Moerdijkbrug
veilig, mooi
en goedkoop
Toekomstige
o
Heeft een aap straks recht op minimum loon?
„STALEN KOOI" OVER HET HOLLANDSCH DIEP VERHUIST NAAR KEIZERSVEER
vrij
Modern
Drie factoren
Besparing
Ook mooi
Werkgelegenheid
uit
Washoe
Grote plannen
Twijfel
Ondervragen
Emoties
Rijkswaterstaat heeft „groen licht" gegeven voor de bouw
van de nieuwe Moerdijkbrug. Of, zo men wil, van de ver
nieuwde Moerdijkbrug. De eerste werkzaamheden kunnen
beginnen en wanneer alles volgens de plannen kan worden
afgewerkt krijgt het noord-zuidverkeer over het Hollandsch
Diep in de loop van 1978 ruim baan over een moderne brug,
welke noch om haar capaciteit, noch uit veiligheidsoverwe
gingen om een snelheidsbeperking zal vragen.
Bovendien zal er dan nog een
tweede „flessehals" uit de
noord-zuidverbindingen ver
dwenen zijn, namelijk de hui
dige nauwe en zelfs voor zwaar
verkeer niet meer toegankelijke
brug bij Keizersveer. Daar kan
dan het griezelig aandoende
bordje „zwak brugdek" wegge
haald worden.
Met dit laatste karwei is
Rijkswaterstaat op de moderne
toer. Immers, tweemaal drie
overspanningen van de huidige
Moerdijkbrug worden naar Kei
zersveer gevaren om daar als
nieuwe (en in vergelijking met
de huidige als verdubbelde)
brug te gaan dienen. Een kwes
tie dus van tweede gebruik of,
zoals dat in een moderne term
heet, van recycling.
,Er zijn mensen die de huidige
verkeersbrug over de Moerdijk
lelijk vinden", zegt ir. J ter
Brugge, hoofd staalconstructies
van de directie Bruggen van
Rijkswaterstaat. „Nou, die zul
len dan straks de brug bij Kei
zersveer ook niet mooi vinden,
misschien wel dubbel lelijk.
Maar waarom zou je zulk mate
riaal naar de schroothoop sturen
als het nog degelijk en goed
bruikbaar is"?
Als de bouwers van de huidige
verkeersbrug bij Moerdijk ge
weten hadden hoe dankbaar
Rijkswaterstaat nu is voor de
degelijkheid waarmee zij toen
tewerk zijn gegaan, dan zouden
ze bij de plechtige opening in
december 1936 - een waar ver
broederingsfeest tussen noord
en zuid - nog trotser zijn ge
weest. En de lof die er toen, aan
twee kanten van de brug en tel
kens in aanwezigheid van ko
ningin Wilhelmina, over de
knapheid van Rijkswaterstaat
werd verkondigd, zou nog heel
wat omvangrijker zijn geweest.
Maar aan die degelijkheid is
het dan ook te danken, dat er nu
eenveel bredere brug met een
veel grotere verkeerscapaciteit
op de oude pijlers kan worden
gebouwd. De huidige tien over
spanningen wegen per stuk
1.800 ton. De nieuwe brugdelen
zullen per overspanning 300 ton
meer wegen. Daar bovenop
komt dan nog, letterlijk en fi
guurlijk, een grotere verkeers
belasting dan nu het geval is.
Met de bestaande pijlers levert
dat alles geen problemen op.
In tweeërlei opzicht zal de
Moerdijk-verkeersbrug een heel
ander aanzien gaan bieden dan
nu het geval is. Ten eerste door
haar breedte De huidige brug is
19 meter breed, de nieuwe wordt
bijna 43 Maar wat vooral opval
lend zal zijn is de heel andere
opbouw Op de brug zoals die nu
is rijdt het verkeer door een
soort stalen kooi van de ene oe
ver naar de andere. De nieuwe
brug krijgt een stalen njvloer
waarop die hoge opbouw niet
voor komt. Afgezien van licht
masten op de middenberm en
van bermbeveiligingen en afras
teringen wordt het een vlakke
brug.
„Het wordt een heel moderne
constructie", vertelt ir ter
Brugge, „iets wat zo'n dertig
jaar geleden nog niet gemaakt
nad kunnen worden" Hij noemt
het een soort grote vliegtuig
vleugel, naar verhouding erg
licht Daardoor is de totale con
structie gevoelig voor zelfs
kleine afwijkingen van de on
derdelen. Er moet heel nauw
keurig gewerkt worden en de
maatverschillen die bij de fabri
cage van de delen ontstaan mo
gen maar minimaal zijn.
Bij de vakwerkbruggen, de
staalconstructies zoals die vroe
ger gebouwd werden, was de
nauwkeurigheidsmarge wel wat
groter.
Dank zij de moderne lasttech-
nieken zijn er op het ogenblik
veel meer mogelijkheden voor
plaatconstructies en daar wordt
voor de nieuwe Moerdijkbrug
gebruik van gemaakt. De brug
wordt gebouwd volgens een ei
gen ontwerp van Rijkswater
staat. Een ontwerp dat al eens
eerder toegepast is, namelijk bij
de momenteel in aanbouw
zijnde brug bij Ewijk over de
Waal. Wie die brug kent, weet
hoe de brug over het Hollandsch
Diep er gaat uitzien. Het enige
verschil is, dat de brug bij Ewijk
een tuibrug is en die bij Moer
dijk niet.
Erg veel rekenwerk heeft het
ontwerp voor de nieuwe Moer
dijkbrug dan ook niet meege
bracht, want het computerpro-
framma van Ewijk was daar
ruikbaar voor.
Goedkoop, mooi en veilig. Dat
zijn drie factoren die de uitein
delijke keuze voor een verbe
terde oeververbinding over het
ingenieurs van Rijkswaterstaat
met de gedachte gespeeld een
tweede verkeersbrug aan te leg
gen tussen de bestaande brug-
fen. Dat zou voor het wegver-
eer minder stagnatie betekend
hebben Die stagnatie echter is
maar tijdelijk, terwijl de bouw
van een tweede brug uiteraard
ook de bouw van nieuwepijlers
En dat
tingsdienst van Rijkswaterstaat
in september vorig jaar uitgaf
staat „Als de nieuwe Moerdijk
brug klaar is, zal ze in totaal
rond tachtig miljoen hebben ge
kost" Ir. ter Brugge nu: „Geen
mens kan op dit moment zeggen
wat de brug gekost zal hebben
i? Ida
betekend zou hebben
bleek scheepvaarttechnisch niet
zo best te zijn.
Toen voor het eerst het idee
boven kwam om de pijlers van gen kan hij wgj vaststellen, dat
de bestaande brug te gebruiken §e uitvoering van het nu geko-
hield men er rekening mee, dat -B
een dergelijke methode tamelijk
langdurige verkeersopstoppin
gen zou veroorzaken, telkens als
singsmogelijkheden in het land
schap getoetst. „Maar", zegt de
heer ter Brugge, „er is bij de
nieuwe Moerdijkbrug niet eerst
gekeken naar: hoe is hij zo mooi
mogelijk, om daarna aan het re
kenen te gaan. Je kunt zeggen,
wat wij maken moet óók mooi
zijn. Dat is een randvoorwaar
de".
als ze eenmaal klaar is" Hij zelf
vindt het veiliger op dit moment,
op basis eind 1974, te denken in
de orde van grootte van tOO mil- t,
joen. Maar aangezien andere V ClilgnClQ
plannen evenredig in prijs stij-
Hollandsch Diep hebben be
paald. Aanvankelijk hebben de
er een brugdeel vervangen moet
worden Nu zegt ir ter Brugge
„Met de aannemer samen kun
nen we het binnen 24 uur De
eerste keer is natuurlijk de moei
lijkste. maar als we eenmaal aan
het tiende brugdeel toe zijn doen
we er beslist korter over".
Bij de keuzebepaling hebben,
naast technische overwegingen,
uiteraard ook de kosten een rol
gespeeld. „Dit Moerdijkplan",
zegt ir ter Brugge, „is in zijn
totaliteit het goedkoopste plan.
Hij wordt wat voorzichtig als
het om concrete cijfers gaat In
een brochure welke de voorlich
houding tot een nieuwe brug een
besparing van maar liefst 50
procent op.
Over de schoonheid van een
„kunstwerk", zoals bruggen,
viaducten, tunnels en dergelijke
in technische taal genoemd
worden, valt met een technicus
niet zo lang te praten Dit is de
stelling van ir ter Brugge: „Wat
de natuur maakt is altijd mooi.
Wat je op basis van die natuur en
van natuurwetten uitrekent is
ook mooi" Dus was de oude
Moerdijkbrug mooi en zal de
nieuwe het ook worden. Het
plan is trouwens op zijn inpas
De verkeersveiligheid is na
tuurlijkeen van de belangrijkste
aspecten geweest bij de uitein
delijke beslissing Die zal, aldus
ir. N.J. Spijker van de directie
bruggen van Rijkswaterstaat,
heelwat groter zijn dan op de
huidige Moerdijkbrug En dan
niet alleen vanwege de grotere
ruimte die er komt voor het toe
nemende verkeer, een eis die in
feite tot de beslissing heeft ge
leid om de oververbinding te
vernieuwen. Meer veiligheid
ook door de constructie waar
voor gekozen is. Ir Spijker: „Als
je op de oude brug uit de koers
raakt ga je meteen het vakwerk
in. Op de nieuwe brug zal dat
niet kunnen, want die vakwer-
kopbouw komt er niet. Wél van
grail.
Bij de huidige brug fungeert
de opbouw enigermate als
windbreker wanneer het hard
waait. Dat zal er bij de nieuwe
brug dus niet meer bij zijn. Daar
staat echter, aldus ir. Spijker,
tegenover, dat de nieuwe con
structie een erg gunstig profiel
heeft. De „zijvleugels welke
ver over de pijlers uitsteken zul
len er voor zorgen, dat het ver
keer - anders dan bijvoorbeeld
op de Zeelandbrug - weinig last
heeft van dwarswind.
Het ontwerp voor de nieuwe
Moerdijkbrug" is, zoals gezegd,
van Rijkswaterstaat zelf De di
rectie bruggen koopt en keurt
ook zelf het materiaal dat er
voor gebruikt wordt. Daarna
wordt net verdeeld over de fa
brieken welke bij de bouw van
de bruggen betrokken zijn De
firma De Groot uit Zwijndrecht
zal, alleen voor de assemblage
van de brugdelen, een speciale
hal moeten Douwen.
Een in deze tijd belangrijk as-
WV«V MjU WVIUIIgl Ijlt HO
Eect is dat van de werkgelegen-
eid. Volgens een wat ruwe
schatting berekent ir. ter Brug
ge, dat 1 miljoen bestede gul
dens 6 manjaren werk opleve
ren. Een brug van om en nabij de
f 100 miljoen brengt dus 600
manjaren werk mee, hetgeen,
ijd, I
verdeeld over de bouwtijd, be
tekent, dat er zo'n driejaar lang
200 mensen werk aan hebben.
TOON KLOET
Wie op bovenstaande
foto van de in aanbouw
zijnde brug bij Ewijk
de hoge mast met de
tuien wegdenkt, ziet
een brug voor zich met
hetzelfde profiel als de
nieuwe Moerdijkbrug
zal krijgen.
Nog een verschil tussen
de twee bruggen is, dat
het in Ewijk „gewoon"
het bouwen van een
nieuwe brug betreft,
terwijl bij Moerdijk de
oude brugdelen wor
den weggehaald en
vervangen door nieu
we. Dat gebeurt, zoals
wij eerder al eens ge
schreven hebben, met
behulp van een varende
stelling met pontons.
Eerst wordt de stelling
met gevulde pontons
onder een brugdeel ge
varen. De pontons
worden dan leegge
pompt, waardoor de
stelling omhoog komt
en het vrijgemaakte
oude brugdeel optilt en
wegvaart. Op dezelfde
manier, maar dan in
omgekeerde volgorde,
worden de tien delen
van de nieuwe brug op
hun plaats gebracht.
Aanvankelijk rekende
men op telkens een pe
riode van drie tot vier
maanden tussen het
vervangen van de
brugdelen. Momenteel
is die tussentijd in de
berekening terugge
bracht tot twee en een
halve maand. Het ver
wisselen gebeurt tel
kens in de weekends,
om het zakelijk verkeer
zo min mogelijk last te
bezorgen.
WASHINGTON - De chim
pansee Nim woont in een plezie
riggezininNew Vork City. Hij is
nog een baby, maar hij lijkt
enigzins op de voorzitter van het
Amerikaanse Huis van Afge
vaardigden, Carl Albert. Kan
Nim denken? Heeft Nim een zie-
leleven? Kan Nim, wanneer hij
over de middelen beschikt, con
verseren?
Herb Terrace, een briljant
psychologie-professor aan de
Columbia Universiteit is van
plan met Nim een aantal filoso
fische aardverschuivingen te
veroorzaken. Nim moet zich in
een taal leren uitdrukken en dat
is iets waarvan tot dusver is
aangenomen dat alleen mensen
dat kunnen presteren
Maar kunnen de intelligentste
onder de apen, onze verre voor
ouders, meer dan elkaar na-
apen? Al in de dertiger jaren
werden er in Amerika pogingen
in het werk gesteld om apen te
leren spreken. Psychologen
a'opteerden chimpansees in de
hoop dat ze, opgroeiend in een
omgeving die overeenkomt met
die van een klein kind, de En
gelse taal zouden kunnen leren.
Een aantal jaren geleden za
gen Allen en Beatrice Gardner,
psychologen verbonden aan de
universiteit van Nevada te Reno,
een film die aan het experiment
met de chimpansee Viki was ge
wijd. Zij merkten op dat Viki in
haar hopeloze strijd met de taal
iets met haar handen probeerde
te zeggen. Dat bracht de Gard
ners op het idee om de vocale
problemen van de aap te omzei
len en te zien of chimpansees een
uit handgebaren bestaande taal
kunnen beheersen.
Het voor de hand liggende
middel was „Ameslan", een ge
barentaal die als voornaamste
middel tot communicatie onder
dove mensen in Amerika fun
geert Ameslan, officieel Amen
can Sign Language, heeft een ei
gen grammatica die gebaren in
zinnen organiseert. In juni 1966
verwierven Allen en Beatrice
Gardner een vrouwtjeschim
pansee die in Afrika was gevan-
Nim de aap
gen en die ongeveer een jaar oud
was Het aapje werd Washoe ge
noemd Washoe toonde zich zeer
begaafd in Ameslan toen zij
vier jaar was beheerste zij meer
dan tachtig afzonderlijke te
kens, terwijl zij op de juiste ma
nier reageerde op meer dan 500
verschillende uitingen in de
Ameslan -gebaren
Uitsluitend Ameslan-tekens
werden gebruikt om met Was
hoe te communiceren. Allen en
Beatrice Gardner communi
ceerden ook met haar in com
plete Ameslan-zinnen. Washoe
leerde niet alleen de tekens,
maar kon die ook van toepassing
brengen op haar omgeving. Zij
leerde het teken voor „open" en
paste dat teken spontaan toe op
deuren, ijskasten, laden, de wa
terkraan en een Bes limonade.
Zij leerde de tekens voor „kat"
en „hond", aanvankelijk aan de
hand van plaatjes, en ze repro
duceerde die tekens spontaan
wanneer ze in boeken of tijd
schriften afbeeldingen van hon
den en katten tegenkwam en la
ter, wanneer zij een echte hond
zag of een hond in de verte
hoorde blaffen.
In het begin gebruikte Washoe
losse tekens als open, meer, kie
telen, kat, bloem, schoen, boek
banaan, rood, wit. uit en sleutel,
maar zodra zij ongeveer tien te
kens beheerste begon zij een
voudige combinaties in zinne
tjes te maken. Toen zij vier jaar
was bouwde zij zinnen van drie
en soms vier woorden. De Gard
ners leerden haar niet de tekens
in de juiste orde te plaatsen.
De befaamde psychologen
Edward Klima en Ursula Be-
llugi zijn nog niet erg onder de
indruk van de vorderingen die
Washoe met Ameslan heeft ge
maakt Zij zeggen dat dieren tal
van ingewikkelde trucs kunnen
leren, dat Washoe geen vaardig
heid had in het organiseren van
zinnen volgens syntactische re
gels en dat nog met gebleken is
dat apen. evenals mensen, uit
drukking kunnen geven aan
dingen die buiten hun onmidde-
lijke ervaring liggen Mensen
kunnen over gebeurtenissen in
het verleden en de toekomst
spreken, mensen kunnen fic
tieve werelden scheppen en irra
tionele fantasieën onder woor
den brengen. In hoeverre kan
een aap dat?
3. Een huwelijk tussen twee
Ameslan-beheersende chim-
„_k tjpansees teneinde na te gaan of
T\ih?mhia i?S^ ?°f het nageslacht door de ouders
aan de Columbia Universiteit uit vrife wll de beginseien van
Ameslan wordt bijgebracht.
die kort geleden de chimpansee
Nim adopteerde koestert hoog
gestemde verwachtingen. Hij is
van plan te beginnen waar /Uien
en Beatrice Gardner ophielden.
Washoe was zodanig verwend,
dat zii op haar zesde jaar on
handelbaar werd Zij had toen
een actieve „woordenschat" van
132 tekens en tussen april 1967
en juni 1969 had zij 294 woord
combinaties gemaakt Voor het
eerst in de geschiedenis had een
aap zinnen gebouwd Herb Ter
race is nu met een aantal vrijwil
ligers bezig de chimpansee Nim
Ameslan te leren Hij heeft de
volgende, grootse plannen:
1 Het op videotape vastleggen
van conversaties tussen twee of
meer chimpansees die vorderin
gen in de tekentaal Ameslan
hebben gemaakt.
2 Een experiment waarin een in
Ameslan gevorderde chimpan
see een ongeschoolde aap de te
kens probeert te leren.
Eerder in de toekomst is Herb
Terrace van plan na te gaan of en
hoe apen denken Wanneer een
aap eenmaal Ameslan beheerst
denkt Terrace het dier te kunnen
laten ondervragen door een
menselijk virtuoos in de teken
taal. Onderwerpen van gesprek
zijn onder meer de dromen van
de chimp, zijn buien, geheugen,
nachtmerries en seksuele gevoe
lens Mogelijk zal de chimpan
see nieuwsgierig genoeg blijken
om de ondervrager enkele vra
gen te stellen.
Terrace hoopt Nim beter on
der de duim te kunnen houden
dan de Gardners met Washoe
omsprongen Washoe woonde in
haar eigen verblijf en werd niet
gedisciplineerd. Terrace hoopt
dat Nim, die tussen kinderen
opgroeit, handelbaar blijft tot
dat hij intellectueel volwassen
is, op ongeveer 16-jarige leef
tijd.
In 1968 stelde de psycholoog
Don Smith te Anaheini in Cali-
fornië voor dat apen als de
werkers van de toekomst" zou
den worden aangewezen Apen,
zo betoogde Smith, hebben een
frote handvaardigheid en zij
unnen worden geconditio
neerd saai assemblagewerk te
verrichten aan de lopende band.
Ook bij de fruitoogst zouden
apen belangrijke diensten kun
nen bewijzen Maar wat gebeurt
er wanneer Herb Terrace kan
bewijzen dal apen kunnen den
ken en een zieleleven hebben?
Als apen in gebaren kunnen
spreken, hebben zij dan niet een
grondrecht op vrijheid van me
ningsuiting? Mogen ze staken?
Hebben ze recht op een mini
mumloon?
BERT VAN VELZEN
t