MAN
"Een heel
eenvoudige
ingreep"
Wie kan zeggen dat het niet mag
een kind da
geluk geeft
Raad
akkooi
Stichti
Sportft
ETHICUS
SPORKEN:
OUDERS
VAN EEN
DONORKIND:
De Stem
MÊmm
DR. J. WILDSCHUT (LEIDEN):
Donor
Succes
Enorme dreun
Van ons beiden
99
99
Ooor
Bèr Crouzen
Foto:
Anton Werker
Nee
Vragen
Aanvaarden
Een kind krijgen ran een andere man Een mogelijkheid voor echtparen, die zelf geen kind kunnen
krijgen. Daarover gaat de volgende reportage Ber Crouzen sprak erover met deskundigen en met een
echtpaar dat via een kunstmatige inseminatie een kind van een andere man gekregen heeft.
Sinds de tweede wereldoorlog beslaat in Nederland de mogelijkheid een kind te krijgen via kunstmatige
inseminatie Een man stelt zijn zaad beschikbaar en de dokter brengt datviaeen injectie inde baarmoe
der Alleen de dokter weel van wie het zaad afkomstig is. Het echtpaar krijgt dat niet te horen.
Pas de laatste drie jaren raakt algemeen bekend dat je op zo'n manier een kind kunt krijgen Dat is begrij
pelijk. Talrijke artsen voerden bezwaren aan tegen deze methode Ze vonden het in strijd met de goede
zeden of met hun eigen religieuze overtuiging Bovendien vraagt kunstmatige inseminatie via een donor
(KID) nogal wat voorbereidingstijd en organisatie Pas sinds een drietal jaren neemt het verzet af en zijn
de technische mogelijkheden uitgebreid
Dr J Wildschut constateert dat ruim de helft van de echtparen, die
naar Leiden komen, van katholieken huize zijn. Blijkbaar weegt voor
hen het kerkelijk voorschrift dat KID verbiedt niet zo zwaar.
Prof dr PaulSporken, priester en hoogleraar in de medische ethiek aan
de Medische Faculteit in Maastricht formuleert zijn „vragen naar aan
leiding van kunstmatige inseminatie via een donor" als volgt:
Een arts zoeken die KID tot
pastis niet zo eenvoudig In Zuid-
Nederland werd tot voor kort
deze methode alleen toegepast
door een drietal Sittardse vrou
wenartsen. Maar vier weken ge
leden liet het ziekenhuis weten
dat dat afgelopen was: Het
strookte niet met de katholieke
beginselen. Via navraag kwam
ik terecht bij de V rouwenkliniek
van het Leidse academisch zie
kenhuis bij dr J Wildschut.
Wildschut rustig, wat lakoniek
erkent dat hij tegen een forse
achterstand op moet kijken: „Als
je de cijfers van dokter Levie uit
Amsterdam (van 1972)overneemt
moet je aannemen dat er van de
100000 huwelijken, die er per jaar
gesloten worden, 300 in aanmer
king willen komen voor KID. Dat
is dus de jaarlijkse aanwas. Maar
er komen nu ook veel vroegere
jaargangen, die tot dusver niet
over KID nagedacht hadden. Je
kunt rustig stellen dat er op het
ogenblik zeker drie vierduizend
echtparen zijn die KID willen Ze
kunnen maar opeen beperkt aan
tal adressen terecht Bij de meeste
universiteitsklinieken en in een
paar ziekenhuizen
Sinds enkele maanden beschikt de
Leidse vrouwenkliniek over een
spermabank Een tweetal ketels
die er van buiten uitzien als wat
grote weck-ketels Daarin wordt
het zaad bewaard in een soort riet
jes, 180 graden onder nul.
Wildschut: „We beschikken nu
over het zaad van 70 donors, in to
taal genoeg voor zo'n duizend in
seminaties Het is niet zo eenvou
dig het zaad zo op te slaan dat het
bruikbaar blijft Het invriezen
tast de vruchtbaarheid van het se
men aan, en dat is de reden dat er
nogal vaak ge'insemineerd moet
worden om kinderen te krijgen.
Om een voorbeeld te geven:
Slechts in zeven van de tien geval
len is het zaad van een man die zelf
kinderen heeft, geschikt voor de
bank.
„Een van de problemen is het zoe
ken van donors. De mannen moe
ten gezond zijn, stabiel van karak
ter. zonder erfelijke afwijkingen
We hebben een voorkeur voor ge
huwde mannen, die een kind heb
ben Dan weet je namelijk beter
waar je aan toe bent. Je moet ove
rigens niet denken dat we naar su
per-mannen zoeken Dat willen de
vrouwen ook niet. Ze willen een
kind dat een beetje op hun eigen
man lijkt. Daar letten we dan op
Is hun man groot en blond en heeft
hij blauwe ogen. dan zoeken we
net zo'n donor
Wildschut: „Op het ogenblik be
schikken we alleen maar over
mannen die uit wat intellectuele
milieus komen Een echte arbei
der om het zo maar te zeggen, zit
er niet bij. Dat is eigenlijk jam
mer Misschien weten die mannen
nog niet dat ze zo anderen kunnen
helpen Misschien is in hun omge
ving de weerstand om het te doen
groter
Zaad leveren voor het kind van
een ander is voor een aantal groe
pen iets wat je niet doet. „Het typi
sche is" zegt dr Wildschut, „dat de
mannen (én hun vrouwen uiter
aard) meer problemen hebben
met het feit dat ze via masturbatie
zaad leveren, dan met het feit dat
door hun zaad kinderen komen
Daarmee hangt natuurlijk samen
dat masturbatie hoe vaak het
ook voorkomt, óók in een huwelijk
iets is wat eigenlijk niet hóórt
Althans zo ervaren groepen men
sen het."
Dr Wildschut is overigens opti
mistisch. „Ik verwacht dal het
krijgen van voldoende mannen
die bereid zijn andere mensen zo
te helpen binnen afzienbare tijd
geen probleem meer is Ze komen
nu al van alle kanten beschik
baar."
In de Leidse vrouwenkliniek le
vert een donor niet meer dan zes
keer een bijdrage voldoende voor
maximaal drie zwangerschappen
Daarna is voor hem de kous af
„Hij moet het vergeten Het moet
hem niet gaan belasten Boven
dien is het niet goed dat er teveel
kinderen van één man komen
Niet ieder echtpaar dat vooi KID
in aanmerking komt kan ook wor
den geholpen. Wildschut: „Wan
neer een echtpaar bij ons komt en
duidelijk is dat de man onvrucht
baar is. zeggen we: We willen jul-
Ü82KÏÏI
I lÉfc Infest
IS
Hij staat aan de deur. Zij* is met
de baby bezig. Even later komt
ze binnen met een wolk van
een kind. Stralende ogen,Even
pappa goedenacht zeggen. Een
tafereel dat zich in talloze ge»
zinnen afspeelt. Als de baby in
zijn bedje ligt praten weer»
over:
UW; „We wilden hem ontzet
tend graag hebben. En we zijn
er nog steeds heel erg gelwkkig
mee, Eigenlijk Is er geen reden
om erover te praten. Het is ons
kind en we zijn er samen ver
antwoordelijk voor. Maar mis
schien kan ons gesprek ande
ren helpen..,"
ZIJ; „We kwamen er tamelijk
snel achter dut er bij ons iets
niet klopte. En omdat we de
weg wisten kwamen we bij een
vrouwenarts terecht. Toen
volgden een aantal onderzoe
ken, waaruit bleek da» mijn
man geen kinderen kon ver
wekken." a
HIJ; „Dat was een enorme
dreun. Je weetdan wel datkin-
derlooshcid ook aan de man
kan liggen, maar dat het nu
juist aan jou ligt, dat geeft je
een behoorlijke klap. Je voelt
je als man in je hemd gezet."
ZIJ; „Het was een versclirikké-
iijkmoeilijke tijd. Al mijn zus
jes en kennissen kregen kin
deren en wij wisten dat het bij
ons niet kon. Een kraamvisite
was iets verschrikkelijks voor
me. Ik kon erttlet meer tegen."
HIJ; „Je kunt dan wei zeggen:
katholiek. Wee» u da» de kerk
tegen KID is? Dat wisten we.
Maar dat is voor ons geen punt.
Het was onze eigen gewetens
beslissing."
ZIJ: „Een paar maanden later
kregen we de oproep. We zijn
er samen heen gegaan. Zenuw
achtig uaUmrlijk. Jij ook hó?"
HIJ: „Ja, ik was erg gespan
nen. Het was zo gebeurd, gé
lukkig. En de dokter was erg
aardig. Maar het is natuurlijk
niet zo leuk, ook voor een
vrouw niet. Je denkt dan:
Waarom moet he» op zo'n koele
manier. Maar we wilden zo
graag kinderen.»"
ZIJ: „Gelukkig lukte het voor
ons vrij snei. En toen de men
struatie uitbleef brak de
spanning eindelijk. We waren
de koning te rijk."
HIJ: „We hebben al het mate
riaal over KID verbrand. We
willen er niet méér aan den
ken. Maar de eerste maanden
va» de zwangerschap waren
erg zwaar. De spanning gaat je
niet In jekouwe kleren zitten."
ZIJ: „Met onze ouders hebben
we er nooit over gepraat Ja ze
wisten wei dat er met ons iets
niet goed zat. ijfaar als ze er-
overbegonneuzci ik: Het isiets
tussen ons tweeën,.En als ze
doorvragen zeg ik dat het aan
mij lag. Ut wil niet dat iemand
weet dat mijn man de oorzaak
van de kinderloosheid is. Dan
zou natuurlijk ook uitkomen
dal het kind niet (ze aarzelt)
van hem is.„"
HIJ: (Wat later): „Het is het
kind van ons beiden. Ik heb het
helemaal meegemaakt vanaf
het eerste begin. En ik neem
ook de verantwoordelijkheid
voor hem op me. We zijn er ook
nooit op teruggekomen in die
zin dat wc er spijt van hebben.
Of dat ik een toespeling heb ge
maakt, Wc moeten achteraf
wel altijd vreselijk lachen als
iemand zegt: hij lijkt op z'n va
der,"
Non dat heb je dan te aanvaar
den, Maar is dat wel zo? Mag je
niet proberen er tets aan te
doen. Wie zegt dat je onze kin
derloosheid niet mag proberen
op te heffen?"
ZIJ: „We hebben even gedacht
aan adoptie, maar wc hebben
ervan afgezien, 't Is verschrik
kelijk moeilijk zo'n kind te
krijgen en het kost veel geld.
Bovendien wilde hij toch lie
ver iets wat van ons zelf was."
HIJ: „Ik ben toen begonnen
materiaal te verzamelen over
KID. Ik dacht dat het alleen in
Zweden gedaan werd. Non dat
-hadden we er dan wei voor
over. Toen ontdekten we dat
het ook in Nederland ge
beurde. We vonden een paar
adressen,"
ZIJ: „Het was een lijdensweg.
De eerste zei: Hebt u er met Ie
mand over gesproken? Dat
hadden we inderdaad. Met een
hele goede vriend. Toen zei die
dokter: maar dan kan ik n he
lemaal niet helpen. Ik help al
leen mensen die er met nie
mand over gepraat hebben,
Niet dat het verboden was of zo
wat hij deed. Helemaal niet
Maar hij vond nu eenmaal dat
KID zo'n gevoelige zaak was,
dat je daar ook in het belang
van het kind niet over sprak."
HIJ: „Toen «aar nummer
twee. Die wilde ook niet hel
pen. Hij zei tegen mijn vrouw:
bent nog veei te jong. Ze was
nota bene achterin de twintig.
Maar die dokter ze» dat hij zo'n
lange wachtlijst had dal ou
dere vrouwen vóór gingen."
ZIJ: „Tenslotte kwamen we
ten elude raad bij dederde spe
cialist terecht. En gelukkig
wilde die ons heipen. We heb
ben met hem gepraat en hij
heeft onze gegevens gekregen,
We hadden allebei een psycho
logisch onderzoek laten doen
en hij kreeg de maandcurves
van de temperatuur."
HIJ: „De dokter zeiook: l' bent
ZIJ: „Is het in een normaal ge
val ook niet zo da» een moeder
meer om de kinderen geeft dan
de vader. Die heeft zoveel an
dere dingen aan z'n hoofd,"
Het gesprek loopt af. Ze w illen
nog graag een tweede kind.
ZIJ: „Wie kan zeggen dat het
niet mag: Een kind dat twee
mensen zo'ngetukkan geven."
HIJ: „En je benadeelt er nie
mand mee."
lie helpen We proberen het een
half jaar tot een jaar U hebt een
goede kans op succes. Maar als het
na een jaar niet gelukt is. kunnen
we u niet verder helpen Die kans
op succes bedraagt ongeveer ze
ventig procent
Aan de behandeling gaat in ieder
geval een gesprek vooraf In dat
gesprek wijst de arts het echtpaar
op de voof en nadelen van een do
nor-kind Het kan als het huwe
lijk niet al te best ts aanleiding
geven tot grote spanningen tussen
man en vrouw Nagegaan wordt
onder meer of man en vrouw sta
biel genoeg zijn om de last van dit
kind te dragen. Een belangrijke
vraag is ook of ze beiden het kind
willen Het maakt een heel ver
schil of de man tenslotte toegeeft
aan het verlangen van zijn vrouw
naar een kind, of dat zij beiden dit
verlangen delen Tenslotte moet
het echtpaar ook een verklaring
tekenen dat de arts niet aanspra
kelijk is voor onvoorziene resulta
ten De vrouw moet ook gedu
rende een aantal maanden haar
temperatuur opnemen, zodat de
vruchtbare periode tussen twee
menstrualies vast staat
Behandeling
De behandeling is simpel Hel is
een medische behandeling die het
karakter heeft van een injectie
Met het uitzoeken van het goede
zaad is het een kwestie van een
kwartier
Een vrouw die in haar vruchtbare
periode bij de arts komt. krijgt
meestal meerdere injecties, een
paai dagen achter elkaar
Op het ogenblik is in Leiden de
leeftijd van de vrouwen die gehol
pen worden ongeveer 31 jaar
..Rijkelijk laai" vindt dl Wild
schut ..Het zou beter zijn als de
vrouw al eerder zou komen Wan
neer ze 31 is is ze niet meer in haai
vruchtbaarste periode
Als een vrouw in verwachting
komt, houdt de zorg van Wildschut
op „De ouders moeten niet tel
kens aan KID herinnerd worden
Ze moeten het vergeten Het is nu
hun kind."
In Leiden worden op het ogenblik
vier tot vijf vrouwen pei dag ge
holpen. En omdat die hulp lang
niet altijd direct resultaat heeft
komen er per maand maar dertig
aan de beurt Een aantal van hen
komt de volgende maand terug
„Soms moet je zeggen Het spijt
me verschrikkelijk, maar we kun
nen u niet meei helpen Dat is
voor zo'n echtpaai een afschuwe
lijke teleurstelling Ikzelf vind dat
ook erg triest Gelukkig is het aan
tal echtparen dat we wél kunnen
helpen groter De Leidse univer
siteitskliruek heeft op het ogenblik
een wachtlijst van 300 echtparen,
met een wachttijd van tweea drie
jaar
Onder de artsen die in Neder
land KID toepassen bestaan twee
stromingen De ene stelt als voor
waarde dat hel echtpaai er verder
met niemand over praat Het moet
absoluut een zaak tussen hun bei
den en de arts zijn De andere
richting vindt dat de ouders er
bestovet mogen praten Waarom
niet. het is toch geen schande'"
Een echtpaar was bereid erover te
praten Anoniem Op een zater
dagavond ontmoet ik ze
„Dat er juist zoveel katholieken
naar KID vragen is niet zo
vreemd. Op de eerste plaats zijn
de kerkelijke uitspraken voor
steeds meer katholieken maar één
van de factoren die meespelen bij
een gewetensbeslissing. Maar er is
méér Van de ene kant staat de
katholieke kerk sterk afwijzend
tegenover KID maar van de an
dere kant heeft zii eeuwenlang
verkondigd dat de voortplanting,
het krijgen van kinderen het eer
ste doel van het huwelijk is.
Welnu: Daarmee ondergraaft zij
naar het gevoel van veel katho
lieken eigenlijk haar eigen
standpunt inzake KID Als kinde
ren dan zo belangrijk zijn, dan
moet je KID ook niet zo absoluut
afwijzen."
Het officiële katholieke standpunt
is neergelegd in een toespraak van
Pius XII uit 1949en 1956 Hetison-
dubbelzinnig: Het mag niet. Het is
een inbreuk op de natuurlijke or
dening Het zaad wordt verkregen
via een zondige daad. Maar vooral:
KID verbreekt de natuurwette
lijke band tussen sexuele daad en
voortplanting
„Het lijkt mij wel belangrijk erop
te wijzen dat deze uitspraken vol
gens de traditionele leer der kerk
geen absolute gewetens verplich
ting opleggen Toespraken hebben
niet dat gezag wat een zg uit
spraak „ex cathedra" heeft. En dat
is hier niet aan de orde."
„Voor mijzelf ligt de zaak toch an
ders Het lijkt me ethisch gezien
niet gewenst om KID toe te pas
sen, anders geformuleerd ik heb
er veel vragen bij Maar dat neemt
niet weg dat het echtpaar zelf de
beslissing moet nemen."
Géén absolute veroordeling dus,
maar wél zwaarwegende vragen
Sporken: „Ik sta er zeer huiverig
tegenover Niet omdat KID een in
breuk zou zijn op de biologische
orde, maar omdat het een inbreuk
zou kunnen zijn op de ménselijke
waarde van sexualiteit en voort
planting
Hij legt uit welke waarden in ge
vaar komen:
„Ik kan me voorstellen dat de hu
welijksrelatie aangetast wordt
wanneer je KID toepast. Het is
een kind vanéén van de twee en je
kunt je voorstellen dat dat proble
men geeft. Ik vraag me af: als je
toestemming geeft tot inseminatie
van het zaad van een andere man.
Waarom zou je dan ook geen toe
stemming geven aan 'n man
wiens vrouw onvruchtbaar is een
kind te verwekken bij een andere
vrouw. Dat zou niemand accepte
ren, maar waarom dat andere dan
wel? Is er een principieel verschil
tussen beide?"
Zwaarder zweegt voor prof. Spor
ken de vraag die hij als volgt onder
woorden brengt: „Als je trouwt
beloof je elkaar te aanvaarden met
alle mogelijkheden en onmoge
lijkheden. Als nu blijkt dat een
van de partners niet vruchtbaar is,
moet je dan niet zeggen: Goed dat
is onmogelijk, het is erg, maar ik
aanvaard je ook nu nog. Ik vraag
me af of een KID eigen lij k inhoudt
dat je de ander niet aanvaardt zo
als hij is."
En dat vind ik een aantasting van
de huwelijksrelatie
Dat zijn twee van de belangrijkste
vragen. „Ik stel ze als een onge
trouwd man, zonder kinderen,
maar ik ben wel erg gevoelig voor
wat de mensen bedóélen als ze
praten over KID Ik vermoed dat
er vaak meet achter zit dan ze zelf
uitdrukkelijk uitspreken. Dat
geldt ook voor de opmerking dat
de man geen spijt heeft van zijn
beslissing Wat bedoelt hij daar
mee en wat bedoelt een vrouw als
ze zegt dat de KID mets betekent
voor de relatie met haar man? Ie
dere vrouw die kinderen van haar
eigen man heeft en dan een kind
van een andere man zou krijgen,
weet dat het laatste kind toch an
ders is Het is niet hun kind. in de
zin zoals dat normaal bedoeld
wordt
Een kind van een andere man
wordt bij zijn ontstaan vaak met
meer zorg omringd dan een kind
van man en vrouw De kans op
aangeboren afwijkingen is klei
ner het is vaak ook vuriger ver
langd Of het een blijvend getuige
nis is van de onvruchtbaarheid
van deman.ofhetdehuwelijksre-
latie een knauw geeft?
Wie kan dat zeggen...
KAPELLE-TERN EU ZEN
JANUARI 1975 Kr<x
Uien wit 24.70, rood 19.60,
than 165 47—50, Golden
cious 1180 45—-57 1170
1165 25—35, uit het koelhi
170 6263, 165 45, 160 35
44—57, 1170 40—53,
30-43. H50 34,
Ermgaard 165 119.160
124, 15 481—97, 150 40
175 110,170 110,165
153 1175 79—107,1170 50
51—76,116 40-47 Cox
p 175 125134,170
131,165 106—113,160
84, 1175 96— 1170
124.1165 83-107,1160
I 82,1155 25—33, grof
i Goudreinette 1185 81, III
100,1165 66—83, lid 50,
47—64 Lamb- Calvilk
46,1170 40—52,1165 27—3
ienne diu Ocan 1180 52—
5761,1170 53—74,1165
I 70 1160 45—58, N.O.Z. II
I 1170 6465. 1165 6164,
1 Conference 165 72, 160
I 55 62, 1170 64—66, 1160
1X55 5961, 1150 3542,
grof 38.
Pondspeer 185 45,175 52
i grof 28, Br.A.Lucas
I 40.1165 51,1160 36, grof
Wildeman 165 131,160
107,150 66,1160 47, grof
32, St.Remy 170 55-1
68—71,1170 4451,1160
38.IId 31—33, Aarda
Bintjes grote 1112,
mamsblauwe grote 25
ten: Sav. kiwi 1027,
kool 10, Spruiten 454
12, Prei 4243, Knol
12—22.
TERNEUZEN, 8 jam
I Per stuk sla 2 12. F
selderij 46-52. Per k
andijvie: 135-140. Boe
14-23. Savooiekool 38-4
kool 17-30. Witte ka
Deense witte kool 24. S
36-43. Breekpeen 27-2
54-72. Uien. grof 15-17,
10-13. Witlof A 100,
106 B 95. B2 74-96, af
36-70.
goes - krabbend:
januari Prijsf
Groenten: pea- stuk:
derij met groen 26-31
kooi 6 per kr. 43, afw
Per kg.: Aardappelen
Groene sav.kool 13-18.
kool 4-16. Wittekooll
Boerenkool 9-25. Spru
38-43, b 17-37. Prei A
19-28. Witlof II 40-10
15. Uien 21-31. Kroten 9-
walcheren, 7-1
pelen: resp. bonkein,
drie! en kriel. Bintje
13-18. 11, 14, Koopm.
- 21-28, 8, Irene
Appels: St.
65 58-59, 60-70 57. Gok
lioious: 80 72. 75-80 33
75 25-60, 65-70 23-41
Gourtreinettes II: 85 7
83, 65-75 73, 60 41.
nette II: 60-65 38. 7,
65-75 50, 85 60. Doye
Cornice II: 65-75 56-60
69, Winston II: 65-70 t
41-44. Winston II 55-6^
68-70. Groenten: Gras
148-153, glssla 11-32
veldsla 4-494, glasandi
141. selderij p. kg. 94-
derij p. bos 30-38, kno
(Van een onzer versla
HEINKENSZAND
algemene stemmen is
meenteraad van Bor
'koord gegaan met he
en de exploitatie
openlucht zwembad d
plas bij Ifeinkenszan|
vorm van een n.v. S
senbad Borsele. Daa
met de n.v. Verenigd
fondsenhaden te An
voorlopig voor de
vijf jaar, een over
worden gesloten.
Burgemeester Van
wethouder Peelers 1
de nadruk op dat de
Borsele ten aanzien
beheer en de exploi
het zwembad een flin
in de pap houdt d<
overgrote meerderhe
raad van beheer bei
vertegenwoordigers v
meente. Slechts tw<
gen*-oordigers van
'Verenigde Sportten»
hebben zitting in de
beheer en deze moc|
worden beschouwd
seurs.
In antwoord op es
king van de KVP-s
'betreffende de te
exploitatiemogelijkhei
de Stelleplas - in de
is uitgegaan van 116.
- liet burgemeester
zich optimistisch uit
'geraamde exploi