WOUDEN GASTARBEIDERS DIT HEI LAND VAN TITO OVERBODIG? voor onze arbeidsmarkt 1 c- binnenland buitenland 1 Werkvee Verleden Koffers vol In trek - -Af 'K Wervingen WnMBMnHM „God geve, dat wjj je spoedig weerzien", zeiden de Macedonische vrouwen, die op het kleine vliegveld je van Ohrid afscheid na men van hun mannen en zonen, toen die na de kerst vakantie terugkeerden naar hun werk in Neder land. Oude moedertjes in fraaie klederdracht lieten hun tranen de vrjje loop, toen de groep door de dou ane ging om aan boord te gaan van de Transavia-jet. De meesten hadden niet meer bagage by zich dan een kartonnen doos vol on dergoed. Zij gingen een on gewisse tjjd tegemoet, want de positie van de bui tenlandse werknemers is in de meeste Westeuropese landen danig in het ge drang gekomen. Wanneer de werkeloosheid niet spoedig wordt afgestopt, zou het wel eens kunnen zijn, dat de Macedonische vrouwen hun mannen en zonen eerder terugzien dan hen lief is. Vandaar, dat de werkge legenheidsproblemen in een landje als Nederland met grote bezorgdheid worden gevolgd in Zuid- Slavië, dat zo'n 15.000 ar beidskrachten aan het Ne derlandse bedrijfsleven heeft „uitgeleend". Ar beidskrachten zijn op het ogenblik het voornaamste exportartikel van Zuid- Slavië. In totaal werken meer dan 1,5 miljoen Zuid- slaven als gastarbeider in landen als West-Duitsland (600.000), Nederland, Oos tenrijk, Zweden en zelfs Nieuw-Zeeland en de Ver enigde Staten. Zij bezorgen het land van Josip Broz Ti to meer buitenlandse valu ta dan de industriële en landbouwprodukten van eigen bodem. Wanneer in West-Europa de arbeidsmarkt in elkaar zakt als een pudding, en die kans zit er dik in, dan zal uitgerekend Zuid-Sla- vië daarvan het eerst de gevolgen ondervinden. Bergland bij Ohridide „oudjes" hoeden de schapen deze mannen moest het thuis front vertellen, dat ze pas in maart in Nederland werden terugverwacht en tot die tijd onbetaald verlof hadden ge kregen. De personeelschef van een Ne derlands bedrijf, die de groep vergezelde: „De regering kan wel beweren,' dat wij geen gastarbeiders meer nodig heb ben, en dat het een aflopend verhaal moet zijn, maar er is eenvoudig geen vervangend aanbod van Nederlands perso neel. De Nederlandse werkne mer wil uitsluitend nog dienstverlenende arbeid ver richten. Echt produktdewerk wordt geschuwd. De vakbon den hebben de toelating van buitenlandse arbeidskrachten nooit tegengehouden, zolang hun leden de beste baantjes konden uitzoeken. Zij vonden het allang fijn, dat onderont wikkeld werkvee uit Zuid- Slavië bereid was om de vuil nisman van West-Europa te spelen. Maar nu het spaak loopt met de werkgelegenheid, wil men de gastarbeider als eerste daarvoor laten bloeden. Er zal in de mentaliteit van de Nederlandse werknemer ech ter grondig iets moeten veran deren, voordat wij het zonder gastarbeiders kunnen stellen. Zolang het in Nederland mo gelijk is om een inkomen te verwerven zonder aan bepaal de categorieën van arbeid mee te doen, hoef ik iemand die werkelijk wil werken niet aan te nemen op basis van zijn intelligentie". In Ohrid heb ik de indruk gekregen, dait echte werkwil ligheid blijkbaar nog uitslui tend gezocht moet worden bij deze lagere categorieën van schaapherders, tabakstelers en druivenplukkers, die dagelijks ons hotel belegerden om in aanmerking te komen voor een arbeidsplaats in „Holan- dija", dat zijn grenzen voor buitenlandse werknemers ge sloten heeft- Zij kwamen tot uit de laagvlakte van Prilep, 130 kilometer ver, om zich on voorwaardelijk als werkkracht aan te bieden. Sommige man nen. die aan het onbetaald verlof ontsnapt waren, hadden hun retourticket tegen groot geld verkocht aan „versteke lingen", die natuurlijk bij de controle op het vliegveld dooi de mand vielen en met deze argeloze transactie de markt prijs van vijf schapen hadden verspeeld. cevski als werkzoekende stond ingeschreven. Hij glipte door de medisohe keuring en werd aangenomen. Maar toen hij in Nederland 63 werkdagen had volgemaakt, kreeg hij een fy sieke inzinking. Nederlandse controle-artsen verklaarden hem volledig arbeidsonge schikt. Civko Makacevakd kon naar Pestani terugkeren, waar hij zich nu elke week op het kantoor van Vasili Vasilevski moet melden, zoals werklozen in Nederland moeten „stempe len". Zolang Civko dat doet, krijgt hij een Nederlandse WAO-uitkering van netto 718 per maand. Bovendien ontvangt hij uit Nederland kinderbijslag voor zijn twee dochterjes. Hij heeft onlangs een prachtig huis gebouwd te. gen de flank van een heuvel aan de rand van het dorp. Hij is de ongekroonde dorpsheid van Pestani, waar 250 mannen in West-Duitsland en Neder land werkzaam zijn, Toen ik hem thuis wilde opzoeken, bleek hij voor familiebezoek naar Prilep te zijn. Enkele da gen later ontmoette ik zijn vrouw. Zij had hem 's mor gens dronken in Prilep moeten achterlaten. Half huilend ver telde ze: „Wij danken ons ge luk aan Holandija- Het is erg, dat Civko U dat niet zelf kan vertellen. Holandija is het bes te kapitalistische land, dat ik ken". In het Macedonische bergge bied, waar de hoofdkelner in een toeristenhotel nauwelijks 200 per maand kan verdie nen en 235 moet neertellen voor een redelijk confectiepak, iff?|f«ii alisten, die werken aan de op bouw van het land. In West- Europa hebben zij nieuwe technieken geleerd en vakont wikkeling opgedaan, die zij thuis kunnen gebruiken. Als West-Europa onze mannen uit stoot. ontstaan er geen paniek situaties in Zuid-Slavië. Het heeft onze mannen nooit moei te gekost, zich na hun terug keer uit de kapitalistische lan den weer aan te passen aan onze levensstandaard en onze cultuur. Zuid-Slavië heeft al leen maar voordeel ervan ge had, dat West-Europa gedu rende de afgelopen tien jaar een beroep heeft gedaain op onze arbeidsmarkt". De groep van 78 Zuidslaven, werkzaam in Noord-Limburg, waarmee ik de kerstvakantie in Ohrid heb doorgebracht, werd bij aankomst op het kleine vliegveldje tussen de heuvels stormachtig door fa milieleden en vrienden ver welkomd. Zij hadden hun kof fers vol westerse kleding, transisforradio's en andere produkiten, die men in dit af gelegen berggebied nooit heeft gekend. Dank zij de tolerantie van J.B. Tito zijn ze nu bin nen bereik gekomen van dege nen, die er maandenlange ge- zinsscheid'ingen voor over heb ben om in West-Europa het vuile en ruwe werk op te knappen voor een sociaal-eco nomisch stelsel van een hogere orde. Zij brengen ruw geschat meer dan 15 miljard gulden per jaar Zuid-Slavië binnen, deze anderhalf miljoen „gast arbeiders", die nu op de wip zitten, omdat onze sociaal-eco nomische orde op rijn grond vesten wankelt. Toen de 78 in Ohrid aankwamen, was er van enige bezorgdheid niets te merken. Maar de helft van Nederland is niet zonder re den erg in trek op de arbeids markt van het district Ohrid. Dat komt, omdat wij elke bui tenlander die meer dan 60 da gen op een Nederlandse ar beidsplaats gestaan heeft de zelfde rechten en verworven heden toekennen als werkne mers van eigen bodem. Wat dat kan betekenen, heb ik in het vissersdorpje Pestani (2000 inwoners) aan het Meer van Ohrid gehoord. Daar woont Civko Makacevski, een 36-jarige invalide. Hij is de rijkste kapitalist van de hele - reek. Men vergeeft hem graag, dat hij danig aan de drank is geraakt en soms we kenlang niet boven water komt. Zijn huis is een pronk stuk van „buitenlandse" wel stand en op elk dorpsfee.-.) hoort Civko bij de eregasten, omdat hij voor de beste wijn zorgt. In 1971 hield een Nederlands bouwbedrijf een personeels- werving via het arbeidsbureau van Ohrid, waar Civko Maka- heeft het woord „Holandija" een magische klank. Het Ne derlandse bedrijfsleven heeft hier de afgelopen jaren meer roem verworven dan de vóórchristelijke veldheer Alexander de Grote („A- Iexandr Makedonski"), die de Griekse cultuur oplegde aan Perzië en Egypte en met zijn expeditielegers doordrong tot de oevers van de Indus. Maar het ziet ernaar uit, dat dit stukje Hollands glorie spoedig tot het verleden zal behoren. Dan hebben we een paar dui zend Zuidslaven in elk geval aan een betere bestaansbasis geholpen. De besten onder hen kunnen daarna op eigen krachjt verder, in de schaper teelt of het toerisme. Maar de enige, die levenslang geen buikpijn hoeft te hebben over de economie in Nederland, is WAO-trekker Civko Maka cevski. Hem kan niets meer gebeuren. JAN DEJUX "Vi** - Jt -V f? 54- 4 V-" i 7 Vasili Vasilevski, de directeur van het Arbeidsbureau in Ohrid, vertelde mij„Er komen op het ogenblik duizenden mannen terug uit West-Duitsland, Frankrijk en Luxem burg. Wij hebben geen werk voor hen. Bovendien krijgen zij van deze landen geen enkele vorm van ondersteuning. Wanneer zij niet meer nodig zijn, worden hun arbeidscon tracten verbroken. In veel landen van West-Europa be handelt men de gastarbeiders als werkvee, dat op elk wil lekeurig moment van de hand kan worden gedaan. Geluk kig maakt Nederland op dat gebied een gunstige uitzon dering". de exportwijn „Car Samoil" wordt gefabriceerd. Verschil lende ex-gastarbeiders hebben hun Nederlandse spaarcenten belegd in een taxi of combibus- rele rijkdommen van Macedo nië. Hoelang nog? Vasili Vasilevs ki, in zijn jonge jaren een van De vraag is, hoelang nog- De regering-Den Uyl heeft er nimmer een geheim van ge maakt, dat de buitenlandse werknemers zo spoedig moge lijk uit Nederland moeten ver trekken. Als het aan de rege ring had gelegen, zou vorig jaar een „stimuleringswetje" van kracht rijn geworden, dat elke gastarbeider een ver plichte vertrekpremie van 5000 in het vooruitzicht stelde. Momenteel is het via de officië- tergebleven gedeelten van Zuid-Slavië, hebben verschil lende Nederlandse bedrijven de afgelopen jaren op grote schaad personeel geworven. De welstand en materiële vooruit gang in talrijke bergdorpjes van deze Macedonische uit hoek zijn direct te danken aan het feit, dat de Neder landse beroepsbevolking be paalde soorten arbeid meende te kunnen overlaten aan min der ontwikkelde, minder kies keurige arbeidskrachten uit landen als Spanje, Marokko, Turkije en Zuid-Slavië. In het werkgebied van het arbeids bureau hebben ca. 5000 man nen de weg naar Nederland gevonden. Tweemaal per jaar komen ze voor enkele weken naar huis. Buiten deze vakan ties worden de meeste berg dorpjes langs het Meer van Ohrid uitsluitend bewoond door vrouwen, kinderen en ou den van dagen. Zij doen het werk op de wijnvelden, hoe den de schapenkudden en dro men van betere tijden. Wachten op het vliegveld Vasili Vasilevski ...duizenden komen terug... Ie kanalen niet meer mogelijk, nieuwe werkkrachten uit het buitenland aan te trekken. De regering hoopt daarmee te be reiken, dat het gastarbeiders bestand als gevolg van het natuurlijk verloop binnen en kele jaren tot een minimale omvang geslonken zal zijn. De gastarbeiders, die nog over een verblijfs- en werkvergun ning beschikken, weten wat er op het spel staat. In vroeger jaren konden zij gemakkelijk een tijdje thuis blijven, omdat Nederland hen daarna weer met open armen zou ontvan gen. Wie dait nu doet, komt niet meer aan de slag. Boven dien is er geen land in West- Europa, waar men als gastar beider beter is „ingedekt" le gen de dreigende werkloos heid, want Nederland heeft tot dusver al meer dan 25.000 bui- In het district Ohrid, een van de meest afgezonderde en ach- Armoede m Macedonië, In het bergdorpje Velestovo, waar een gedeelte van de 300 gezinnen nog altijd in primi tieve woningen van rotsblok ken en plaggen woont, werkt 85% van de mannen in het buitenland. Het enige vervoer middel, waarmee men de schamele landbouwprodukten naar de markt in Ohrid brengt, is de ezel. De meeste gezinnen hebben als voor naamste inkomstenbron een troep schapen, terwijl de gei tenkaas van Velestovo een veelbelovend nieuw afzetge bied heeft gevonden in de tal rijke toeristenhotels langs het Meer van Ohrid, waar 's zo mers meer dan 6000 Nederlan ders hiun vakantiegeld komen investeren. Sinds de Neder landse bedrijven het arbeids potentieel van Velestovo heb ben ontdekt, zijn de Middel eeuwse toestanden in dit bergdorp op de helling gezet. Van harde Nederlandse gul dens worden op grote schaal bakstenen woningen gebouwd, lager tegen de berghelling, zo dat de communicatie met de buitenwereld minder kwets baar is. Ik heb in talrijke huizen koelkasten en televisie toestellen gezien. Van hun Ne derlandse CAO-lonen hebben veel mannen van Velestovo nieuwe stukken bouwland ge kocht. Wie aan het agrarisch bedrijf vasthoudt, vergroot zijn sdhapenbezit of plant een groter areaal wijndruiven, waarvan in Ohrid de befaam- tenlanders liefdevol in de WW-regeling opgenomen. de naaste wapenbroeders van JoSip Broz Tito als „partisan" ■in de strijd tegen de legers van Hitler en Mussolini, zegt: „Onze mannen rijn goede soci- je, waarmee ze in liet zomer seizoen (hoofdzakelijk Neder landse) toeristen laten kennis maken met de landschappelij ke verrukkingen en de cultu-

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 6