4, Pg8f6;
29. De4e2, e5—e4! 30. Lelb2. (Wit is strategisch
overspeeld en hoopt nog, in troebel water te kun
nen vissen. Op Pel komt f3, bijv. Pxf3, Lxcl, Txcl,
Pg4! enz.) e4xf3; 31. De2xf3, Pf6—g4; 32. Df3—g2,
Dh3h5! 33. Tb6xd6. (Geen verlichting van de
aanvalsdruk betekent Lxg7+, Lxg7, zoals gemak
kelijk valt in te zien.), f4—f3! 34. Dg2—hl, Kh8—g8;
35. h2h3. (Wit is verloren en de manier waarop
Gligoric dit duidelijk maakt is niet alleen de
kortste maar ook de elegantste).
in een oogwenk.) 38. Kf2xg3, Dh5—g5+; 39. Kg3xf3,
Te2e3+; 40. Kf3f2, Dg5g3 mat. Ree verkeer
de hier In een vreselijke tijdnood; anders had hij
het tevoren wel opgegeven.
35 Pg4xf2» 36. Td6xh6. (Tot mat leidt ook
Kxf2, Te2+ of Txf2, Tel+). Tg7xg3 37. Kglxf2,
Te8e2+! (Dit soort matcombinaties ziet Gligoric
V
Voor Boezlnsky was het toen niet moeilijk meer
want er volgde 33x24 (14—20) 25x14 (9x29) 42—38!
(2934) (Ook (39) helpt niet want dan volgt
eveneens 39—33 (9—14) 33x24 (14—20) 49—44
(20x29) 4439 met dezelfde precaire situatie). Na
29—34 volgde 39—33 (34x25) 3329 (23x34) 2721
(16x27) 32x14. Wit heeft nu een schijf gewonnen en
na een 15-tal zetten eveneens de partij.
Hans Jansen speelde tegen de Tsjech Miroslav
Stanek een zeer goede partij en wist hem door een
kettingstelling na 25 zetten in een verloren positie
te manoeuvreren.
DE 17-JARIGE Rus Edward Boezinsky uit Mos
kou kan evenals Hans Jansen uit Emmen tevreden
zijn met zijn prestaties ln de strijd om de Jeugd-
wereldtitel. Met vijf winstpartijen en vier remises
kwamen betden op 14-punten uit 9 partijen wat
een uitstekend resultaat genoemd mag worden.
Alleen Bernard Roblllard wist door zes partijen
te winnen deze prestaties te overtreffen en de
jeugdtitel te bemachtigen.
Voor Edward Boezinsky is er nog een kans om in
december opnieuw een poging te doen de jeugd-
wereldtitel te veroveren, Hans Jansen moet echter
in de toekomst wegens overschrijding van de
18-jarlge leeftijd proberen bij de senioren successen
te boeken. Van beide jeugdspelers laten wij een
fragment uit dit jeugdwereldkampioenschap zien
en tevens het eindspel van de partij waarin ze te
genover elkaar zaten.
Ferdinand Leter uit Paramaribo kwam met zwart
wat ln moeilijkheden en speelde ln de navolgende
stand 2429?
Toen Stanek hier vervolgde met (1520 of?)
kwam prompt het antwoord: 2823! (19x28) 32x23
(18x29) 27x18 (12x23) 35—30 (24x35) 33x13 (8x19)
en na 20 zetten had wit er 2 punten bij.
Hans Jansen ving de aanval van Edward Boezinsky
uitstekend op en na 50 zetten kwam het volgende
eindspel
Boezinsky met wit aan zet probeerde hier nog
23—19! (13x24) 40—35 (12—17) 22x11 (16x7) 36—31
(7—12!) 31—27 (12—18) 27x16 (18—22) 34—29 (24x33)
32—28 (22—27) 28x39 (27—31) 37—32 (31—36)
16—11 (36—41) 11—6. Remise.
