MINISTER RUZIE
VRIJE BOEKHANDEL BEVORDERT „LINKS LEZEN"
KLEURRIJK HEIMWEE
DE MENS ALS DIER, DAT PRATEND VEEL VERBERGT
Vul
uit"
provinciale orkesten op de helling gezet
xpositie
ota bene
orm
ijdschrift
ik- leesboek van engelse grootmoeder
oek
INTI IUimani, Chileense fol
kloristische zanggroep komt
onder auspiciën van Sjaloom
naar ons land; o.a. 27 maart in
Eindhoven en 29 maart in Den
Haag. Sjaloom brengt eind
maart ook twee lp's uit met Chi
leense muziek.
VERLEDEN en heden van
Wenen (o.a. Jugendstil-stukken,
films) van 15 maart tot 14 april
in Van Gogh-museum Amster
dam
AN die Musik heet de tweede
produktie (na Dracula), die de
Children of the Night op 22
maart in première brengen te
Rotterdam (20.15 uur. Piccolo
theater, toegang gratis). Stuk
over moord op joden in tweede
wereldoorlog.
MIA van Gijzel uit Putte expo
seert van 15 maart tot en met 1
april bij Hamdorff te Laren. In
leider op de vernissage is oud
staatssecretaris van Onderwijs
Kunsten en Wetenschappen,
voorzitter van de culturele raad I
van de provincie Noord-
Brabant en burgemeester van
Bergen op Zoom drs.L.J.M. van
de Laar.
MULTATULI-museum is nu
te bezoeken in het geboortehuis
van Eduard Douwes Dekker,
Korsjespoortsteeg 20, Amster
dam. Boeken, meubels, persoon
lijke eigendommen en hand
schriften van de schrijver.
KEES Verwey heeft vanaf
vandaag tot 31 maart een expo
sitie in ae Van Reekum galerij te
Apeldoorn.
JAAP Kraanen, Rotterdam
graficus, in '73 overleden, wordt
onder uw aandacht gebracht
met tentoonstelling in museum
Boymans-van Beuningen; tot 31
maart.
TOPCONCOURS van de KNF
vandaag in Arnhem. Onder de
deelnemers o.a. harmonieën uit
Deurne, Beek en Donk, Goeder
eede, Klaaswaal.
INA Boudier-Bakkers 100e
geboortedag wordt op 15 april
herdacht in Vianen, waar haar
man directeur van het postka
noor was. Er komt een plaquette
in het postkantoor, Stuiveling
spreekt en er is een expositie.
NEDERLANDS Studenten
orkest houdt tournee in april. De
zuidelijke provincies staan niet
op het programma.
SCHILDERINGEN uit het
oude China uit de collectie van
Earl Morse in New York, zijn
van 8 maart tot 12 mei te zien in
Haags Gemeentemuseum.
SPOKEN van Ibsen, première
door Globe op 10 maart in Oss.
Regie Ton Lutz. Spelers: Ann
Hasekamp, Johan Ooms, Ton
Lutz, Dick Scheffer en Edda Ba-
rends.
„Ik zit in een structuur gevan
gen, zo dat je via prijzen in de
aandacht komt. Als kunstenaar
heb je niet zoveel kansen om aan
de weg te timmeren. Principieel
zou ik niet zo graag aan concur
rerende prijsvragen meedoen.
Maar nu vind ik het toch wel
fijn, dat ik voor het eerst ook als
tekenaar gewaardeerd ben. Tot
nu toe werd ik alleen als beeld
houwer gekend". Dick Fluits-
ma, de uit Nijmegen afkomstige
beeldend kunstenaar in Breda,
heeft de Billiton-Van der Rijn-
prijs" gekregen; prijs voor jonge
kunstenaars. De jury bestond
uit P. Clement, J. Leering,
L. Mees, J. van Toorn en
J. Visser. Er waren 400 inzen
dingen. „Het oordeel van zo'n
jury is natuurlijk betrekkelijk",
zegt Dick Fluitsma. „Ze hebben
zo hun eigen smaak. Het prettige
is evenwel, dat deze toch wel
competente juryleden, onaf
hankelijk van elkaar, unaniem
in hun oordeel waren". Zijn be
kroonde tekening „Metal mee
ting" is met een deel van de an
dere inzendingen tot 21 maart te
zien op een expositie in het
Haagse Congresgebouw.
De jury spreekt In haar rap
port de waardering uit voor „de
gevoeligheid van het hand
schrift in de bekroonde teke
ning, alsook voor de wijze
waarop het vlak van de tekening
tot leven gebracht werd". Het
thema van de prijsvraag was
Theatrum Metallicum, of met
andere woorden: de functie van
metaal in onze samenleving; van
het ijzer in do spinazie tot de
vork, waarmee je het eet of de
hijskraan, die om het eten een
huis zet. Nu is Dick Fluitsma, als
beeldhouwer, dagelijks geobse
deerd door dit materiaal; en dan
met name voor metalen voor
werpen, die jeergens vindt, vaak
op puin- en afvalhopen. De
meeste mensen noemen dat
schroot; in de kunstwereld
spreekt men van objet trouvé,
junk-art e.d. Zijn tuin ligt vol
grote kromme ijzeren balken; in
zijn kamer staat een verwrongen
speelgoed-autootje of een ver
roeste ring (voor sport) op een
voetstukje. Dingen, die voor
„normale" mensen waardeloos
afval zijn geworden.
Voor Dick Fluitsma zij n ze een
nieuw eigen leven gaan leiden;
door hun vormveranderingen,
door de nieuwe huid, die ze kre
gen door het gebruik (stuk men
selijke geschiedenis) en onder
weersinvloeden. Zonder ze we
zenlijk te veranderen combi
neert en last hij deze aaneen. Hij
ervaart er andere, nieuwe ele
menten in, die voorbij het nut
tigheidseffect (wat kun je ermee
DOEN?) liggen, maar een gevoe
ligheid veronderstellen, die in
een rationele consumptiemaat
schappij nauwelijks meer aan de
orde is.
Dick: „Meestal zien de men
sen het niet. Ik verbeeld me, dat
ik met deze objecten de mensen
ook gevoeliger kan maken; dat
het overkomt, doorwerkt.
Langdurig proces. Hoop, dat het
doorwerkt in hun dagelijks le
ven, al was het bv. maar, dat een
deur niet meer zo hard wordt
dichtgegooid. Het beeld is zo
geen doel meer op zichzelf, maar
een randverschijnsel. Een kun
stenaar functioneert meestal
aan de rand van de maatschap
pij. Het heeft zijn voordelen; je
kunt vrij onderzoeken, zonder
dat verantwoording nodig is. Ik
vind het griezelig om populair te
zijn; in de grauwe middelmaat
van de Tros-zondagavondkwis
terecht te komen.
Doordat we, Marijke en ik, al
lebei halve dagen werken zij
's morgens als logopediste in
een ziekenhuis, terwijl ik voor
Catootje, huis en eten zorg -
redden we het. Ik zou evenwel
best voor minimumloon bij de
gemeente willen werken om
datgene wat ik in het klein doe
grootschalig te verwerken. Ver
schuiving van de afbraak-
rotzooi, zodat het weer interes
sant wordt. In de tuin staat bv.
De Venus van de Leuvenaar
straat, afbraakbalken uit die
Bredase straat, die er op deze
wijze teruggebracht, de mensen
misschien tot een andere, gevoe
liger waarneming van hun eigen
woonomgeving kunnen stimule
ren. Ik heb nog veel meer ideeën,
maar voorlopig zijn mijn be
sprekingen daarover bij de afde
ling Beplanting nog afgeketst op
denk ik - de sfeer.
Tekenen heb ik heel mijn le
ven al gedaan, daarom ben ik op
St.-Joost in Breda naar de afde
ling beeldhouwen gegaan. Te
kenen en beeldhouwen zijn voor
mij een grote samenhangende
wereld, al zijn beelden beperk
ter tengevolge van het materi
aal", zegt Dick. Voor de be
kroonde tekening kiepte hij een
bak om, waarin hij allerlei meta
len voorwerpen bewaarde en
bracht die op een vlak, tekenend
bijeen (tekening is moeilijk te
reproduceren in een krant). Zijn
talrijke tekeningen zijn „volge
schreven" persoonlijke indruk
ken van mensen en dingen; deze
als het ware ontwapenend van
codes en schijn; bestaansvor
men, genoteerd met een pen die
doorprikt. Meditatie-
mo(nu)mentjes bij het leven en
ook fijne dingen. Het is als bij de
serie stoelen, die hij als beeld
houwer maakte. „Daarmee is
iets aan de hand, wat niets met
het zitten te maken heeft". Stoe
len aangetast door een verwor
dingsproces; stoelen met nostal
gische middeleeuwse monumen
taliteit; zetels waaruit iets
groeit (oergevoel); een gemet
selde stoel die zijn ene poot over
de ander slaat of een Bommel-
feauteuil, die aan Maarten
Toonder aangeboden is. „Din
gen laten zien, zoals de mensen
ze meestal niet zien", zegt Dick
Fluitsma. „Het leven gaat door,
mensen verdwijnen, dingen
blijven. Het leven raap je op,
door weggegooide dingen op te
rapen. Er gaat een relativerende
werking van uit. Door mijn te
kenen ervan en mijn beeldhou
wen ermee hoop ik de mensen
gevoeliger te maken voor het le
ven. Of het lukt?" In ieder geval
is de jury van Billiton Van der
Rijnprijs wel gevoelig geweest
voor datgene waarmee Dick
Fluitsma bezig is.
HENK EGBERS
Er is verzet tegen fusies. Er is
verzet tegen centralistisch den
ken. Het denken in zogenaamde
grotere eenheden drukt de mens
dood, is moordend voor zijn per
soonlijke waarde en leven
svreugde; bevoogt hem tot een
kind, dat zijn mond moet hou
den. In het bedrijfsleven, waar
op de eerste plaats de winst en
niet de mens aan de orde is, gaat
deze ontwikkeling met een grof
fatalisme verder. Bestaat er
hoogstens inspraak bij toch al
vastliggende afspraken van en
kelen. Er worden op die manier
heel wat mensen naar de knop
pen geholpen. Dat deze trend
zich nu óók doorzet in het cultu
rele/kunst leven was de afgelo
pen jaren al speurbaar toen het
profijtbeginsel om de hoek
kwam kijken, veel sterker komt
deze funeste denk- en handel
wijze tot uiting in de discussie
nota van CRM over het toekom
stig functioneren van de Neder
landse orkesten. Terecht heeft
de Anouk (Alg. Ned. Organisatie
van Uitvoerende Kunstenaars)
daartegen de nodige bezwaren
aangetekend.
Om het heel duidelijk te zeg
gen: als deze nota realiteit
wordt, kan bv. Het Brabants
Orkest in mei nog net zijn 25-
jarig bestaan vieren en daarna
wel de biezen pakken. Nu zal
daar misschien niet iedereen
van wakker liggen, maar we
hebben in het verleden vaker
dingen om zeep geholpen, waar
later méér mensen van wakker
bleken te liggen dan vermoed
werd. De doorwerking zal nl.
groter zijn dan op het eerste ge
zicht lijkt. Niemand minder dan
HBO zelf is ervan overtuigd dat
er veranderingen nodig zijn - en
heeft daar de laatste jaren ook
intens aan gewerkt -, maar niet
op de manier van genoemde no
ta. „Op dit moment ziet het er
naar uit dat de minister van
CRM het op een conflict met de
kunstenaars aanstuurt", zegt de
Anouk.
Eén van de knelpunten uit de
nota: de minister - ook al gecon
fronteerd met het looninten-
sieve bedrijf dat een orkest is -
neemt als uitgangspunt: de fi
nanciering. Het moet betaald
kunnen worden. Dat lijkt een
reële zaak, als tenminste de
normen voor dat betalen over de
hele rijksbegroting gelijk zou
den liggen. De minister subsidi
eert volgens het plan geen orkes
ten meer, maar regio's. Hij geeft
bv. aan Limburg en Brabant een
som geld en zegt: vechten jullie
het samen maar uit boe dat be
steed moet worden. En de ver
antwoordelijkheden en uitvoer
ingen daarvan in het verleden
bij provinciale- en nog lagere
overheden kennende, houd je je
hart dan wel vast. De jongste
ontwikkkelingen rond opera
gezelschap Forum, waarbij een
kleine subsidiënt als Groningen
de zaak kan liquideren, zegt bv.
al genoeg. Wegenaanleg a raison
van 1 miljoen per km. zijn ha
merstukken en over enkele ton
nen voor één jaar toneel/muziek
wordt maandenlang geëmmerd.
Toneelgezelschap Globe kan in
september al 15 man ontslaan...
Niet omdat er geen geld voor is,
maar omdat daarvoor geen geld
is, wordt uitgetrokken.
De minister wil basispakket
ten voor de regio's. De provin
cies zijn een soort ontwikke
lingsgebieden, een Derde We
reld (alleen met dit verschil, dat
ze geen ontwikkelingshulp-
financieel krijgen). Er zijn ide
eën over muziekonderwijs in de
nota. Tot uw order. Dat het on
derwijs te beginnen bij de peda
gogische academies in het verle
den nogal tekort geschoten is,
kun je toch niet verhalen over de
ruggen van de musici van onze
orkesten heen! Het zal nog wel
een robbertje „vechten" worden
rond deze nota, waarover nog
veel meer te zeggen is. De orkes
ten hebben in ieder geval in
spraak in een stuk, dat van te
voren zonder hun inspraak werd
samengesteld. Zo gaat dat.
Het L.O.L.B., wat het Lande
lijk Overleg Linkse Boekhan
dels betekent, telt zo'n twintig
leden-boekhandels, die zich ge
specialiseerd hebben in de ver
koop van boeken bestemd voor
een linksgericht kritisch pu
bliek. Een van de initiatieven
van het L.O.L.B. is de uitgave
van een boekenweekblad, ge
naamd Links Lezen. In Brabant
zijn drie boekhandels lid van
deze vereniging, te weten De
Oude Mol uit Eindhoven, de
Vrije Boekhandel in Tilburg en
de Vrije Boekhandel uit Breda.
In Zeeland bestaat een dergelijk
gekleurde boekhandel nog niet.
In Breda draait de Vrije Boek
handel, die gevestigd is aan de
Veemarktstraat 63 bis, nu meer
dan één jaar. In een pand dat
door zijn ligging elke stadsgan-
ger wel eens zal zijn opgevallen.
Een zwarte gevel met daarop in
grote letters Vrije Boekhandel
Daaronder een etalageruit be
plakt met affiches, die o.a. aan
geven waar en waarvoor er ge
demonstreerd wordt. Sta je voor
de etalageruit dan zie je tussen
de affiches door, rechts van je
rekken vol met bulletins, tijd
schriften en kranten. Niet die
vertrouwde rekken met week
en vrouwenbladen als in de
kiosk op het station. Bovenop
die rekken een rijtje boeken. Op
zo'n hoogte datje, klein van stuk
als je bent, er niet bij of aan kunt
betreft, een beetje in de kou
staan. „Wij hebben hier drie
planken kunst en cultuur. Een
unieke verzameling, die méér
belangstelling verdient", aldus
Jan Breugelmans. Dat was voor
hem een reden om, in navolging
van het spreekwoord over de
berg en Mozes, als Vrije Boek
handel het publiek te gaan op
zoeken. Zo is er o.a. een vér
koopstand op de sociale acade
mie Markendaal en een ver
koopstand tijdens diverse mani
festaties in Breda.
Terug naar de boeken, die be
halve Nederlands- ook Engels-,
Frans- en Duitstalige uitgaven
omvatten. De planken zijn in
verschillende categorieën on
derverdeeld. Zo is er een plank
„welzijnswerk". Een plank die
komen. Ervoor tafels boeken en
daarachter iemand telefone
rend, lezend of pratend. Nooit
dezelfde persoon.
De stichting Vrije Boekhan
del, aanvankelijk opgezet door
Willem en Ellis Driessen, gead
viseerd en bijgestaan door een
stichtingsbestuur, wil in zijn li
teratuuraanbod zoveel mogelijk
aandacht besteden aan het
linkse boek, bestemd voor een zo
groot mogelijke linkse stroming.
Nu werken er Ellis Driessen,
Jan Breugelmans, Maria Wein-
stock en Hans van de Ven, die
een zogenaamd collectief vor
men, dat gezamenlijk de boek
handel runt. Vier mensen die
naast hun studie, ieder 1 Vi dag
per week via dit werk, die in
formatie willen verschaffen, die
in andere boekhandels moeilijk
te krijgen is. Sommige groepen
waarvan ze een grote aanloop
verwachtten, o.a. van leerlingen
van de academie St.-Joost, ver
derop in de straat, lieten de
boekhandel, wat belangstelling
het goed doet, in tegenstelling
tot de plank „gezondheidszorg",
die nog grote onbekendheid ge
niet onder de gezondheidszor-
gers, aldus Jan Breugelmans. De
plank „Vrouwenbeweging",
omvat talrijke werken. Ook de
Vrije Boekhandel haakt met
haar gerichte aanbod in op de
actualiteit. Voorts zijn er plan
ken met boeken over Zuidafri-
kaanse en Amerikaanse landen,
maar ook over China en Rus
land. Andere planken omvatten
onderwerpen als sociologie, le
ger en milieu. Maar wat staat er
toch op die plank boven de tijd
schriften en bulletins?. „Dat zijn
de zogenaamde kkassieken", al
dus Jan. Wie dan Homerus of.
Plato verwacht, heeft het mis.
De Vrije Boekhandel heeft zo
zijn eigen klassieken: Marx, En
gels, Lenin, Stalin en Mao Tse
Toeng, staan er broederlijk
naast elkaar. Een plank die als
een trein loopt.
-■ Plannen voor de toekomst
zijn: Een maandelijks bulletin,
waarin de nieuwste uitgaven
vermeld staan. Ook uitgaven,
die niet direct door de boekhan
del uit voorraad leverbaar zijn,
maar die besteld kunnen wor
den (evenals studieboeken). De
boekhandel probeert een
service-instituut te zijn in haar
boekenaanbod, maar ook in
haar informatieverschaffing.
Elke groepering, die zich ver
want voelt met de ideeën van de
stichting, kan er zijn informatie
kwijt. De winst (elk boek kost
net zo veel als elders) wordt ge
ïnvesteerd in de winkel Er is een
mentaliteitsverschil met andere
boekhandels, of zoals Hans v.d.
Ven het formuleerde: „We ver
dienen er geen stuiver aan"
MIEKE NUYEN
HOLLANDS
MAANDBLAD-328: Gary
Schwartz, die vorig jaar zijn
Amerikaanse burgermaatschap
inruilde voor het Nederlandse,
doet dit niet zonder reden. Dat
hij Amerika corrupt vindt,
maakt hij duidelijk in een arti
kel in deze aflevering van HM
(eerder geweigerd door Vrij Ne
derland en Haagse Post) waarin
hij Nixon's betrokkenheid bij de
moord op Kennedy tracht aan te
tonen: Het land van Nixon of
You can't cheat an honest land.
Verder zet H. Crombag notities
bij mr. Van Dumné's inaugurale
rede te Rotterdam: De escapa
des van een vrije padvinder („in
zijn ijver zijn tegenstanders te
verpletteren schuift Van Dumné
hun niet alleen een slecht karak
ter in de schoenen, maar ook ex
treme domheid"). Gerrit Komrij
leverde poëtische Stenen van
Venetië; J. Baarsma schreef het
verhaal Een verloren zoon en
zijn oudere broer in de 20e eeuw.
(HM, Nobelstr. 27, Den Haag).
JEUGD EN CULTUUR-3: Il
licit blijft uiterst vaag over een
mogelijke strategie voor de
overgang naar een conviviale
maatschappij, zegt dr. Luk
Bouckaert, die toch zijn boek
Tools for conviviality (Ned.
Naar een nieuwe levensstijl) na
bespreking aanbeveelt. Drs.
C. van der Vossen schenkt aan
dacht aan het boek van Paulo
Freire: Culturele actie voor de
vrijheid en Erik Andriessen aan
Schumachers economische stu
die waarbij de mens weer mee
telt: Hou het klein. Drs. Frank
Schuitemaker bekijkt de West-
duitse literatuur op weg naar
het Realisme, Boris de Mets
Andrej Amalrik en de toekomst
van de Sovjet Unie en Mineke de
Leeuw enkele Afrikaanse ro
mans (J. en C. Oedepkovenstr.
37, Borgerhout-Antwerpen)
Het is ongelooflijk wat je er
allemaal bij kunt slepen, wan
neer je een boek schrijft over
taal: politieke partijen, kerk,
seksualiteit, boeddhisme,
evolutie-theorieen, filosofie, mi
lieu, rechterlijk macht etc. etc.
„De taal maakt ons tot wat we
zijn", zegt FLIP DROSTE o.a. in
zijn boek HET TAALDIER
MENS (uitg. Ambo- f 15). Hij
noemt het boek een pamflet. Een
boek over taal, bijna niets is
minder uitnodigend. Misschien
voor enkele vak-idioten. Door er
een pamflet van te maken heeft
Droste' ongetwijfeld zijn le
zerskring vergroot, want het is
allesbehalve een saai boek, wel
een prikkelend boek, inclusief
de nadelen van een pamflet, een
beetje kreterig, snelle conclusies
e.d. Het verschijnsel taal,
waarop je communiceren in
deze maatschappij (te veel) ge
baseerd is, wordt - buiten de
school om - zelden tot onder
werp van (zelfbeschouwing
gemaakt. Het is niet zo gek om
dat toch eens te doen en dan is
dit boek aangenaam gezelschap.
Opzet van Droste was aan
vankelijk om een boek te schrij
ven voor niet-vakgenoten. In
zijn inleiding zegt hij voor welk
dilemma hij daarbij stond. Taal
wordt dikwijls gezien als spie
gelbeeld van de werkelijkheid of
de uitdrukking van een denk
proces. Dat zijn amateuristische
definities! De jongens, die het
weten, zeggen, dat de werke
lijkheid door de taal gevormd
wordt, terwijl het menselijk
denken er wezenlijk van afhan
kelijk is. De hoogleraar in de Al
gemene Taalwetenschap te Leu
ven (afkomstig uit Arnhem)
Droste, moest tussen deze uit
gangspunten door laveren om
beide groepen denkers en defi-
nieerders met zijn boek te gerie
ven. Dat is hem wel gelukt, al is
het nu ook weer niet zo'n een
voudig boekje geworden. Maar
het is wel interessanter dan ge
noemde uitgangspunten doen
veronderstellen.
Droste zet in de titel: „taai-
dier". Dat is het kernbegrip van
zijn boek. Nu heeft Droste het
met name over de taal van het
woord (zal wel een primitieve
uitdrukking zijn, maar ik weet
zo gauw geen andere) en prak
tisch niet over - om met Fast in
zijn overigens niet zo briljante
boekje te spreken - de taal van
het lichaam. Beiden zijn echter
niet van elkaar los te maken. Ik
heb dan ook moeite met uitspra
ken van Droste als: „probeer
niet woorden te vergelijken met
hun daden, daden ziet men te
zelden om de mens naar te be
oordelen. Vergelijk hun woor
den met hun woorden". Het
wordt tijd, dat we woorden niet
alleen leren horen, maar ook
zien! U merkt het panflet roept
reacties op. Dat doet het zeker
wanneer Droste met zevenmijls
laarzen door evolutie-theorieën
wandelt om de mens als dier ge
definieerd te krijgen. Overigens
best boeiend om te lezen. „In het
dierenrijk onderscheidt de soort
mens zich althans uiterlijk door
het gebruik van een communica
tiemiddel waarover geen enkele
andere diersoort erfelijk be
schikt, te weten de taal". Droste
gaat verder in het voetspoor van
Chomsky (Descartes), die ver
trekt vanuit het aangeboren
taalvermogen bij de mens. Wel
wijst hij er dan terecht op dat de
taal nogal achter het handelen
verborgen is geraakt.
De taal maakt de mens in zijn
gedragspatronen. De taal is toe
gangspoort en barrière tegelijk
In de hoofdstukken, die volgen
boort Droste op een erg interes
santé manier, een aantal mense
lijke gedragspatronen aan, di(
de paradox-taal illustreren (vat
liefdesverklaringen tot massa
moord). „De taal transponeer»
de werkelijkheid binnen een
model, dat in geen enkel opzicht
„lijkt" op die werkelijkheid", is
één van zijn constateringen.
Mijn conclusie: „taal" is niet
meer te bestuderen/behandele
n/gebruiken zonder de taal van
het lichaam daarbij te betrek
ken. Ik denk, dat het „ik", per
definitie een isolerend begrip bij
Droste (zuiver taalkundig), dan
ook mindere isolerend zal zijn,
omdat het leert communiceren
met zichzelf Ik denk, dat je dan
ook niet uitkomt bij een pleidooi
voor een taalkristische toleran
tie, waarmee Droste zijn boek
besluit.
Niet alleen zij, die zich vak
matig met taal bezig houden,
maar iedereen die maar een be
etje interesse heeft voor het be
grip communicatie, bekoopt
zich niet aan dit boek. Het is bo
vendien wat smeuïger geschre
ven, dan ik hierboven heb be
oogd
Mm.
De laatste jaargangen lezend publiek lijken maar niet genoeg te
krijgen van grootmoeders tijd. Erg is dat niet, maar zo zelden leidt
dit soort nostalgie tot creativiteit. Dat gebeurt wel door de Engelse
grootmoeder
HELEN BRADLEY, van wie bij Lemniscaat voor 19,50 een
prachtig kijkleesboek is verschenen: „LEENTJE BLEY GAAT
GRAAG NAAK ZEE". Leentje is de Helen van bijna zeventig jaar
geleden, toen er in het Engelse industriestadje, Le6s niets spectacu
lairder gebeurde dan dat een keer vrouwen, die betoogden voor
vrouwenstemrecht, door mannen van de straat geslagen werden. In
dit boek schildert Helen Bradley in een reeks fascinerende platen de
indrukken die ze in het jaar 1908 als Leentje, een nieuwsgierig kind
van 7 of 9 jaar, heeft opgedaan. Het verhaal is simpelweg de manier
waarop zo'n kind de grote-mensen-wereld in zo'n stadje beleefde,
met optochten, een begrafenis, de wasdag, de vrijages van een
mijnheer met beurtelings de ene en de andere ongetrouwde tante,
en met een hele lange vakantie in de badplaats Blackpool. De
taferelen die mevr. Bradley ervan schildert zijn tegelijk kinderlijk
en - qua kleurkeuze, sfeertekeningen en compositie - geraffineerd
en uitgerijpt.
Ik heb de indruk dat kinderen niet half zo weg zullen zijn van de
platen in dit boek dan de volwassenen, die tenminste een herinne
ring aan zo'n „echte" ouderwetse grootmoeder hebben. Misschien
komt het ook alleen maar omdat kinderen (nog) geen heimwee
hebben.
JAN LANDMAN
