ANGRIJKE
VERKOOP
SCHE
TEN
's Werelds
laatste hoge
hoedenfabrie
gaat dicht
ulp mishandelde vrouwen op gang
STUKS
I ORIGINELE
Nog meer opvang
Ik en kunst
ECHT
VOORDEEL
m
ne Saes
uiteiten
.EKTIE GROTE
TAPIJTEN
PRIJZEN
INDO-
HAMADANS
LOPERMATEN:
GROTE MATEN:
CNV
DOEL
TREFFEND
)A
1-6 UUR
an 1-6 uur
en eetkamer
IC WAREHOUSES
Luns zal er nog zuiniger op moeten zijn,
[evenals hare majesteits opperstalmeester
Bissehoff van Heemskerck. En onze am-
issadeurs. all over tlie world, moeten
hem dan maar overdragen aan hun op
volgers. Want de eclite ministers- en di-
plomatensteken worden vanaf nu niet
kneer gemaakt. Net zoals de statige zijden
hocre hoeden en de satijnen klaphoeden.
(jan Spoorenbergs Zijdenhoedenfabriek
kV. in Eindhoven, de enige nog in heel
|de wereld, houdt er mee op. Hij ziet er
reen brood meer in voor zijn opvolger
koon Mare (31), die nu de kans heeft el
ders een goede nieuwe haan te pakken,
pn dat betekent na precies 160 jaar het
einde van de zijdenhoedentraditie in de
timilie Spoorenberg. Sjef Klisters sprak
iet de laatste hoge-zijden-fabrikant van
le wereld.
Oudgedienden
Brand
Schellak
Bezetting
ZATERDAG 19 OKTOBER
wordt op donderdag 24 oktob^
■rayonbijeenkomst gehouden in
lebouw „Het Anker", Dr. Ariëns-
fstede, secretaris v/h CNV
naar u toe om te spreken over
tioneren van de christelijke vak.
daag, morgen en. overmor.
e bijeenkomst begint 's avonds II
oent welkom; niet alleen om ts
r evengoed om te discussier
ïn een forurfi.
iet CNV u? Kom dan naardezi
rote kollektie 18e en 19e eeuwse|
neubelen, zoals: kasten, dekenkts-
en, tafels, stoelen, armstoelen, se.
retaire's enz. enz.
lan Deckersstraat 7, Heeze (N.J
3r.). Tel. 04907-2706.
Doorlopend geopend!
40/60 uitzoeken 20.-
50/70 uitzoeken 30.-
70/140 uitzoeken 75.-
±90/160 uitzoeken 120.-
95/190 uitzoeken 140.-
130/200 uitzoeken 195.-
70/240
70/340
150.-
175.-
1 240/340 I 675 -
VOOR WOON- EN EETKAMER
hkay. Shiraz Mehrivan, Moodi,
DOFLIJK VOORDEEL!
inder auspiciën van;
te HAARLEM
EN Inkoopkantoren in
us op de meest voordelige
ider aangeboden tapijt Is
Even onherroepelijk als de dood is het afscheid
van de hoge zijden hoed.
FSCHE1D VAN „D N HOGE ZIJJEN"
Spoorenberg. 71 jaar oud,
jrée meter hoog, kaarsrecht,
distingeerd snorretje, hofle-
fcrancier, sappig verteller en,
als hij zegt, vader van acht
feter zoon. is al 56 jaar lang
denfabrikant. Hij leerde het
van zijn vader, en die weer
zijn vader en ga zo maar
Ug tot het jaar 1814.
I die tijden was Spoorenberg
pis: niet de enige hioge hoe-
abrikant in de wereld,
lok in Duitsland, België en
nkrijk waren er toen be-
^jfjes, waar de hoge zijden
naakt werden en Spooren-
rg heeft van enkele bedrijf-
nog alle gereedschappen
jrgenomen bij hun sluiting.
lar er waren dan ook tijden
jWin de dokter, de notaris,
rgemeester en hoge amb-
en van 's morgens vroeg
's avonds laat met dat
hbpol van waardigheid ge
ld waren. De hoed die van
i heer een Heer maakte, die
net gaf aan een verschij-
is nu helemaal afgelopen,
de begrafenis van oud-
ister Smallenbroek was er
nand, niemand meer met
hoge hoed op," zo heeft
Spoorenberg ietwat spijtig
nerkt. Het doet hem toch
pijn, dat dit stukje stijl
l-aan verdwenen is. En wel-
bruidegom trouwt nog met
zwarte zijden hoed in de
als hij al niet in Levi's
verhuurbedrijven hebben
mensen wijsgemaakt dat
]»rt voor begrafenissen is en
zij bij hun bruiloft een
fee hoed moeten dragen,
nt de grijze vilten hoed
niet zo snel. Maar grijs is
voor de paardenraces op
Ascot."
Limburgs gouverneur mr. dr.
Ch. van Rooy is nog regelma
tig te zien in het op een ope-
rettegeneraalsunifprm lijkende
ambtstenue (compleet met sa
beltje en steek), maar welke
burgemeester heeft nog zo'n
pak? Welke priester heeft nog
zo'n fraaie zwarte steek voor
hoogtijdagen, in welke kerk
loopt nog zo'n statig uitgedoste
suisse om de orde te handha
ven in de achterste rijen? En
minister Max van der Stoel
met zp'n randgevederd geheel
op zijn hoofd, het zou geen
gezicht zijn.
Alleen Toon Krooymans en
Toon van Vliet, twee oudge
dienden die al 25 jaar bij
Spoorenberg „aan de bank
staan" zijn nog niet onderdak.
Het bericht over de sluiting
van de laatste hogehoedenfa-
briek ter wereld veroorzaakte
een gplf van publiciteit. „Ik
heb het geweten," verzucht
Jan Spoorenberg. De televisie
ploeg is net de deur uit en 's
avonds om half zes brengt de
radio een uitgebreid bericht.
Intussen heeft hij al zoveel
interview-routine, dat hii te
gen me spreekt in dicteer-
tempu.
„Ik zit hier nu wel, maar ei
genlijk is mijn zoon Mare di
recteur. Een paar jaar geleden
heb ik hem de zaak verkocht."
Omdat zoon Mare (een van de
vier zonen) samen met Toon
Krooymans (53) de laatste be
stellingen afwerkt (na het be
richt over de sluiting zijn zo
veel orders binnengekomen
dat de Spoorenbergs al 1200
hoeden geannuleerd hebben)
neemt senior hem nu dit werk
uit handen. Trouwens, „ik heb
al een paar keer geprobeerd
thuis te blijven, maar dat gaat
niet," bekent senior.
Hij vertelt de na-oorlogse ge
schiedenis van de Koninklijke
Zijdenhoedenfabriek Jan
Spoorenberg N.V. „In 1942
werden we in de Eindhovense
binnenstad weggebombar
deerd. Daarna begonnen we,
omdat er toch vrijwel geen
grondstoffen zoals zijde te
krijgen waren, een reparatie-
inrichting. Maar in 1943 heb
ben de Duitsers dat bedrijfje
als „nicht Kriegswichtig" ge
sloten. N:a de bevrijding kwam
Jam Spoorenberg op het cen-
suiurkantoor van het militair
gezag in Eindhoven en toen
dat naar Amsterdam werd
pvergeplaatst. werd hij hoofd
van het Bureau Toezicht op de
politieke delinquenten in de
zuidelijke provincies.
„Einde 1949 heb ik drie hoe
denmakers bij elkaar gezocht,
we hebben wat leerlingen aan
genomen en de fabricage van
zijden hoeden begon weer. Het
bedrijf groeide en we moesten
verhuizen. Maar de nieuwe fa
briek lag naast Karei I en die
viel in 1971 brandend boven
op ons. Toen zijn we hier aan
de Bachlaam terecht gekomen."
Inmiddels waren de tijden
slecht geworden vpor een ho
ge-zijden-fabrikant. De hoed
ging, doordat er vijf uren
werk aan zijn, steeds meer
kosten (winkelprijs 160,-)
en er waren steeds minder
klanten. „Er zijn zelfs al be
grafenisondernemers die met
een slappe zwarte hoed op lo
pen." Jan Spoorenberg huivert
even.
diie ik ooit gezien heb," zegt
senior trots.
En een beetje nadenkend: „We
zouden misschien nog wel een
paar jaar door kunnen draaien,
maar Mare kan nu een goede
baan krijgen. Daar is het over
een paar jaar te laat vpor."
Niet alleen vader en zoon ne
men wat gereedschapsetjes
mee naar huis, ook de oudere
personeelsleden kunnen een
stel krijtgen, vormen, borstels,
strijkijzertjes, en ander ty
pisch klein gereedschap.
De naam Spoprenlberg staat
echter in geen enkele hoed.
Ofwel de naam van de hande
laar, zoals Motsoh et fils, Pa
ris, ofwel een van de handels
merken van de Spoorenbergs:
Superior, Burton en Empire.
Na het bekendworden van de
sluiting van de Zijdenhoeden
fabriek heeft er de telefoon
niet stilgestaan. Handelaren
willen kopen wat er nog te
krijgen is en een wanhopig
Maastrichts bestuurslid van
een harmonie wilde npg snel
een reparatie van zijn half
versleten hoge zijden.
Een uitbreiding van het „re
pertoire" met bolhoeden, rij-
petten, gildehoeden, jaohtpet-
ten en zelfs kolbakken vopr
drumbands bracht geen red
ding voor altijd. En ook de
chapeau clacque niet, de hoge
hoed die platgeklapt kan wor
den en die met een elegant
tikje tegen bil, knie of heup
weer onberispelijk in het mo
del zit, hoewel grossiers uit de
USA ze inderdaad grosgewijs
opkochten. Vpor goo.nelaars.
„Een heel goede klant, Don
Hooton uit Melrose bij New
York, wil de gereedschappen
voor het maken van de klap
hoeden overnemen," zegt de
heer Spoorenberg. Maar ook
antiquairs blijken dol op de
oude gereedschappen. „Het is
net zo als met de oude siga-
renmakersvormen en de let
terkasten uit drukkerijen,"
zegt hij. Zoon Mare wil zelf
een paar sets gereedschap
houden, als herinnering aan
het familiebedrijf en om af en
toe, uit liefhebberij, nog een
hoed te maken. „Want hij
kent het bedrijf van onderop.
Hij heeft zeven jaar aan de
bak gestaan, hoeden maken.
Niet omdat het mijn zoon is,
maar hij is de beste vakman
Een hoge zijden is een stevige
constructie van linnen en
molton, verstijfd door schel
lak. De rand wordt gemaakt
van in schellak gedoopt mol
ton, de cilinder wordt van lin
nen gewikkeld om een houten
vorm en dan ingestreken met
schellak. Later wordt op die
verharde cilinder de zijde ge
plakt, door met een heet strijk-
ijzertje (zo'n dik ijzeren
blokje, dat op een gasvuur
verhit wordt tot ruim 690 gra
den. het smeltpunt van schel
lak) over de zijde te strijken.
De schellak in het linnen
smelt dan heel even en de
zijde plakt.
Dat opstrijken moet met vak
manschap gebeuren en de
wang van de hoedenmaker
fungeert daarbij als thermos
taat: hij houdt het ijzer op
zo'n deritg om. van zijn wang
en weet dan precies hoe heet
het is. Is het te koud, dan
plakt de zijde niet. is het te
heet dan verbrandt de zij. En
drukt hij te hard bij het strij
ken, dan smelt de schellak
door de zijde heen, dan „komt
de stront erdoor" zegt de vak
man. Met band en voering
wordt de hoed dan afgewerkt.
Ook de post zwol aan. Jan
Spoorenberg, Hofleverancier,
Opgericht 1814, zo adresseerde
eens een Zweedse handelaar.
Hij had dat „adres" van het
briefpapier afgekeken en niet
zonder succes, want al duurde
het enkele weken, de brief
kwam aan.
De mooiste brief kwam van
secretaris De Jong van het
Sint Margaretha-gilde uit Aar-
Ie Rixtel. „Wij zijn sinds eeu
wen dragers van Uw pro-
dukt," fantaseert de ijverige
secretaris, die laat weten dat
het gilde protesteert tegen de
sluiting en „zonodig het be
drijf wil bezetten," hoewel hij
toegeeft dat een gilde in feite
wars is van dergelijke moder
ne actiemiddelen. „Ik wil U
vragen om, alvorens U Uw
voorraad van de hand doet,
aan ons te denken," bedelt hij,
„maar wij zijn niet zo goed
bij kas." En Jan Spoorenberg
verzucht: „Zo gaat het nu al
tijd en dan denken ze ook nog
dat ik op zo'n manier kan
doordraaien!"
SJEF KUSTERS
Fie in Engeland een hond schopt, komt voor de
ihter. W ie in Engeland zijn vrouw schopt, gaat vrij-
Britten hebben hier vrede mee, maar een
Tal Nederlandse vrouwen niet.
Een dezer dagen hebben zij opgericht de Stichting
de knuppelharde titel „Blijf Van Mijn Lijf".
I
■[Stichting wil vrouwen die
V, ""n man mishandeld
Vden, opvangen. De zes ini-
•fneemsters wensen ano-
1,1 te blijven. Ook de plaats
i ,"asiel" wordt niet
puld. Dit alles vanwege de
K. vrouwen die ge-
I zijn voor de harde han-
Men voeten) van hun man,
pen er weinig behoefte aan
i tierende echtgenoot op
Jnieuwe stoep te zien.
en Anita, twee van de
■jopnehtsters van de stich-
f'Jn b^eid hun gedachten
te lichten. Het gesprek
>at plaats. tussen de middag.
■en „Chinees", één hoog in
„Sn: een zorgvuldig
Jgeduid rendez-vous.
F*. e" Anita vertellen dat
I 1G georganiseerd zijn in
^^■vrouwenbeweging.
terrein is nauwkeurig af
feel tü, n Ziin ontsteUen'
mishand»? n.Van vrouwen
ntehandehng. En er is weinig
<4jf«rs o?er" b6Staan geen
Anita haalt een pamflet voor
den dag.
In forse letters:
MISHANDELD DOOR MAN
OF VRIEND....
het komt veel voor. Vrouwen
praten er niet graag over, uit
schaamte of angst. En omdat
ze denken dat er toch niets
aan te doen is.
Maar:
JE KUNT WEG, ALS JE
WILT
Stichting „Blijf van m'n lijf'
biedt veilig onderdak aan
vrouwen (met haar kinderen)
en hulp van vrouwen die het
óók niet meer nemen.
De opzet, zeggen Noor en Ani
ta, is in de eerste plaats mis
handelde vrouwen veiligheid
te bieden. „Vrouwen zijn ca
pabel genoeg om haar proble
men onder ogen te zien en
zelf aan oplossingen te wel
ken. Daarin worden zij bijge
staan door artsen en advoca
ten. Maar onze mogelijkheden
zijn nog zeer beperkt. We
hebben mu een gebouw. Dat is
royaal. Er kunnen wel veertig
vrouwen in, het is overzichte
lijk, er is een speelplaatsje en
het is echt veilig tegen man
nen, want het is helemaal in
gebouwd. Je kunt er niet in
komen. Wij willen kijken hoe
het gaat. In Engeland zijn ze
ook met één huis begonnen, in
Londen. En daar kwamen
vrouwen uit heel Groot Bri-
tannië naar toe. Nu zijn er in
totaal veertig. En er staan er
drie in Australië.
Meestal gaat het over vrouwen
die meer dan een maal wor
den geslagen. Het is niet zo
eenvoudig om te zeggen na al
die jaren: stop, ik neem het
niet meer. Het is een moeilij
ke keuze. En daarom bieden
wij hoofdzakelijk veiligheid.
Als een man mocht doorstoten,
komt hij tegenover een grote
groep vrouwen terecht die so
lidair zijn. En als we horen
dat hij op komst is, houden
we de kinderen binnen".
De zogeheten vertrouwensart
sen werken met de stichting
samen. Deze artsen, verspreid
over het hele land, houden
zich vooral met kindermishan
deling bezig.
Noor en Anita: „Maar het
blijft moeilijk- Als een vrouw
naar de politie gaat. kan deze
er niet veel tegen doen. De
politie kan alleen na een aan
klacht van de mishandelde op
treden, en de vrouw durft dit
meestal niet aan, omdat ze
door haar man bedreigd is.
Juridisch heeft die politie-be-
scherming weinig te beteke
nen. Wij willen straks ook een
onderzoek laten doen. We zijn
niet gericht op wraak op man
nen, maar op hulp aan vrou
wen. Wij hebben de steun toe
gezegd gekregen van drie ad
vocaten. Het is toeval dat ze
alle drie vrouw zijn. Ze vor
men een groep die afwil var
de status van de advocatuur
Ze willen een pro-deo prak
tijk en bezien hun werk van
uit een sociale invalshoek. Di
mishandeling ig dikwijls hee
ernstig. Het gaat niet om eer
enkele klap, maar om eei
mishandeling die het leve'
van een vrouw kan kosten".
„Blijf van m'n lijf' wordt ge
rund door onbetaalde vrijwi1
ligsters, maar er is natuurlij!
ook materiële hulp nodig. Via
het JAC, Amstel 30, Amster
dam (tel. 020-242949 giro JAC
335833 ten name van „Blij
van m'n lijf') komen matras
sen, dekens en ander huisraad
binnen. Vrouwen uit heel Ne
derland kunnen voor inlichtin
gen terecht op de Amsterdam
se telefoonnummers 246223 er
142455, resp. het M.A.I.-bureau
en de vertrouwensarts.
JANKOESEN Op zoek naar hulp..
De landelijke organi
saties voor ongehuwde
moederzorg hebben
waardering geuit voor
het initiatief van de
stichting "Blijf van m'n
lijf", (zie hiernaast).
De organisaties (de
Federatie van Instellin
gen voor de Ongehuwde
Moeder en haar Kind, de
Hendrik Piersonstichting
en de Centrale Vereni
ging van Instellingen
voor Hulpverlening aan
niet gehuwde moeders
Com) vestigen er tevens
de aandacht op, dat er
ook elders opvangmoge
lijkheden bestaan voor
mishandelde vrouwen.
Verschillende tehuizen
waarin vroeger alleen
ongehuwde moeders
werden opgenomen, heb
ben zich ontwikkeld tol
tehuizen waarin ook
vrouwen die in psycho
sociale noodsituaties ver
keren met hun kinderen
terecht kunnen. Mishan
deling kan een van de
aanwijzingen zijn voor
het bestaan van zo'n
noodsituatie. Gedurende
de periode van opname
staan deskundigen be
schikbaar voor de bege
leiding.
Tehuizen waar vrou
wen met andere proble
men dan het ongehuwd
moederschap hulp kun
nen zoeken zijn "Toe
vluchtsoord' in Gronin
gen, de Paula-Stichting
In Oosterbeek, "Ons Te
huis" in Utrecht en
"Valkenhorst" in Breda.
Andere tehuizen in deze
sector bezinnen zich op
een soortgelijke doelstel-
ling.
(Vrouwen die inlich
tingen wensen kunnen
contact opnemen met
drs. G.A. Passier van de
Com, 073-128821).