Moerdijkbrug veilig, mooi en goedkoop Toekomstige o Heeft een aap straks recht op minimum loon? „STALEN KOOI" OVER HET HOLLANDSCH DIEP VERHUIST NAAR KEIZERSVEER vrij Modern Drie factoren Besparing Ook mooi Werkgelegenheid uit Washoe Grote plannen Twijfel Ondervragen Emoties Rijkswaterstaat heeft „groen licht" gegeven voor de bouw van de nieuwe Moerdijkbrug. Of, zo men wil, van de ver nieuwde Moerdijkbrug. De eerste werkzaamheden kunnen beginnen en wanneer alles volgens de plannen kan worden afgewerkt krijgt het noord-zuidverkeer over het Hollandsch Diep in de loop van 1978 ruim baan over een moderne brug, welke noch om haar capaciteit, noch uit veiligheidsoverwe gingen om een snelheidsbeperking zal vragen. Bovendien zal er dan nog een tweede „flessehals" uit de noord-zuidverbindingen ver dwenen zijn, namelijk de hui dige nauwe en zelfs voor zwaar verkeer niet meer toegankelijke brug bij Keizersveer. Daar kan dan het griezelig aandoende bordje „zwak brugdek" wegge haald worden. Met dit laatste karwei is Rijkswaterstaat op de moderne toer. Immers, tweemaal drie overspanningen van de huidige Moerdijkbrug worden naar Kei zersveer gevaren om daar als nieuwe (en in vergelijking met de huidige als verdubbelde) brug te gaan dienen. Een kwes tie dus van tweede gebruik of, zoals dat in een moderne term heet, van recycling. ,Er zijn mensen die de huidige verkeersbrug over de Moerdijk lelijk vinden", zegt ir. J ter Brugge, hoofd staalconstructies van de directie Bruggen van Rijkswaterstaat. „Nou, die zul len dan straks de brug bij Kei zersveer ook niet mooi vinden, misschien wel dubbel lelijk. Maar waarom zou je zulk mate riaal naar de schroothoop sturen als het nog degelijk en goed bruikbaar is"? Als de bouwers van de huidige verkeersbrug bij Moerdijk ge weten hadden hoe dankbaar Rijkswaterstaat nu is voor de degelijkheid waarmee zij toen tewerk zijn gegaan, dan zouden ze bij de plechtige opening in december 1936 - een waar ver broederingsfeest tussen noord en zuid - nog trotser zijn ge weest. En de lof die er toen, aan twee kanten van de brug en tel kens in aanwezigheid van ko ningin Wilhelmina, over de knapheid van Rijkswaterstaat werd verkondigd, zou nog heel wat omvangrijker zijn geweest. Maar aan die degelijkheid is het dan ook te danken, dat er nu eenveel bredere brug met een veel grotere verkeerscapaciteit op de oude pijlers kan worden gebouwd. De huidige tien over spanningen wegen per stuk 1.800 ton. De nieuwe brugdelen zullen per overspanning 300 ton meer wegen. Daar bovenop komt dan nog, letterlijk en fi guurlijk, een grotere verkeers belasting dan nu het geval is. Met de bestaande pijlers levert dat alles geen problemen op. In tweeërlei opzicht zal de Moerdijk-verkeersbrug een heel ander aanzien gaan bieden dan nu het geval is. Ten eerste door haar breedte De huidige brug is 19 meter breed, de nieuwe wordt bijna 43 Maar wat vooral opval lend zal zijn is de heel andere opbouw Op de brug zoals die nu is rijdt het verkeer door een soort stalen kooi van de ene oe ver naar de andere. De nieuwe brug krijgt een stalen njvloer waarop die hoge opbouw niet voor komt. Afgezien van licht masten op de middenberm en van bermbeveiligingen en afras teringen wordt het een vlakke brug. „Het wordt een heel moderne constructie", vertelt ir ter Brugge, „iets wat zo'n dertig jaar geleden nog niet gemaakt nad kunnen worden" Hij noemt het een soort grote vliegtuig vleugel, naar verhouding erg licht Daardoor is de totale con structie gevoelig voor zelfs kleine afwijkingen van de on derdelen. Er moet heel nauw keurig gewerkt worden en de maatverschillen die bij de fabri cage van de delen ontstaan mo gen maar minimaal zijn. Bij de vakwerkbruggen, de staalconstructies zoals die vroe ger gebouwd werden, was de nauwkeurigheidsmarge wel wat groter. Dank zij de moderne lasttech- nieken zijn er op het ogenblik veel meer mogelijkheden voor plaatconstructies en daar wordt voor de nieuwe Moerdijkbrug gebruik van gemaakt. De brug wordt gebouwd volgens een ei gen ontwerp van Rijkswater staat. Een ontwerp dat al eens eerder toegepast is, namelijk bij de momenteel in aanbouw zijnde brug bij Ewijk over de Waal. Wie die brug kent, weet hoe de brug over het Hollandsch Diep er gaat uitzien. Het enige verschil is, dat de brug bij Ewijk een tuibrug is en die bij Moer dijk niet. Erg veel rekenwerk heeft het ontwerp voor de nieuwe Moer dijkbrug dan ook niet meege bracht, want het computerpro- framma van Ewijk was daar ruikbaar voor. Goedkoop, mooi en veilig. Dat zijn drie factoren die de uitein delijke keuze voor een verbe terde oeververbinding over het ingenieurs van Rijkswaterstaat met de gedachte gespeeld een tweede verkeersbrug aan te leg gen tussen de bestaande brug- fen. Dat zou voor het wegver- eer minder stagnatie betekend hebben Die stagnatie echter is maar tijdelijk, terwijl de bouw van een tweede brug uiteraard ook de bouw van nieuwepijlers En dat tingsdienst van Rijkswaterstaat in september vorig jaar uitgaf staat „Als de nieuwe Moerdijk brug klaar is, zal ze in totaal rond tachtig miljoen hebben ge kost" Ir. ter Brugge nu: „Geen mens kan op dit moment zeggen wat de brug gekost zal hebben i? Ida betekend zou hebben bleek scheepvaarttechnisch niet zo best te zijn. Toen voor het eerst het idee boven kwam om de pijlers van gen kan hij wgj vaststellen, dat de bestaande brug te gebruiken §e uitvoering van het nu geko- hield men er rekening mee, dat -B een dergelijke methode tamelijk langdurige verkeersopstoppin gen zou veroorzaken, telkens als singsmogelijkheden in het land schap getoetst. „Maar", zegt de heer ter Brugge, „er is bij de nieuwe Moerdijkbrug niet eerst gekeken naar: hoe is hij zo mooi mogelijk, om daarna aan het re kenen te gaan. Je kunt zeggen, wat wij maken moet óók mooi zijn. Dat is een randvoorwaar de". als ze eenmaal klaar is" Hij zelf vindt het veiliger op dit moment, op basis eind 1974, te denken in de orde van grootte van tOO mil- t, joen. Maar aangezien andere V ClilgnClQ plannen evenredig in prijs stij- Hollandsch Diep hebben be paald. Aanvankelijk hebben de er een brugdeel vervangen moet worden Nu zegt ir ter Brugge „Met de aannemer samen kun nen we het binnen 24 uur De eerste keer is natuurlijk de moei lijkste. maar als we eenmaal aan het tiende brugdeel toe zijn doen we er beslist korter over". Bij de keuzebepaling hebben, naast technische overwegingen, uiteraard ook de kosten een rol gespeeld. „Dit Moerdijkplan", zegt ir ter Brugge, „is in zijn totaliteit het goedkoopste plan. Hij wordt wat voorzichtig als het om concrete cijfers gaat In een brochure welke de voorlich houding tot een nieuwe brug een besparing van maar liefst 50 procent op. Over de schoonheid van een „kunstwerk", zoals bruggen, viaducten, tunnels en dergelijke in technische taal genoemd worden, valt met een technicus niet zo lang te praten Dit is de stelling van ir ter Brugge: „Wat de natuur maakt is altijd mooi. Wat je op basis van die natuur en van natuurwetten uitrekent is ook mooi" Dus was de oude Moerdijkbrug mooi en zal de nieuwe het ook worden. Het plan is trouwens op zijn inpas De verkeersveiligheid is na tuurlijkeen van de belangrijkste aspecten geweest bij de uitein delijke beslissing Die zal, aldus ir. N.J. Spijker van de directie bruggen van Rijkswaterstaat, heelwat groter zijn dan op de huidige Moerdijkbrug En dan niet alleen vanwege de grotere ruimte die er komt voor het toe nemende verkeer, een eis die in feite tot de beslissing heeft ge leid om de oververbinding te vernieuwen. Meer veiligheid ook door de constructie waar voor gekozen is. Ir Spijker: „Als je op de oude brug uit de koers raakt ga je meteen het vakwerk in. Op de nieuwe brug zal dat niet kunnen, want die vakwer- kopbouw komt er niet. Wél van grail. Bij de huidige brug fungeert de opbouw enigermate als windbreker wanneer het hard waait. Dat zal er bij de nieuwe brug dus niet meer bij zijn. Daar staat echter, aldus ir. Spijker, tegenover, dat de nieuwe con structie een erg gunstig profiel heeft. De „zijvleugels welke ver over de pijlers uitsteken zul len er voor zorgen, dat het ver keer - anders dan bijvoorbeeld op de Zeelandbrug - weinig last heeft van dwarswind. Het ontwerp voor de nieuwe Moerdijkbrug" is, zoals gezegd, van Rijkswaterstaat zelf De di rectie bruggen koopt en keurt ook zelf het materiaal dat er voor gebruikt wordt. Daarna wordt net verdeeld over de fa brieken welke bij de bouw van de bruggen betrokken zijn De firma De Groot uit Zwijndrecht zal, alleen voor de assemblage van de brugdelen, een speciale hal moeten Douwen. Een in deze tijd belangrijk as- WV«V MjU WVIUIIgl Ijlt HO Eect is dat van de werkgelegen- eid. Volgens een wat ruwe schatting berekent ir. ter Brug ge, dat 1 miljoen bestede gul dens 6 manjaren werk opleve ren. Een brug van om en nabij de f 100 miljoen brengt dus 600 manjaren werk mee, hetgeen, ijd, I verdeeld over de bouwtijd, be tekent, dat er zo'n driejaar lang 200 mensen werk aan hebben. TOON KLOET Wie op bovenstaande foto van de in aanbouw zijnde brug bij Ewijk de hoge mast met de tuien wegdenkt, ziet een brug voor zich met hetzelfde profiel als de nieuwe Moerdijkbrug zal krijgen. Nog een verschil tussen de twee bruggen is, dat het in Ewijk „gewoon" het bouwen van een nieuwe brug betreft, terwijl bij Moerdijk de oude brugdelen wor den weggehaald en vervangen door nieu we. Dat gebeurt, zoals wij eerder al eens ge schreven hebben, met behulp van een varende stelling met pontons. Eerst wordt de stelling met gevulde pontons onder een brugdeel ge varen. De pontons worden dan leegge pompt, waardoor de stelling omhoog komt en het vrijgemaakte oude brugdeel optilt en wegvaart. Op dezelfde manier, maar dan in omgekeerde volgorde, worden de tien delen van de nieuwe brug op hun plaats gebracht. Aanvankelijk rekende men op telkens een pe riode van drie tot vier maanden tussen het vervangen van de brugdelen. Momenteel is die tussentijd in de berekening terugge bracht tot twee en een halve maand. Het ver wisselen gebeurt tel kens in de weekends, om het zakelijk verkeer zo min mogelijk last te bezorgen. WASHINGTON - De chim pansee Nim woont in een plezie riggezininNew Vork City. Hij is nog een baby, maar hij lijkt enigzins op de voorzitter van het Amerikaanse Huis van Afge vaardigden, Carl Albert. Kan Nim denken? Heeft Nim een zie- leleven? Kan Nim, wanneer hij over de middelen beschikt, con verseren? Herb Terrace, een briljant psychologie-professor aan de Columbia Universiteit is van plan met Nim een aantal filoso fische aardverschuivingen te veroorzaken. Nim moet zich in een taal leren uitdrukken en dat is iets waarvan tot dusver is aangenomen dat alleen mensen dat kunnen presteren Maar kunnen de intelligentste onder de apen, onze verre voor ouders, meer dan elkaar na- apen? Al in de dertiger jaren werden er in Amerika pogingen in het werk gesteld om apen te leren spreken. Psychologen a'opteerden chimpansees in de hoop dat ze, opgroeiend in een omgeving die overeenkomt met die van een klein kind, de En gelse taal zouden kunnen leren. Een aantal jaren geleden za gen Allen en Beatrice Gardner, psychologen verbonden aan de universiteit van Nevada te Reno, een film die aan het experiment met de chimpansee Viki was ge wijd. Zij merkten op dat Viki in haar hopeloze strijd met de taal iets met haar handen probeerde te zeggen. Dat bracht de Gard ners op het idee om de vocale problemen van de aap te omzei len en te zien of chimpansees een uit handgebaren bestaande taal kunnen beheersen. Het voor de hand liggende middel was „Ameslan", een ge barentaal die als voornaamste middel tot communicatie onder dove mensen in Amerika fun geert Ameslan, officieel Amen can Sign Language, heeft een ei gen grammatica die gebaren in zinnen organiseert. In juni 1966 verwierven Allen en Beatrice Gardner een vrouwtjeschim pansee die in Afrika was gevan- Nim de aap gen en die ongeveer een jaar oud was Het aapje werd Washoe ge noemd Washoe toonde zich zeer begaafd in Ameslan toen zij vier jaar was beheerste zij meer dan tachtig afzonderlijke te kens, terwijl zij op de juiste ma nier reageerde op meer dan 500 verschillende uitingen in de Ameslan -gebaren Uitsluitend Ameslan-tekens werden gebruikt om met Was hoe te communiceren. Allen en Beatrice Gardner communi ceerden ook met haar in com plete Ameslan-zinnen. Washoe leerde niet alleen de tekens, maar kon die ook van toepassing brengen op haar omgeving. Zij leerde het teken voor „open" en paste dat teken spontaan toe op deuren, ijskasten, laden, de wa terkraan en een Bes limonade. Zij leerde de tekens voor „kat" en „hond", aanvankelijk aan de hand van plaatjes, en ze repro duceerde die tekens spontaan wanneer ze in boeken of tijd schriften afbeeldingen van hon den en katten tegenkwam en la ter, wanneer zij een echte hond zag of een hond in de verte hoorde blaffen. In het begin gebruikte Washoe losse tekens als open, meer, kie telen, kat, bloem, schoen, boek banaan, rood, wit. uit en sleutel, maar zodra zij ongeveer tien te kens beheerste begon zij een voudige combinaties in zinne tjes te maken. Toen zij vier jaar was bouwde zij zinnen van drie en soms vier woorden. De Gard ners leerden haar niet de tekens in de juiste orde te plaatsen. De befaamde psychologen Edward Klima en Ursula Be- llugi zijn nog niet erg onder de indruk van de vorderingen die Washoe met Ameslan heeft ge maakt Zij zeggen dat dieren tal van ingewikkelde trucs kunnen leren, dat Washoe geen vaardig heid had in het organiseren van zinnen volgens syntactische re gels en dat nog met gebleken is dat apen. evenals mensen, uit drukking kunnen geven aan dingen die buiten hun onmidde- lijke ervaring liggen Mensen kunnen over gebeurtenissen in het verleden en de toekomst spreken, mensen kunnen fic tieve werelden scheppen en irra tionele fantasieën onder woor den brengen. In hoeverre kan een aap dat? 3. Een huwelijk tussen twee Ameslan-beheersende chim- „_k tjpansees teneinde na te gaan of T\ih?mhia i?S^ ?°f het nageslacht door de ouders aan de Columbia Universiteit uit vrife wll de beginseien van Ameslan wordt bijgebracht. die kort geleden de chimpansee Nim adopteerde koestert hoog gestemde verwachtingen. Hij is van plan te beginnen waar /Uien en Beatrice Gardner ophielden. Washoe was zodanig verwend, dat zii op haar zesde jaar on handelbaar werd Zij had toen een actieve „woordenschat" van 132 tekens en tussen april 1967 en juni 1969 had zij 294 woord combinaties gemaakt Voor het eerst in de geschiedenis had een aap zinnen gebouwd Herb Ter race is nu met een aantal vrijwil ligers bezig de chimpansee Nim Ameslan te leren Hij heeft de volgende, grootse plannen: 1 Het op videotape vastleggen van conversaties tussen twee of meer chimpansees die vorderin gen in de tekentaal Ameslan hebben gemaakt. 2 Een experiment waarin een in Ameslan gevorderde chimpan see een ongeschoolde aap de te kens probeert te leren. Eerder in de toekomst is Herb Terrace van plan na te gaan of en hoe apen denken Wanneer een aap eenmaal Ameslan beheerst denkt Terrace het dier te kunnen laten ondervragen door een menselijk virtuoos in de teken taal. Onderwerpen van gesprek zijn onder meer de dromen van de chimp, zijn buien, geheugen, nachtmerries en seksuele gevoe lens Mogelijk zal de chimpan see nieuwsgierig genoeg blijken om de ondervrager enkele vra gen te stellen. Terrace hoopt Nim beter on der de duim te kunnen houden dan de Gardners met Washoe omsprongen Washoe woonde in haar eigen verblijf en werd niet gedisciplineerd. Terrace hoopt dat Nim, die tussen kinderen opgroeit, handelbaar blijft tot dat hij intellectueel volwassen is, op ongeveer 16-jarige leef tijd. In 1968 stelde de psycholoog Don Smith te Anaheini in Cali- fornië voor dat apen als de werkers van de toekomst" zou den worden aangewezen Apen, zo betoogde Smith, hebben een frote handvaardigheid en zij unnen worden geconditio neerd saai assemblagewerk te verrichten aan de lopende band. Ook bij de fruitoogst zouden apen belangrijke diensten kun nen bewijzen Maar wat gebeurt er wanneer Herb Terrace kan bewijzen dal apen kunnen den ken en een zieleleven hebben? Als apen in gebaren kunnen spreken, hebben zij dan niet een grondrecht op vrijheid van me ningsuiting? Mogen ze staken? Hebben ze recht op een mini mumloon? BERT VAN VELZEN t

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 29