55
Nederland in 't
algemeen niet
rascistisch maar
er zijn gevaren
55
a
Het gaat er
niet om wat
je leest maar
dat je leest
"ie Spoor.
vanenburg/
etten-leur
II
Zaterdag 1 maart 1975
M1SCHA DE VREEDE:
Fascisme
Bedrijven
SATERDAG 1 MAART 197J
v>
l-resse voor een baan
Irijt?
Itiedagen,
Intietoeslag,
Kerstgratificatie en
pg van studie-
t) Stel u dan in
l met Afdeling
kzaken,
Istraat 8
lur
JdH
miM
Dick de Bie, tegen rascisme.
Alle onaardigheden die ik ooit over Mischa de
Vreede heb geschreven, neem ik bij deze terug. Zij
is allesbehalve het „akelige vrouwmens" zoals
Komrij haar omschreef en elke associatie met
Henny d'Acona of Joke Kool Smit is uit de lucht
gegrepen. Na tien minuten praten begon ik al
monter te je-en en jij-en, wat toch wel wat wil
zeggen.
Aanleiding tot het gesprek is de uitgave ter ge
legenheid van de juist begonnen Boekenweek
1975, interviews van Betty van Garrel en Theun
de Winter, verzameld en aangevuld met fragmen
ten en citaten door Mischa de Vreede: Als je leest
ben je nooit alleen (f 3,50). Wat mij betreft had
deze uitgave het boekenweekgeschenk mogen
zijn, en daarmee kan Mischa de Vreede alleen
maar instemmen.
De uitgave bevat 39 int.
erviews met Neder
landers die hun vroegste
leeservaringen vertellen.
Een willekeurige greep:
Sjef van Oekel, Sonja Ba
rend, Jan Hein Donner,
Koos Postema, Willem
Breuker, Yrrah en Carel
Willink. Opmerkelijk is
de bijdrage van de niet
publiciteitsschuwe Frans
Derks. Hij vond echte ke-
relsromantiek in Scapa
Flow „De schrijver, daar
weet ik geen donder van",
laat hij er populair op vol
gen. „En het was de pret
tige blik, de sportieve
vent, wat indruk op me
maakte". Lachend merkt
Mischa de Vreede op dat
dit inderdaad veel over
Derks zegt. Harry Mu-
lisch vond zijn held in de
wonderlijke verdwijning
van Bram Vingerling: „Ik
heb toen in mijn zolder
kamertje een laborato
rium ingericht waarin ik
in een witte jas scheikun
dige proeven ging nemen.
Als er feesten bij ons thuis
waren sloop ik weg naar
mijn laboratorium en dan
dacht ik: daar beneden is
het feest en ik zit hier in de
eenzaamheid en ik ben ge
lukkig. Het ging mij om
het environment. Ik zag
mezelf zitten als die jon
gen op dat plaatje. Dat is
creativiteit, je maakt van
jezelf een creatie". Deze
laatste regel is onder
streept en in de marge
staan twee uitroeptekens.
Dit lange citaat neem ik
op om te laten zien dat er
heus wel zinnige dingen
■vorden beweerd.
„Het gaat er eigenlijk
om", zegt Mischa de
Vreede, „dat we aantonen
dat de levensloop van
mensen door het lezen van
een boek is veranderd of Is
bepaald. Dat je door lezen
verder komt dan je al was.
Al is het boekje geschre
ven op middelbare-
schoolniveau, het is niet
uitsluitend voor die groep
bestemd. Voor niet-
schoolgangers is het ook
aantrekkelijk. Wel heb
ben we op middelbare
scholen vragenlijsten la
ten rondgaan om te kijken
welke mensen in de be
langstelling staan. Zoals
je weet zijn het niet louter
intellectuelen die zijn on
dervraagd. Expres heb ik
Betty van Garrel en
Theun de Winter ge
vraagd om de interviews
te maken, omdat zij op een
parlando-achtige manier
ae taal van de geïnter
viewde weergeven. Be
langrijke uitspraken heb
ik onderstreept en door de
mooie vormgeving van Ad
Werner komt alles goed
tot uitdrukking In feite
stellen we mensen in hun
leesgewoonte gerust, het
gaat èr niet om of je hoge
literatuur of kasteelrom-
mantjes leest, als je maar
leest"
Omdat deze uitgave
zich toch ook richt op
klassikaal gebruik, ko
men we al snel over litera
tuuronderwijs te praten.
„Zoals poëzie wordt ont
leed is echt te gek Het is
het beste te vergelijken
met een vlinder die je in
stukken snijdt om te zien
hoe mooi hij is. „Wat be
doelt de dichter met..",
aan dat soort vragen heb
je niks. Als ik een bloem
lezing zou moeten samen
stellen van de Neder
landse poëzie zou ik daar
aan maar twee opdrach
ten toevoegen: doet dit
gedicht je iets en probeer
dat onder woorden te
brengen. Als het gedicht
je niets doet, lees het vol
gende gedicht. Nu beweer
ik niet dat tekstverklaring
onzinnig zou zijn, maar
neem daarvoor bijvoorbe
eld reclameteksten Wat
willen de reclamejongens
eigenlijk met die derde
oksel Leg twee adver
tenties over schuurmidde
len naast elkaar, met of
zonder ammonia plus,
dan doe je wat met taal".
Over haar boeken is de
kritiek afwisselend lo
vend en afbrekend „Ik
schrijf geen bestsellers",
vervolgt ze „maar mijn
twee laatste boeken wor
den goed verkocht Voor
namelijk moet ik hel heb
ben van mond-tot -
mondreclame De kritiek
is te affectief, de criticus
kijkt uf hij in mijn boek
een mensenbeeld kan teT
rugvinden en bespreekt
dan aan de hand van het
gevonden mensenbeeld
dan de auteur Vrouwen
worden op hebbelijkheid,
Of liever- op bruikbaar
heid beoordeeld Van de
kritiek trek ik me weinig
aan. Als er wordt geschre
ven dat ik een trut ben.
iets dat trouwens tiiks met
mijn boeken heeft uit te
staan, dan ben ik met eens
beledigd"
Mischa de Vreede krijgt
veel reacties van lezëA.
van een prikbord dat aan
de muur hangt in de huis
kamer. schreef ik de vol
gende briefkaart over
„Het afgelopen wee
keinde uw boek „Onze
eeuwige honger" gelezen
Heb hier erg van genoten
en vind het leuk om u dit
op deze manier te laten
weten. Een hartelijke
groet, Mariska
Habraken-Koppens"
In het nieuws kwam Mi
scha de Vreede door haar
uitspraken over de be
roerde financiële positie
van de free-lance kunste
naar. „Het blijkt schaam
teloos te zijn als je over
geld praat Als je zegt dat
je een klein belastbaar in
komen hebt, wordt er ge
zegd dat je huis er toch
proper uitziet Degenen
bij wie ik daardoor impo
pulair ben geworden, kij
ken in het vervolg maai de
andere kant op Ik schaam
me nergens voor en
daarom heb ik hierover
geschreven. Er zijn twee
mogelijkheden, of je zeurt
niet en je bent zielig óf je
zegt wat je op je hart hebt
en je bent lastig Dan ben
ik. maar het lastige
vrouwtje".
Over het „vrouw zijn"
geeft Mischa de Vreede
haar mening Angstvallig
vermijden we allebei te
noemen dat het het Jaar
van de Vrouw is Je kunt
geen krant openslaan of er
wordt over doorgebe-
uzeld. Ze vertelt dat ze is
opgegroeid in een gezin
waar het heel normaal is
dat de vrouw zelfstandig
is en werkt Haar moeder,
een domineesvrouw,
werkt nog steeds en heeft
gestudeerd „Bij ons gaf
aat nooit een strijd Tja,
als vrouwen een beetje
excentriek zijn, wordt dat
door niemand gepikt.
Eerder van mannen Kijk
maar naai Jan Arends of
Hermans Maar let wel ik
vind het zalig om een
vrouw te zijn".
Als ik met mijn jas aan
in de deuropening sta,
vertelt zij over Jan Cre-
mer Van hem is in „Als je
leest. opgetekend „Een
boek moet dik zijn, dat
geeft een veilig gevoel Als
je over de helft heen was,
dat deprimeerde je. Dan
was het gauw afgelopen".
Mischa de Vreede gaf hem
de raad in het vervolg
boeken waar je echt van
houdt ondersteboven te
lezen. „Dan doe je er lan
ger mee. Maar", ver
trouwt ze me toe, „dat
helpt de laatste tijd ook al
niet meer Op die manier
lees ik al even snel".
Misschien is Mischa de
Vreede een beetje excen
triek Zij blijft hoe dan
ook een fascinerende
JOHAN DIEPSTRATEN
AMSTERDAM - „Elkaar beter leren begrijpen,
dat is geen abstracte zaak. Dat kun je aan de hand
van voorbeelden wel duidelijk maken. Toen een
groep Surinamers vorig jaar een al maanden leeg
staand flatblok in de Bijlmer kraakten, kwamen
blanke actiegroepen en buurtwerkers hen te hulp.
Woningnood is geen rasprobleem, al proberen
sommige kranten er dat in hun berichtgeving over
de Amsterdamse toestanden wel eens van te ma
ken".
Medisch analist Dick de Bie
(21), voorzitter van het de vorige
maand opgerichte anti-
racisme-comité, vertelt ons
graag over de doelstellingen van
deze nieuwe groepering Voor
naamste doel is dan, zo blijkt, de
wrijvingen tussen de verschil
lende rassen aan weerskanten
aan te pakken Ook Surinamers
mogen best beseffen dat ze in
een andere cultuur zijn terecht
gekomen en dat een zekere aan
passing van hen geëist kan wor
den.
Ik moest, aldus Dick, zelf ook
leren, dat de Nederlandse sa
menleving niet zo open is als die
in Suriname, dat mensen zich
bier meer van elkaar afzijdig
houden en elkaar niet willen
storen en bovendien ook niet
zelf gestoord willen worden. Ik
moest zelf, aldus Dick, leren dat
je in Nederland een trap in een
gemeenschappelijk huis op je
tenen moet opgaan en niet met
normaal geluid kunt oprennen
Anderzijds zouden ook Neder
landers best eens wat kunnen
overnemen van onze leefge
woontes, zo meent hij, de Suri
naamse keuken bijvoorbeeld
wordt hier ondergewaardeerd
Maar het gaat natuurlijk niet
om leuk. lekker eten met elkaar,
het gaat om ernstiger proble
men. „Het Nederlandse volk is
beslist niet racistisch, maar er is
een harde gevaarlijke kern in,
die dat wél is en die toch geleide
lijk aan een verkeerd beeld van
de Surinamers en Antillianen
weet rond te spreiden Een van
die harde kernen is bijvoorbeeld
de Nederlandse Volksunie"
De rechtzaak tegen Joop
Glimmerveen, lijsttrekker voor
Den Haag van deze ultra
rechtse partij, was dan ook de
directe aanleiding voor het op
richten van het comité, waaraan
inmiddels vele politieke partijen
en actiegroepen hun steun heb
ben gegeven.
In eerste instantie werd
Glimmerveen tot een maand ge
vangenisstraf veroordeeld,
krachtens een nieuwe wet die
openlijk racisme strafbaar stelt
In hoger beroep werd Glimmer
veen vrijgesproken Dat is bij de
gekleurde inwoners van ons
land met goed gevallen. „De
mensen hebben nu gedacht, dat
het kennelijk wel mocht wat
Glimmerveen deed Juridische
spitsvondigheid leidde ertoe
dat men het begrip Surinamer of
Antilliaan los dacht van het be
grip ras. Immers, ook blanke
inwoners van de overzeese ge
biedsdelen kunnen als Surina
mer worden betiteld Maar het
hof heeft de pamfletten van
Glimmerveen niet goed gelezen,
aldus verontwaardigd Dick de
Bie, die inderdaad een pamflet
kan laten zien, waarop wel dege
lijk vermeld staat dat Den Haag
„blank en veilig moet blijven en
dat dus de Surinamers het land
uit moeten" „Dan wordt toch
duidelijk op kleur gedoeld en
met op nationaliteit", aldus
Dick de Bie.
„Eigenlijk kan die hele man
Glimmerveen ons niets sche
len", zo vervolgt hij, „het gaat er
ons niet om of die man een
maand de bak ingaat of niet, het
is veel erger dat zijn politieke
Cartij en die andere van bijvoor-
eeld Max Lewin, Nieuw
Rechts, in Amsterdam gewoon
door kunnen gaan met hetze en
smerige propaganda"
Persvrijheid is in de ogen van
het anti-racisme-comité een
groot goed en de vrijheid om een
politieke partij op te richten en
in stand te houden moei in een
democratie zo lang mogelijk ge
handhaafd worden, maar er zijn
grenzen „Partijen die zich
openlijk nazistisch en anti
democratisch uiten moeten ver
boden kunnen worden"
Het anti-racisme-comité is
dan ook onlangs begonnen met
een handtekeningenactie die te
zijner tijd bij minister Van Agt
moet uitmonden in een petitie
om deze partijen verboden te
krijgen. „De minister hoeft al
leen maar artikel 3 van de wet op
vereniging en vergadering van
1971 toe te passen en dan zijn we
waar we wezen willen". Het be
treffende artikel verbiedt name
lijk groeperingen die in hun
doelstellingen of uitingen ge
richt zijn op belediging van an
dermans ras of godsdienst.
De harde kernen van fascis
tische partijtjes spelen in op
vooroordelen die door bepaalde
publiciteitsorganen wellicht ar
geloos worden gevoed. „We lo
pen heus niet allemaal in de
WW", aldus fel Dick de Bie, „de
meerderheid werkl en woont
volkomen volgens de regels Ei
zijn natuurlijk wel enkele kroe
gen waar Surinamers een on
derweretdsfeer weten te schep
pen, maar dat heb je ook in
blanke kroegen Daarop kun je
de Nederlander als zodanig niét
aankijken, laat staan op zijn
blanke huidskleur"
Dat voorts jonge Surinamers
na aankomst in Nederland eerst
een tijdje bij kennissen in Am
sterdam blijven hangen is heel
normaal. Als je als Nederlandse
emigrant naar Nieuw-Zeeland
gaat, zoek je ook inde eerste on
zekere periode landgenoten op
Maar dat betekent niet dat Su
rinamers en Antillianen zich
vrijwillig in een getto willen
verzamelen
Wel geeft ook Dick de Bie toe.
dat de Surinamers zich, in
tegenstelling tot bij voorbeeld de
Indonesiërs vlak na de onafhan
kelijkheidsverklaring, moeilijk
laten integreren in onze samen
leving De Indonesiërs werden
aldus Dick de Bie, als vluchte
lingen van Soekarno ook veel
hartelijker ontvangen dan de
Surinamers die. verdreven dooi
werkloosheid, naar Nederland
komen om daar hun levenson
derhoud te vinden De meeste
Surinamers zouden, volgens Dr
Bie, zeker terug willen, als ei
voldoende werkgelegenheid in
hun geboorteland zou zijn Hei
feit aat de meeste Surinamers
zich daardoor nooit helemaal
thuis zullen voelen in Nedei
land. mag echter niet tot discri
minatie lelden „Ik zeg dan ook
dat we van weerskanten ons best
moeten doen. Ons comité gaat
voorlichting geven op scholen en
buurthuizen juist in die wijken
waar veel Surinamers zich heb
ben gevestigd Blank en ge
kleurd moeten elkaar leren ken
nen De argwaan zal dan vanzelf
verdwijnen hoopt Dick de Bie.
Het racisme is trouwens geen
zaak van blank tegen gekleurd
De Verenigde Naties hebben het
aldus geformuleerd „Zodra er
sprake van is dal het ene ras zich
macht verwerft ten koste van
het andere ras, kan men van ra
cisme spreken" En zo zegt De
Bie, om bij zijn eigen moeder
land te blijven, het verdriet hem
zeer, dat Creolen en Hindoesta
nen tegen elkaar worden opge
zet juist door politieke partijen
die op raciale gronden zijn geor
ganiseerd „Alleen hel Demo
cratisch Volksfront (D M.F
probeert de belangen van de
mensen te dienen dwars dooi
alle onderscheidingen van ras
heen Maar die partij is nog
maar tn opkomst En om even
tuele brave lieden die wel anti-
racist maar niet marxist zijn.
niet direct af te schrikken, voegt
hij eraan toe, dat het woord
„volksfront" in Suriname niet
zoals in Europa inhoudt dat men
op een communistische coalitie
aanstuurt.
We hebben, aldus Dick de Bie,
graag dat ons comité een zo
breed mogelijke opzet krijgt. Ie
dereen die zich tegen racisme
keert is welkom. Weliswaar
hebben tot nog toe slechts de
PSP, de CPN en de PPR zich so
lidair verklaard, maar ook an
dere politieke partijen, liberaal
zowel als confessioneel, zijn
welkom „Al geef ik toe. dat en
kele passages in onze beginsel
verklaring een struikelblok
kunnen zijn De beginselverkla
ring noemt namelijk als oorzaak
van het feit dat zoveel Surina
mers naar Nederland komen
niet het vage begrip „structurele
werkloosheid' maar noemt de
beestjes (Bruvnzeel, Shell e.d.)
nogal agressief bij de naam als
het gaat om de verminderende
werkgelegenheid. „Is het nou
niet een beetje jammer dat het
anti-racisme zich toch weer
vermengt met kritiek op het bui
tenlandse bedrijfsleven?" Ja,
dat is jammer, aldus tenslotte
Dick de Bie, maar liggen de fei
ten niet zo?
I JOHN ROnZPN