LIBERAAL SUBSIDIËREN
HET JAAR VAN THOMAS MANN
WIJZEN NMR EEN EINDE
BOEKEN, DIE ERAAN KOMEN
I
Verguisd
en
geëerd
ijdschrift
KERKHOFF: ALLE SENS A TIES
HEBBEN WE VERMEDEN
orm
oek
K0NFR0NTAT1E; tentoon-
stelling in Koninklijke Acade
mie te Antwerpen. Mogelijkheid
foto-ateliers te vergelijken van
St.-Joost Breda en Academie
Antwerpen. Van 18 febr. tot en
met 5 maart.
ONTDEK Topjournalist.
Wedstrijd uitgeschreven door
ANV. Gevraagd: 10-13-jarigen:
reportage over woongemeente;
13-15-jarigen: kritisch verslag
over tv-kinder-
jeugdprogramma; 15-20-
jarigen: recensie van boek, to
neelvoorstelling, film of vraag
gesprek over zin en onzin van de
sport.
KRANS Alkemade stelt zijn
schilderijen tentoon bij Etcete
ra, Bergen op Zoom. Tot 28 febr.
OOK Eindhoven heeft nu zijn
Kunstuitleen (Artoteek). Tot 3
maart tentoonstelling van wat
(en hoe) in De Krabbedans.
CORNEILLE heeft tot 3 maart
een overzichtstentoonstelling in
raadhuis Heerlen.
PÈPÉ en Kenne Gregoire,
broeren zus (vader Paul Gregoi
re) exposeren respectievelijk
hun plastieken en schilderwerk
in bedrijfsrestaurant IFF, Ze-
venheuvelenweg, Tilburg. Tot
14 maart.
•CAREL Birnie blijft toch di
recteur bij Nederlands Dans
Theater. Conflict is opgelost,
i UIT Brabants Dierenleven;
voorjaarstentoonstelling in Na
tuurhistorisch Museum Tilburg.
Tot 15 april.
KRITISCHE Bladen uit 50 ja
ren. Overzichtstentoonstelling
van Duitse kunstenaar A. Paul
Weber in Vincent Van Gogh mu
seum Amsterdam. Tot 17 maart.
FESTIVAL van Vlaanderen
van 6 juli tot 9 augustus a.s. Eer
ste week: ontmoetingen met
houtblazers. Tweede week staan
Monteverdi en Mozart centraal.
Volledig programma verkrijg
baarbij Dienst Toerisme, Markt
7, Brugge, België.
DANSENSEMBLE BRNO uit
Tsjecho-Slowakije maakt van
26 febr. - 20 maart tiende tour
nee door ons land. O.a. te zien in
Tilburg, Eindhoven en Rotter
dam.
CARLA Munsters laat wan
dtapijten zien in Bellfires
Schouwzaal, Hapert. Tot 24
maart.
KULTUURLEVEN-l: Dos
sier: „Tekorten in de rechtsbe
deling". Bijdragen van I. Du-
pont over Strafrecht en techno
cratie (de systemen, structuren,
kloppen niét); M. Storme:
Klaaglied om net gerecht? Stu
diegroep rechten te Leuven:
Klasserecht en klassejustitie,
een Marxistische benadering
(waarom het huidige bestel ver
werpelijk is) en H. Vanderpoor-
ten minister van justitie in Be
lgië geeft in Klassejustitie en
Klasserecht? zelf zijn visie (ver
wijten gaan uit van verkeerde
voorstelling; gebrek aan voor
lichting). Verder discussiëren
prof. Van Houte en prof. Frank
over Fraudebestrijding en be
lastingrecht en stelt H. Buntinx
het Non-proliferatieverdrag
opnieuw aan de orde. Prof. E.
Schillebeeckx gaat in op de
reacties op zijn befaamde Je-
zusboek en zet zelf uiteen wat
opzet en bedoeling ervan is.
SKRIPT-1: Het kind zelf komt
onvoldoende aan bod bij het
kindertoneel. In „Kindertoneel
en kinderspel" probeert Manuel
van l.oggem in dit verenigings
blad van de NCA een aantal
vooroordelen en misverstanden
daaromtrent uit de weg te rui
men. Verder brengt deze afleve
ring een evaluatie van de be
langrijke tussenkader-
weekends en zomerspeelweken
van het NCA en veel amateur-
toneelmeuws, dat eigenlijk geen
enkele vereniging mag missen
Gewezen wordt ook op de ze
vende druk van de Algemene
Katalogus 1973 van het NCA
met 116 pagina's toneelstukken
in de NCA bibliotheek; honder
den mogelijkheden voor pro
gramma's (NCA, Zanspad 28
Maarssen)
KIND
VAN
DE ZON
Ramses Shaffy en Josée de Ruiter in nieuwe Nederlandse speelfilm.
„Vragen naar de dag, waarop
ik genezen werd, is hetzelfde als
vragen naar de dag, waarop ik
gek werd". Deze uitspraak be
sluit de film KINI) VAN DE
ZON, een nieuwe Nederlandse
speelfilm, die eind van deze
maand in première gaat. Het
zijn de historische woorden van
het meisje Anna in de film ge
speeld door Josée Ruiter van
Theater-, wier geestelijke crisis
en genezingsproces in een psy
chiatrische inrichting door René
van Nie weloverwogen zijn ver
filmd. Temidden van Nachten
met Olga, dokters, die verzuipen
en Rooie Sicncn, zou deze film
wel eens een kentering in de op
gang komende Nederlandse fil
mindustrie kunnen betekenen.
„Ik weet niet, wat deze film liet
publiek zal doen", zegt Marcel
Kerkhoff van Burgwalfilms en
o.a. verantwoordelijk voor de
casting. „Het zal voor de bio
scoopbezoeker wel een confron
tatie zijn. Ik kreeg zelf klappen
tijdens deze produktie en ook
Josée de Ruiter (een openbaring)
is moeilijk over haar ervaringen
met de rol van Anna heen geko
men".
„De opzet van de film is
uniek" aldus Kerkhoff. ..Zeer
professioneel. De crew bestaat
uit 10 man en de cast uit ruim
twintig ervaren acteurs. De 90
minuten durende film in kleur,
is in vijf weken gedraaid en kost
slechts f 250.000". Gewoonlijk
wordt er voor films van een der
gelijke omvang een tiental we
ken gedraaid, terwijl de kosten
rond een miljoen en méér liggen.
Van Nie heeft een jaar lang aan
het materiaal gewerkt; het deli
cate materiaal laten bezinken.
Hij heeft daarbij adviezen gehad
van de Santpoortse psychiater
Jan v.d. Lande en de psychiater,
die de echte Anna heeft behan
deld. De patiënte Anna, na het
zign van de film: „Jullie hebben
het goed gedaan".
Misschien roept Kind van de
Zon gedachten op aan een film
als De Exorcist. Kerkhoff: „Nee.
Alle sensaties hebben we ver
meden. Dat kun je niet doen. Het
was wel het grote dilemma voor
René: hij moest een film maken,
die het grote bioscooppubliek
zal aanspreken, anderzijds
wilde hij zo eerlijk mogelijk met
het gegeven omgaan. De aanlei
ding voor deze film was een opd
racht van de stichting Pandora,
die zich bezighoudt met voor
lichting over psychiatrie, ge
richt op de opvang van patiën
ten in de maatschappij. Opzet
was een tv-film. Maar René van
Nie vond het materiaal- een his
torische gebeurtenis - zo gewel
dig, dat hij er met Johne Sever-
ijn een script van maakte voor
een documentaire speelfilm.
Kerkhoff: „René heeft er geen
conclusies ingebouwd; dat is te
riskant. De hele psychiatrie is
momenteel een zeer discutabel
gebied. Zo wordt je in de film
geconfronteerd met de ouder
wetse shock-therapie, maar
evenzeer met de hedendaagse
groepstherapie. Ja, de film bevat
veel dialogen, die door twee lij
nen met elkaar verbonden wor
den: het proces van ziek worden
en het proces van genezen. Het
verhaal wordt niet chronolo
gisch verteld, maar associatief.
Wat de film zal doen? Ik weet het
niet. Je zal er een stuk van je
eigen jeugd in kunnen herken
nen. Je kunt chique doen en zeg
gen: ik begrijp het en dan gaan
discussiëren (Bunuel). Ik zou
zeggen: laat het maar gebeuren.
Je kunt er bij lachen, huilen,
weglopen. Het maakt je zeer ze
ker de ogen open voor een aantal
medemensen. We hebben een
paar keer voorgedraaid voor
studenten van academies. De
reacties waren zeer uiteenlo-
Eend. Er zat ook een disc-jockey
ij van Hilversum III - geen
stille jongen uiteraard - hij was
24 uur nadien „onbereikbaar";
eerst na een neut begon hij tegen
me erover te praten".
Het verhaal. Anna (Josée Rui
ter) wordt in '45 geboren in een
keurig middenstandsgezin (Jo-
han te Slaa en Dora van der
Groen). Ze heeft een goede rela
tie met haar broer (Huib Broos)
maar niet met haar zuster (Cox
Habbema)". Ze probeert boven
het middenstandsmilieu uit te
groeien en gaat, 17 jaar oud, on
der protest van de ouders naar
een kunstnijverheidsschool in
het zuiden des lands. Feestend
met schoolvriendin Marjan
(Nettie Blanken), vriend Peter
(Michel van Rooij) en Marjans
vriend Gerrit (Ramses Shaffy)
wordt haar nieuwe kamer inge
wijd. Vanaf dat moment onstaan
zichtbaar relatieproblemen. Zij
gaat alleen in een boerderij wo
nen, waar de boer (Sacco van der
Made) een bedreiging voor haar
wordt. Ze klampt zich vast aan
Peter. Hun sexuele relatie wordt
een mislukking en slaat om in
panische angst. Na een wirwar
van relatie-problematieken
komt zij in een psychiatrische
inrichting, waar vooral de
groepstherapieën haar beter le
ren het leven te hanteren. In de
film worden verschillende rol
len ook nog gespeeld door Cor
van Rijn, Django Sterman,
Steye van Brandenberg, Robert
Borremans, Kitty Courbois e.a.
Kerkhoff: „We wilden een
film waar we zelf achter konden
staan. Dat is het geval gewor
den, mede door het zeer profes
sionele spel van de acteurs. Het
ontbreekt in Nederland door
gaans aan techniek, geld en er
varing in vergelijking met Ame
rika. De meeste Nederlandse
speelfilms krijg je daarom de
grens ook niet over. We vleien
ons met de hoop, dat we met
deze film een deel van die gebre
ken goed hebben opgevangen".
De film gaat op 24 februari in
een speciale première in aanwe
zigheid van koningin Juliana,
waarna de openbare vertonin
gen op 27 februari beginnen in
Amsterdam, Den Haag en Rot
terdam.
Henk Egbers
De meest gevierde man in het
Duitsland van dit jaar is een
commandeur in de orde van
Oranje-Nassau. Reeds in 1955,
aarzelde koningin Juliana geen
moment om deze Duitser met
deze hoge Nederlandse onder
scheiding te eren. Wat later
stierf hij in het ziekenhuis aan
trombose. Op 12 augustus 1955
was Thomas Mann lichamelijk
niet meer, maar geestelijk be
vindt hij zich even vitaal onder
levenden als Heinrich Boll en
Günther Grass. De groei naar
een steeds grotere bekendheid,
die zijn leven kenmerkte, is ook
typerend voor de overleden
schrijver. Het is het fenomenale
aan Mann, want aangezien hij
zijn stijl onophoudelijk in stij
gende mate verzorgde en ver
fijnde, werd hij met zijn diep
zinnige gedachten ook steeds
moeilijker te lezen. Als weinig
andere schrijvers vermeed hij
het populair te schrijven, maar
zijn weg was vanaf het begin af
aan met succes geplaveid en
Nmomenteel geniet hij een grotere
populariteit dan ooit in zijn
tachtigjarige leven.
Overal in Duitsland maakt
men zich op om dit jaar Thomas
Manns honderdste geboortedag
te vieren. Niet de manifestaties
die voorbereid worden, plaatsen
hem in het middelpunt van de
literaire belangstelling, maar
zijn eigen boeken Vooral de
meest baanbrekende, schreef hij
toen de wereld volkomen van die
van ons verschilde. Maar mis
schien schuilt het geheim van
zijn stijgende populariteit hier
in, dat hij in „De Budden-
brooks" op geniale wijze het
verval van het burgerdom uitbe
eldde en de bourgeoisie in onze
dagen weer een hoge graad van
te zijn. De grote kwaliteiten van
het Duitse volk, die in het demo
nische kunnen ontaarden en zijn
mateloosheid in goed en kwaad,
had Mann al beschreven voordat
de gesel van het Nazisme de we
reld uit zijn voegen sloeg.
Als een van de eersten verliet
Thomas Mann.
verzadigdheid en middelmatig
heid aan de dag legt.
Manns met spanning tussen
lichaam en geest geladen euvre
is door zijn psychologische, my
thologische en historische ken
nis en dankzij zijn indringend
waarnemingsvermogen een
leerschool voor het leven. Met
„Dokter Faustus" bewees hij
dat ook van de Duitse volksziel
hij in 1933 het Derde Rijk.
Frankrijk was het eerste oord
van zijn vrijwillige verbanning,
daarna volgde Zwitserland en
vanaf 1937 Amerika, waar hij
via de radio de Nazi's ideolo
gisch bestreed, en hij schaamde
zich zozeer voor zijn land, dat
hij weigerde er terug te keren. In
1949 zette hij voor het eerst
sinds de oorlog weer voet op
Duitse bodem, maar hij reisde
meteen door naar Zurich, waar
hij tot aan zijn dood bleef wo
nen.
Zoals Willy Brandt door velen
vanwege zijn emigratie naar
Noorwegen werd verguisd, zo
was ook Mann in dezelfde krin
gen na de oorlog een dood man.
Verzet tegen de staat, zelfs tegen
een misdadige, is voor de autori-
teitsbewuste Duitser een zo
grote zonde, dat zij onvergeef
lijk is. Zoals Willy Brandt echter
door zijn menselijke integriteit
het pleit won, zo kon Mann door
zijn geniale litteraire kwalitei
ten zijn oude faam niet alleen
herstellen, maar zelfs nog over
treffen. Alleen in de universi
teitsstad Bonn loopt men nog
met het schaamrood op de kaken
rond, omdat men „de emigrant,
wiens werken verboden waren",
in 1938 met alle smaad de negen
jaar tevoren verleende titel van
eredokter had afgenomen.
Reeds betrekkelijk vroeg, in
1929 was Thomas Mann al on
derscheiden met de Nobelprijs,
maar de successen, die Benja
min Bnttains' opera en Fisconti
met zijn film over „Dood in Ven
etië", oogsten, getuigen van een
ongeëvenaarde actualiteit.
In Lübeck, waar hij op 6 au
gustus 1875 als zoon van een
koopman werd geboren, in
Milnchen en Diisseldorf. Zijn
volledige werken, die in 1960 in
twaalf banden voor het eerst
verschenen, waren in 1964 al
uitverkocht, maar zullen samen
met een dertiende deel opnieuw
worden uitgegeven. Het monu
mentale karakter bestaat vooral
hierin, dat de uitgever Fischer
het aandurft al deze banden in
leer te hullen en ze voor een prijs
van 1300 mark aan te bieden.
Voor ongeveer de helft kan men
ze ook in linnen gehuld verwer
ven, terwijl men alleen maar het
dertiende deel los kan kopen. De
ongeveer zestig gulden (ƒ150,-
in leer) die men hiervoor moet
opbrengen, zijn volgens insiders
een uiterst waardevolle investe
ring, omdat deel dertien talrijke
manuscripten bevat die nog
nooit, of in verloren gegane
kranten gepubliceerd weiden.
Het karakter van dit autobio
grafische materiaal, boekbe
sprekingen en essays over kunst,
letterkunde en joodse proble
men, wordt door een van de be
ste kenners van Thomas Mann,
dr Hanz-Otto Mayer, zelfs sen
sationeel genoemd. Zo bevat
deel dertien ook teksten waar
van nooit manuscripten bestaan
hebben, omdat Mann ze alleen
maar op geluidsbanden of
grammofoonplaten gesproken
heeft
Mei de Boekenweek in zicht
pakken de uitgevers uit met hun
vourjaarsaanbieding Een keuze
uit de honderden boeken, die op
het punt staan te verschijnen ln
het Thomas Mann jaar uiteraard
heruitgaven van zijn boeken Bij
Polak Van Gennep het korte
proza als Thomas Mann: Verha
len 35.- of 25.-). Elsevier
brengt herdrukken van Konin
klijke Hoogheid 22.5») en het
boek waarnaar met Mariene
Biet rich een film werd gemaakt
De Blauwe Engel 14,90). En
Quendo komt met een herziene
tweede druk van dochter Erika
'lann: Het laatste jaar van
Thomas Mann 14.90».
IVim Wennekes doet verslag
van zes LSD-zittingen. geleid
door prof Bastiaans (tijdens de
Drie van Breda-kwestie in de
belangstelling) in Allemaal rot
tigheid, allemaal ellende: een
uitgave van de Wetenschappe-
hjke uitgeverij, die ook komt
met Jan Brokken: Mata Hari. de
waarheid achter een legende en
btan Lauryssens; Opmars naar
het vierde rijk - geheim nazige-
nootsihap De Spin De eerste
wereldoorlog wordt een stan
daardwerk in 81) afleveringen (a
I oOi die in mei beginnen te
lopen bi| Amsterdam Boek Die
geeft i a ook John Baron: KGB
f 28 9») over het Russische
comitvoiir staatsveiligheid, uit
Bide Ambo-boeken vallen bv
op de \erzamelde Gedichten
van Gahr Smit. die 65 |aar
wordt i' li - l Corn. Verhoeven
met De resten van het vader
schap (I 17.5»! en Guus vah
Hemert mete overdenkingen bi|
oude platen en pientjes Lieve
hemel 17.501. AMKH Hermes
geeft de I T|ing kaarten, een set
i an 64 Kleur enrept oriukties uit
l ti i Van Weverhergh Ufo
nauten in opmars 29.5») en
van Velikovsky Eeuwen in
chaos - 611» jaat geschiedenis
over Israel en F.gvptei 27.50)
BiRntna vallen bv te noteren
Joop Rromel met een boek over
C onny Sluart. een theaterleven
<1 I 7 5»i het Toeristisch spoor-
boekje 5,5»). Ingmar Be
rgman Scenes uit een huwelijk,
waarvan dit taai een film gaat
draaiend 14,90) en een Recht
wijzer voor de vrouw, samenges
teld door o a Harriet Freezer
6.90). Vermelding verdient
ook het tweede boek van De
Goelag Archipel van Solzjenit-
syn, dat De Beekertj de volgende
maandvoor/ 19.90opdemarkt
brengt, terwijl deze uitgeverij
ook vier maal per jaar het tijd
schrift Continent - een onaf
hankelijke forum voor Russi
sche en Oosteuropese auteurs -
gaat uitgeven Bij Elsevier komt
een nieuwe van Gerard Reveuit
Ik had hem lief I4,90|; een
openhartige autobiografie van
Sagan Franeoise Sagan
13.50). Michel van der Plas
met In hel land der Belgen
(f 13.5»), terwi|l in het najaar
een nieuwe Jan de Haring ver
schijnt De oorlog van het lam
22.50) J Verspaandonk
stelde voor Goot en Sticht Het
hemels prentenboek samen-
devotie- en bidprentjes vanaf de
17e eeuw (f 29.50) Theresia
van Ltstetix was een verward,
ongelukkig neurotisch meisje
schrijft Jean Six in Je moest eens
weten 26.50), terwijl Fieke en
Ton Oostveen ook voor Goot en
Sticht een Kroniek '74 over het
wei, en wee van Katholiek Ne
derland samenstelden 22,50)
Bij de Harmonie weer aandacht
voor Paul Rodenko met Orens
nijder tulpensnijder 15,-) en
de omstreden Hutzinga-leztng
van Prof. Pen: De cultuur, het
geld en de mensen 8,90). Ook
bij Meulenhoff Paul Rodenko
terug met een bundel essays uit
de jaren 46-'74 Op het twijgje
der indigestie 21.50) een
nieuwe Lampo: De neus van
Cleopatra - essays over litera
tuur 24,50), Wim Zaal. die
heiligenlevens en -legenden
voor metgelovigen bijeenbracht
in Zoek het koninkrijk (f 21,50)
en een nieuwe Marque: De onge
looflijke maar droevige geschie
denis van de Onschuldige Eren
dira en haar harteloze groot
moeder 17,50). Lemniscaat
komt met een verukkelijk pla
tenboek Leentje Ble.v gaat
graag naar zee: geschilderd door
Helen Bradley 19 50) en
daarnaast o a met John Beloff:
Parapsychologie vandaag
21,50) en Robert Liston: Kijk
op mensen (van Freud, Enkson
Adler, Hornev. Rogers. Skinner
Maslow, Frankl) 15.90) Het
Spectrum gaat „het mooiste
boek ter wereld uitgeven Book
of kells-manuscnpt uit 800 na
chr als een versierde Latijnse
versie van de vier evangehen
(f 255,-) Bij Manteau herdruk
ken van o a Jac. van Looy:
.1 aapje 6.90) en het tweede
deel van Fred, van Eeden: De
kleine Johannes 6.90);verder
een Bloemlezing uit de Deense
literatuur 35.-) en van Frie-
demann: De sjeiks komen is hel
Arabische tijdvak begonnen"')
19,90), alsmede Stol: De be
ulen staan terecht (Bertrand
Russel Tribunaal II) (f 12.90)
Sijthoff verzorgt herdrukken
„Bij elke vorm van subsidië
ring door het rijk moet de rijks
overheid overwegen of een cul
tuuruiting bijdraagt aan de
ontwikkeling van de Neder
landse cultuur, gezien tegen de
achtergrond van de Westeuro-
pese cultuur". Met een derge
lijke snorkende zin, schiet je niet
zoveel op. Dat doe je eigenlijk
ook niet met het rapport
„Kunstzinnig Subsidiëren", on
langs uitgegeven door de prof.
mr. B.M. Telderstichting, het
wetenschappelijk bureau van de
WD, waaruit deze zin stamt. De
botte-bijl taal van het Vonhoff-
imperium is er weliswaar uit
verdwenen, maar verder beves
tigt het dezelfde mentaliteit,
met hier en daar wat adviezen,
d ie elders al eens eerder in een of
andere vorm door anderen gege
ven zijn. Het voordeel is dat de
zaken hier op een rijtje gezet zijn
en omdat het goed is, ook de me
ning van anderen te horen, is het
zinvol te wijzen op dit (een op de
groeiende berg) rapport (uitg.
Mart. Nijhoff - 7,20).
Uitgangspunt van subsidies is
nog steeds het subsidiariteits
beginsel; de overheid mag bij
springen wanneer het particu
lier initiatief - wat dat dan ook
mag zijn; zie Van Riemsdijk in
Beknelde Kunst tekortschiet.
Wat over het functioneren van
die cultuur in onze samenleving
gezegd wordt is ook vrij oud
bakken en getuigt niet direct
van een verfrissende visie. Con
serveren, stimuleren en het toe
gankelijk maken van cultuur
(lees: Kunst) aan de hele bevol
king door middel van geografi
sche spreiding.
In een periode van
financieel-economische pro
blemen, dat wil zeggen altijd, is
het noodzakelijk stimulering
van het particulier initiatief
mogelijk te maken. Wellicht is
een daarop gerichte aanpassing
van het huidige belastingstelsel
een middel daartoe, aldus het
rapport.
Volgens de Teldersstichting
moet de overheid zorgen voor
een zo groot mogelijke bijdrage
aan de opleiding voor ieder, die
zich tot kunstenaar wil bekwa
men en daarvoor bij een toela
tingsexamen de nodige capaci
teiten blijkt te hebben. Dit is in
de eerste plaats een taak van de
nationale overheid. De lagere
overheden moet de vrijheid
worden gelaten ook opleidingen
te scheppen (zij het onder
strenge inspectie, zoals bij het
muziekonderwijs). Na gebleken
behoefte en toetsing aan hoge
opleidingsnormen zou subsidie
op één van de overheidsniveaus
moeten overwogen worden, al
dus het bureau, dat aanbeveelt
alle opleidingen bij één ministe
rie te concentreren.
Aanbevolen wordt de jonge
kunstenaars te begeleiden, als
zij de maatschappij worden in
gezonden, mede met het oog op
de kosten van opleiding. Ge
dacht wordt aan het creëren van
een verdere opleiding onder lei
ding van een aantal gevestigde
kunstenaars. De slot begeleiding
zou moeten worden toever
trouwd aan de raad voor de
kunst.
De reactie van de maatschap
pij op de kunstvoorbrengselen
kan volgens de Teldersstichting
alleen verbeteren ais de kunst in
het onderwijs wordt betrokken.
Het kunstonderwijs zal op zo
veel mogelijk schooltypes zo
snel mogelijk in het lesrooster
moeten worden ingepast.
ln het rapport wordt aanbevo
len, dat de overheid als regel het
advies volgt van de deskundigen
bij de beoordeling van subsidi
eaanvragen voorde kunst. Toet
sing van deskundige adviezen
aan de mening van leken is in het
algemeen ongewenst. Tot de le
ken behoren ook de gekozen
volksvertegenwoordigers en een
achterban.
Bepleit wordt verder de cultu
rele propaganda in het buiten
land systematisch aan te pak
ken. Het verbreden van het af
zetgebied van de Nederlandse
kunstenaars kan hen uit de sfeer
van de overheidszorg brengen,
meent de Teldersstichting. Bij
het verlenen van subsidie, zo i
wordt aanbevolen, moet steeds
onmiddellijk en duidelijk wor- i
den vastgesteld of het gaat om
steun aan een reeds gevestigde
instelling of dat financiële steun
moet worden geboden voor een
experiment - „de kunstmest
voor de dingen die komen gaan".
Voorts dient er een getrapt sys
teem van subsidiëring te komen
in de plaats van de zogenaamde
koppelsubsidies. De lagere
overheden moeten daarvoor de
armslag krijgen. Ontgroeit een
cultuuruiting het onmiddellijke i
plaatselijke belang, dan zal de
regionale overheid de subsidie- I
ring en de verantwoordelijkheid 1
moeten overnemen.
Subsidiëring moet in alle ge
vallen worden gebonden aan een
meerjarenplan plus berede
neerde begroting. Voor experi- 1
menten kan de eerste drie jaar
met een intentieplan worden
volstaan. Subsidiëring kan
nooit worden beschouwd als een
blijvend verkregen recht. De
Raad voor de Kunst moet achte
raf een oordeel worden ge
vraagd over alle gesubsidieerde
kunstuitingen, ook die door la
gere overheden zijn gesteund.
Bij de gevestigde cultuurinstitu
ten moet olgens de Telderss
tichting het verlies van publieke
belangstel nc een belangrijke
rol spelen i het overwegen van
voortzetting van subsidiëring.
Financiële steun aan kunstin
stellingen wordt, aldus het rap
port, vaak als een vanzelfspre
kendheid aanvaard. Voor de
zelfstandig scheppende kunste
naars is zij nog ongebruikelijk.
Vergroting van het aantal
subsidie-mogelijkheden aan
creatieve kunstenaars moet
worden bevorderd. De Telderss
tichting denkt hierbij aan het
scheppen van een groot aantal,
liefst zeer ruim gestelde opd
rachten, die de kunstenaar des
noods in staat stelt zich gedu
rende een bepaalde tijd zonder
materiële zorgen te ontwikke
len.
van de sprookjes van Andersen
uit 1800 6.90 per deel) en een
nieuwe John Ie Carre: Edelman,
bedelman. schutter, spion
29.50). yuerido brengt weer
een andere Kafka: Huwelijks
voorbereidingen 35,-) een
nieuwe Walschap - na lange tijd
De Oramproject 17,90) en
van Brakman:DeBiograaf ma
caber relaas over de toneelspeler
Dudok en zijn souffleur
(f 18 90) Een nieuwe ster aan
het firmament, uitgever van
progressieve literatuur Malper-
tuus. Om te beginnen drie deel
tjes uit de Rode Vossen Reeks
Sonja Prins Dagboekgedigten
10.-), ,1 Wesselo: Het einde
(15 jaar Vietnam en literatuur)
12.50) en J Kruithof: Zegge
en schrijve (functie literatuur in
maatschappij e d 12,50)
eindredactie
henk egbers
Heden en verleden
Zijn misschien beide tegenwoordig in de toekomst.
En de toekomst besloten in het verleden.
Indien alle tijd eeuwig tegenwoordig is
Dan is alle tijd onveriosbaar
Wat had kunnen zijn is een abstactie
En blijft een voortdurende mogelijkheid
Enkel in een wereld van bespiegeling.
Wat had kunnen zijn en wat geweest is
Wijzen naar een einde, dat altijd tegenwoordig is.
Zo heeft HERMAN SERVOTTE de aanhef vertaald van Burnt
Norton uit 1935. geschreven door T S. ELIOT Samen met East
Coker('40), The Dry Salvages 41 )en Little Gidding ('42) maakt dit
gedicht deel uit van DE FOUR QUARTETS Prof. dr. Herman
Servotte van Leuven heeft de verdienste deze dichtbundel» die in
Engeland beschouwd wordt als een van de grote werken van onze
eeuw, voor het eerst in hel Nederlands toegankelijk gemaakt te
hebben voor een groter publiek Michel van der Plas heeft al eens
gezorgd voor een vertaling van East Coker en Bert Voeten vertaalde
de eerste sectie van The Dry Salvages, maar in zijn totaliteit werd I
deze bundel nog nooit vertaald Met een inleiding op Eliot en een
commentariërend slotartikel van Servotte werd deze bundel voor j
20.50 uitgegeven door NV De Nederlandse Boekhandel. Naast
elkaar zijn telkens de Engelse tekst en de vertaling afgedrukt. De I
opzet van Servotte is de lezer terug te verwijzen naar het oorspron-
kelijke Engels. Dit heeft ook zijn weerslag gehad op zijn vertaling. I
Hij heeft niet gezocht naar een vloeiend, metrisch equivalent van
deze gedichten in de Nederlandse taal. maar naar een handreik tot
verstaanbaarheid Je kunt hiertegen bezwaren aanvoeren, maar het
is een zeer plausibel uitgangspunt De symbool- geladen teksten van
Eliot zijn niet zo doorzichtig De schets over de figuur van Eliot en
zijn slotbeschouwing „Een houding in de tijd", waarin hij de
dichtwerken hun context meegeeft en zijn werkwijze verantwoord
vormen goede bijdragen tot beter begrip. Servotte: „Servotte:
„Eliot zou. denk ik. geen kunstenaar zijn geworden indien zijn
verlangen naar intellectuele en affectieve eenheid niet in conflict
was gekomen met de chaos van de moderne wereld In het dichter
lijke conflict van De Four Quartets zullen ongetwijfeld ook nu nog
velen zichzelf terugvinden.