Daniël in
de „kuil
met het
publiek
DE ENGELSE ZIEKTE
VOLGENS BARTJES
vrij j,
uit
55
Marietje tè lief, Jantje tè stoer in kinderboek
Van Deel: „Ik heb Van Geel geïnterpreteerd"
1/
ijdschrift
WAYENBERG EN HBO (25)
IN: WIE VAN DE DRIE
orm
oek
ota bene
Opgave
Opgave 4
Opgave 7
ZATERDAG 19 OKTOBft
fe' fe fe
CHRIS Brand, befaamde
letterontwerper, exposeert iin
De Beyerd, Breda. Tevens, B.
Huitema-Kaiser met prenten;
tot 18 raov.
HONDERDSTE geboorte
dag dr. Albert Schweitzer
wordt op 9 nov. om 14-30 her
dacht in Koninklijk Instituut
voor de Tropen, Amsterdam
met o.a. voordracht van Sioco
Manshalt.
VIJFDE Cinemanifestatie;
op dit moment ln Eindhoven
en Utrecht, 25 nieuwe films.
O.a. uit Israël, Spanje. Frarak-
rijlk. Bezoekers o.a. Widerberg,
Pasolind, Va-rda, Channier.
ZESDE graifiekmanifesta-
tie; Grafiek '74 in Krabbe-
dans, Eindhoven, Cultureel
Centrum Venlo, De Vaart Hil
versum- Tien grafici (o.a. Gui-
do Lippens, Piet Fioole, Sam
Middleton, Henny v. d. Nieu-
wenhof) vervaardigden 5
prenten. Voor tien prenten
naar eigen keus te betalen
f 450,- (subsidie van f 90,-). Vo
rig jaar werden 2500 prenten
verkocht. Te zien in genoemde
eentra vanaf 8 nov.
MADAME Butterfly gaat
vanavond om 20 uur in pre
mière biij KVO, Antwerpen.
Andere voorstellingen op vrij
dag 25 akt. 20 u. en zondag 27
okt. om 14.30 u.
ITALIAANSE opera
kampt met geldgebrek. Sinds
juni heeft personeel opera
Venetië al geen salaris meer
ontvangen. Romeinse opera
moest wegens geldgebrek
voorstelling in Keulen afzeg
gen. Milaan twijfelt heit sei
zoen te kunnen afmaken.
SCHÖNBERG werd 100
jaar geleden geboren. Exposi
tie „Een leven in documenten"
tot 19 nov. in Rijksmuseum
Vincent van Gogh. Amster
dam. Phonogram presenteert
daarbij o.a. integrale opera
Closes und Ar on" van
Scihönbetig op de plaat.
MARNIX Gijsen wordt op
20 okt. 75 jaar.
DUFAY overleed 500 jaar
geleden. Herdenkingstentoon
stelling van deze componist in
Haags Gemeentemuseum tot
en met 1 dec.
m RAOUL de Keyser en
Amédée Cortier exposeren
momenteel in het Van Abbe-
museum te Eindhoven.
CREATIVITEIT, wat koop
je ervoor? Thema van congres
van VCO, waarbij 70 creativi
teitscentra zijn aangesloten, in
Driebergen. Vandaag en o.l.v.
mr. Paul Kuypers. Wat is de
plaats van de creativiteitscen
tra in de huidige ontwikkelin
gen is het belangrijke uitgangs
punt der discussie.
SAMENSPEL 7-8; „Als we
het samen eens kunnen wor
den over het profiel van de
wereld vain morgen, dan biedt
de parlementaire democratie
ons nog steeds de beste garan
ties, die wereld samen voor te
bereiden". Aldus H. van Praag
in „Leren leven met verande
ring" in deze aflevering, die
als thema Verandering heeft.
Jan Velzeboer sichetst het ver
band tussen angst en verande
ring; „veel conversatie en
communicatie is een ongecon
centreerd gesprek tussen twee
mensen die doende zijn voor
elkaar te denken". In kistkalve
ren en het VNO zegt Ben Bos
o.a. ..Achtergrondsverschillen
(r.-k., protestant, ongelovig,
humanistisch enz.) garanderen
de vrijheid van schooltypes.
Wie in dat esthetische moeras
stapt en zegt: zie daar vindt u
uw vrijheid, is bezig met ver
lakkerij". Jörg Richard
schrijft over Spelpedagogiek;
„een spelpedagogiek die een
bewuste vorm van aanleren
wil bevorderen, zou nu juist
bij de controversiële erva-
ringsverbanden van de kinde
ren en bij de tegenstrijdigheid
van de werking van hun fan
tasie moeten aanknopen". Op
welke manier agogen en peda
gogen gevaarlijke „waarde
vrije" specialisten worden,
ontvouwt Wim Odé. Marius
van Beek tenslotte brengt en
kele gedachten over kunst en
verandering. (Samenspel,
Zandpad 28, Maarssen)
JEUGD EN CULTUUR -
8: Een thema-nummer: De ac
tualiteit van de Duitse litera
tuur, geschreven door drs.
Frank Schuitemaker. Na '45 is
er in het hele Duitse taalge
bied geen schrijver van enig
niveau te vinden die niet zijn
Inspiratie putte uit die ene
centrale ervaring: de intense
bedreiging van het individu
door een zó perfect georgani
seerde maatschappij, dat zelfs
de meest intieme gevoelens nog
gevaar lopen te worden gean
nexeerd en ingelijfd en bruik
baar gemaakt binnen het Sys
teem. Met deze „sleutel" op zak
behandelt Schuitenmaker au
teurs als Schnurre, Nossack,
Böll, Eich, Frisch, Enzensber-
ger, Grass, Walser, Weiss, Bach-
mann, Heissenbüttel, Wellers-
faof en Handke. Vanuit de for
mule individu contra maat
schappij geeft Schuitemaker
goed inzicht in oorsprong, the
matiek en functie om vervol
gens de verschillende „stro
mingen" tussen '45 en '74 na
der toe te lichten. (J en C,
Oedenkovenstraat 37, Boriger-
hout-Antwerpen
Daniël Wayenberg tijdens repetitie met HBO.
„Gelukkig, de heer Wayen
berg heeft óók problemen",
verzucht Hein Jordans, en tikt
af. Planoconcert no. 3 van
Bartok; een kluif, waarop
bloedig geoefend wordt in het
Sweelinckhnis, waar Het Bra
bants Orkest zich telkens
voorbereid op de concerten.
Met een ogenschijnlijk gemak
heeft Wayenberg het derde pi
anoconcert van Raohamaninoff
en het pianoconcert in F. gr.t.
van Gerswhin met het orkest
doorgenomen. Bartok maakt
de trits vol, waaruit het pu
bliek kan kiezen tijdens de
tweede serie der keuzeconcer
ten, die deze week begonnen
is. „Op verzoek van de heer
Wayenberg nummer 75" (van
de partituur, vraagt Hein Jor
dans de orkestleden, die al
drie unr ingespannen bezig
zijn geweest. Bartok die waar
schijnlijk het minst „in het
gehoor ligt" bij de concertbe
zoekers, „Toch geloof ik, dat
Bartok wel een kans maakt
minstens één keer gekozen te
worden", zegt Daniël Wayen
berg, die zich enthousiast
toont over deze manier van
programmeren, waarbij hij en L*
het orkest zich geen gemakke
lijke opgave stellen. Het is
natuurlijk eenvoudiger om één
werk goed in te studeren in
plaats van drie, waarvan je
nog maar moet afwachten of
ze gespeeld worden. De klant
is koning!
Daniël Wayenberg (45), in
een smetteloos wit overhemd
onder zijn grijzende haren,
hangt ontspannen over de
vleugel. Partituur op de kast
om af en toe het te repeteren
nummer op te zoeken, maar
verder vloeien de drie grote pi-
anowerken zonder notenschrift
"zo" uit zijn handen. Uiterlijk
merk je niets van een voor
keur voor b.v. Rachmaninoff
boven Bartok of omgekeerd.
„Ik weiger om te zeggen, dat
ik een voorkeur zou hebben",
zegt hij. Ik wil geen voorkeur
hebben om de puibliekskeuze
met te Deïnvloeden. Ik denk,
theoretisch, dat de keuze van
(iet publiek zal liggen tussen
Rachamaninoff en Gershwin,
waarbij als er veel jong
puibliek is Gershwin wat
méér stemmen zal krijgen.
Maar de stemverhouding tus
sen beiden zal niet zover ui
teen liggen, zodat je dan de
kans loopt, dat Bartok als der
de met de meeste stemmen
toch één keer minstens op de
zeven concerten een kans
maakt".
Jordans, Wayenberg en HBO-leden turen op de Bartok-
partituur
Op de publieke tribune, die zitten een aantal jonge men-
tijdens de repetities voor ie- sen. Jordans, juist gebruind
dereen gratis toegankelijk is, van drie maanden gastdirectie
in Nieuw-Zeeland terug, tikt
Gershwin af als het lekkere
thema terugkomt em roept
naar boven: „Jammer hè.' De
lekkere delen bewaren we
voor de concerten. Moet je
daar maar komen!" Daniël
Wayenberg vraagt of de gong
niet weit lamiger de nagalm kan
houden op een bepaald punt.
„We hebben niet méér", zegt
Jordans spijtig en vraagt aan
het publiek op de tribune wie
er nog f 20.000 heeft liggen
voor een nieuwe? Maar je
maakt dan ook mee, hoe er
irritaties ontstaan al® bij Ra
ohamaninoff het orkest de pia
nist zit op te jagen ein de zaak
ongelijk wordt of er omge
keerd te langzaam gestreken
wordit. „Heren, Wayenberg zit
alweer in Parijs, als wij aan
de slotmaten toezijn", meent
Hein Jordans dan. Of: „Wat
heb ik gezegd? De twee klari
netten fotte, forte! Er zit niet
beledigend® in voor ons, dat
de componist te weinig aan de
klarinetten gedacht heeft".
Daniël Wayenberg: „Ik
speel altijd met zeer veel ple
zier bij Het Brabants Orkest.
Ik ben er nooit teleurgesteld".
En dat wil wel wat zeggen,
deze uitspraak wam een man,
die vanuit Parijs de hele we
reld bereist om zijn pianocon
certen te geven; die in '53 zijn
dehuut in Amerika maakte in
de Canmegiehiail en daarna ieder
jaar toernees maakte in de
Verenigde Staiten en Canada;
die een geziene pianist is in
Rusland, Polen, Zuid-Afrika
etc. telkens geprogrammeerd
wordt op festivals als de Ber
liner Festwochen, Holland
Festival, Athene, Bordeaux
etc.talrijke onderscheidingen
heeft. Hij wordt bij HBO zo
langzamerhand als de huispia
nist beschouwd. „Ik zou het
niet meer weten hoeveel jaren
ik al bij HBO speel", zegt hij,
„maar al héél lang. Zoek het
maar op in het archief'. Daar
in vinden we,' dat Wayenberg
in '56 voor het eerst met het
HBO speelde in een pianocon
cert van Stallaert, de van ori
gine Helmondse componist, die
als Wayenberg in Frankrijk
geaard is. „Ik zit veel in Ne
derland", zegt Daniël Wayen
berg, „ik stel me ook veel
voor van de concerten met
HBO in januari, waarop ik
met Janine Daeosta en Michel
Block mijn eigen compositie,
een 15 minuten durend Trip
pelconcert, speel. Ja, dan ben
ik als pianist en componist
aanwezig".
„Het was een vermoeidende,
maar fijne repetitie", zegt een
vain de strijkers na afloop.
„Een geïnteresseerd publiek op
de tribune dat zie je en
met zo'n bezielende figuur ais
Wayenberg achter de piano"
Dinsdag a.s. speelt Wayenberg
met HBO in Bergen op Zoom
en donderdag in Roosendaal.
Jantje is stoer, houdt van
avonturen, huilt niet en is de
baas. Marietje is lief, speelt
met poppen, huilt en mag haar
grote broer helpen. Zo gaat
het in werkelijkheid en zo
gaat het ook in de kinderboe
ken. Er zijn vrouwen, en ook
wel mannen, die zich afvragen
of dit rollenpatroon wel zo na
tuurlijk en logisch is. Om aan
te tonen, dat dit niet het geval
is, voeren ze acties die de
vrouw uit haar ondergeschikte
rol moeten halen. Dankzij de
ze acties worden veel vrouwen
zich bewust van de situatie
waarin ze verkeren, regerin
gen en directies van bedrijven
zien zich genoodzaakt iets
voor de emancipatie van de
vrouw te doen, 1975 werd uil
geroepen tot het jaar van de
vrouwmaar Jantje blijft
intussen in de kinderboeken
de stoere jongen uithangen en
Marietje speelt nog steeds de
rol van lief poppemoedertje.
De feministen zagen in, dat
er moeilijk sprake kan zijn
vam een verandering van het
rollenpatroon als de kinderen
boeken moeten blijven lezen,
die de meisjes naeir het huis
houden en de jongens naar
een baian buitenbuia blijven
leiden-
Verschillende groeperingen,
waaronder Man Vrourw Maat-
sahiappij, Dolle Mina en Rooie
Vrouwen besloten iets aan de
kinderlectuur te gaan doen- De
Rooée Vrouwen van de Partij
van de Arbeid riepen de
werkgroep Kinderboeken in
het leven. Marijke Wuthrich,
secretaris van de Rooie Vrou
wen, is hiervan de woordvoer
ster.
„Als je erop gaat letten",
zegt ze „kom je tot de ontdek
king, dat het rollenpatroon ln
vrijwel alle boeken iis doorge
drongen. Het zijn altijd de
jongens en jomgetjesdierein, die
de spannende avonturen belie
ven. De moeders kijken be
zorgd toe en maken de bedden
op, vader is naar zijn werk en
zusjelief mag kijken wat voor
een held haar broer is. Het is
opvallend, dat de maatschap
pijkritiek tegenwoordig wel
doordringt in de kinderboeken
en er ook wordt gewezen op
de positie van bijvoorbeeld
negers en joden, maar dat aan
het rollenpatroon niet wordt
getarnd. Het is natuurlijk wel
begrijpelijk, dat de schrijvers
en schrijfsters dit rollenpa
troon doorvoeren in hun ver
halen. Ook zij zijn in dezelfde
sfeer opgegroeid en staan er
meestal niet bij stil, dat het
misschien weieens anders zou
kunnen".
Vraag is, of de feministen
het kinderboek niet teveel
zien als middel om hun ideaal
te kunnen bereiken. Marijke
Wuthrich: „De boeken die nu
verschijnen worden als werke
lijkheidsgetrouw en ongevaar
lijk beschouwd, maar de boe
ken, die ons voor otgein staan
als politiek, proigresief en ge
vaarlijk. Velen zien niet, dat
het boek dat die situatie van
nu weergeeft ook duidelijk
politiek is en de kinderen in
doctrineert. Ik noem het con
servatief. Wij willen echt geen
politiek is en de kinderen in-
ruggen van de kinderen. Het
eniige wat we willlen is een
bewustwording. Nu wordt de
in de kinderboeken beschre
ven situatie ate iets vanzelf
sprekends beschouwd.. Wij ge
loven, dat het echt geen
kwaad kan als de mensen zich
eens gaan afvragen of de hele
situatie waarin ze verkeren
wel zo vanzelfsprekend is".
De werkgroep Kinderboeken
wil op de eerste plaats de
vrouwen bereiken. Zij zijn het
immers, die meestal de boeken
voor de kinderen kopen en die
voorlezen. Behalve met de ei
gen leden willen ze ook van
gedachten wisselen met ande
re vrouwen en mannen- Omdat
niet alleen ouders te maken
hebben met kiniderzoeken wil
len de Rooie Vrouwen bijvoor
beeld schrijvers, uitgevers en
boekverkopers benaderen- Ma
rijke Wuthrich verdedigde ook
tegenover hen al die standpun
ten van de werkgroep. Verder
hebben de Rooae Vrouwen
goede contacten met bijvoor
beeld Man Vrouw Maatschap
pij en Dcéle Mina, die zich
ook met het rdllenpatroon in
de kinderboeken bezig hou
den.
Miaar ondanks de pogingen,
die tot nu toe zijn gedaan om
verandering in de wereld van
het kinderboek te krijgen is
het nog steeds erg moeilijk orn
een verhaal te vinden, wat
niet doordrongen is van het
oude rollenpatroon. Marijke
Wuthrich raadt de oudiers
daarom aan zelf goed op te
letten in de boekhandel en
actie te voeren voor kinder
boeken met een veranderd rol
lenpatroon.
RIEJA VAN AART
Er zijn eigenlijk verschillen
de manieren van lezen. Een
roman bijvoorbeeld lees je
meestal één keer, afgezien van
de je toegestuurde meester
werken die je na dertig pagi
na's al hebt bekeken. Een ge
dichtenbundel pak je wel eens
meer uit de kast, maar er zijn
van die uitgaven die je ge
woon op je bureau hebt lig
gen, en waarin je bij wijze
van spreken dagelijks even zit
te bladeren. Met dit laatste
doel ik op de zojuist versche
nen bundel van T. VAN DEEL
EN CHR. J. VAN GEEL: GE
DICHTEN BIJ TEKENINGEN
(uitg. C- J. Aarts 8,50; geb.
17,50). Een klein leuk bun
deltje, om zomaar te hebben,
om in te neuzen en om over
na te denken.
De uitgave bestaat uit tien
tekeningen van Van Geel met
daarbij tien drieregelige vers
jes van Van Deel. Van deze
laatste verschenen bij Querido
twee gedichtenbundels, „Straf
werk" en „Recht onder de me
rels"; serieuze poëzie met toch
wel een anekdotische inslag.
De gedichten die hij nu ge
schreven heeft verschillen
nogal van zijn vroegere werk.
Het is nu poëzie die erg veel
lijkt op de gedichten zoals
Van Geel die heeft laten ver
schijnen in Het Zinrijk en
Enkele Gedichten. Het is
evenwel onjuist Van Deel te
verwijten dat zijn drieregelige
versjes louter imitaties zouden
zijn van Van Geel's poëzie.
Van Deel zegt. me; „Het is
natuurlijk de bedoeling dat
mijn gedichten iets te maken
hebben met de tekeningen van
Van Geel. Je komt dam van
zelf tot aan hem verwante for
muleringen, maar ze komen
geheel voor mijn rekening, dat
spreekt. Je moet weten dat
deze uiitigiaive op een bijzondere
manier tot stand is gekomen.
Al geruime tijd voor Van
Geel's dood hadden we het
plan gemaakt een bundeltje te
laten versohij nen (als blijk
van onze vriendschappelijke
samenwerking)waarvoor hij
de tekeningen zou leveren, en
ik de onderschriften. In maart
overleed hij, maar de meeste
tekeningen hadidien we ai uit
gezocht. De gedichtjes die ik
er daarna bij geschreven heb,
dragen ook een soort „in me-
moriam"-karakter. Ik heb,
zonder mijzelf daarin te ver
loochenen, duidelijk naar Van
Geel toe geïnterpreteerd". Van
Deel is wat voorzichtiger ge
worden in zijn formuleringen
omdat hij zich nogal genomen
voelt door de Haagse Post-
Van Deel: „Ik ben, al werken
de, steeds meer bewondering
voor Van1 Geel's tekeningetjes
gaan opbrengen, voot de haast
argeloze subtiliteit ervan. Ze
zijn veelbetekenende uitdruk
kingen van Van Geel zelf"
De bundel opent met een
subtïe-le tekening van Van
Geel en het volgende ge
dicht:
In sierlijk omzien ligt haar
kracht,
plumeau die zich met eigen
veren
weet te vermaken, niets ver
wacht.
De tekening laat zien, de
woorden geven de betekenis.
Je kunt verder gaan, als lezer,
om de tekening los te zien van
de natuur, zodat de tekst meer
betekenissen krijgt. Je zou er,
bladerend door dit boekje,
diinigen van jezelf in kunnen
herkennen.
Van Geel heeft honderden
tekeningen gemaakt die op
een drietal onderwerpen zijn
terug te voeren: over dieren,
meestal vogeltjes; over schoe-
nen en over interieurtjes. Het
aardige van de tien uitgekozen
tekeningen is dat deze drie
thema's verweven zijn tot één.
In een schoen zitter een aan
tal vogeltjes, of een grote rei
ger zit in een interieurtje ge
klemd. Over de tekst bij deze
laatste tekening kan ik me
indenken dat Van Deel zeer
tevreden is, 'het is naar mijn
idee de enige tekst die erbij
hoort:
Nooit houdt het denken op aan
hoe wij
vlogen, aan vleugels die ons
tilden
uit de sloot en over daken
voerden.
Je zou deze uitgave kunnen
vergelijken met de in de zes
tiende eeuw in zwang zijnde
emblemata: een gedichtje
werd opgesierd miet een prent.
In feite is deze bundel uniek,
immers, de volgorde is omge
draaid. Nu is de tekst gemaakt
bij de tekening en vormen zij
samen één geheel.
Van Deel: „Kijk, op het eer
ste gezicht lijken de tekenin
gen van Van Geel een beetje
onnozel, maar dat zijn ze ze
ker niet. Een vogeltje dat een
graantje pikt is meer dan dat
alleen- Je zou haast durven
zeggen: dat vogeltje, dat is
Van Geel".
Zo fijnzinnig als de bijdrage
van Van Geel is, zo perfect
passen de teksten van Van
Deel erbij. Nu Van Geel de
publicatie niet meer heeft mo
gen meemaken, heeft Van
Deel de bundel opgedragen
aan zijn nagedachtenis. Pas
sender kan het niet.
JOHAN DIEPSTRATEN
AMSTERDAM heeft de EN
GELSE ZIEKTE. Dat is het
thema, waaraan de hele afle
vering 19 van het tijdschrift
Woneu-TA-BK (Postbus 507,
Hilversum) gewijd is. Aan de
orde is daarin de projectont
wikkeling met Engels kapitaal
in de hoofdstad, waar op dit
moment 230 projecten in han
den zijn van ongeveer 90 En
gelse ontwikkelaars-beleggers.
Daarbij is ongeveer 300 mil
joen gulden geïnvesteerd. liet is
niet enkel een Amsterdamse
zaak, maar heel ons land
dreigt economisch gekoloniali
seerd te worden door die „ar
me Engelsen". Het totaal aan
Engels bezit in Nederland be
droeg volgens Investors Chro
nicle begin van dit jaar min
stens één miljard gulden. Er is
door het team medewerkers
van dit tijdschrift veel rese
arch verricht om tot een zeer
gedocumenteerd overzicht van
de stand van zaken te komen.
Daarbij worden de kwalijke
gevolgen geschetst en een ac
tie-programma voor waak
zaamheid e.d. gegeven. Nog
niet zo lang geleden werd b.v.
de steenfabriek Udenhout door
Ipstock opgekocht. Dat is
maar een voorbeeld om aan te
taai: „Het gaat om j.
kers - de stad en de
gen staan op het speK.
„Hoe onroerend goeiUÏ'
hanen over de aardbol,
gen, de steden kaalvretf
zoek naar rendement»
„Overheid en premiebet^f
een spectaculaire dubk
En: „Bewoners moet,A
zelf doen". Met naam #1
naam wordt gewezen 0J
die de stad willen
mak#!
geven, dat het verschijnsel
zich niet beperkt tot de
hoofdstad, zodat deze afleve
ring van Wonen-TA-BK ook
ter lezing aan niet-Amster-
dammers ten zeerste kan wor
den aanbevolen. „Amsterdam
mers in de berm" is het laat
ste hoofdstuk getiteld. Het
blijkt, zo wordt gezegd, dat
door de stadsplanning, aam de
leiband van de grote projec
tontwikkelaars. het wonen en
recreëren op Amsterdams
grondgebied in de berm van
de infrastructuur een plaats
heeft gekregen.
De koppen boven de diverse
bijdragen spreken duidelijke
een reeks gebouwea
hoog mogelijke iDu|
waardoor de stad als
te leven en te wou
afgedaan. Niet alleen
hoedenbrigade, maar nw]
me „de drievuldigheid" q
sa - Van der Meijden.pi.
Pensioenfondsen, word^l
noemd als de verziet,,
onze economie, van om]
en woonklimaat, o»
„trefpunt van handl_
voor Britse speculant#,
wikkelaars is het advèj
en procureurskantoor 5
mit en Brambergen,
kweekplaats voor b'tf,
o.a. de met Anneke
gehuwde mr. Willem
zetelt.
Er wordt een aantal 1
gels geproclameerd oir L
activiteiten in de tanj
houden. Erachter komaf
waar welke plannen
(„ambtenaren die !e!l
doorspelen hebben tem
iets begrepen van de de»
tie"). En: hoe houdenijl
plannen van de ontwin
belegger of van de ov#
tegen als die in strijd djl
de belangen van de «rJ
gende minst be taairf
groepen? De grootste 4
merlng bij het opkon»!
„eigen" rechten is veehil
ongeloof in resultaat, mJ
gezegd. In ieder geval kil
ze aflevering van dit f
schrift misschien wen 1
stukje geloof brengen i«j|
botsen van tegenstrijdig!
1 an gein: „De onroerend I
boeren streven naar mn|
de bewoners naar onderdi
zeggenschap over de
omgeving".
eindredactio
henk egfbe»
Hoewel er zo hier en daar een kleine doorbraak valt te
teren in het geijkte kinderboek, komen er vooral rondi'l
derboekenweek nog stapels kinderboeken uit, die lastig t|
borduren op het traditionele recept. De KinderboekenweriiL
allereerste aanzet dan ook een commerciële aangelegenlnil
de loop der jaren is echter in de activiteiten, waarmee kiiC
opgejut worden te lezen (te kopen), een bewustwordendM
geslopen. De vraag: wat is eigenlijk een kinderboek wordli
steeds actueler. Het antwoord daarop is niet zó eenvoudilj
hangt samen met vragen als: wat willen we met onze sa
ving en wat is de plaats van het kind daarin? De historiën
kinderboek kan daarbij verhelderend werken. In het kaitil
de kinderboekenweek is bv in Museum van Gijn te DordT
een tentoonstelling van oude kinderboeken, getiteld M
voor wurmen" te zien (tot 15 dec.). En in het gebouw'
provinciale bibliotheekcentrale Zeeland, Roosenburglaan
delburg is tot 2 nov. de tentoonstelling „Het kinderbodn
Gillis Zoetekoek" te volgen. Daarbij schreef drs A. va»L
een eenvoudige, maar wel verhelderende toelichting, dit Pi
duidelijk maakt van de geschiedenis van het kindterbodf
dit verband is het misschien wel aardig om nog eens tt
op het boekje van prof dr. J.H. van den Berg: 's Morgens!»
's middags vissen (uitg. Callenbach), die daarin ook vfj
rende dingen zegt. Voor 1697 bevatten alle boeken voor >J
gebruik volwassen vertellingen. Echte kinderverhalen beslj
niet. De Zeeuwse tentoonstelling brengt dat in beeld. Helv
70-jarige Charles Perrault, die met zijn Sprookjes van Mow
Gans het eerste kinderboek maakte. Ze dienden o.a. om "1
zien hoeveel voordeliger het is om eerlijk te zijn, geduBJj
eigenwijs, werkzaam, gehoorzaam en het kwaad dat 0"
aan diegenen die dit niet zijn. „Werd in de 16e eeuw al
mélange van moraal en verhaal vergeleken met wormW»!
suiker", zo tekent Van Kraaij bij deze en ander getoonde"
sche uitgaven aan, „aan hei eind van de 18e eeuw werd«|
'De vermaarde historie van Gillis Zoetekoek', (zie toto) «"1
ne jongen, die van 't leren leefde, zoete koeken gebakkcyl
de vader van Gillis, banketbakker van beroep, met hoi P I
Jongen te leren spellen en lezen. Begonnen met een A»'1
van zoetekoek bestijgt hi) de 'Trap der jeugd' en trachtJ
hoger te komen met 'Hoe gelukkig te worden en naar d'
te gaan" Met dat startpunt wandelt de expositie langs ee»^
historische kinderboeken, waarbij de moralistische o'
('kinderpligten') zeer sterk is. Invloeden van de Diiitse P
J. H. Campe (ideeën van Rousseau en Locke) waren ook i
invloed, waarbij de Maatschappij tot Nut van 't Alge® I
1784 door Jan Nieuweuhuijzen opgericht) voor de vctsP.,
zorgde. Hieronymus van Alphen, als de vader van hc'
boek. met talrijke slappere navolgers, krijgt aandacht. K
ais „De brave Hendrik" van Anslijn en de rekenmet' 1
Willem Bartjes ("volgens Bartjes") leven nog voort
spraakgebruik. In de piaktijk is het sterke rolverst
jongens en meisjes, in die tiid aangepunt, nog zce_r j
„Vrijwel elk soort kinderboek van onze tijd is in de hes r
van het Nederlandse kinderboek terug te vinden L
Kraaij. Aandacht is er ook voor de in de tweede hel i
eeuw op gang gekomen discussies rond het kinder"
anekdotische verschijnselen als kindertiidschriften
Penning Magazijn voor dc Jeugd 1835-1852: de K"1
vanaf 1850 e.d.) voor de zogenaamde centsprenten of oooj
ten voor de minder draagkrachtigen etc. Kortom cc"
santé expositie.
Hüfl
Deze huppelende hoe
a. Reeën
b. Impala;
c. Zebras
door H. W FILAF
GEVAARLIJKE SPELER
De gevaarlijke speler aan
man die precies puntjes v
geboeken gelezen heeft, i
weet te creëren'. Daarbij
van de starre regel af te
geldt dat dit slechts gere
sultaat goed blijkt te zijn!
Dit zag ik onlangs
10
O
H
A H
B4
O A H B 9 7 3
754
9
A
O 64
A
Vest gever, allen kwetsb;
lansatout - geen bod da
aar wel een erg leuke
NTL°üSt verh°°gde tot T
d startte met harten
„vrouw te maken. Suil
Wc r'en na' waarna O
'Tnkl natuurlijk slim
liiut te verzwïigen: ec
ceipk gevaarlijk speler. Z
hart dan west: na het
,atL ;n slag 2 de klai
rilt rt"a'f Z6gt u' ie he
ft dat noord klaverheer
Ho „met weten. Goed:
Waverheer wél en (b.v.)
„ebeurt er dan? West nee
™ltenhmet 06 heei' nü0'
™™.nh,eer aan slag kome
f«i^spel heeft' klav'er
g speelde klavervrouw o
dan dat zuid tenminste
