Luchtvaartpionier Umberto Nobile wordt dinsdag 90 Koloniale rijk van Portugal bijna ontmanteld Kwakzalvers w kf gf ONDANK' EN BELAf vrij Uit 'ungen peilingen „peilingen „peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen P.E'l'NGEn „PEILINGEN peilingen peilingen „peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peiling eilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen SEOK Luchtvaartgek Slaande mzie Revanche Mislukking Degradatie 'eer rijk Drie MPLA FNLA Jnite DOOR CORI\ VERHOEl EU is he (Van onze correspondent) ROME Generaal profes sor ingenieur Umberto No- bile hoopt op 21 januari zijn 90ste verjaardag te vieren. De omstreden, strijdbare Nobile is een van de grootste luchtvaart pioniers van Italië. In 1926 en 1928 stond hij aan het roer van doorgaans zelf ontworpen en gebouwde luchtschepen die toen we reldhistorie nieak'en door over de Noordpool te vlie gen. De eerste expeditie onder leiding van de beroemde Noorse ontdekkingsreiziger Amundsen werd een enorm succes, al heeft het voor, tij dens en na die trip vrijwel geen moment geboterd tus sen Nobile en Amundsen. De tweede expeditie werd na eer. goed begin een drama: het luchtschip met zestien man aan boord kwam in bar en ooos weer. Er ontstonden technische mankementen en er zouden menselijke (navi gatie-fouten zijn gemaakt. Het trotse luchtschip klapte enkele keren tegen het pak ijs van het poolgebied. Tien leden van de bemanning werden uit de gondel gesme ten. De andere zes verdwe nen met het dansende, defec te luchtschip in de sneeuw stormen en geen mens heeft tot op heden ooit iets van hen of het luchtschip zelf teruggevonden. Op twee na keerden de op hel ijs geworpen beman ningsleden na weken terug in de bewoonde wereld. No bile werd het eerst gered, naar hij zegt tegen zijn zin, maar de kiemen voor een grote rel lagen er. Nobile vond voor- en tegenstanders. Hij kreeg in het fascistische Italië als anti-fascist geen ge hoor, werd gedegradeerd en ging in vrijwillige balling schap naar Rusland. Na de oorlog volgde zijn eerherstel. Hij keerde terug in actieve dienst, werd eervol gepensio neerd en leeft nu het actieve leven van een leergierige, in alies geïnteresserde weten schapsman. Bijna negentig, maar vrijwel dagelijks nog te vinden in de kantoren van de propaiganda- en voorlichtingsafdeling van het ministerie van luchtvaart in Rome. Altijd bereid om zijn visie te geven op een glorievolle periode van de luchtvaart. Hij schreef er de nodige boeken over, enkelen zijn ook in het Nederlands vertaald, en die boeken moesten vaak als tegenwicht dienen voor de minder aardi ge of beledigende dingen die anderen over hem schreven. Generaal Nobile ontvangt me in rijn werkkamer, zo noemt hij het zelf, maar de bezoe ker krijgt meteen de indruk m een luchtvaartmuseum te zijn beland. Langs alle wan den foto's tekeningen, oor kondes. Overal boeken, in strumenten. stukken gesteen te. beeldje en de meest uit- eenlooende andere, kostelij ks souvenirs. Nobile zelf lijkt met zijn wuivende wit te haar meer op een bejaarde componist dan op een lucht vaartpionier. Gehoor, gezicht, sipraak alles nog uitstekend. Hij heeft alleen een stok no dig om te lopen, want hij ondervindt m-et terugwerken de kracht de gevolgen van zijr. gebroken been tijdens di? laatste fatale poolvlucht. Umberto Nobile werd in 1885 in de buurt .van Napels geboren, in een kinderrijk gezin waarvan de vader van wege zijn overheidsfunctie een nogal zwervend bestaan leidde. In Napels maakte Umberto zijn ingenieursstu die. In 1910 zag hij in Napels het eerste vliegtuig; een krikke mikkig geval, gevlogen door een Fransman. Vijf jaar later kreeg Nobile zelf zijn lucht doop en was hij -via het leger- helemaal betrokken bij de experimenten die de Italiaanse strijdmacht op luchtvaartterrein ontwikkel de. De civiel-ingenieur was zonder het te beseffen lucht vaartgek geworden. Korte tijd later was hii een inven tieve luchtvaartpionier die naam mgakte m et het ont werpen en construeren van luchtschepen, bij de meeste mensen beter bekend onder de Duitse verzamelnaam Zeppelin's. Zijn ervaring steeg met de dag; met de FIAT-man van he' eerste uur Agnelli, dok terde hij aan motoren. Hij klom snel van de ene rang naar de volgende, reisde en vloog over de halve wereld en kreeg het commando over het luchtschip „Noirge" waar mee een Noors-Italiaams- Amerikaanse poolexned'tie naar de Noordpool wilde. Hij vloog uiteindelijk 13.000 ki lometer boven het poolland, waarvan een afstand van ruim 5000 kilo-meter zonder landing. Temeer een grote prestatie, omdat de tocht ge maakt wend met het betre-k- 20.00-0 m3 inhoud, kclij-k kleine type N van nog Aan het begin van de over steek dwars over de pool ontmoetten ze de Ameri kaanse ontdekkingsreiziger Syrd die hen met een Fok ker vliegtuig voo-gin-g. Vol gens Nobile hebben bereke ningen nadien aangetoond dat Byrd nooit werkelijk over de pool kan hebben ge vlogen, omdat hij gezien de afstand van de heen en weer reis veel te vlug terug was mei zijn toe-stel. „Dus, con cludeert Nobile, was de „Norge' het eerste luchtschip dat echt over de poolstip vioog, van de Rarendszee naar Alaska". Maar in de boeken die daar na verschenen ontstond slaande ruzie over de hoofd rolspelers van deze episode. Terwijl de Italianen hun No bile als held inhaalden e n hem bevorderden tot gene raal. vertelde Amundsen de lelijkste dingen over Nobile en zijn Italiaanse beman ningsleden. Lui en ijdel, on geschikt voor het barre pool- klimaat en onbekwaam te bevelen en te navigeren. Daar kwamen de beschuldi gingen op neer. Nobile ver weert zich in zijn boeken in stijl, Amundsen beschrijvend als een soort grootvorst zoals die in een speciale, luxe fau teuil bij het beste raampje de reis meemaakte zonder zich ergens mee te bemoeien. De karakters van beide man nen botsten eenvoudig. Nobi le, een gevoelige, bijna aris tocratische leger-generaal Amundsen een doorgewinter de avonturier die tot afgrij zen van Nobile bijna smake lijk kon vertellen hoe hij op een eerdere Zuidpool-expedi he zijn sledehonden een voor een moest slachten en opeten bij gebrek aan voedsel. SJEF VAN DONGEN Uil zo'n sfeertje groeide de revanche-gedachte. Nobile wilde nog wel eens na-ar de poo-1, al zou hij volgens te genstanders geen schijn van kans maken zonder de coa ching en reisgeleide van een ervaren rot als Amundsen. En ook de Italiaanse regering wilde best. Mussolini per soonlijk wilde de nationale driekleur van alle smetten ontdoen. De „italia" werd net luchtschip waarmee No bile en vijftien bemannings leden, voor het merendeel Italianen, in 1928 op reis gin gen. Ze dropten er op de poolstip de Italiaanse vlag en eer. door paus Pius XI mee gegeven kruisbeeld. De twee eerste vluchten van de thuis basis op Spitsbergen naar de pool en terug werden hart verwarmende successen de derd-e vl-udht een diep drama. Nobile beschrijft hoe het weer, storm sneeuw en mist, uiteindelijk de grote boos doener was. Waarom precies welke technische storingen zijn ontstaan is nooit uitge maakt, al kreeg Nobile later te horen dat hij navigataefou- ten zou hebben gemaakt. De „Italia" verlooT ln het gevecht te-gen de weergoden snel hooigte. Een poging om de 400 kilo zware ankerket ting te droppen mislukte. Met de staart klapte het luchtschip tegen het ijs. Een var de boordwerktuigkundi gen die in het achterste ge deelte aanwezig was, werd op het ijs gegooid en was op slag dood. De an-kerkettins sleurde inmiddels over de rauwe ijskorst en werkte als een fatale rem. De kabine aan de voor-onderziide van het luchtschip raakte met grote kracht de grond. De bodem van de ka-bine werd weggeslagen. Negen beman ningsleden, enkele zakken met voedsel en kleding, veel NOBILE instrumenten en gelukkig ook kompas en radio werden op de ijsbodem gekwakt. De zes mannen die zich elders in het luchtschip bevonden op het moment van de bot singen, waren gedwongen aan boord van het wegdan sende luchtschip te blijven, dat 'weer hoogte won omdat de zware ka-bine me-t inhoud er af was gescheurd. Later probeerden drie voor lopig geredde bemanningsle den te voet de nabije basis op Spitsbergen te bereiken. Op die tocht verloor een van hen, een Zweed, een van de twee buitenl; iders op deze expeditie. Zijn twee metge zellen werden nadien gered, evenals de overige achterge bleven mannen die zuinigjes de schaarse voorraden ver bruikt hadden en beschutting hadden gevonden m een kleine, rode tent. Dankzij de radio k-on oontact worden op genomen met de uitvalsbasis er- dankzij de opgegeven coördinaten kon met succes een reddingsactie worden on dernomen: met een klein vliegtuig, een Russisch schip en een reddingsploeg met hondesleden. Bij dat laatste dappere ploegje redders dat over het ijs te voet de Italianen pro beerde te bereiken, hoorde ook een Nederlander, Sj-ef van Dongen uit Tilburg, die met zijn ouders en verdere familie een aantal jaren op Spitsbergen woonde en die enthousiast was ingegaan op het verzoek om No-bile en zijn mannen te gaan redden. Oe terugkeer in Italié was aanvankelijk enthousiast. Daarna kwam het onderzoek. Nobile toch al persona non grata bij de fascisten kreeg alie schuld en werd gedegra deerd. Vanaf dat moment ging hij in ballingschap: naar Rusland, Amerika en na een tussentijdse terugkeer in Ita lië uiteindelijk terug in het vaderland maar na de val van het fascisme. Al die jaren door, waar ook, bleef hij zich met luchtsche pen motoren en vliegtuigen bezighouden. Zijn eerste vrouw overleed al in 1934 terwijl N-ohile in Rusland was. Ruim 25 jaar bleef No bile alleen totdat hij enige tijd terug trouwde met een Duitse vriendin. Nobile heeft eer dochter en twee klein kinderen die echter geen en kele binding met de lucht vaart hebben. In 1969 heeft de generaal voor het laatst gevlogen, met een modern lijntoestel naar New York om er een feest van de „Ex plorers Club" bij te wonen. Ook zijn 90ste verjaardag zal een drukke aangelegenheid worden. Er zullen Noorse en Deense vrienden overkomen, en het huis van Nobile zal in de komende dasen gonzen van de opgehaalde herinne ringen. FRANS WIJNANDS LISSABON De onderte kening van het Portugees-An- golees akkoord markeert de laatste grote stap in de ont manteling van het eens mach tige koloniale rijk van Portu gal (Macao blijft nog over). In Angola begon in 1961 de reeks koloniale oorlogen die Portu gal in Afrika voerde. In het begin van de jaren zestig wa ren er slechts een paar dui zend Portugese militairen in Afrika, maar in 1969 bevond vrijwel het gehele Portugese leger zich in de Afrikaanse gebieden. In 1971 had Portugal 150.000 man in Afrika, van wie 55.000 in Angola voor de strijd tegen de guerrilla. De dure, slopende oorlogen waren de hoofdzaak van de omwenteling van 25 april in Portugal. Generaal Antonio Je Spinola schreef zijn boek „Portuga' en de toekomst", dat werkte als de vonk in het kruitvat en de voorbode van de staatsgreep zou zijn. Sinds de afkondiging van de wet van 19 juli 1974 over het recht op onafhankelijkheid bereikte Portugal ln hoog tempo over eenstemming met zijn kolo nies. Op 10 september 1974 werd Guinee-Bissau het eerste gebied vaar de onafhankelijk heid werd uitgeroepen. Op 6 september was in Loc sa ka overeengekomen dat Mozambi que op 25 juni 1975 onafhan kelijk zal worden- En in no vember 1974 volgde de af spraak dat de eilanden^ Sao Toine en Principe in iuli 197f de onafhankelijkheid zullen verv even. In december 197o werd overeengekomen dat e Kaanvedische edanden op 5 juli1 onafhankelijk worden, en tenslotte is deze week 11 no vember vastgesteld als het tijdstip voor de onafhankelijk heid van Angola. Angola is een deel van het Congo-gebied, dat in 1482 door de Portugezen is ontdekt. Met uitzondering van zeven jaar Nederlands bewind in de ze ventiende eeuw is hef gebiec tot op heden steeds in Portu gese handen geweest- Angole begrensd door de Atlantischi Oceaan Zaïre, Zambia en Na mibië, i* 1.246.000 km2 groot [n 1972 woonden er 5,8 mil joen mensen van wie 600.001 hlarken. De be'angriikste ste dei. zijn Loeanda, de hoofd rad 475.000 inwoners). Lobi (90.000) en Nova Lisbo; (60.000). Angola ig zeer rijk aar grondstoffen; diamant, fos faat, koper. zink. nikkel, ij zererts en belangrijke olie bronnen, met name in de en clave Cabinda. Dank zij Cabin- da is Angola de zesde olie exporteur van Afrika, en na Nigeria tweede op de ranglijst van olie-exporteurs van zwart Vfrika. Ook voor de landbouw :ijn er grote mogelijkheden: loffie (Angola is de vijfde koffie exporteur van de we- •eld), katoen, suikerriet, maïs en tabak. Driekwart van de levolking, waaronder 10.000 blanke gezinnen leeft van de andbouw. De drie bevrijdingsbewe gingen, die in het Zuidportu gese Alvor de overeenkoms' met de Portugese regering te kenden zijn de MPLA, het FNLA en de Unita. Alleen de ze bewegingen zullen kandida ten mogen stellen voor de con- t stituerende vergadering, die voor de onafhankelijkheid zal worden gekozen. Deze drie bewegingen, die elkaar in het verleden vaak hebben bestreden, bereikten begin deze maand in Keni overeenstemming over een ge meenschappelijk optreden bij de onderhandelingen met Por tugal. De ideologische geschil len zijn nog niet bijgelegd. De MPLA (volksbeweging voor de bevrijding van Ango la) staat onder leiding van de .->2-jarige Agostinho Neto. De MPLA werd in 1956 opgericht, als ee samengaan van de ver boden communistische partij van Angola en van de Parti. voor d- strijd van de Afrika nen in Angola". Met name ir de beginjaren vond deze be weging vooral aanhang in de stedelijke gebieden- Ze war het kanaal voor het nationalis me van de stedelijke Afri kaanse elite. Later, in de jaren van de guerrilla, vertakte de MPLA zich ook naar het plat teland. Nu is de MPLA het invloed rijkst in de enclave Cabinda <n het oosten en westen van \ngol-a, en nog steeds in de steden. De hoofdkwartieren waren gevestied in Brazavilie °n Leesnka Februari 1969 begon de MPLA de gewapen- dp striïd met pep ->nnval on de gevangenis van Loeanda om rx>':fmke gevangenen te be vrijden. Het voorzitterschap van Agos ''nl.j Neto is de laatste jarer jmstreden, met name door Da niël Chipenda, die het MPLA- front in Oost-Angola leidde. Maar de groep Netc wordt er kend door Lissabon en door de In Lissabon werd woensdag om middernacht het akkoord over Angola getekend. Organisatie van Afrikaanse Eenheid. De MPLA krijgt steun van de Sovjet-Unie en van onder meer socialistische partijen in West-Europa. Het FNLA (Front voor di oevrijdng van Angola), ondei voorzitterschap van Holdei Robe'to (51 jaar). Het FNLA is in 1962 opaericht en voer sinds die tijd de gewapend» strijd vooral bij de grens md Zaïre, in het noorden van An gola. Het hoofdkwartier is in Kinsjasa en er rijn vertegen woordigingen in Tunis en Cai ro. In 1971 is het FNLA er kend door de organisatie van Afrikaanse Eenheid. De bewe ging beschikt nu over 10.000 a 15.000 guerrilleros. Het FNLA wordt beschouwd als pro wes- ho< wei het onlangs ook instructeurs heeft ontvanger van China. UNITA (Unie voor de totah nafhankelijkheid van Ango a) staat onder leiding van .'e 10-ja-rige Jonas Savimbi. De Unita is ontstaan als een af scheiding van het FNLA. De beweging heeft een niet-offi- ciële vertegenwoordiging in Loesaka, maar had het hoofd kwartier steeds in Angola zelf.i Aanvankelijk werd de Unita gesteund door China, maar in 1971 beschuldigden Zambiaan- se kr-tn'pn de Unita van ban den met de CIA. De verzoe- aingMierinde houding tegeno ver Portugal deed eer aanhou- 'endp ger'i-bfpnetrnnm circu- terer over een stilzwijgende all-iantie van Unita .net koloni ale belangen. Pas op 9 januari j.l werd Unita als bevrijdings beweging erkend door de Or ganisatie van Afrikaanse Een heid- Het woord „kwakzalf had een paar honderd jaar,, leden geen ongunstige betel' nis. Het duidde vrij neutri iemand aan die de geneeskt de niet uitoefende door mi van chirurgische ingn maar met zalfjes. Het ligt g. de hand aan te nemen da- ongunstige betekenis zich otj wikkeld heeft sinds en gevolge van de ontwikkelt van de geneeskunde en v van haar technische hvXpmï delen. Sinds die tijd is de de bevoegde en de kwakzal; de onbevoegde genezer- De tegenstelling tussen voegd en onbevoegd a evenwel niet samen met tussen bekwaam en onbi kwaam. Mensen kunnen op Ier lei terreinen bevoegd 2ij en toch niet bekwaam; en kunnen bekwaam zijn zom' bevoegd te zijn. Dat sch nog zoveel ruimte voor etl vertrouwen in kwakzalven r. andere onbevoegde beoefm ren van de geneeskunde, J de kwakzalverij niet uit roeien is. Ik heb wel eis gehoo~d, dat veel medici, r danks hun wetenschappelïê en juiste kritiek op onbevots de genezers, zich toch tot h wenden. Het zou mij niet verbet e als dit waar zou zijn en als bij medici behalve kritiek t» een latente bewondering t jaloezie ten opzichte van i kwakzalvers zou bestaan. I meen daar iets van te begt- pen. Ik denk dat zij, preeit zoals de „gewone man", ti hen aangetrokken worden icA de afwezigheid van alle tert nische apparatuur. Die a zigheid is, behalve het crit ic en van bevoegdheid meest opvallende verschil sen arts en kwakzalver, arts dankt zijn bekwaam! voor een zeer groot deel de technische instrumenten hulpmiddelen die hij bezit waarover hij beschikt- Zij palen vooral de betrouwbu heid van en het vertrouwen de medischr wetenschap, tl chines krijgen in een gei pliceerde samenleving kelijk de naarr. onfeilbaar zijn. Los daarvan kan de weinig doen en amper een agnose stellen. Bestaat eiji lijk die beroemde „fclinirf bïilc" nog wel, waarover vn ger gesproken werd alsof een soort van zesde zint»i| was, door vakmanschap en varinn tot onvoorstelbn scherpte bijgeslepen? Een kon zien, ruiken en tasten een patiënt onder de lei had, zoals een boer aan grond kon proeven wat voor mest nodig had, zoals t' wijnkenner na één slokje u' met welk jaar en welke strê hij te maken had, en zoals pastoor op je voorhoofd zonden kon lezen. Welke fwt tie h"bben de zintuigen de vakman nog? Zij lijken lemaal vervangen te zijn if instrumenten en meettechsr ken, knap en betrouu>W| maar door iedereen te beüi nen. Als we aannemen, dat klinische blik, toppunt vakmanschap, ooit echt staan heeft, ging het da-u' niet om hocuspocus, zelfs om een vage intuïtie of mysterieus, maar om eer dubbelzinnige en te ireri/ii herkenning. Het merkwaardige nu is zozeer dat die blik is 0 steunen op een bril en aait'1 verlengstukken van de zink' oen, maar dat hij hele*' vervangen lijkt te ziin. Alle' de apvaratuur wordt nog "n trouv d, terwiil dataene wat1,1 meest kvar is, de kent een soliede vakmanschap wantrnuwd wordt en uit het centrum wegaestoten de neriferir waar de diletta* ^en opereren, de mff die vol staan met eer v»1' mum aav techniek. Onder W hevinden zich nu ook kwakzalvers: zij hebben Cf en der ivs*rrrm.ent dan dp rff bonoe.nde neneestpchniei ter1 dpvserriardinp klinische Mies hii een is het toch -■*>»>•!/■ optinil*Ir? 977, dfyot 9"ÏAT> -7<7 rt/osa crzzcl'Orta rJ/v 1' ^aar all pon rrfp* or a n ,t7'^ 7"».7' som-n slachtoffers maakt. AARLE-RIXTEL pen die over de eerde vliegers kern de Zuid-Willemsvas een vanuit de lucb ken op de weg nai bekender natuurlij gingsplaats vaii eei klokkengieters en Gisteren was de A getuige van hoe ii van Petil en Fritser „Liberty Bell" wen replica van de orif speelt in de onafha rechtgeaarde Amer Amerika bestaat als oi ankelijke Unie van St: volgend jaar twee eeuv Het was president Nis grote ambitie de Amerika voor te gaan in de plechtig den van dit tweede eeuwfe al was het alleen maar ou dit zijn naam zou vereeuwi in de Amerikaanse geschil nis; gebeiteld in gedenkstei 'gecalligrafeerd op oorkon en eindeloos herdrukt in ja tallenboekjes. Het heeft ecl niet zo mogen rijn, al is ook ttians zeker van een l vende plaats in de Amerika se geschiedschrijving. Zomin als Nixon erbij gijn, net zomin kan de o jiberty Bell die in 1776 hankelij-kheiid beier „..Kindigde, het twe euwfeest inluiden. De klol neldjk gebarsten en i „.ds lang verstomd, ais elikwie opgebaard in de -hedraal van Phlladelif waar generaties Amerika èerbdedig eraan voorbij sch felen. Met het eeuwfeest ln vooruitzicht verzamelde comité van Amerikaanse derLnders geld om een ni we Liberty Bell te laten ten. ééns zo groot als de oi De opdracht daartoe k-w naar Aarle-Rixtel, waar ginds 1660 (Michiel de R| ter leefde toen!) klokken vJ den gegoten door general Petits en Fritsens, n-akomej gen van Jean Petit, een rol bekkend klokken v:eter Hch tenslotte wilde ve gen. Van een onzer verslaggevers) t HEERDE Wie zijn 1: goed annex historische huizing voor het put openstelt krijgt een re tie in zijn vermogensbil ting van 75 procent. De tuurschoonwet heeft al de oorlog op deze steun verleend aan de I eigenaren die het onderl van hun bezittingen meer uit de opbrengst de grond kunnen bek gen. Die verhouding koi baten is na de oorlog aanzienlijk verslechter! overheid gaat echter - in de publieke opinie gend - meer en meer krijgen voor het behoud natuur en cultuur. Een wetsontwerp dat bet kabinet Biesheuvel bleef tigeen is nu zelfs een links getint kabinet f useerd. De onderhouds! van historische huizen weer aftrekbaar gesteld de inkomstenbelasting. Een fiscaal gebaar dat dc 80 particuliere eige van kastelen en land!

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1975 | | pagina 26