Studies van prof. Sijes
roepen actuele vragen op
DE PARTIJ !l'Elhli'ii'
IS GEEN
PARTIJ
p*rrsssm
„Invallende dooi" in
betrekkingen tussen
Rome en Nederland
Agitatie
strateur
:ho1ogie
UW, DE PRIJZENI
STIJGEN.
Imeeritepolitie
ïda
iekhoudkundig
jdewerker
imeente breda
Oorsprong
Geen twijfel
Ni™
Amerika gaat
dinsdag naar
de stembus
Gouverneurs
Vele vormen
Betrokkenheid
DOOR
CORi\
VERHOEVEN
,M^PW PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
'Ircw PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
oSi nvlGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING
EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
»an het hoofd van de
hem na verloop van |aren
irdeling tussen het hoofd
ivraagde naaste
idinggevende kwaliteiten
en theoretische opleiding
stratieve ervaring met
inwerking van gegevens.
or nadere telefonische
itatie, richten tot drs
MG „KAPELLE-WEMELOINGf
bare kennisgeving
alge artikel 19 lid 2.
IER PACHTREGISTRATIE
ssie inzake de ruilverkaveling«am,
le-Wemeldinge" maakt het volgen,
nsten betreffende gronden, gei»,
e ruilverkaveling, moeten bi) haai*
gezonden, door toezending aan
nnciale Direktie KADOR. aid Pm.
ddelburg
alle mondelinge pachtovereento»
or middel van een brief wordeno«a
ig mogelijke vermelding van naa»
ats en nader adres van pacht»
ttrale aanduiding van de percei«i d
lemeente. sectie nummer grootte!
van de pachttermijn en de pactum
mummer op
reenkomsten moeten ter registrate
binnen 30 dagen na 18 novemp»
17 december 1974
nkomsten dwz pachtoveraent»
nber 1974 wordenaangegaanoli».
istratie worden ingezonden binnenï
tangegaan of verlengd
TOELICHTING
geschiedt ingevolge artikel 19vandt
1954 dat luidt als volgt
edoeld in het eerste lid van anw
bij de toedeling pachtgrond terug tt
tachter slechts aanspraak maken»
ikomst aan de plaatselgke commissi
zonden
gistratie dient plaats te vinden turret
de plaatselijke commissie te bepalen
pachtovereenkomst na deze dag t
0 dagen na het aangaan van deo»
rlijk tot een door de plaatseli|keco»
1 tijdstip Deze tijdstippen worden»
racht in tenminste twee nieuwsbladen
op de aldaar gebruikelijke wijze
WAARSCHUWING
tovereenkomst niet tijdig ter t$
onden. heeft de pachter geen
op toedeling in pacht als bedoeUt
s voor iedere pachter van het gr»
hto vereenk om st(en) t)|dig Ie la»
e verpachter kan dit doen).
léindiging van reeds geregistreerd
in dient zo spoedig mogeiij* *en«M
n de secretaris, onder vermelding#
er
er 1974.
mmissle voornoemd
er
ris.
i, Middelburg
1180-25051.
IHII
I snel extra geld verdienen Fgniweik
Vraag vnjblijvend rnlrchlingen Slum»»
l gemeentepolitie Breda is ontstaan
lcature van
■rging van de boekhouding
Iiarisadministratie en in same™
le chef opstellen van de laafflle
1st:
Jna mulo of mavo prakti|kdiP'orn3
liouden en ervaring op p
loudkundig gebied Zn dies
/l B A hebben voorkeur
Ikekik van leettijd en ervarmQ 'O
Tnaaif i 735 - (8d|unct-com^
Isie' toeslag ingevolge de n(f i
Itigingswèf Promotiemogel'l
ploten
M
Isychologisdh onderzoek kan
Ttieprocedure behoren
(Tiissa^ I
litaties te richten aan de corn
■otiTie Markendaaiseweg 6
In 14 dagen na plaatsing va
rp
E geschiedenis kent
Dve|e mannen en
vrouwen, die bereid
waren zich grote of-
fers te getroosten, een onze
kere en een onveilige weg te
volgen, om hun opvattingen
over recht en onrecht, en
over goed en kwaad, publie
kelijk te toetsen aan heer-
I jende normen. Vaak werden
zij gedreven door de maat
schappelijke ondredrukking
van grote bevolkingsgroepen.
In andere gevallen door de
directe confrontatie met po
litieke misdaden, waarvan
i de geschiedenis er zovele
vermeldt.
Zo bejji-nt professor dr. B. A.
1 Sijes. eind juni 1973, de lezing
in Wenen ter gelegenheid van
Ijhet feit. dat ir. Wiesenthal 25
jaren directeur is van het in-
itituut dal zich, onder andere,
-bezighoudt met het opsporen
van nazi-misdadigers. Die kor-
j te. sterk persoonlijke, oratie is
opgenomen! in het zojuist ver-
schenen boek van Sijes, „stu-
Jies over jodenvervolging". In
[dif toespraak tot z'n vriend
jegt Sijes. onder meer, dat wij
Jniet weten waarom mensen
[•m ras. godsdienst of politieke
Inzichten werden en worden
[vermoord. Waarom miljoenen
jEuropese joden, en anderen,
[door rif nazi's de dood werden
^gejaagd.
[■Maar intussen gaat het
loorden steeds door. Müjoe-
pïen zijn sedert het einde van
laatste oorlog wegens ras,
K>litiek of godsdienst gedood.
In nog steeds aanvaardt men
[dat de „kleine" moordenaar
pch beroept op zijn opdracht-
jever en dat de opdrachtgever
[zich beroept op het „belang
Ivan hogere orde". Het zijn
[slechts betrekkelijk weinig
jnenseti die waarschuwen voor
jhet aanvaarden van die nood
lottige opvatting, een opvat
ting die in principe een vrij
brief kan worden om te moor-
Zoals de nazi-moorde-
Jnaars hebben gedaan". Sijes is
pan de oprichting (1945) af
jrbonden geweest aan het
Rijksinstituut voor Oorlogsdo-
nentatie. Hij kreeg vooral
fc-ote bekendheid door zijn
enbaar optreden in anti-na-
K-processen in Oostenrijk en
Puitsland Daar legde hij als
Jetuige-deskundige zakelijke
|en feitelijke verklaringen af
^er nazi-misdadigers die in
Nederland een rol hadden ge-
eeld. Enkele van die verkla
ringen zijn nu in boekvorm
chenen. Alsmede een aan-
verhelderende studies die
hu schreef om zelf meer in
licht te krijgen in de oorzaken
|en achtergronden van het anti-
Jmitisme in de Duitstalige
Banden. Oorzaken en achter
monden die hebben geleid tot
massamoord op miljoenen
zigeuners, Polen en po-
HET GROTE
MOORDEN
GAAT DOOR
Prof. dr. B. A. Sijes.
litieke tegenstanders van het
Hitlerdom. Ook de teksten van
drie lezingen die Sijes afstak
zijn in dit boek opgenomen.
In het eerste deel van de
studies speurt Sijes naar de
oorsprongen van het antisemi
tisme in de 20ste eeuw in
Duitsland en, vooral, Oosten
rijk. Hij bewijst aan de hand
van vele citaten dat dit antise
mitisme al tientallen jaren
voor het optreden van Hitier
en zijn nazi's krachtig en vaak
agressief aanwezig was in
Oostenrijk. Dat het Hitier en
z'n landgenoten als het ware
met de paplepel is ingegeven.
Sijes stelt dan ook dat de
,,Ostmark" (naam van Oosten
rijk na de inlijving m het
Grootduitse Hitlerrijk) voor
de nazi's een echte leerschool
werd voor de koelbloedige,
bijna wetenschappelijke geor
ganiseerde, jodenvervolging.
Een vervolging die tenslotte
uitliep op de moord van zeker
6 miljoen joden uit Europa. In
de nazi-filosofie was de mas
sale moord op tegenstanders,
of op hen die daarvoor door
gingen, geen .misdaad", maar
een daad van staatkundige
noodzaak. Sijes put uit vele
bronnen om dat aan te tonen.
Van die opvatting werden niet
alleen de joden het slachtoffer.
Hitier en zijn trawanten ver
moordden nog zo'n 5 miljoen
niet-joodse Europeanen, waar
onder heel wat burgers uit de
Duitssprekende landen zelf. In
dat gehele afgrijselijke proces
van vervolging, massgle roof,
emigratiedwang, internering
en, tenslotte, volkerenmoord,
speelden Oostenrijkers een
grote rol. Gedekt door de
koelbloedige administratieve
organisatie ervan door Duitse
grondigheid.
Sijes laat er geen twijfel
over bestaan dat niet alle
Duitsers en alle Oostenrijkers
antisemitisch waren. Maar ook
en dat moet ons, mensen
uit de zeventiger jaren, te
denken geven dat van de
meeste gewone mensen, in die
landen door een jarenlange
hetze tegen de „joden" het
gevoel van verantwoordelijk
heid en het normbesef volle
dig ondermijnd was. Iedere
nazi en ook ieder anti-nazi in
die landen wist. aldus Sijes,
dat Hitier en zijn regime er
op uit waren hun tegenstan
ders, in de eerste plaats de
joden, te vernietigen. Er zijn
wel vele aanwijzingen dat die
(Van onze correspondent)
I WASHINGTON Er zijn
■democraten en republikeinen
I op het politieke toneel in
I Amerika, maar in wezen be-
I staat er geen „partijensys-
Iteem Er zijn 435 leden van
I het Huis van Afgevaardig
den, waarvan er 187 het eti-
I republikein" dragen en
I de overigen zich democraten
noemen. >laar een democraat
1 'n Jackson in de staat Michi-
gan laat andere ideologische
I geluiden horen dan een de-
I ^ooraat in Jackson in de
staat Mississippi De politie-
|Ke partijen in de Verenigde
I Maten zijn opmerkelijk losse
I confederaties. Er zijn geen
I partijprogramma's en er is
Seen partijdiscipline. De
■jOüt-eke kandidaten in Ame-
|Hka formuleren hun eigen
programma's. Er zijn demo-
I craten als Bella Abzug van
Kf* or': die men als radi-
1 Jnk* kan typeren *r
«.in democraten die rechtser-
I 'Mn als Barry Goldwater.
IJ* kandidaten worden niet
I l&ngewezcn door partijbon-
I en maar worden, tijdens
I "orVlieringen. aangewe-
iW* °r kiezersvolk- Er
kT v geen hechte partij-
wnding met de kiezers en de
lui 7?Ren van maak-
IrhLi i overduidelijkRi-
5?"» werd met e<-n
eldigende meerderheid
lh, i I1 ,ls fn!si<'ent, maar
l»n ^lelfderti.jd verlie-
IstaH Congres. In de
lütem,i„ -C Pennsylvania
W,m 197 - dan
I ee„ a V<n de ^'ezers voor
I* ""nwraat in het Huis
Ivooi fi *Pvaar(,>gden. maar
mer verschuivende bondge
nootschappen tussen demo
craten en republikeinen. Er
zijn geen partijbonzen die de
afgevaardigden en senatoren
in een soort ideologisch ga
reel kunnen houden. Er is
een democratische meerder
heid en algemeen wordt aan
genomen dat de demoeraten
vooruitstrevender zijn dan de
republikeinen. Maar, interes
sant genoeg, behalve een de
mocratische meerderheid is
er ook een conservatieve
meeruerlieid in het Congres.
De opiniepeiler George Gal
lup vroeg een doorsneegroeji
van de Amerikaanse kiezers
of zij op een conservatieve
of vooruitstrevende partij
zouden stemmen wanneer de
democratische en republi
keinse paraplu-partijen niet
langer zouden heslaan. Repu
blikeinen voelden in meer
derheid voor een conserva
tieve partij (57 procent) ter
wijl 11 procent vanderepu-
blikeinen antwoordde op een
vooruitstrevende partij te
zullen steromen. Van de de
mocraten beschouwde een
derde zich als conservatief,
een derde als vooruitstre
vend en de rest wist het
eenvoudig niet.
De Amerikaanse partijen
zijn dus vage allianties. Als
de democraten op de eerste
dinsdag van november aan
zienlijke winst boeken -en
alle tekenen wijzen daarop-
kan men daaraan nauwe
lijks conclusies verbinden
omtrent de presidentsverkie
zingen in 1976. Wel van be
tekenis voor de presidents
verkiezingen is de vraag
hoeveel democraten er in be
langrijke gouverneurszetels
komen te zitten. De presi
dent wordt gekozen op basis
van vijftig afzonderlijke ver
kiezingen in de 50 staten en
de gouverneurs houwen de
politieke machines in de sta
ten. die zeer invloedrijk
kunnen zijn in nationale ver
kiezingen. Het verlies van de
gouverneurszetels in New
York en California is waar
schijnlijk pijnlijker voor de
republikeinen dan een ver
lies van 20 zetels in het Huis
van Afgevaardigden of een
half dozijn in de Senaat.
BERT VAN VELZEN
(Vorige afleveringen in deze
serie In de kranten van 30
en 31 oktober).
tegenstanders de duidelijke
uitspraken daarover niet ern_
stig namen. Ze beschouwden ze
als een soort politieke propa
ganda, waarmee het latent
aanwezige antisemitisme werd
bespeeld om aan de macht te
komen. Ze onderkenden de
ware aard van het nationaal-
socialisme niet. Dat hadden ze
gemeen met de meeste staats
lieden en politici van Euro
pa.
Dat deel van de studies
vormt een waardevolle bijdra
ge tot onze kennis over het
nationaal-socialisme. En moge
lijk vormen zij ook een eerste
stap op de weg die kan leiden
tot het schrijven van een alge
mene geschiedenis van de
massamoord op de Europese
joden. En de rol die daarin de
Duitse Wehrmacht heeft ge
speeld. Dait is een geschiedenis
waarvoor nog heel wat deel
studies nodig zijn En waarbij
wetenschappen als de psycho
logie, de sociologie en de pe
dagogiek zullen moeten hel
pen. Want de wetenschap der
geschiedenis schiet tekort om
het karakter te schetsen van
de mentaliteit die heeft geleid
tot die massamoord, aldus Sij
es. Een massamoord op joden,
Polen, zigeuners, politieke te
genstandei's, gebrekkigen. Zo'n
studie, internationaal opgezet,
is helaas actueel. Omdat we er
misschien uit kunnen leren
hoe massale voortdurende ver
keerde en eenzijdige voorlich
ting en indoctrinatie bevol
kingsgroepen en volkeren er
toe kan brengen andere men
sen massaal tot in de dood te
vervolgen. Omdat zo'n studie
ons duidelijk kan maken, hoe
langzaam maar zeker de pu
blieke moraal murw gemaakt
kan worden, zodat op den
duur alle geestelijke weer
stand tegen de ontmenselij
king van een regime wegebt.
Actueel ook, omdat er nog
steeds op grote schaal volke
renmoord plaatsvindt, omdat
nog immer minderheden ^ïet
moorddadig geweld worden
onderdrukt en uitgeroeid.
Voor velen onzer zal vooral
de inhoud van een lezing die
Sijes april vorig jaar hield in
Jeruzalem over het antisemi
tisme in Nederland voor en in
de oorlog onthutsende passa
ges bevatten. Hij rekent in dat
belang af met de krampachtig
in stand gehouden legende dat
toen in ons land geen sprake
was van antisemitisme. Zeker
50 dag-, week- en maandbladen
plaatsten herhaaldelijk antise
mitische artikelen, zegt Sijes.
In bepaalde studentenkringen
vierde het antisemitisme hoog
tij. Soms werd in enkele res
taurants duidelijk gemaakt dat
men joodse klanten niet op
prijs steldé. Er waren vereni-
gingen die joodse leden niet
wensten. Anderzijds. aldus
Sijes, was er in Nederland
geen felle jodenhaat bij de
grote meerderheid van het
volk. Die meerderheid wees
de vervolgingen af. Maar
slechts een kleine groep bood
werkelijke hulp in de oorlog.
De rest bleef afzijdig, om dat
ze onverschillig of bang was.
Het is goed, zo menen wij, dat
deze studies zijn uitgegeven.
Niet omdat wij de hoop heb
ben dat het grote publiek ze
zal lezen. Ze vormen immers,
in al hun zakelijkheid en koe
le afstandelijkheid, zeer depri
merende lectuur. Alle glamour
is er vreemd aan. Maar ze
bestrijken een gebied dat ons
veel kan leren over de oorza
ken en de vreselijke gevolgen
van discriminatie en vervol
ging. Dat ons veel kan doen
beseffen van menselijk leed
dat door andere mensen wordt
veroorzaakt. En dat ons duide
lijk maakt waartoe onverschil
ligheid, angst en heimelijk
leedvermaak kunnen leiden.
Juist, ómdat het grote moor
den - iin vele vormen en op
vele manieren - nog steeds
doorgaat, zijn deze studies van
niet-gemige betekenis. Het
ontbreekt de meeste onzer
waarschijnlijk aan de vak-his
torische belangistelling ais het
erom gaat precies te weten te
komen, hoe het Duitse vernie-
tigings-apparaat was opge
bouwd. Maar wat ons allemaal
in de hoogste mate dient te
interesseren is het antwoord
op de vraag, waarom zo'n
mentaliteit kon ontstaan en
haar werk kon doen- Dat is,
helaas, een vraag die actueel
is en blijft. Want in hetzelfde
vlak hgt het zoeken naar de
oorzaken van de anti-gastar
beiders-mentaliteit, of van de
terreur tegen de Koerden, het
uitmoorden van Vietnamezen,
van protestanten en katholie
ken. het anti-papisme in be
paalde kringen. Vult u zelf
maar aan! De nu gepubliceer
de studies van Sijes behan
delen stuk voor stuk een stof
die aanleiding tot overdenken
geeft over deze zaken, over de
mens die een wolf kan
zijn en dat vaak is. Dat is
misschien wel hun grootste
verdienste. De studies druk
ken ons met onze neuzen op
de gevolgen van rassenhaat,
politieke, sociale, economische
en culturele discriminatie. Het
zijn deelstudies die alle een
praktisch doel hebben gehad.
Maar die voor ons aanleiding
kunnen aijn om aeiif gewetens
vragen te gaan stellen.
Al die studies - met uitzon -
dering de jubileumtoespraak
voor Wiesentbal - zijn werk
stukken van een historicus.
Van een geleerde die zijn stu
diegebied door en door kent.
De feiten zi.in hem heilig.
Daardoor ontkomt de wat
vluchtige lezei niet aan de op
pervlakkige indruk dat Si.jes
zichzelf helemaal afzijdig
houdt van de menselijke as
pecten, van het ongelooflijke
persoonlijke leed. De opletten
de, rustige besehouwer echter
zal keer op keer, op vrijwel
elke bladzijde, bewijzen vin
den van de innerlijke span
ning en de betrokkenheid van
de auteur- Soms in een enkel
bijvoeglijk naamwoord. Soms
door een persoonlijke ervaring
en door de taal waarin het
verbaal over de feiten is gego
ten Die lezer proeft dan tel
kens hoezeer Sijes diep be
roerd is door wat hij als histo
ricus objectief moest weerge
ven. Die lezer proeft de ver
bittering. de verbijstering, het
ongeloof over zoveel menselij
ke slechtheid en domheid en -
vooral - het verdriet omdat
mensen zoveel ellende moes
ten ondergaan En ook de
dankbaarheid over lichtpun
ten van menselijkheid en me
deleven en moed die vele ver
volgden tot troost was en som
migen tot redding werd.
JAQUES LEVIJ
Prof. ör. B.A. Sijes. "Stu
dies in jodenvervolging". Uitg.
Van Gorcum 183 p. III. paper
back f 29,50. gebonden f
38,50.
Paulus VI Alfrink
(Van onze correspondent)
VATIKAANSTAD De bis
schoppensynode heeft kenne
lijk een inspirerende invloed
gehad. Afgezien van de uitvoe
rige berichtgeving in de we
reldpers over de synode zelf,
heeft vooral de internationale
weekbladpers zich met de gang
van zaken binnen de katholie
ke kerk, met het Vatikaan en
met de paus beziggehouden.
Het Italiaanse weekblad L'Ex-
presso en het vrijwel gelijkna
mige Franse blad hebben op
nieuw artikelen gepubliceerd
over de paus-opvolging.
Beide bladen komen tot nage
noeg dezelfde conclusie: Ook
de nieuwe paus zal een Itali
aan zijn, met als grootste
kanshebbers de kardinalen
Baggio, Poletti en Pignedali
De buitenlanders zullen niet
aan bod komen, al blijven en
kelen telkens weer in dit soort
verhalen terugkomen als ver
kiesbare „outsiders": De Bel
gische primaat Suenens, de
aartsbisschoppen van Madrid
en Parijs, vooral de Weense
kardinaal König. en verder
Garronne, staatssecretaris Villot
en de Nederlander Wille-
brands.
Volgens het Italiaanse blad
zou kardinaal Willebrands
minder „in de markt" zijn,
zeker na zijn eigenlijk misluk
te poging om de recente syno
de te confronteren met de oe
cumenische problematiek.
De Nederlandse keYkprovincie.
en daarmee ook kardinaal Al
frink, zijn intussen uit het fel
le en vaak onbarmhartige
sehijnwerperlicht van de we
reldpers en het Vatikaan zelf
geraakt- En eigenlijk is daar
niemand rouwig om.
Om een aangepaste beeld
spraak te gebruiken zou men
kunnen zeggen, dat er momen
teel sprake is van „invallende
dooi" in de betrekkingen tus
sen Vatikaan en Nederland.
Ondanks de eigenlijk volko
men normale tijdelijke span
ningen en problemen en
welke kerkprovincie in de we
reld heeft die niet? is er
toch sprake van een langzame
mentaliteitsverandering.
In Nederland zowel als in Ro
me. en ook ten opzichte van
het nog altijd tere punt in die
betrekkingen, namelijk de be
noeming en het daarop gevolg
de optreden van de Roermond-
se bisschop mgr. Gijsen.
Het gaat erop lijken, dat
het doen en laten van de
Roermondse bisschop niet lan
ger die polariserende paniek
veroorzaakt binnen de Neder
landse kerkprovincie, zoals dat
het geval was in de eerst r
maanden na zijn benoeming.
Men is langzamerhand geweno
geraakt aan de rechtlijnige op
vattingen van mgr. Gijsen en
zijn inbreng wordt logisch,
maar minder dominant erva
ren.
Ook binnen zijn eigen diocees
is de polarisatie verminderd.
Het meest sprekende voor
beeld is de houding en opvat
tingen ten aanzien van de
HTP, de Hogeschool voor The
ologie en Pastoraat in Heerlen
Er zijn harde woorden geval
len over de wijze van lesge
ven op dit instituut. Aanvan
kelijk geruggesteund door de
betreffende Romeinse congre
gatie heeft de Roermondse
bisschop getracht de HTP te
blokkeren.
Dat is maar ten dele gelukt,
omdat de HTP-leiding tot op
heden in alle vrijheid en be
reidwilligheid de dialoog met
het Vatikaan heeft opengehou
den.
Maar er is meer veranderd in
het Vatikaan ten Oj>zichte van
de Nederlandse kerkprovincie
dan alleen een genuanceerde
visie op het probleem van de
priester-opleiding in Heerlen.
De afgelopen maanden voora
hebben brieven, akties en be
sluiten van het Nederlands
episcoopaat een zekere klimaats
verbetering in het Vatikaar
denkpatroon over Nederland
veroorzaakt.
Natuurlijk is het nooit de be
doeling geweest van het Ne
derlandse episcopaat om- eei
kabinetscrisis te veroorzaken
met de recent gepubliceerde
ibortus-brief. Dat niettemin
de Nederlandse bisschoppen
onder aanvoering van Alfrink
een dermate duidelijk en af
wijzend standpunt hebben in
genomen, heeft velen binnen
het Vatikaan aangenaam ver
rast-
Niet minder belandrijk ten
slotte was de audiëntie van kar
dinaal Alfrink bij de paus. Kard
Alfrink heeft op de jongste
bisschoppensynode een uiterst
rustige bijna bescheiden rol
gespeeld. Hij heeft in de aula
nauwelijks gesproken, heeft in
de Duitse taalgroep zijn bij
drage in de algemene discussie
geleverd en heeft de paus m
zijn drukbezette programma
niet eerder lastig willen vallen
dan nadat paus Paulus in de
rustiger na-synode tijd was
gekomen
De audiëntie of beter de
gesprekken van de paus met
zijn kardinalen en bisschop
pen. worden nooit openbaar,
maar het staat vrijwel vast
dat het gesprek ontspannen is
verlopen.
Die a.h.w. vernieuwde vriend
schap tussen paus en kardi
naal is én voor het Vatikaan
én voor katholiek Nederland
een verheugend feit.
Pau« Paulus heeft voor het a s
heilig jaar het thema „verzoe
ning en vernieuwing" gekozen
Het heeft er alle schijn van
dat op dit moment a! een soort
verzoening tussen Vatikaan cn
Utrecht (en daarmee heel Ne
derland) plaatsvindt.
Aan de vooravond van het
heilig jaar schijnt voor het
eerst sinds jaren de dooi tus
sen Vatikaan en Nederland in
gevallen te zijn. En dat is een
vertrouwengev-rs foit.
FRANS WIJN AND 5
In de apologie van Socrates,
zoals die na zijn veroordeling
in 399 v. Chr. door Plato met
groot meesterschap te hoek
gesteld is, vergelijkt de lastige
filosoof zich met een horzel
die paarden plaagtHij is, zegt
hij, door de godheid aan de
stad toegewezen als aan een
groot en nobel paard, dat door
zijn omvang te traag wordt en
door een horzel wakker ge
houden moet worden. Hij kent
zich daarmee dus de taak toe
van een profeet. Een profeet
zouden we kunnen omschrij
ven als iemand die zich geroe
pen voelt - en in staat is - het
bewustzijn van zijn medemen
sen te verhogen.
Socrates moet een bewon
derenswaardig, maar uiterst
irritant iemand geweest zijn.
Misschien gaat dat altijd sa.-
men, want hoeveel bewonde
ring kunnen mensen opbren
gen? Zijn veroordeling in een
stad vol tamelijk redelijke
mensen geeft evenzeer te den
ken als de positie die hij bin
nen de gemeenschap innam.
Socrates was de uitzondering
die moeilijk te verwerken was
en die door haar redelijkheid
alleen maar stekelig er werd.
Nu ik de prachtige rede die
Plato zijn leermeester in de
mond legt, weer eens lees
komt bij mij de maag op,
hoeveel uitzonderingen een sa
menleving kan verwerken.
Een maatschappij die bestaat
uit louter profeten en bewust-
makers lijkt mij onbestaan
baar. De profeet moet een uit
zondering zijn, het "lagere"
bewustzijn regel. Eén profeet
lijkt zelfs in eigen land nog
wel te verwerken. Want tegen
de smadelijke ervaring (door
zijn aanwezigheid tot een. la
ger bewustzijn gedegradeerd
te worden zijn mechanismen
die de profeet tot dorpsgek
maken en daardoor zijn bood
schap ontkrachtenOf hij
wordt een zondebok en ver
dwijnt van het toneel. Of er
wordt naar hem geluisterd,
maar dat is uiterst ongebrui
kelijk.
Maar wat moeten we met stra
ten en pleinen vol profeten
die ieder weer een ander ge
bied van het totale bewustzijn
bewerken? Wanneer het prak
tisch al niet mogelijk is in één
profeet te geloven, hoe kunnen
we dan zoveel profeten tege
lijk au sérieux nemen? Of lie
ver: hoe slagen we er-in ze
ondanks hun aantal niet au
sérieux te nemen? Ik geloof
dat1 dit niet lukt, ook al doen
mode en commercie hun best
het profetendom te beperken
tot. klederdracht en zulke min
der serieuze zaken. We kun
nen zoveel profeten niet ern
stig nemen en we kunnen er
ook niet om lachen. Dat is,
denk ik, het probleem waar
voor wij gesteld worden door
de grote stoeten van bewust
makers en alternatief rondkij
kende betweters die tegen
woordig uit alle deuren van
alle akademies naar buiten
gulpen. Wij zijn te serieus om
ze uit te lachen en te tolerant
om ze te veroordelen. En zij
zijn te redelijk om ze niet te
geloven er te ludiek onn ze
wel te geloven. Het gevolg is
een collectieve agitatie, waar
uit niets meer kan voortkomen
en die door geen enkele be-
slissende daad kan worden in
gevuld. Iedereen is zich be
wust van de veranderbaar-
heid, maar niemand is in staat
een werkelijke verandering
tot stand ie brengen. In
plaats van reële verbeteringen
ontstaat een blinde en zenuw
achtige veranderingsdrift die
nergens vruchtbaar wordt. On
rust is het enige gevolg en die
onrust wordt op zichzelf al als
iets goeds beschouwt. Er
wordt enorm gedramd over
emancipatie met als enig re
sultaat een slopende ontevre
denheid en een collectief zelf
beklagOnder de druk van de
bewustmakers verdwijnt alles
wat maar o.p tevredenheid
lijkt en dat is allang niet meer
omdat de toestand aanwijsbaar
slecht of duidelijk verbeter-
baar is, maar omdat tevreden
heid geen agitatie meer is. En
alles wat geen agitatie is,
wordt een toestand van al
gemene opwinding als slecht
niet-bcvrijd en niet-bewust
beschouiqd.
Socrates was maar tot op
zekere hoogte een agitator.
Zijn doel was niet de vernieti
gende en frusterende onrust,
maar det inzicht in de eigen,
beperklheia. Zijn wijsheid
was de overtuiging, dat hij
niets wist In die zin was hij
wel een irriterende uitzonde
ring. maar geen profeet of bet
weter. Dal maakt het bij na
der inzien ook onmogelijk
hem in ernst te vergelijken
met hedendaagse bewustma
kers. Zijn apologie is daarom
niet minde actueel.