vf bungalows]
op in gilze
Ortuoorei
uabanlis
't Zwarte gat:
begin en einde
STEEDS NEER GEWELD BIJ ROOFOVERVALLEN
Subaru 1400: een
forse middenklasser
Tussen
de
wielen
(tedj)
i Byps
Dat was Nixon in was
KOU IS DE VIJAND
VAN DE AUTO -ACCU
STER CYGNUS BEGELEIDT
„HET ABSOLUTE NIETS"
binnenland
buitenland
aan
=490,-
•e bedevaart
Lourdes
VLOEREN
«VSENBERG
Kosmische
recycling
Atomen gekraakt
Onzichtbare
partner
Driester
'ZATERDAG 28 DECEMBER 1974
and van Gilze zijn enkele
ws in aanbouw Er is keuze
illende typen De panden
kamers van 37 tot 61 m2
met moderne inventaris
er op 't zuiden, drie slaap
S, bergingen en carports,
baard en c.a.s., de tuinen
galows worden volgens een
r beplant Koopsom vanal
DELWONING-
i 's-Zondags kunt U van
0 uur de modelwoning aan
it 7 te Gilze bezichtigen
fspraak is bezichtiging ook
tippen mogelijk De inrich
1 door Interieurverzorging
heid Brabants Woonhuis,
Tilburg Kunstwerken in
lalerie Kokon, Nieuwland
>urg.
lefoon 013-670384 - 678000
makelaar o.g.
ko m p I ete
et gratis fl. ÓtTUW.
ie tips, ï*-1
n en
trekkelijke prijzen!
an de 60 Lissone-Lindem
gratis vakantie-paspoort
ie U interessant vindt.
UoretiS»
484^
0HAMSK v
rmmai*rmm
smmwiet
Franse RivieraY
antie begint bij
EL: 01600-24421
3 TEL: 013-431070
t/m 6 juni
i 19 september
mei t/m 5 juni
t/m 18 september
op verzoek, gratis toeg<
iri.
Breedestraat 13
cht, Tel. 043-15715
itens eenmaal in zij"
;en meemaken0°k
ATTENTIE
r dan nodig Is voor eerj
Ie soorten massief P3rke
rgens vindt-
Z A I E K
43,50 P-
O K E N
68,- P'
op ba'kis39
O K E N
inpregneren, arbeid^00
iden Tel 01693
64.90 P
mil
(Door onze ruimtevaartme
dewerker)
In de donkere dagen rond
Kerstmis en aan de voor
avond van weer een nieuw
jaar wil het wel eens gebeu
ren dat we even stilstaan bij
dat vreemde begrip tijd. We
gebruiken het woord te pas
en te onpas, maar we weten
nauwelijks waar we het over
jiebben. Natuurlijk: er be
staat een vaag filosofisch be-
grip van tijd als een soort on
grijpbaar fluïdum dat alles
u-at bestaat doordringt en
waaraan niemand of niets
zich kan onttrekken. Na
tuurkundigen zijn geneigd
dit tijdsbegrip als veel te ge
voelsmatig en subjectief ter
zijde te schuiven. Daar is iets
voor te zeggen.
In het bijzijn van een geliefde
gaat de tijd snel, maar in de
wachtkamer van een overbe
zette huisarts lijkt er geen door
komen aan. Natuurkundigen
vergelijken de duur van gebeur-
I tenissen daarom liever met die
van andere, standaard-
gebeurtenissen. Bijvoorbeeld de
loop van een klok of een zonne
wijzer. Deze zijn op hun beurt
geënt op de regelmatige dage
lijkse aswenteling van de aarde
en haar jaarlijkse loop om de
zon. „Wat mij interesseert", zegt
de natuurkundige, „zijngebeur-
tenissen, want die kan ik me
ten." Tijd heeft geen betekenis
als er niets gebeurt.
Maar ook dit uitgangspunt
I wordt betrekkelijk nu we -sinds
kort- weten dat er ergens in het
i heelal-en waarschijnlijk op heel
wat plaatsen- een gebeurtenis-
I senhorizon moet bestaan. Daar
waar de dingen een absolute
grens overschrijden Om nooit
meer in het zichtbare of meet
bare terug te keren. Een soort
eenrichtingsweg uit de werke-
lijkheid. Het klinkt bijna bo-
vennatuurlijk, maar het gaat om
niet meer of minder dan de on-
i dergang in een „zwart gat".
Een verdwaalde astronaut die
in de buurt van zo'n zwart gat
zou komen zou eenvoudig ver
dwijnen zonder een spoor achter
te laten. Hij zou niet eens kans
hebben ons nog ooit over zijn
ongetwijfeld trieste lot in te
lichten. Dat wil niet zeggen dat
we geen idee hebben van wat er
met hem zou gebeuren: elke
gram van zijn lichaam zou te
ruggebracht worden tot de een
voudigste denkbare vorm van
materie, tot iets wat nog primi
tiever is dan een deeltje in een
atoom.
Zwarte gaten zijn als kosmi-
sche stofzuigers: ze absorberen
alles. Zelfs het licht, dat toch een
snelheid heeft van 300.000 ki
lometer per seconde, is niet in
staat aan de aantrekkingskracht
van zo'n zwart gat te ontsnap
pen, Hetzelfde geldt voor elke
andere soort straling. Dus ook
een door de onfortuinlijke
astronaut uitgezonden radio
boodschap zou ons nooit berei
ken. Onnodig te zeggen dat
zwarte gaten op geen enkele
manier te zien of te horen zijn,
laatstaan dat het zin zou hebben
om er een onbemande ruimte
verkenner op af te sturen.
Zwarte gaten betekenen het de
finitieve einde. Nochtans zijn er
geleerden die menen dat een
zwart gat het onzichtbare begin
heeft gevormd van het heelal -
en dus van ons: In den beginne
was het licht, maar het zwarte
gat was eerder.
Wat is in hemelsnaam een
zwart gat? Het antwoord op
deze vraag vormt een aardige il
lustratie van hoe wetenschap
soms kan werken. Meestal wor
den wetenschappelijke theori
eën opgezet om waargenomen
verschijnselen in een totaal
beeld in te passen. In dit geval
was het andersom: waarnemin
gen bevestigden een eerder op
gezette theorie die het gevolg
was van wat doordenken over
het uiteindelije lot van de ster
ren. Afhankelijk van haar massa
De zichtbare ster Cygnus
X-l begeleidt, zoals deze teke
ning laat zien, een onzichtbaar
zwart gat. Dat zwarte gat ver
oorzaakt röntgenstraling in de
sliert hete sterrematerie die het
aanzuigt uit de grote ster. Het
gat zelf is, anders dan de naam
suggereert, een brok van de
zwaarst denkbare materie
waaraan zelfs geen lichtstraling
kan ontsnappen Daarom is het
niet te zien. (NASA).
eindigt een ster als een zwarte
dwerg of als een zwart gat.
Deze weinig wetenschappe
lijk klinkende taal vereist toe
lichting. Laten we de bekende
feiten eens op een rijtje zetten.
Een ster wordt geboren uit wol
ken van gas en stof die zich in de
ruimte tussen de hemellichamen
ophouden. Dat zogenaamde in
terstellaire gas vormt een be
langrijk bestanddeel van spi
raalnevels: gigantische draai
kolken van dit soort materie en
van sterren van alle leeftijden.
Ons eigen melkwegstelsel is zo'n
spiraalnevel. Het bestaat uit
zo'n 200 miljard sterren (waar
van onze eigen zon er een is) plus
stofwolken daar tussenin. Om
dat wij eendagsvliegen zijn in
het heelal - wat betekent
op de kosmische tijdschaal de
duur van zelfs onze be
schavingsgeschiedenis -
vormt zo'n spiraalnevel voor ons
het toppunt van rust en even
wicht. Niets is echter minder
waar. Sterren die hun oude dag
naderen ploffen uit elkaar en
verrijken het interstellaire me
dium met nieuwe materie waar
uit eens weer nieuwe sterren zul
len worden geboren. Evenals de
ondergang gaat de vorming van
nieuwe sterren continu door.
Recycling op kosmische schaal.
Sterren ontstaan dus uit
opeenhopingen van gas en stof.
Aangezien zo'n massa een aan
trekkingscentrum vormt komt
er steeds meer materie bij, als er
tenminste in de buurt genoeg
voor het oprapen ligt. In zo'n
tien miljoen jaar (soms zelfs kor
ter) kan op deze manier een pro-
toster ontstaan. Een protoster
heeft al een duidelijke ronde
vorm en behoort zonder twijfel
ai tot de hemellichamen. Als zo
danig is zij moeilijk te onder
kennen omdat zij nog geen licht
uitzendt.
Maar de druk in het inwen
dige van de enorme gasbol stijgt
doordat de bol zich verder sa
mentrekt. Daardoor loopt ook
de temperatuur snel op. Denk
maar aan een fietspomp. Tens
lotte wordt de temperatuur zó
hoog dat in het inwendige kern
reacties kunnen gaan optreden.
Daarbij wordt waterstof omge
zet in zwaardere elementen, met
name hehum. Bij dat proces
komt energie vrij in de vorm van
allerlei stralingen, inclusief het
voor ons zichtbare licht.
De ster is nu in de hoofdreeks
aangeland. Deze toestand kan
zij miljarden jaren volhouden.
Hoe lang precies is afhankelijk
van enkele factoren, met name
van de aanvankelijke massa Al
les gaat goed zolang er een
evenwicht is tussen de zwaarte
kracht -die de ster steeds kleiner
en compacter wil maken- en de
stralingsenergie die naar buiten
drukt. Terwijl de waterstof
wordt omgezet raakt deze echter
langzamerhand uitgeput. De
zwaartekracht wórdt nu niet
meer voldoende tegengewerkt
door stralingsdruk. De ster
wordt onevenwichtig. In deze
toestand kunnen er weer allerlei
dingen gebeuren, waarbij de
massa weer bepalend is.
Het kan zijn dat de ster op den
duur gewoon in elkaar zakt tot
een vrij koude bol van een
enorme dichtheid. Het is ook
mogelijk dat er voordien een
fors kosmisch vuurwerk plaats
vindt. Meestal gaat daaraan veel
onstabiliteit vooraf, waarbij de
ster vele miljoenen jaren achte
reen een hijgerig bestaan leidt:
ze zet uit en krimpt in, ze pul
seert. In die toestand kan het
plotseling gebeuren dat de
zwaartekracht de zaak niet
meer bijeen kan houden, door
dat temperatuur en druk in de
ster te hoog zijn opgelopen.
In enkele uren is de Grote
Af
takeling een feit: in een gewel
dige uitbarsting vliegen de bui
tenste lagen in alle richtingen de
ruimte in. Even wordt het licht
gevend oppervlak van de ster zó
groot dat rij in glans alie sterren
van de hoofdreeks duizendvou
dig overtreft. Het kan gebeuren
dat we dan plotseling aan de
hemel ais het ware een nieuwe
ster zien verschijnen: de oor
spronkelijke lichtkracht was zo
gering of de afstand tot de aarde
zo groot dat de ster voorheen
niet te zien was. De sterrenkun
digen noemen zo'n plotseling
oplichtende ster een nova (la-
tijn: nieuw) of, als ze heel helder
is: een supernova. In 1054 werd
door oude Chinese astronomen
een supernova waargenomen in
het sterrenbeeld de Kreeft. De
ster zelf is nu niet meer te zien,
maar nog altijd zien we de in
drukwekkende gaswolk die bij
de explosie werd afgestoten, als
een enorme rooring in de ruimte
hangen.
Wat blijft er na de explosie
over9 Een heel kleine kern, mis
schien zo groot als de aarde of
nog kleiner, die een enorme
dichtheid bezit. Een vingerhoed
van dit spul kan evenveel wegen
als een olifant. De ster is nu een
„witte dwerg" geworden. Lang
zaam, over een periode van nog
eens miljoenen jaren, dooft het
licht van de ster. Tenslotte is er
niets meer over dan een klein
dood hemellichaam, een zwarte
dwerg.
Dit is het eind van het verhaal,
voorzover het middelmatige
sterren als de zon betreft. Maar
voor sterren met een grotere
massa, zo bedachten enkele
slimme lieden, is het relaas
hiermee waarschijnlijk niet af
gelopen. Het is zelfs zeer waar
schijnlijk dat in dergelijke
enorme massa's de contractie
nog verder gaat. Totdat tens
lotte de atoomkernen zelf ge
kraakt worden. De protonen
(positief geladen) en de electro-
nen (negatief) worden in elkaar
gedrukt tot elektrisch neutrale
deeltjes (neutronen). Wie zich
realiseert dat in het ons ver
trouwde milieu de atomen voor
bijna honderd procent leegte
zijn kan zich indenken dat het
gewicht van een kubieke centi
meter neutronenstermaterie aan
het ongelooflijke grenst. Het is
tien miljard ton per kubieke
centimeter. Volgens sommige
geleerden zouden uiteindelijk
bij deze na-sterren zelfs de neu
tronen met elkaar versmelten.
Op die manier zou een bal van
slechts enkele kilometers over
blijven, die een gigantische
massa paart aan minimale afme
tingen
Een dergelijke massa oefent
een zodanig enorme aantrek
kingskracht uit dat niets -zelfs
geen lichtgolf- er aan kan ont
snappen Bijgevolg is een derge
lijk hemellichaam volkomen on
zichtbaar: het zwarte gat is een
feit.
Dit alles was tot voor kort nog
theorie. Geen wonder: directe
waarneming van een zwart gat
is uitgesloten. Maar er is natuur-
lijk wel een indirecte methode
denkbaar: de enorme aantrek
kingskracht doet materie naar
het zwarte gat stromen, waar
door een kosmische draaikolk
ontstaat. Bovendien kan zo'n
gat een danige invloed uitoefe
nen op hemellichamen die min
of meer in de nabijheid vertoe
ven.
Deze laatste gedachte bleek te
werken Kortgeleden kwamen
Peter Stanford. Fred Hawkins
en Keith Mason van University
College in Londen tot de conclu
sie dat een bepaalde ster in het
sterrenbeeld de Zwaan
(Cygnus-X-1 genaamd) omcir
keld wordt door een voorwerp
van minimale afmetingen en een
enorme massa dat niet anders
dan een zwart gat kan zijn. Dat
as te zien aan de vreemde be
wegingen van de wél zichtbare
ster Je zou de situatie kunnen
vergelijken met die van een
schriel mannetje dat op de dans
vloer door een corpulente on
zichtbare partner wordt gema
nipuleerd. Dubbelsterren
kosmische „dansparen" die om
een gemeenschappelijk zwaar
tepunt draaien- zijn een heel
gewoon verschijnsel in het heel
al. Ongeveer een op de drie ster
ren blijkt tot een dubbelsysteem
te behoren.
Dat was ook het geval met die
inmiddels beroemde ster in de
Zwaan. Uit de veranderingen in
de golflengte van haar licht
bleek dat de ster zich naar ons
toe en van ons af beweegt met
een regelmaat van 5,6 dagen.
Dergelijke frekwentieverander-
ingen die op een beweging dui
den zijn ons niet onbekend. We
nemen ze ook waar bij een pas
serende en claxonerende auto of
trein: als de geluidsbron op ons
toe komt lijkt het geluid hoger
dan wanneer hij van ons af gaat.
Uit de bewegingen van die ster
in de Zwaan en haar massa kon
de massa van de onzichtbare
partner worden berekend: zes
maal die van de zon. Een on
zichtbaar object van die massa
kan alleen maar een zwart gat
zijn. Waarschijnlijk heeft deze
onzichtbare ster m de Zwaan
een middellijn van niet meer dan
50 kilometer. Bijgevolg moet een
theelepel van dit spul vele mil
jarden tonnen wegen.
Maar er waren nog meer be
wijzen. Uit merkwaardige pe
riodieke helderheidsverander
ingen van de zichtbare ster
bleek dat deze een peervorm
moet hebben. Aan een kant zit
kennelijk een uitstulping die
aangetrokken wordt door het
zwarte gat. Het ziet er naar uit
dat de zichtbare ster langzaam
maar zeker wordt leeggezogen.
Het laatste bewijsstuk werd
op tafel gelegd door de astrono
mische satelliet Copernicus. De
materie die rond hét zwarte gat
spiraalsgewijs naar binnen
stroomt zendt precies die rönt
genstraling uit die men in een
dergelijke situatie zou verwach
ten. Intussen zijn alweer enkele
nieuwe kandidaten gevonden
die voor de titel „zwart gat" in
aanmerking zouden kunnen
komen, maar de bewijsvoering
hiervoor is nog niet rond.
Het lijkt erop dat zwarte ga
ten een vrij belangrijke rol spe
len in het neelal. De theorie aat
zich in het centrum van elke spi
raalnevel een zwart gat bevindt
zou de merkwaardige structuur
van die heelal-eilanden verkla
ren Het zwarte gat zou dan be
schouwd kunnen worden als de
grote verzamelaar van alle ma
terie waaruit in de loop van mil
jarden jaren deze spiraalnevels
werden opgebouwd. De spiraal
nevels verwijderen zich nu nog
van elkaar, als gevolg van de
Grote Klap, de oerexplosie, die
het begin van het heelal vormde.
Maar eens zal de uitdijing op
houden en zal onverbiddelijk de
samentrekking volgen. Uitein-
delijkkandit proces niet meerof
minder opleveren dan een bal
materie die heel klein en heel
zwaar is: een zwart gat.
Of een dergelijke oer-
concentratie ook weer eens uit
elkaar zou kunnen vliegen,
daarbij brokken en brokjes van
alle denkbare afmetingen pro
ducerend, is iets waarnaar men
op dit moment alleen maar durft
gissen. Het lijkt er op dat begin
en einde van het heelal -en van
ons- een en dezelfde gedaante
hebben: een zwart gat.
PIET SMOLDERS
den HAAG (ANP) - Het aan
tal roofovervallen is in 197 4 met
ongeveer 50 toegenomen tot 350
(1973: 300). De buit bedroeg bij
deze overvallen rond 5 mil
joen. Ten opzichte van 1973 een
toeneming van 1 miljoen. Deze
cijfers komen naar voren bij het
optellen van de berichten over
roofovervallen, die het ANP in
'974 heeft gemaakt.
Het afgelopen jaar heeft en
kele uitschieters te zien gegeven,
bedragen van een ton of meer,
naar over het geheel genomen
"loeten de rovers er rekening
"tee houden, dat zij zich in de
meeste gevallen met een gerin
gere buit tevreden moeten stel
len. Het plegen van een overval
"aarbij men een goede kans
"eeft een forse buit te bemachti
gen, wordt moeilijker, omdat
banken en (hulp)postkantoren
toenemende mate worden
voorzien van een beveiligingsin
stallatie. Toch werden nog di
kwijls forse bedragen wegges
leept bij banken in Eindhoven
130.000), Roosendaal
12a.000), Deventer 130.000)
en Oisterwijk 130.000). Een
topper was de overval op een
geldauto in Venlo, waarbij
625.000 zou zijn verdwenen.
Ook maakten rovers enkele
malen een buit die de moeite van
het risico waard was bij kanto
ren van de Amsterdamse ge
meentegiro 200.000 en f
100 000). maar meer en meer
verleggen overvallers die belust
zijn op rijke buit hun werkter
rein naar juweliers en andere
particulieren. In Den Haag werd
bij een juwelier voor 200.000
geroofd, in Amsterdam voor
„enkele tonnen" - buiten be
schouwing gelaten de overval
len op juweliers die minder dan
een ton opleverden.
De plaatsen waar in het afge
lopen jaar grote sommen gelds
van eigenaar verwisselden, wa
ren voorts: een Chinees gokhuis
in Amsterdam, waar vijf Chine
zen f 234.000 roofden; de wo
ning van een Chinees restauran
thouder m de hoofdstad
135.000), terwijl verder in nog
een tiental ter kennis van politie
en pers gekomen gevallen Chi
nezen elkaar beroofden, waarbij
bedragen van enkele tot tien
duizenden guldens werden ge
kaapt.
De postkantoren en
kantoortjes en plaatsen waar
men zaken met de Amsterdamse
gemeentegiro kan afwikkelen,
waren toch niet geheel uit de be
langstelling van de overvallers.
In 1974 kregen zij in ongeveer 60
gevallen bezoek van overvallers.
Men zou de indruk kunnen
krijgen, dat deze inrichtingen
een oefenterrein zijn voor be
ginnende roofovervallers, want
de onderwereld zal toch weten
dat daar als regel weinig te ha
len is. De buit daar is in 1974
enkele malen boven de f 10 000
uitgekomen, zoals bij de reeds
vermelde gemeentegirokanto
ren in Amsterdam en verder in
Eindhoven, Leidschendam, Ha-
zerswoude en in Nijmegen (door
een man in een PTT-iasje)
De overvallers gaan. zo kan
men uit de berichten afleiden,
steeds driester te werk. Een
overval zonder dreigen met
vuurwapens is een hoge uitzon
dering geworden. Daadwerke
lijk geweld wordt steeds meer
gebruikt, namelijk in 120 van de
350 overvallen. Meer dan eens
liepen de slach toffers ernstige of
zelfs gevaarlijke verwondingen
op. Des te duidelijker komt de
toeneming van de harde mis
daad naar voren in het aantal
mensen dat bij roofovervallen
het leven verloor. Dat waren er
in 1974 zeven, een aantal dat nog
niet eerder is bereikt. Slechts in
een van deze gevallen kregen de
rovers een forse buit: de Rotter
damse bankloper Jacob Kodde
had 70.000 bij zich. Voor de
rest was de buit vrij gering
soms zelfs nihil.
De mannen die op pad gaan
om met geweld van wapens geld
van andere mensen af te dwin
gen, hebben soms snelvuurpisto
len, een bewapening waar de po
litie slechts pistolen van mid
delzwaar kaliber tegenover kan
stellen Uit de berichten van een
jaar overvallen krijgt men
voorts steeds meer de indruk,
dat oude mensen het slachtoffer
worden van rovers. In 1974 wer
den o.a. beroofd: twee broers
van 80 en 66 in Oude Pekela
(mislukt), een 80-jarige vrouw
in Gulpen, een 72-jarige vrouw
in Amsterdam(buit: 100, drie
daders gepakt), een 97-jarige
vrouw op straat in Den Bosch
(zij liep een gebroken heup op),
een 86-jarige vrouw in Deven
ter, waardoor twee mannen f
1 100 rijker werden; in Arnhem
een 86-jarige vrouw, een 84-
jarige man op een Haagse straat
(buit 650). In Rotterdam werd
een 74-jarige man in zijn huis
gekneveld en vertrokken de
overvallers met f 300, In Am
sterdam werd een blinde siga
renwinkelier het slachtoffer van
twee mannen die hem van f 700
beroofden en ten slotte werd in
de hoofdstad een 81-jarige
vrouw geslagen, opgesloten en
van f 10 000 en haar sieraden
beroofd.
Volgens de berichten werden
in 1974 voor het plegen van een
roofoverval gearresteerd 220
personen van wie er 90 niet uit
Nederland afkomstig waren, of
40 procent. In 1973 bedroeg het
percentage niet-Nederlanders
25 procent.
Wat nog maar kort geleden in Tussaud in de Amsterdamse
werkelijkheid gebeurde, vindt Kalverstraat: Richard Nixon
nu ook plaats bi) het wassen- wordt verwijderd uit de gelede-
beeldenmuseum van Madame ren der internationale groothe
den. Hij wordt vervangen door
Gerald Ford, aan wie hier met
een kwastje de laatste hand
wordt gelegd.
De Subaru, tot dusver met
Honda en de Datsun 100A de
enige Japanse personenwagen
met voorwielaandrijving, is
een fors ogende middenklasser
die zich onverwacht licht laat
besturen en waarvan de pres
taties op een alleszins aan
vaardbaar peil liggen. De wa-
tergekoelde 4-cyIinder
boxermotor van 1361 cc levert
64 din pk bij 5800 omw.per
min., neemt genoegen met
normale benzine en springt
daar zeer zuinig mee om. Na
een testweek waarin bijna 800
km werden afgelegd en waar
bij zowel stadsritten als lange
tochten over autosnelwegen
voorkwamen bedroeg het ge
middelde verbruik I liter op
12,6 km. In aanmerking ne
mend dat de testwagen nog
jong was en derhalve nog niet
veel kilometers op de teller
Kad waardoor de mechanische
componenten nog niet volledig
los waren kan toch gezegd
worden dat de motor soepel
draait met een zeer lange
derde versnelling. Topsnel
heid is 150 km .uur en in iets
meer dan 17 seconden wordt
geaccelereerd van 0 tot 100
km.
Het schakelen was nog wat
hakerig, maar dat zal metter
tijd wel verbeteren; de pook
maakt korte slagen en je voelt
dat de bak onmiddellijk aan
grijpt. De besturing is licht,
opvallend licht zelfs voor een
voorwielaandrijver, en zeer
direct en er kan zeer kort mee
gedraaid worden; de draaicir-
kel is 9,6 m., niet slecht voor
een forse wagen als de Subaru.
De wegligging is goed, ook in
bochten met geen neiging tot
uitbreken; wel was de wagen
bij zware storm licht zijwind-
gevoelig, maar dat mag hem
niet aangerekend worden.
De bediening is probleem
loos afgezien dan van de ver
warming. Het v plus v - sys
teem is weliswaar zeer effec
tief maar gecompliceerd te re
gelen; het vereist enige studie
voordat je de juiste tempera
tuur kunt vinden en dat komt
door het nodeloos gecompli
ceerde systeem met te veel
schuiven! De instrumenten
zijn overzichtelijk geplaatst,
aan het stuur een handel voor
richtingaanwijzers, sproeiers
en groot lichtsignaal. De ve
ring is aan de stugge kant,
maar comfortabel, oneffenhe
den worden redelijk tot goed
opgevangen; de ophanging
voor en achter is onafhanke
lijk met vóór MacPherson
veerpoten met dwarsstabilisa-
tor en achter schommelarmen
met telescopische schokdem
pers en torsiestangen.
De Subaru heeft schijfrem
men op de voorwielen en
trommels achter, plus een dia-
gonaal gescheiden remsys-
teem; een bekrachtiger treft
men alleen aan op de coupé
GSR In de praktijk deed zich
het ontbreken van een be
krachtiger op de sedan echter
nauwelijks als een gemis voe
len Het algemene comfort
staat op een Zeer behoorlijk
peil, de motor is mooi stil, ook
in de hogere toerentallen is het
geruis acceptabel.
Vreemd vond ik wel de
plaats waar de gordel is beves
tigd, n.l. midden boven het
raam in het achterportier,
waardoor de aangespannen
gordel te dicht op de hals komt
te zitten zodat het gevaar van
afsnoeren bij een krachtige
remmanoeuvre of botsing niet
denkbeeldig is Het zicht ron
dom is goed ondanks de hoge
neus, wel is het even wennen
aan het hoge dashboard waar
kleinere bestuurders wat
vreemd tegenaan zullen kij
ken Verlichtingen signalering
gaven geen aanleiding tot op
merkingen.
Voorin staan goede semi-
kuipstoelen met hoofdsteunen
die een beste zit geven met
deze bemerking, dat de ruimte
tussen de bovenbenen en het
stuur wat krap is bemeten;
achterin is de ruimte onvol
doende voor een lange rit door
wat uit de kluiten gewassen
tieners of volwassenen. De af
werking verdient lof: netjes en
verzorgd; de ramen van de
portieren hebben geen omlijs
ting en dat veroorzaakt wel
enig windgeruis.
De Subaru is standaard uit
gerust met radio, tapijt, achte-
ruitrijlampen, een
alarmknipperlicht-installatie,
elektrische klok en toerentel-
ler; een vondst is de symmetri
sche sleutel die op alle sloten
past; achterruitverwarming
ontbreekt helaas en ook een
make-up spiegeltje kon er niet
meer af, of is dat te wijten aan
de (ongeemancipeerde) positie
van de Japanse vrouw? Aan
veiligheidsaspecten valt het
volgende te noteren: veilig-
heidsstuurkolom, gescheiden
remsysteem, grote achterlich
ten en hoofdsteunen.
De Subaru is 3,995 m. lang,
1,5 m. breed, 1,385 hoog, de
wielbasis bedraagt 2,455 me
ter, het gewicht is 850 kg en de
tankinhoud 50 liter. De koffer
is zeer royaal bemeten, verder
is er een pakjesplank en een
ruim handschoenenkastje.
Nog een klein detail, de bin-
nenverlichting blijft aan als de
voorportieren niet goed zijn
gesloten.
Resumerend: een robuuste
middenklasser met soepele en
zuinige motor, behoorlijk
comfort, wat te krappe ruimte
achterin, een verkeerd beves
tigde gordel en helaas geen
achterruitverwarming.
De prijzen zijn: 1400 DL
2-deurs 11.595, 4-deurs
12.170, stationwagen
12.750, coupé GL 12.750,
coupé GSR 13.330.
Geen ergere vijand voor de
accu dan kou. In het koude
jaargetijde heeft deze energie
bron het dubbel zo hard te
verduren en het is daarom
zaak dat iedere automobilist
ervoor zorgt dat de accu van
zijn auto in deze tijd van het
jaar in optimale conditie ver
keert wil hij startproblemen
op een koude ochtend voor
komen.
Er zijn automobilisten die
de accu elke avond uit de auto
verwijderen en hem binnens
huis laten overnachten Dat is
nu óók weer niet nodig, zeker
niet als de accu in goede condi
tie verkeert. Ten onrecht
wordt wel gemeend dat het
voldoende zou zijn de accu van
tijd tot tijd bij het tankstation
te laten bijvullen met gedistil
leerd water; het gaat veel meer
om de algehele toestand
waarin de accu verkeert. Men
kan zelf constateren hoe de
accu erbij staat, zit er corrosie
bij de polen, branden de lam
pen bij stationair draaien van
de motor zwak, start de motor
moeizaam, dan is het tijd de
batterij te laten controleren.
In veel gevallen kan het snel
opladen van de accu vol
doende zij n, maar dit dient wel
deskundig te gebeuren met bij
voorkeur automatische laad-
apparatuur waarmede tevens
de temperatuur van de accu
wordt bewaakt Vooral auto
mobilisten die hoofdzakelijk
korte ritten maken dienen
erop bedacht te zijn dat hun
accu tijdens deze ritten onvol
doende wordt bijgeladen; zij
zouden van tijd tot tijd een
tocht van een paar honderd ki
lometer moeten maken om de
accu gelegenheid te geven „op
adem" te komen.
De RAI-tentoonstelling
van personenwagens wordt
van 13 tot en met 23 februari te
Amsterdam gehouden. Het
RAI-Motorweekend vindt
plaats van 10 tot en met 23
maart.
Saab Scania heeft de 11-
liter motoren voor zware
vrachtwagens op een aantal
punten verbeterd. Zo is door
wijzigingen in de luchttoevoer
en snellere inspuiting het
brandstofverbruik vermin
derd. Op 100.000 km kan men
2000 liter dieselolie besparen.
De groei van de automobie
lindustrie in Japan zal worden
afgeremd. Tot 1985 zal de pro-
duktie jaarlijks met twee pro
cent toenemen vergeleken met
een groei van 25-30 procent in
de afgelopen jaren.