Studies van prof. Sijes roepen actuele vragen op DE PARTIJ !l'Elhli'ii' IS GEEN PARTIJ p*rrsssm „Invallende dooi" in betrekkingen tussen Rome en Nederland Agitatie strateur :ho1ogie UW, DE PRIJZENI STIJGEN. Imeeritepolitie ïda iekhoudkundig jdewerker imeente breda Oorsprong Geen twijfel Ni™ Amerika gaat dinsdag naar de stembus Gouverneurs Vele vormen Betrokkenheid DOOR CORi\ VERHOEVEN ,M^PW PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN 'Ircw PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN oSi nvlGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN »an het hoofd van de hem na verloop van |aren irdeling tussen het hoofd ivraagde naaste idinggevende kwaliteiten en theoretische opleiding stratieve ervaring met inwerking van gegevens. or nadere telefonische itatie, richten tot drs MG „KAPELLE-WEMELOINGf bare kennisgeving alge artikel 19 lid 2. IER PACHTREGISTRATIE ssie inzake de ruilverkaveling«am, le-Wemeldinge" maakt het volgen, nsten betreffende gronden, gei», e ruilverkaveling, moeten bi) haai* gezonden, door toezending aan nnciale Direktie KADOR. aid Pm. ddelburg alle mondelinge pachtovereento» or middel van een brief wordeno«a ig mogelijke vermelding van naa» ats en nader adres van pacht» ttrale aanduiding van de percei«i d lemeente. sectie nummer grootte! van de pachttermijn en de pactum mummer op reenkomsten moeten ter registrate binnen 30 dagen na 18 novemp» 17 december 1974 nkomsten dwz pachtoveraent» nber 1974 wordenaangegaanoli». istratie worden ingezonden binnenï tangegaan of verlengd TOELICHTING geschiedt ingevolge artikel 19vandt 1954 dat luidt als volgt edoeld in het eerste lid van anw bij de toedeling pachtgrond terug tt tachter slechts aanspraak maken» ikomst aan de plaatselgke commissi zonden gistratie dient plaats te vinden turret de plaatselijke commissie te bepalen pachtovereenkomst na deze dag t 0 dagen na het aangaan van deo» rlijk tot een door de plaatseli|keco» 1 tijdstip Deze tijdstippen worden» racht in tenminste twee nieuwsbladen op de aldaar gebruikelijke wijze WAARSCHUWING tovereenkomst niet tijdig ter t$ onden. heeft de pachter geen op toedeling in pacht als bedoeUt s voor iedere pachter van het gr» hto vereenk om st(en) t)|dig Ie la» e verpachter kan dit doen). léindiging van reeds geregistreerd in dient zo spoedig mogeiij* *en«M n de secretaris, onder vermelding# er er 1974. mmissle voornoemd er ris. i, Middelburg 1180-25051. IHII I snel extra geld verdienen Fgniweik Vraag vnjblijvend rnlrchlingen Slum»» l gemeentepolitie Breda is ontstaan lcature van ■rging van de boekhouding Iiarisadministratie en in same™ le chef opstellen van de laafflle 1st: Jna mulo of mavo prakti|kdiP'orn3 liouden en ervaring op p loudkundig gebied Zn dies /l B A hebben voorkeur Ikekik van leettijd en ervarmQ 'O Tnaaif i 735 - (8d|unct-com^ Isie' toeslag ingevolge de n(f i Itigingswèf Promotiemogel'l ploten M Isychologisdh onderzoek kan Ttieprocedure behoren (Tiissa^ I litaties te richten aan de corn ■otiTie Markendaaiseweg 6 In 14 dagen na plaatsing va rp E geschiedenis kent Dve|e mannen en vrouwen, die bereid waren zich grote of- fers te getroosten, een onze kere en een onveilige weg te volgen, om hun opvattingen over recht en onrecht, en over goed en kwaad, publie kelijk te toetsen aan heer- I jende normen. Vaak werden zij gedreven door de maat schappelijke ondredrukking van grote bevolkingsgroepen. In andere gevallen door de directe confrontatie met po litieke misdaden, waarvan i de geschiedenis er zovele vermeldt. Zo bejji-nt professor dr. B. A. 1 Sijes. eind juni 1973, de lezing in Wenen ter gelegenheid van Ijhet feit. dat ir. Wiesenthal 25 jaren directeur is van het in- itituut dal zich, onder andere, -bezighoudt met het opsporen van nazi-misdadigers. Die kor- j te. sterk persoonlijke, oratie is opgenomen! in het zojuist ver- schenen boek van Sijes, „stu- Jies over jodenvervolging". In [dif toespraak tot z'n vriend jegt Sijes. onder meer, dat wij Jniet weten waarom mensen [•m ras. godsdienst of politieke Inzichten werden en worden [vermoord. Waarom miljoenen jEuropese joden, en anderen, [door rif nazi's de dood werden ^gejaagd. [■Maar intussen gaat het loorden steeds door. Müjoe- pïen zijn sedert het einde van laatste oorlog wegens ras, K>litiek of godsdienst gedood. In nog steeds aanvaardt men [dat de „kleine" moordenaar pch beroept op zijn opdracht- jever en dat de opdrachtgever [zich beroept op het „belang Ivan hogere orde". Het zijn [slechts betrekkelijk weinig jnenseti die waarschuwen voor jhet aanvaarden van die nood lottige opvatting, een opvat ting die in principe een vrij brief kan worden om te moor- Zoals de nazi-moorde- Jnaars hebben gedaan". Sijes is pan de oprichting (1945) af jrbonden geweest aan het Rijksinstituut voor Oorlogsdo- nentatie. Hij kreeg vooral fc-ote bekendheid door zijn enbaar optreden in anti-na- K-processen in Oostenrijk en Puitsland Daar legde hij als Jetuige-deskundige zakelijke |en feitelijke verklaringen af ^er nazi-misdadigers die in Nederland een rol hadden ge- eeld. Enkele van die verkla ringen zijn nu in boekvorm chenen. Alsmede een aan- verhelderende studies die hu schreef om zelf meer in licht te krijgen in de oorzaken |en achtergronden van het anti- Jmitisme in de Duitstalige Banden. Oorzaken en achter monden die hebben geleid tot massamoord op miljoenen zigeuners, Polen en po- HET GROTE MOORDEN GAAT DOOR Prof. dr. B. A. Sijes. litieke tegenstanders van het Hitlerdom. Ook de teksten van drie lezingen die Sijes afstak zijn in dit boek opgenomen. In het eerste deel van de studies speurt Sijes naar de oorsprongen van het antisemi tisme in de 20ste eeuw in Duitsland en, vooral, Oosten rijk. Hij bewijst aan de hand van vele citaten dat dit antise mitisme al tientallen jaren voor het optreden van Hitier en zijn nazi's krachtig en vaak agressief aanwezig was in Oostenrijk. Dat het Hitier en z'n landgenoten als het ware met de paplepel is ingegeven. Sijes stelt dan ook dat de ,,Ostmark" (naam van Oosten rijk na de inlijving m het Grootduitse Hitlerrijk) voor de nazi's een echte leerschool werd voor de koelbloedige, bijna wetenschappelijke geor ganiseerde, jodenvervolging. Een vervolging die tenslotte uitliep op de moord van zeker 6 miljoen joden uit Europa. In de nazi-filosofie was de mas sale moord op tegenstanders, of op hen die daarvoor door gingen, geen .misdaad", maar een daad van staatkundige noodzaak. Sijes put uit vele bronnen om dat aan te tonen. Van die opvatting werden niet alleen de joden het slachtoffer. Hitier en zijn trawanten ver moordden nog zo'n 5 miljoen niet-joodse Europeanen, waar onder heel wat burgers uit de Duitssprekende landen zelf. In dat gehele afgrijselijke proces van vervolging, massgle roof, emigratiedwang, internering en, tenslotte, volkerenmoord, speelden Oostenrijkers een grote rol. Gedekt door de koelbloedige administratieve organisatie ervan door Duitse grondigheid. Sijes laat er geen twijfel over bestaan dat niet alle Duitsers en alle Oostenrijkers antisemitisch waren. Maar ook en dat moet ons, mensen uit de zeventiger jaren, te denken geven dat van de meeste gewone mensen, in die landen door een jarenlange hetze tegen de „joden" het gevoel van verantwoordelijk heid en het normbesef volle dig ondermijnd was. Iedere nazi en ook ieder anti-nazi in die landen wist. aldus Sijes, dat Hitier en zijn regime er op uit waren hun tegenstan ders, in de eerste plaats de joden, te vernietigen. Er zijn wel vele aanwijzingen dat die (Van onze correspondent) I WASHINGTON Er zijn ■democraten en republikeinen I op het politieke toneel in I Amerika, maar in wezen be- I staat er geen „partijensys- Iteem Er zijn 435 leden van I het Huis van Afgevaardig den, waarvan er 187 het eti- I republikein" dragen en I de overigen zich democraten noemen. >laar een democraat 1 'n Jackson in de staat Michi- gan laat andere ideologische I geluiden horen dan een de- I ^ooraat in Jackson in de staat Mississippi De politie- |Ke partijen in de Verenigde I Maten zijn opmerkelijk losse I confederaties. Er zijn geen I partijprogramma's en er is Seen partijdiscipline. De ■jOüt-eke kandidaten in Ame- |Hka formuleren hun eigen programma's. Er zijn demo- I craten als Bella Abzug van Kf* or': die men als radi- 1 Jnk* kan typeren *r «.in democraten die rechtser- I 'Mn als Barry Goldwater. IJ* kandidaten worden niet I l&ngewezcn door partijbon- I en maar worden, tijdens I "orVlieringen. aangewe- iW* °r kiezersvolk- Er kT v geen hechte partij- wnding met de kiezers en de lui 7?Ren van maak- IrhLi i overduidelijkRi- 5?"» werd met e<-n eldigende meerderheid lh, i I1 ,ls fn!si<'ent, maar l»n ^lelfderti.jd verlie- IstaH Congres. In de lütem,i„ -C Pennsylvania W,m 197 - dan I ee„ a V<n de ^'ezers voor I* ""nwraat in het Huis Ivooi fi *Pvaar(,>gden. maar mer verschuivende bondge nootschappen tussen demo craten en republikeinen. Er zijn geen partijbonzen die de afgevaardigden en senatoren in een soort ideologisch ga reel kunnen houden. Er is een democratische meerder heid en algemeen wordt aan genomen dat de demoeraten vooruitstrevender zijn dan de republikeinen. Maar, interes sant genoeg, behalve een de mocratische meerderheid is er ook een conservatieve meeruerlieid in het Congres. De opiniepeiler George Gal lup vroeg een doorsneegroeji van de Amerikaanse kiezers of zij op een conservatieve of vooruitstrevende partij zouden stemmen wanneer de democratische en republi keinse paraplu-partijen niet langer zouden heslaan. Repu blikeinen voelden in meer derheid voor een conserva tieve partij (57 procent) ter wijl 11 procent vanderepu- blikeinen antwoordde op een vooruitstrevende partij te zullen steromen. Van de de mocraten beschouwde een derde zich als conservatief, een derde als vooruitstre vend en de rest wist het eenvoudig niet. De Amerikaanse partijen zijn dus vage allianties. Als de democraten op de eerste dinsdag van november aan zienlijke winst boeken -en alle tekenen wijzen daarop- kan men daaraan nauwe lijks conclusies verbinden omtrent de presidentsverkie zingen in 1976. Wel van be tekenis voor de presidents verkiezingen is de vraag hoeveel democraten er in be langrijke gouverneurszetels komen te zitten. De presi dent wordt gekozen op basis van vijftig afzonderlijke ver kiezingen in de 50 staten en de gouverneurs houwen de politieke machines in de sta ten. die zeer invloedrijk kunnen zijn in nationale ver kiezingen. Het verlies van de gouverneurszetels in New York en California is waar schijnlijk pijnlijker voor de republikeinen dan een ver lies van 20 zetels in het Huis van Afgevaardigden of een half dozijn in de Senaat. BERT VAN VELZEN (Vorige afleveringen in deze serie In de kranten van 30 en 31 oktober). tegenstanders de duidelijke uitspraken daarover niet ern_ stig namen. Ze beschouwden ze als een soort politieke propa ganda, waarmee het latent aanwezige antisemitisme werd bespeeld om aan de macht te komen. Ze onderkenden de ware aard van het nationaal- socialisme niet. Dat hadden ze gemeen met de meeste staats lieden en politici van Euro pa. Dat deel van de studies vormt een waardevolle bijdra ge tot onze kennis over het nationaal-socialisme. En moge lijk vormen zij ook een eerste stap op de weg die kan leiden tot het schrijven van een alge mene geschiedenis van de massamoord op de Europese joden. En de rol die daarin de Duitse Wehrmacht heeft ge speeld. Dait is een geschiedenis waarvoor nog heel wat deel studies nodig zijn En waarbij wetenschappen als de psycho logie, de sociologie en de pe dagogiek zullen moeten hel pen. Want de wetenschap der geschiedenis schiet tekort om het karakter te schetsen van de mentaliteit die heeft geleid tot die massamoord, aldus Sij es. Een massamoord op joden, Polen, zigeuners, politieke te genstandei's, gebrekkigen. Zo'n studie, internationaal opgezet, is helaas actueel. Omdat we er misschien uit kunnen leren hoe massale voortdurende ver keerde en eenzijdige voorlich ting en indoctrinatie bevol kingsgroepen en volkeren er toe kan brengen andere men sen massaal tot in de dood te vervolgen. Omdat zo'n studie ons duidelijk kan maken, hoe langzaam maar zeker de pu blieke moraal murw gemaakt kan worden, zodat op den duur alle geestelijke weer stand tegen de ontmenselij king van een regime wegebt. Actueel ook, omdat er nog steeds op grote schaal volke renmoord plaatsvindt, omdat nog immer minderheden ^ïet moorddadig geweld worden onderdrukt en uitgeroeid. Voor velen onzer zal vooral de inhoud van een lezing die Sijes april vorig jaar hield in Jeruzalem over het antisemi tisme in Nederland voor en in de oorlog onthutsende passa ges bevatten. Hij rekent in dat belang af met de krampachtig in stand gehouden legende dat toen in ons land geen sprake was van antisemitisme. Zeker 50 dag-, week- en maandbladen plaatsten herhaaldelijk antise mitische artikelen, zegt Sijes. In bepaalde studentenkringen vierde het antisemitisme hoog tij. Soms werd in enkele res taurants duidelijk gemaakt dat men joodse klanten niet op prijs steldé. Er waren vereni- gingen die joodse leden niet wensten. Anderzijds. aldus Sijes, was er in Nederland geen felle jodenhaat bij de grote meerderheid van het volk. Die meerderheid wees de vervolgingen af. Maar slechts een kleine groep bood werkelijke hulp in de oorlog. De rest bleef afzijdig, om dat ze onverschillig of bang was. Het is goed, zo menen wij, dat deze studies zijn uitgegeven. Niet omdat wij de hoop heb ben dat het grote publiek ze zal lezen. Ze vormen immers, in al hun zakelijkheid en koe le afstandelijkheid, zeer depri merende lectuur. Alle glamour is er vreemd aan. Maar ze bestrijken een gebied dat ons veel kan leren over de oorza ken en de vreselijke gevolgen van discriminatie en vervol ging. Dat ons veel kan doen beseffen van menselijk leed dat door andere mensen wordt veroorzaakt. En dat ons duide lijk maakt waartoe onverschil ligheid, angst en heimelijk leedvermaak kunnen leiden. Juist, ómdat het grote moor den - iin vele vormen en op vele manieren - nog steeds doorgaat, zijn deze studies van niet-gemige betekenis. Het ontbreekt de meeste onzer waarschijnlijk aan de vak-his torische belangistelling ais het erom gaat precies te weten te komen, hoe het Duitse vernie- tigings-apparaat was opge bouwd. Maar wat ons allemaal in de hoogste mate dient te interesseren is het antwoord op de vraag, waarom zo'n mentaliteit kon ontstaan en haar werk kon doen- Dat is, helaas, een vraag die actueel is en blijft. Want in hetzelfde vlak hgt het zoeken naar de oorzaken van de anti-gastar beiders-mentaliteit, of van de terreur tegen de Koerden, het uitmoorden van Vietnamezen, van protestanten en katholie ken. het anti-papisme in be paalde kringen. Vult u zelf maar aan! De nu gepubliceer de studies van Sijes behan delen stuk voor stuk een stof die aanleiding tot overdenken geeft over deze zaken, over de mens die een wolf kan zijn en dat vaak is. Dat is misschien wel hun grootste verdienste. De studies druk ken ons met onze neuzen op de gevolgen van rassenhaat, politieke, sociale, economische en culturele discriminatie. Het zijn deelstudies die alle een praktisch doel hebben gehad. Maar die voor ons aanleiding kunnen aijn om aeiif gewetens vragen te gaan stellen. Al die studies - met uitzon - dering de jubileumtoespraak voor Wiesentbal - zijn werk stukken van een historicus. Van een geleerde die zijn stu diegebied door en door kent. De feiten zi.in hem heilig. Daardoor ontkomt de wat vluchtige lezei niet aan de op pervlakkige indruk dat Si.jes zichzelf helemaal afzijdig houdt van de menselijke as pecten, van het ongelooflijke persoonlijke leed. De opletten de, rustige besehouwer echter zal keer op keer, op vrijwel elke bladzijde, bewijzen vin den van de innerlijke span ning en de betrokkenheid van de auteur- Soms in een enkel bijvoeglijk naamwoord. Soms door een persoonlijke ervaring en door de taal waarin het verbaal over de feiten is gego ten Die lezer proeft dan tel kens hoezeer Sijes diep be roerd is door wat hij als histo ricus objectief moest weerge ven. Die lezer proeft de ver bittering. de verbijstering, het ongeloof over zoveel menselij ke slechtheid en domheid en - vooral - het verdriet omdat mensen zoveel ellende moes ten ondergaan En ook de dankbaarheid over lichtpun ten van menselijkheid en me deleven en moed die vele ver volgden tot troost was en som migen tot redding werd. JAQUES LEVIJ Prof. ör. B.A. Sijes. "Stu dies in jodenvervolging". Uitg. Van Gorcum 183 p. III. paper back f 29,50. gebonden f 38,50. Paulus VI Alfrink (Van onze correspondent) VATIKAANSTAD De bis schoppensynode heeft kenne lijk een inspirerende invloed gehad. Afgezien van de uitvoe rige berichtgeving in de we reldpers over de synode zelf, heeft vooral de internationale weekbladpers zich met de gang van zaken binnen de katholie ke kerk, met het Vatikaan en met de paus beziggehouden. Het Italiaanse weekblad L'Ex- presso en het vrijwel gelijkna mige Franse blad hebben op nieuw artikelen gepubliceerd over de paus-opvolging. Beide bladen komen tot nage noeg dezelfde conclusie: Ook de nieuwe paus zal een Itali aan zijn, met als grootste kanshebbers de kardinalen Baggio, Poletti en Pignedali De buitenlanders zullen niet aan bod komen, al blijven en kelen telkens weer in dit soort verhalen terugkomen als ver kiesbare „outsiders": De Bel gische primaat Suenens, de aartsbisschoppen van Madrid en Parijs, vooral de Weense kardinaal König. en verder Garronne, staatssecretaris Villot en de Nederlander Wille- brands. Volgens het Italiaanse blad zou kardinaal Willebrands minder „in de markt" zijn, zeker na zijn eigenlijk misluk te poging om de recente syno de te confronteren met de oe cumenische problematiek. De Nederlandse keYkprovincie. en daarmee ook kardinaal Al frink, zijn intussen uit het fel le en vaak onbarmhartige sehijnwerperlicht van de we reldpers en het Vatikaan zelf geraakt- En eigenlijk is daar niemand rouwig om. Om een aangepaste beeld spraak te gebruiken zou men kunnen zeggen, dat er momen teel sprake is van „invallende dooi" in de betrekkingen tus sen Vatikaan en Nederland. Ondanks de eigenlijk volko men normale tijdelijke span ningen en problemen en welke kerkprovincie in de we reld heeft die niet? is er toch sprake van een langzame mentaliteitsverandering. In Nederland zowel als in Ro me. en ook ten opzichte van het nog altijd tere punt in die betrekkingen, namelijk de be noeming en het daarop gevolg de optreden van de Roermond- se bisschop mgr. Gijsen. Het gaat erop lijken, dat het doen en laten van de Roermondse bisschop niet lan ger die polariserende paniek veroorzaakt binnen de Neder landse kerkprovincie, zoals dat het geval was in de eerst r maanden na zijn benoeming. Men is langzamerhand geweno geraakt aan de rechtlijnige op vattingen van mgr. Gijsen en zijn inbreng wordt logisch, maar minder dominant erva ren. Ook binnen zijn eigen diocees is de polarisatie verminderd. Het meest sprekende voor beeld is de houding en opvat tingen ten aanzien van de HTP, de Hogeschool voor The ologie en Pastoraat in Heerlen Er zijn harde woorden geval len over de wijze van lesge ven op dit instituut. Aanvan kelijk geruggesteund door de betreffende Romeinse congre gatie heeft de Roermondse bisschop getracht de HTP te blokkeren. Dat is maar ten dele gelukt, omdat de HTP-leiding tot op heden in alle vrijheid en be reidwilligheid de dialoog met het Vatikaan heeft opengehou den. Maar er is meer veranderd in het Vatikaan ten Oj>zichte van de Nederlandse kerkprovincie dan alleen een genuanceerde visie op het probleem van de priester-opleiding in Heerlen. De afgelopen maanden voora hebben brieven, akties en be sluiten van het Nederlands episcoopaat een zekere klimaats verbetering in het Vatikaar denkpatroon over Nederland veroorzaakt. Natuurlijk is het nooit de be doeling geweest van het Ne derlandse episcopaat om- eei kabinetscrisis te veroorzaken met de recent gepubliceerde ibortus-brief. Dat niettemin de Nederlandse bisschoppen onder aanvoering van Alfrink een dermate duidelijk en af wijzend standpunt hebben in genomen, heeft velen binnen het Vatikaan aangenaam ver rast- Niet minder belandrijk ten slotte was de audiëntie van kar dinaal Alfrink bij de paus. Kard Alfrink heeft op de jongste bisschoppensynode een uiterst rustige bijna bescheiden rol gespeeld. Hij heeft in de aula nauwelijks gesproken, heeft in de Duitse taalgroep zijn bij drage in de algemene discussie geleverd en heeft de paus m zijn drukbezette programma niet eerder lastig willen vallen dan nadat paus Paulus in de rustiger na-synode tijd was gekomen De audiëntie of beter de gesprekken van de paus met zijn kardinalen en bisschop pen. worden nooit openbaar, maar het staat vrijwel vast dat het gesprek ontspannen is verlopen. Die a.h.w. vernieuwde vriend schap tussen paus en kardi naal is én voor het Vatikaan én voor katholiek Nederland een verheugend feit. Pau« Paulus heeft voor het a s heilig jaar het thema „verzoe ning en vernieuwing" gekozen Het heeft er alle schijn van dat op dit moment a! een soort verzoening tussen Vatikaan cn Utrecht (en daarmee heel Ne derland) plaatsvindt. Aan de vooravond van het heilig jaar schijnt voor het eerst sinds jaren de dooi tus sen Vatikaan en Nederland in gevallen te zijn. En dat is een vertrouwengev-rs foit. FRANS WIJN AND 5 In de apologie van Socrates, zoals die na zijn veroordeling in 399 v. Chr. door Plato met groot meesterschap te hoek gesteld is, vergelijkt de lastige filosoof zich met een horzel die paarden plaagtHij is, zegt hij, door de godheid aan de stad toegewezen als aan een groot en nobel paard, dat door zijn omvang te traag wordt en door een horzel wakker ge houden moet worden. Hij kent zich daarmee dus de taak toe van een profeet. Een profeet zouden we kunnen omschrij ven als iemand die zich geroe pen voelt - en in staat is - het bewustzijn van zijn medemen sen te verhogen. Socrates moet een bewon derenswaardig, maar uiterst irritant iemand geweest zijn. Misschien gaat dat altijd sa.- men, want hoeveel bewonde ring kunnen mensen opbren gen? Zijn veroordeling in een stad vol tamelijk redelijke mensen geeft evenzeer te den ken als de positie die hij bin nen de gemeenschap innam. Socrates was de uitzondering die moeilijk te verwerken was en die door haar redelijkheid alleen maar stekelig er werd. Nu ik de prachtige rede die Plato zijn leermeester in de mond legt, weer eens lees komt bij mij de maag op, hoeveel uitzonderingen een sa menleving kan verwerken. Een maatschappij die bestaat uit louter profeten en bewust- makers lijkt mij onbestaan baar. De profeet moet een uit zondering zijn, het "lagere" bewustzijn regel. Eén profeet lijkt zelfs in eigen land nog wel te verwerken. Want tegen de smadelijke ervaring (door zijn aanwezigheid tot een. la ger bewustzijn gedegradeerd te worden zijn mechanismen die de profeet tot dorpsgek maken en daardoor zijn bood schap ontkrachtenOf hij wordt een zondebok en ver dwijnt van het toneel. Of er wordt naar hem geluisterd, maar dat is uiterst ongebrui kelijk. Maar wat moeten we met stra ten en pleinen vol profeten die ieder weer een ander ge bied van het totale bewustzijn bewerken? Wanneer het prak tisch al niet mogelijk is in één profeet te geloven, hoe kunnen we dan zoveel profeten tege lijk au sérieux nemen? Of lie ver: hoe slagen we er-in ze ondanks hun aantal niet au sérieux te nemen? Ik geloof dat1 dit niet lukt, ook al doen mode en commercie hun best het profetendom te beperken tot. klederdracht en zulke min der serieuze zaken. We kun nen zoveel profeten niet ern stig nemen en we kunnen er ook niet om lachen. Dat is, denk ik, het probleem waar voor wij gesteld worden door de grote stoeten van bewust makers en alternatief rondkij kende betweters die tegen woordig uit alle deuren van alle akademies naar buiten gulpen. Wij zijn te serieus om ze uit te lachen en te tolerant om ze te veroordelen. En zij zijn te redelijk om ze niet te geloven er te ludiek onn ze wel te geloven. Het gevolg is een collectieve agitatie, waar uit niets meer kan voortkomen en die door geen enkele be- slissende daad kan worden in gevuld. Iedereen is zich be wust van de veranderbaar- heid, maar niemand is in staat een werkelijke verandering tot stand ie brengen. In plaats van reële verbeteringen ontstaat een blinde en zenuw achtige veranderingsdrift die nergens vruchtbaar wordt. On rust is het enige gevolg en die onrust wordt op zichzelf al als iets goeds beschouwt. Er wordt enorm gedramd over emancipatie met als enig re sultaat een slopende ontevre denheid en een collectief zelf beklagOnder de druk van de bewustmakers verdwijnt alles wat maar o.p tevredenheid lijkt en dat is allang niet meer omdat de toestand aanwijsbaar slecht of duidelijk verbeter- baar is, maar omdat tevreden heid geen agitatie meer is. En alles wat geen agitatie is, wordt een toestand van al gemene opwinding als slecht niet-bcvrijd en niet-bewust beschouiqd. Socrates was maar tot op zekere hoogte een agitator. Zijn doel was niet de vernieti gende en frusterende onrust, maar det inzicht in de eigen, beperklheia. Zijn wijsheid was de overtuiging, dat hij niets wist In die zin was hij wel een irriterende uitzonde ring. maar geen profeet of bet weter. Dal maakt het bij na der inzien ook onmogelijk hem in ernst te vergelijken met hedendaagse bewustma kers. Zijn apologie is daarom niet minde actueel.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1974 | | pagina 19