ïrker
i-
ratie
Ongekende
wereld
leiiers
van Brand
SKKER, WGEBsrtl
(süz)
De cultuur van liet gedeelde China, vroeger en nu
ïonesco als romant ier:Gelukkig dat maatschappij slecht is'
WIPT PROCENTEN
BACH EN MOZART
EERSTE KINDERBOEK
nelkindustriet
iSTRATEUR
r, van der vijver
zwanenbu$
etten-Ieur
KINDEREN
VAN NSBers
kunst
cultuur
IMMMWMB
EERSTE OVERZICHTSEXPOSITIE LETTERkUNSTENAAR MET WERELDFAAM
\ik DiAGnUKLMNOPQRSTUVWXYZAUi
orm
xpositie
oek
ota bene
ZATERDAG 26 OKTOBER 1974
erneming met een uitvoerj.
trieel programma, waarin n
ieve zuivelfabrieken van de?
is deelnemen.
ngen is het produktiefeedri
oek.
sn dit bedrijf vereist
aanPas»
tieve organisatie. Daarom
ijn overgaan tot aanstelling"?
r meer zi|n
administratieve werkzaamh»
nlijnen en aanpassen aan den
atie en centraal gevoerde
tellen.
dragen voor periodieke kwsr,
erekeningen en eventueel and
behoeve van het produktieprg
ninstens bestaan uit of gelijk*,
O, gevolgd door MBA.
over goed inzicht in admini;
e vraagstukken en voldoe
gen en in staat zijn snel en 5
lergschen Hoek is desge'
wens j,
wordt verzocht eigenhandig
schrijven met vermelding ven
'oor een goede beoordeling a
deze te richten aan de aide
'ostbus 3 te Zevenbergschen H
nen telefonische inlichtingen#
erkrijgen bij de heer Th. Line
ie bij het bedrijf te VegheU
sstel 234.
Woensdrecht is een bedrijt
FW B.V. te Amsterdam,
en zelfstandige afdeling
idrijf, worden bekabeling»-
en verricht ten behoeve
ie en elektronische
-'sbureau is er plaatsings
voor een werkvoorbereider,
zal behoren, het voorbe-
■ojekten alsmede het
a dokumentatie en
-■ekking voor de uitvoering
nheden aan elektrische en
apparatuur, in het bij
shoeve van de F-28
e richten aan de afdelinff
ken, de heer
ghe.
TEL. 01646-2450.
Een Mavo of gelijkwaardjl
opleiding is gewenst, Lee
minimaal 20 jaar.
Uw schriftelijke sollicitatie1
11 sturen aan de heer G-
Janssen, Hoofd Afdeling
Personeelszaken, Spyer'
der Vijver en Zwanen W9
Oude Kerkstraat 8, Etten*.
Even opbellen kan natuu
ook, tel. 01608-3951-
cia
tn ondergebractil Nutricia Zoe,®rfn®e^!f
;nbedri|t Breda, S.V.Z.-GroepEt»n-1-,"
m SABIN'BE Vess met batik-
i Werk etsen en tekeningen
[tot en met 15 nov. in galerie
Ücro Oostcrhout.
M FONS Manders met zee».-
I drukken tot 23 nov in ge
meentehuis Oudenbosch.
a OP HOOP van zegen, Ne-
derlandse film uit 1935 naar
Heiermans bekende tonee.-
rfUk wordt weer in de bio-
icoop gebracht op 21 novem-
I ber.
0 VON Danikens nieuwe
I boek over verschijningen, hei
ligenlevens e.d. wordt niet uit
groeven do°r ziin Nederlandse
uitgever ANKH-Hermes.
Gaat ons te ver", zegt de
directeur van het bedrijf. „Ka
tholieke en protestantse theo
logen hebben het ons afgera-
I den". Boek verschijnt nu toch
bii Unieboek. Bussum.
0 CABARET der Onbeken
den draait weer in Eindhovens
Carlton op de komende tien
«roensdagavonden (voorron-
den).
0 TEEJATER Talentenjacht
1 met vierde en laatste voorron-
j den op maandag 28 okt. 20.00
I uur. Havenstr. 20, Naaldwijk.
I The Laurel Canyon Band uit
IVlissingen zit erbij.
0 EMTA-Realisten eerder
j in Apeldoorn, Delft, Bergen,
Haarlem en Groningen door
j 35.000 mensen bezocht expo-
j seren nu tot 2 december in
galerie De Ark Boxtel (Bos-
schaert, Erkelens, Hermsen,
I Koning. Linford, Lorien, Van-
1 denbergl.
•Amsterdam is, na schehR
0 REMBRANDT-huis in
TLmsterdam is, na scheefzak-
-Ven gered. Dertig Waalpalen
1 zijn aangebracht, Eind decem-
Iber begin januari gaat het
j huis weer open. Restauratie en
I verbouwing kost f 900.000
Opbrengst o.a. uit verkoop van
uit de kelder afkomstige pla-
Ivuizen (Saskiategels) voor f
I 250 of 100 dollar per stuk.
HUISNUMMER 18 serie
tekeningen en aquarellen van
TÜecile Hessels en keramiek
van Iet Kool, tot 20 novenrbei
et zien in be drijfsrestaurant
I IFF. Zevenheuvelenweg Til
burg (maandags t.m. vrijdags
van 3-5 u.j.
HENRY Moore's grafische
—werk op tentoonstelling in
I ICC, Meir, Antwerpen, tot 17
I nov
CHICAGO Blues Festival
lo.a. Jimmy Fast Fingers
Dawkins Eddie Taylor. Sun-
nyland Slim, Big Voice Odom
I uu donderdag 7 nov. m De
Warande te Turnhout.
HENK Cuppers (Ned.)
I kreeg tweede prijs 4e interna-
I tionale klavecimbelwedstrijd
I Brugge. Eerste prijs niet gege-
I ven. Nog drie prijzen (3-4-5)
gingen naar USA en Canada.
Koos Groen heeft naar aan-
riding van zijn boek over de
..zuivering" na de Tweede
Wereldoorlog „LANDVERRA
DERS wat deden we met
ze?" (Uitgeverij In den To
ren) een aantal onthullende
jactics ontvangen.
Die reacties waren voorna-
lelijk atkomstig van mannen
en vrouwen van rond de veer
tig jaar, wier vader en of
Jmoeder destijds lid van de
N.S B. waren. Velen van hen
hebben vooral de eerste jaren
na de oorlog te lijden -gehad
onder de smaad die hun ou
de- én hunzelf ten deel
viel. Sommigen voelen zich nog
Heeos gestigmatiseerd. Koos
iroen overweegt op dit tot
nog toe vergeten aspect - het
onbarmhartig vergelden van
de misdaden der oude rs aan
hun kinderen en de moeilijke
ouder-kind relatie die in deze
.gevallen ontstond - nader in te
gaan Daardoor zou hij even
wel over een groter aantal ge-
evens dienen te beschikken,
lij hoopt dat nog meer be
rokkenen kern over hun erva
ringen willen schrijven. Brie
wen met op de envelop de
vermelding „vertrouwelijk" -
wornen ingewacht op liet
jrires van Uitgeverij In den
Toren, ta v Koos Groen, Post
bus 1 te Baarn. De brieven
•uilen met alle discretie wor
den behandeld
a biW?f ghijklnmoptimuvwAvj
iUf4W?&Ht?!kl - J( i~ fIJl-iïn' S'
Chris Brand bij zijn letter, de Albertina, cursief.
De letters, die u nu leest
zijn ontworpen. Wie staat daar
bij stil? Een man, die er wel
bij stil gestaan, maar niet bij
stilgezeten heeft, is CIIRIS
BRAND. Van zijn 15 jarige
werk als „letterkunstenaar
van internationaal niveau" -
zoals Kurt -Löb hem in de
catalogus terecht noemt - is
tot 18 november een over
zichtstentoonstelling te zien in
cultureel Centrum De Beyerd
te Breda „Het is geen gemak
kelijke tentoonstelling", zegt
Chris Brand, „al die letters,.".
Maar als jc het geluk hebt om
samen met hem eens rustig
het ontstaan van die tekens,
waarmee we iedere dag mis
schien wel het meest gecon
fronteerd worden, te volgen
(en die mogelijkheid is aan
wezig), dan wordt je je be
wust hoem -ons de nken be
paald wordt door deze met
vakmanschap ontworpen te
kens. Chris Brand moet aller
eerst kwijt, dat de exposiite is
ingericht door Wim Smits, het
begeleidend werk is verzorgd
door Jan Begeer en Kurt Löb
de tekst van de catalogus
schreef. Al deze elementen
vertellen van een collegiaal en
gedisciplineerd vakmanschap,
waarvan de bakermat St. Joost
is, waar Chris Brand ook do
cent is.
Het kijken naar letters is
een vorm van waarnemen als
overgang naai het denken. De
vorm van de letter is daarbij
van invloed op de beeldvor
ming van het tot uitdrukking
gebrachte begrip en ons psy
chologisch reactie-patroon daar
op- Er liggen werelden tussen
de letters „verse koffie", ge
krabbeld met krijt op een
bordje, en bv. gevelopschriften
die Brand ontwierp voor de
Nederlandse Middenstands-
ban kin Den Haag, de Konink
lijke Bibliotheek in Brussel
en het Stedelijk Gymnasium
van Breda. Je staat dan ook
niet verwonderd als Chris
Brand vertelt, dat hij één jaar
gedokterd heeft aan de kop
van De Volkskrant - zijn ont
werp - en daarbij bemerkin
gen kwamen als: dat kan niet,
die kop is te socialistisch e.d.
Letters zijn ook beelden van
werelden. Chris Brand ont
wierp werelden van aantrek
kelijke leesbare letters, die
overigens ook in bijna alle
werelddelen gebruikt wor
den.
In de catalogus staat, dat
Chris Brand autodidact is.
„Het is een rotwoord", zegt
hij. „Iedereen is auto-didact;
ook als je van een academie
komt. Het komt erop aan, dat
ie jezelf opdrachten weet te
stellen". En die opdrachten
heeft hij zich gesteld. Wie ziet
het immers zitten, als je ie
leven wilt bouwen op hel ma
ken van letters7 Hij heeft het
daarom zelf moeten doen het
schrijven met een ganzepen.
stalen pen, bladgoud opleggen,
oude handschriften bestude
ren, waar het vakmanschap
afstraalt etc. Het calligraferen
(letterlijk schoonschrijven)
werd zijn hobby en vak. Maai
voor een schoonschrijver was
bv in zijn .geboortestad
Utrecht m een vereniging als
Kunstliefde geen plaats. Toch
waren er mensen, die hem
kansen gaven- Een man als de
bekende Utrechtse edelsmid
Leo Brom en vooral conserva
tor Herman Liebaars van de
Koninklijke Bibliotheek te
Brussel hadden oog voor zijn
groeiende bekwaamheid. In
zijn Belgische tijd moest hij
om den brode dan bv nog wel
affiches maken voor de paters
Redemptoristen met „Kom za
terdags biechten" e.d., maar
toen Libaers hem een charter
van Philips II liet catigrafe-
ren, kreeg Chris Brand het
gevoel, dat hij in de richting
van het pure letterontwerpen
moest gaan. Van callograaL
die oorkonden, vignetten e.d.
„schreef" naar het „maken"
van het abc der drukkunst., het
ontwerpen van nieuwe alfabet
ten was voor Chris Brand geen
sterke overgang naar 'n andere
tak van de grafiek. Er is eer
der sprake van een vloeiende
overgang: begm zestig. Brand.
„Je hoort dan nu ook vaak
zeggen: hij schrijft, ondanks
het feH, dat hij tekent. Het
schrijven is historisch ook de
oasis van de drukkunst Je
komt er niet langs. Als je niet
schrijven kimt. kun je ook
geen letters tekenen, anders
wordt het een mooi-doenerij"
Als je met deze wetenschap
naar zijn letterontwerpen
kijkt, zie je dan ook een inte
gratie van beide elementen-
een vanzelfsprekende" sier
lijkheid, gevat in een strakke
discip line. Op de tentoonstel-
ling zijn de verschillende fa
cetten van zijn vak gevat in
drie afdelingen- letterontwer
pen: calligrafie (wegens ruim
telijke omstandigheden ernaast
geplaatst) en vrije en toege
paste lettering. De bijschriften
zijn wat te summier, want wat
moet een leek in het vak met
termen als cicero, punten, li
notype, monotype e-d.?
Het was ook in de beginja
ren zestig, dat hij met Ben
Egelhart een paar schrijfme
thodes voor de verbetering
van het handschrift bij het
lager onderwijs ontwierp: cur
sief, typografisch. Het zinnetje
„Oom gaat naar huis" heeft te
maken met bv een opschrift
als Ned. Middenstandsbank"
zegt Chris Brand. Het
eerste alfabet, dat hij toen
bezig was te ontwerpen. Hij
heeft er jaren op gezeten Se
ries onderkast (kleine letters),
series kapitalen (Hoofdlet
ters). leestekens; doorpraten,
drukproeven, plakken en
schuiven, verbeteren, werken
op het wit tussen de letters,
op de spaties etc. etc. Een
kostbare bezigheid- Dan nog
de problemen voor welke type
machine, voor welke vorm van
drukken moeten de letters ge
maakt worden? De expositie
laat talrijke voorbeelden
zien van dit ontstaansproces.
Het ontstaan van zijn letter
Albertina; niet alleen Romein,
maar ook cursief, het Grieks
en Cyrillisch is te volgen. Bo
vendien werkte hij dit uit in
het Hebreeuws, waarbij hij
veel advies kreeg van de be
kende ontwerper Friedlander.
Een Koptisch alfabet kwam
door e endrukkerij, die veel
koptisch werk drukt, be
schouwd als de beste kopti-
sche letter.
Knipkunst uit China: Lente
De interesse voor China is als Nederland, 15 miljoen in
de laatste jaren groot. Met woners telt, waarvan an-
China wordt dan doorgaans derhalf miljoen in de hoofd-
bedoeld de Volksrepubliek
Taiwan als zetel van de Natio
stad Taipei. - 99 universiteiten
?n hogescholen heeft e.d. be-
nale Republiek o.l.v Chiang seffen we nauwelijks. Wat
Kai-shek ken je althans ik
nauwelijks als bestaand
Dat deze kleinste provincie
van China ongeveer zo groot is
neer inzicht in dat totale, ge
deelde, China geeft de exposi
tie CHINESE CULTUUR,
VROEGER EN NU, die tot 2
januari te zien is in het Vol
kenkundig museum te Tilburg.
De tentoonstelling beschikt
over veel mooi materiaal, dat
afkomstig is uit het Historisch
Museum van Tapei en is in
Tilburg door de conservatrice
goed aangevuld met fotomate
riaal over de Volksrepubliek,
zodat je een interessant glo-
iaal inzicht in de Chinese cul
tuur van vroeger en nu kunt
crijgen. Eerder was deze ex
positie te zien in Den Haag
i Museum voor Onderwijs) en
gaat na Tilburg nog naar hel
meister Slot, vóór de terug
ocht naar Taiwan.
Algemene strekking: de
olksrepubliek staat vijandig
egenover de vroegere kunst-
jultuuruitingen; zij zijn een
em op de ontwikkeling (cul
turele revolutie); alleen Mao-
afbeeldingen e.d. zijn toegela
ten. Het Nationalistische Tai
wan heeft zich daarom tol
taak gesteld oude kunstvoor
werpen te bewaren en tentoon
te stellen, terwijl ook iets ge
toond wordt van de moderne
schilderkunst (een mengsel
van traditionele en moderne
westerse elementen).
Op een overzichtelijke wijze
zijn in het Volkenkundig mu
seum een aantal thema's bij
eengebracht. Er is een tabel te
zien met de verschillende dy
nastieën. die cultuurbepalencl
zijn geweest. Beeldengroepen
en houtfiguren beelden op een
ontwapenende wijze oude ge
bruiken uit (bruidsstoet, te-
rechtstelling, sehandbord,
rickshaw e.d.) Er zijn voor
beelden van traditionele kle-
diagstukken (voor o.a. een
mandarijn: hoofdkussentje
waar de vlecht doorheen kon),
umpijpen en een telraam, dat
Gebruiksvoorwerpen als opi-
de Chinese kruideniers nog
steeds gebruiken vormen een
contrast met dia-series over
het moderne China met zijn
industrie, muurkranten, com
munes en onderwijssystemen.
Maai er liggen ook oud;
schoolboekjes, stripverhalen
voor kinderen en allerlei te
kenmaterialen waarbij aan
dacht voor de karakters (Chi
nese schrijfmethode)
Voor liefhebbers van oude
Chinese kunst is er mooi
was in de jaren vijftig,
"at Kees van Ierse] met Test
7™ later met Studio 10
ESCO in ons land introdu-
--t' Ir bij het beroepstoneel
"at is een stukje vijftiger ja
ren geweest, waarbij je nu
lens niet Ach ja... kunt zeg
den- Iedereen verklarade Iones-
0 en Van Iersel toen voor
sen. Langzamerhand werd Io-
Jesco toch serieus genomen en
Padden zijn toneelstukken
i 'nvl°ed De absurditeit
'let dagelijkse leven en de
'™"e van onze omgangstaal
Jt rden door ïonesco onbarm
"S Betekend In de stijl
nouveaux romancier.'
'i r waarneem
(W reahteit te ensceneren
r de uiterlijke schijn heen
uaar lag 2ljn grote kracht
m 7').ir bespiegelin-
ïonesco heeft vorig jaar
te roman geschreven; Le
Solitaire, die in een Neder
landse vertaling is verschenen
DE EENZAME. Uitg. Elseviei
f 12,90). Typisch is wel. dat
hij nadien het gegeven toch
ïonesco
weer omgewerkt heeft tot eei
toneelstuk, dat begin dit jaai
als Ce formidable bordel in
Parijs de première kreeg en
oegïn volgend jaar bij de
iVagse Comedie za Igaan.
De absurditeit van de een
zaamheid kwaal van een
iverbevolkte wereld, die al
leen nog technisch communi
eert Krijgt ir deze romai
gestalte in een 35-jarige kan
uforbed ende. Het begint alle
naai erg knullig: de droon
an de rijKe oorr in lenk
mrdt realiteit in het leven
an deze man. Grote erter
uj hoeft niet meer te werken
.etterlijk zullen nog weinig
nensen met deze oude droorr
even, maar bij ïonesco zal he*
•ngetwijfeld staan voor de
Vmerikaanse droomwerelr
vaarin we langzamerhand in
leze welvaartsstaat allomaa'
/erstrikt zijn geraakt. Wat
inet de man7 Hij trekt, zich
erug op een flat in een volks
\*urt (waarom? dat is invul
baar) om te leven van zijn
lieve geld en goed Maar deze
welstand lost niets op van zijn
levensproblemat.eK; punt ze
integendeel aan.
Hij blijkt niet in. staat tot
welke relatie dan ook; niet
met vrouwen, niet met menser
uit de buurt. Hij staat buiten
iet leven, omdat dit voor hen
een andere inhoud heeft, Wat
is de werkelijke inhoud? „Ik
geloof, dat ik aan de muur
/an de wereld sta; vergete'
wat er aan de andere kam van
die muur is. Ik kijk alleet
naar die muur en keer de
vereld de rug toe... Ik kor
niet meer dragen wat ik de
valging van de eindigheid er
de walging van de oneindij
heid noemde", zegt hij. Dr
mensen worden allemaal met
dit probleem geconfronteerd
maar geven er zich geen re
kenschap van. Zij hebben ge
noeg aan de eindigheid. Eigen
lijk zou je lonesco's probleem
in dit boek simplificerend
kunnen samenvatten met het
probleem van wat heette het
hiernamaals. Maar dit pro
bleem is naar het onbewuste
verdrongen. De angst en d€
wanhoop zijn gecultiveerd, tot
literatuur gemaakt. De mem-
vlucht in zijn werk, want als
iet werk wegvalt zoah bi
deze man moet je er door-
leen. Maar ook hij blijft 11
zijn kooi en daarmee gedoemo
"ot datgene wat de werel'
•oor waanzin aanziet.
Dit hele proces wordt ter,
top gevoerd in een revolutie
(Parijs 68 etc.), die de tiran-
eindredactie
henk eghers
In 1951 werd een regeling
van kracht waarbij voor nieu
we rijksgebouwen een bedrag
van anderhalf procent van de
bouwsom mocht worden be
steed voor „decoratieve aan
kleding" van dat gebouw In
'53 kwam eenzelfde regeling
(maar dan één procent) voor
de bouw van rijksscholr 11 en
door het rijk gesubsidieerde
scholen. Deze zogenaamde per
centageregelingen hebben de
afgelopen 20 jaar verschillen-
de opdrachten voor kunste
naars opgeleverd. Anderzijds
werd de regeling vaak veron
achtzaamd, slecht toegepast,
wist men er geen raad mee,
was onderhevig aan sterke
kritiek. Er is inmiddels in het
culturele klimaat ook het een
en ander veranderd, zodat de
opzet in handen van een stu
diecommissie van de Raad
voor de Kunst werd gelegd,
o.l.v. J. Baljeu. Er is het een
en ander gesleuteld aan vooral
de procedurekwestie bij deze
regeling en de resultaten van
dit onderzoek zijn vastgelegd
in een lijvig rapport (ver
krijgbaar bij Staatsuitgeverij-
Informatiebulletin 9 f 1,75).
Het zou wenselijk zijn als ie
dere architect, opdrachtgever,
kunstenaar, ambtenaar-stede-
bouw e.d. dit zou lezen. Er
kunnen vraagtekens gezet
worden bij dit rapport (b.v.
bij de centralistische gedach
ten), maar onwetendheid zorgt
er nu voor, dat nog veel te
weinig vanaf 't begin in team
verband ook over deze
materie gedacht wordt. Ik
denk b.v. aan de opzet van
nieuwe Stationsplein Breda,
waar dan achteraf wel weer
een kunstwerkje 111 gedacht
zal worden, of het verwaarlo
zen van dit aspect bij de bouw
van het nieuwe More-college
te Oudenboseh. Uit te breiden
met talrijke andere voorbeel
den. Hier ligt een stuk infor
matie.
In '65 kwam Albertina op
de markt. Het was voor Chris
Brand bijzonder verheugend
te zien hoe zijn Albertina al
direct gebruikt werd voor de
publikatie Stanley Morison
en de typografische traditie
(Morison is de ontwerper van
de typisch eigen Timesletter:
een krant dae er een eigen
letter op nahoudt) „In De Stem
stond een verhaal over de
fraaie Skira kunstboeken"
zegt Chris Brand, „maar er
stond met bij dat de letters
uit Breda kwamen". Een let
terontwerper komt niet op het
toneel.
Ons land telt internationaal
mee", zegt hij „We hebben
altijd wel vier of vi'jf ontwer
pers, die in de internationale
vakliteratuur voorkomen. Eén
ervan is momenteel zeker
Claris Brand: een man, die
waakt over een „mooie grijs
heid" van de blad-spiegelzoals
dat in vaktermen heet. On
danks het feit, dat het onder
werp hier en daar nogial tech
nisch is. toch een expositie,
die de aandacht verdient- Je
vindt er ook nog de misschien
wat gemakkelijke herkenbare
vignetten, monogrammen,
boek- en tijdscchriftenomsla-
gen (bv die van het Zeeuws
Tijdschrift) van zijn hand.
Hoewel Chris Brand eer
der deelnam aan ten
toonstellingen te Den
Haag. Brussel. Parijs, Ro
me. New York. London. Am
sterdam, Praag. Baltimore e.a.
is dit de eerste expositie,
waarin een overzicht van zijn
werk alleen gegeven wordt-
En dat gebeurt terecht.
Bach is in the mood; althans
met de gevoelswaarde van de
ze uitdrukking kun je wel
zeggen, dat deze componist
momenteel erg populair
(waarom niet?) is- Op bet
Harmonia-Miuidi-label is een
bundeltje Bach bijeengevat:
weliswaar een aantal van zijn
meest gekende werken, maar
wel geënt op gedegen klassie
ke Bach-opvattingen. De beide
platen zijn bedoeld als een
introductie op de veelomvat
tende Bacil, als kind van zijn
tijd. Een interessante histori
sche tabel, waarin vergelijkin
gen mogelijk zijn, vertelt van
het culturele klimaat dat zijn
componeer- en musiceerdrift
bepaalde. Een plaat met twee
orgelstukken, waarvan al tal
loze opnamen zijn gemaakt;
toccato en fuga in re
min BVVV 565 en Passacaglia
en fuga BVVV 582, gespeeld op
het prachtig klinkende histori
sche orgel van Baehs vriend
houtsnijwerk (poort Chinese
tempel, bruidskastje), bronzen
(munten o.a.). blauw porse
lein. en het befaamde rode
lafesnijwerk te zien. Tegen de
oude liturgische voorwerpen
uit b.v. de Confusiaanse ere
dienst en de vooroudervere-
ring op het huisaltaar steken
schril af de „moderne" kerken
(300.000 op Taiwan), protes
tanten (600.000) en de mos
lims (42.000). Je ontdekt dat
„onze" wierookkooltjes uit
Taiwan komen. Interessant
zijn de oude Chinese bankbil
jetten en een gebedsmolen, die
herinnert aan de rozenkrans
Er is een afdeling met muziek
instrumenten (sona, tjing
Hoc, jue-tjin e.a.), die o.a. ver
wijzen naar de befaamde Pe
king-opera. Kortom deze greep
informatie uit deze expositie
overtuigt er u misschien van.
dat een bezoek de moeite
waard is. Het is weliswaar een
beperkt beeld van China, dat
gegeven wordt, maar de ten
toonstelling is wel een interes
santé bijdrage voor een totale
beeldvorming van het verdeel
de China. Kunstvoorwerpen
zijn doorgaans de adem van
een volk. Een catalogus met
veel goed geformuleerde infor
matie is verkrijgbaar.
H. E.
Sillieriiiami te Arlesheim
(Zwitserland) door Lionel
Rogg. gedegen. Michel Clia-
puis speelt op het al even
historische orgel Kern van de
St.-Severin. Parijs uit Bachs
Orgelbüchiein een negental
koralen in een wat weke (re
gistratie en vorm) uitvoering-
Dat lyrisch-romantische is ook
te beluisteren bij de violisten
Stoika Milanova en Georgi Ba-
dev, die met het kamerorkest
van Sofia de vioolconcerten
BMV 1041, 1042 en 1043 spe
len; dat is natuurlijk in b.v-
het largo uit de 1043 wel erg
fraai, maar de weinig „adem
halende" streek,van de violis
ten laat je Bach soms meer als
een Brahms beleven dan als
Bacil „Erg mooi" zou je kun-
uen zetten bij deze twee Ip's,
die wel een representatief
stuk uit Bachs oeuvrt bevat
ten.
JEAN SEBASTIEN BACH
orgelwerken en vioolconcer
ten) (IIMU 2.642)
Het Nederlandse Blaasen-
semble (inclusief Edo de
Waart) is terecht befaamd;
niet alleen door de stunts- die
het uithaalt, maar tevens door
het fijnzinnig musiceren. Het
heeft zeker bijgedragen tot de
revaluatie van het olaasinstru-
ment, dat maar al te snel de
valueert 111 allerlei 'jlaasorkes-
ten. Op een nieuwe plaat
speelt het a rrangemeiiten uit
Mozarts Don Giovanni eii Die
Entfiihrung aus dem Serail.
Daarbij zullen velen de wenk
brauwen fronsen. Leven we
niet in een tijd, dat arrange
menten uit den boze zijn: dat
we streven naar Original-uit-
voeringen etc.?
Op de boes staat een
uitvoerig verhaal hoe Mozart
zelf en vele andere componis
ten van naam het als een eer
beschouwden, als een teken
van succes, wanneer ze gear
rangeerd werden. De bewer
kingen van cle operafragmen-
ten op deze lp zijn gemaakt
dooi Mr.zarts tijdgenoten
Wendt en Triebensee, waarvan
de eerste een „Böhmischer
Blaserinusikant" was en de
tweede o.a. hoboïst bij het
Hof- und Nationaltheater te
Wenen. Het enige bezwaar bij
het beluisteren kan zijn. dat je
ze aan de bekende mplodieën
uit deze opera's in de oor
spronkelijke versie gewend
bent, dat je deze muziekjes
toch als aftreksels blijft horen-
Het zijn los daarvan leuke
muziekjes, die door het Blaas-
ensemble met een feilloze pre
cisie en gq-ote lichtvoetigheid
worden uitgevoerd.
HARMON1EM1ISIK NACH
MOZART Das Niederlan-
dische BUserensemble
(Philips 6500 783).
111e van de menselijke verlan
gens op de troon zet. Een ab
surdistische beschrijving van
net geneesm;ddel actie „Zij
hielden niet van het leven
kwamen ertegen m opstand
Gelukkig, dat. de maatschappij
ilecht was. Wat. moeten zi,
lanvangen ais er op een dag
■en goede maatschappij za
:ijn?" Zij trachten de kosmi
-ene eenzaamheid iets ar
Jers dan een sociale eenzaam
teid - daarmee te doorhre
ken. In deze navrante sfeer
net lonesen gelukt besnieaelii
gen in te voeren die mee
hout snijden, minder gekur
steld zijn, dan in zijn vroeger
'oneelstukken
Hl
Jc kuui geen punt ïer.lei de kinderboekenweek zetten, zonder
te wijzen op de herdruk tsederl '65) van bei boek Sprookjes van
moedei de gans bij Krusemans uitg inij. Het gaat hier om de be
aamde uitgave van Charles Perrault, die 111 1697 de Contes de
ma mère l'Oye voor het eerst noteerde waarna ze door een, toen
ook al Haagse uitgever weiden gedrukt Het boek wordt be
schouwd als het eerste kindersprookje; de sprookjes zelf hoorden
li veel langei tot de inventaris van de menselijke fantasie. Voor
1967 bevatten alle boeken voor kindergebruik volwassen ver
tellingen Perrault deed eer verdienstelijke poging 0111 daar ver
andering 111 te brengen s.-o-ridien is hel parkeren van kinderen
in afzonderlijke breken begonnen Prof dr. J. H. v d. Berg
schreef eens: „Als het kind door een steeds minder toegankelijke
volwassenheid meer en meei infantiel is gemaakt en de'talmende
ander de kinderen mei de kunstgreep van hel wrede sprookje uit
le nabij lijkende volwassenheid nog wordt verstoten kan niemand
verwachten dai dil kind plotseling tot de volwassen wereld toe
treedt". Op o.a deze wiize ts de psychische puberteit ontstaan. In
leze Krusemanuitgavc 's liet Godfried Bomans die een uitvoe
rige toelichting schreef op deze sprookjes die inderdaad wreed
rijn De 10 prachtige angmelt prenten van Gustave Doré onder
strepen dit nog eens tzir boven uit Klein Duimpje) Over die
prenten schreef fl Prener een nawoord Van hem is nok de ver
taling van Klem Duimpie De schone Slaapster Yssepoester De
Gelaarsde Kat, Roodkanje. Riket met de Kuif. Blauwbaard. De
Feeën en Ezelsvel Een fraaip nitgave om uit voor te lezen, te
lezen en om in te kijken Prijs f 22,50.