ANGRIJKE VERKOOP SCHE TEN 's Werelds laatste hoge hoedenfabrie gaat dicht ulp mishandelde vrouwen op gang STUKS I ORIGINELE Nog meer opvang Ik en kunst ECHT VOORDEEL m ne Saes uiteiten .EKTIE GROTE TAPIJTEN PRIJZEN INDO- HAMADANS LOPERMATEN: GROTE MATEN: CNV DOEL TREFFEND )A 1-6 UUR an 1-6 uur en eetkamer IC WAREHOUSES Luns zal er nog zuiniger op moeten zijn, [evenals hare majesteits opperstalmeester Bissehoff van Heemskerck. En onze am- issadeurs. all over tlie world, moeten hem dan maar overdragen aan hun op volgers. Want de eclite ministers- en di- plomatensteken worden vanaf nu niet kneer gemaakt. Net zoals de statige zijden hocre hoeden en de satijnen klaphoeden. (jan Spoorenbergs Zijdenhoedenfabriek kV. in Eindhoven, de enige nog in heel |de wereld, houdt er mee op. Hij ziet er reen brood meer in voor zijn opvolger koon Mare (31), die nu de kans heeft el ders een goede nieuwe haan te pakken, pn dat betekent na precies 160 jaar het einde van de zijdenhoedentraditie in de timilie Spoorenberg. Sjef Klisters sprak iet de laatste hoge-zijden-fabrikant van le wereld. Oudgedienden Brand Schellak Bezetting ZATERDAG 19 OKTOBER wordt op donderdag 24 oktob^ ■rayonbijeenkomst gehouden in lebouw „Het Anker", Dr. Ariëns- fstede, secretaris v/h CNV naar u toe om te spreken over tioneren van de christelijke vak. daag, morgen en. overmor. e bijeenkomst begint 's avonds II oent welkom; niet alleen om ts r evengoed om te discussier ïn een forurfi. iet CNV u? Kom dan naardezi rote kollektie 18e en 19e eeuwse| neubelen, zoals: kasten, dekenkts- en, tafels, stoelen, armstoelen, se. retaire's enz. enz. lan Deckersstraat 7, Heeze (N.J 3r.). Tel. 04907-2706. Doorlopend geopend! 40/60 uitzoeken 20.- 50/70 uitzoeken 30.- 70/140 uitzoeken 75.- ±90/160 uitzoeken 120.- 95/190 uitzoeken 140.- 130/200 uitzoeken 195.- 70/240 70/340 150.- 175.- 1 240/340 I 675 - VOOR WOON- EN EETKAMER hkay. Shiraz Mehrivan, Moodi, DOFLIJK VOORDEEL! inder auspiciën van; te HAARLEM EN Inkoopkantoren in us op de meest voordelige ider aangeboden tapijt Is Even onherroepelijk als de dood is het afscheid van de hoge zijden hoed. FSCHE1D VAN „D N HOGE ZIJJEN" Spoorenberg. 71 jaar oud, jrée meter hoog, kaarsrecht, distingeerd snorretje, hofle- fcrancier, sappig verteller en, als hij zegt, vader van acht feter zoon. is al 56 jaar lang denfabrikant. Hij leerde het van zijn vader, en die weer zijn vader en ga zo maar Ug tot het jaar 1814. I die tijden was Spoorenberg pis: niet de enige hioge hoe- abrikant in de wereld, lok in Duitsland, België en nkrijk waren er toen be- ^jfjes, waar de hoge zijden naakt werden en Spooren- rg heeft van enkele bedrijf- nog alle gereedschappen jrgenomen bij hun sluiting. lar er waren dan ook tijden jWin de dokter, de notaris, rgemeester en hoge amb- en van 's morgens vroeg 's avonds laat met dat hbpol van waardigheid ge ld waren. De hoed die van i heer een Heer maakte, die net gaf aan een verschij- is nu helemaal afgelopen, de begrafenis van oud- ister Smallenbroek was er nand, niemand meer met hoge hoed op," zo heeft Spoorenberg ietwat spijtig nerkt. Het doet hem toch pijn, dat dit stukje stijl l-aan verdwenen is. En wel- bruidegom trouwt nog met zwarte zijden hoed in de als hij al niet in Levi's verhuurbedrijven hebben mensen wijsgemaakt dat ]»rt voor begrafenissen is en zij bij hun bruiloft een fee hoed moeten dragen, nt de grijze vilten hoed niet zo snel. Maar grijs is voor de paardenraces op Ascot." Limburgs gouverneur mr. dr. Ch. van Rooy is nog regelma tig te zien in het op een ope- rettegeneraalsunifprm lijkende ambtstenue (compleet met sa beltje en steek), maar welke burgemeester heeft nog zo'n pak? Welke priester heeft nog zo'n fraaie zwarte steek voor hoogtijdagen, in welke kerk loopt nog zo'n statig uitgedoste suisse om de orde te handha ven in de achterste rijen? En minister Max van der Stoel met zp'n randgevederd geheel op zijn hoofd, het zou geen gezicht zijn. Alleen Toon Krooymans en Toon van Vliet, twee oudge dienden die al 25 jaar bij Spoorenberg „aan de bank staan" zijn nog niet onderdak. Het bericht over de sluiting van de laatste hogehoedenfa- briek ter wereld veroorzaakte een gplf van publiciteit. „Ik heb het geweten," verzucht Jan Spoorenberg. De televisie ploeg is net de deur uit en 's avonds om half zes brengt de radio een uitgebreid bericht. Intussen heeft hij al zoveel interview-routine, dat hii te gen me spreekt in dicteer- tempu. „Ik zit hier nu wel, maar ei genlijk is mijn zoon Mare di recteur. Een paar jaar geleden heb ik hem de zaak verkocht." Omdat zoon Mare (een van de vier zonen) samen met Toon Krooymans (53) de laatste be stellingen afwerkt (na het be richt over de sluiting zijn zo veel orders binnengekomen dat de Spoorenbergs al 1200 hoeden geannuleerd hebben) neemt senior hem nu dit werk uit handen. Trouwens, „ik heb al een paar keer geprobeerd thuis te blijven, maar dat gaat niet," bekent senior. Hij vertelt de na-oorlogse ge schiedenis van de Koninklijke Zijdenhoedenfabriek Jan Spoorenberg N.V. „In 1942 werden we in de Eindhovense binnenstad weggebombar deerd. Daarna begonnen we, omdat er toch vrijwel geen grondstoffen zoals zijde te krijgen waren, een reparatie- inrichting. Maar in 1943 heb ben de Duitsers dat bedrijfje als „nicht Kriegswichtig" ge sloten. N:a de bevrijding kwam Jam Spoorenberg op het cen- suiurkantoor van het militair gezag in Eindhoven en toen dat naar Amsterdam werd pvergeplaatst. werd hij hoofd van het Bureau Toezicht op de politieke delinquenten in de zuidelijke provincies. „Einde 1949 heb ik drie hoe denmakers bij elkaar gezocht, we hebben wat leerlingen aan genomen en de fabricage van zijden hoeden begon weer. Het bedrijf groeide en we moesten verhuizen. Maar de nieuwe fa briek lag naast Karei I en die viel in 1971 brandend boven op ons. Toen zijn we hier aan de Bachlaam terecht gekomen." Inmiddels waren de tijden slecht geworden vpor een ho ge-zijden-fabrikant. De hoed ging, doordat er vijf uren werk aan zijn, steeds meer kosten (winkelprijs 160,-) en er waren steeds minder klanten. „Er zijn zelfs al be grafenisondernemers die met een slappe zwarte hoed op lo pen." Jan Spoorenberg huivert even. diie ik ooit gezien heb," zegt senior trots. En een beetje nadenkend: „We zouden misschien nog wel een paar jaar door kunnen draaien, maar Mare kan nu een goede baan krijgen. Daar is het over een paar jaar te laat vpor." Niet alleen vader en zoon ne men wat gereedschapsetjes mee naar huis, ook de oudere personeelsleden kunnen een stel krijtgen, vormen, borstels, strijkijzertjes, en ander ty pisch klein gereedschap. De naam Spoprenlberg staat echter in geen enkele hoed. Ofwel de naam van de hande laar, zoals Motsoh et fils, Pa ris, ofwel een van de handels merken van de Spoorenbergs: Superior, Burton en Empire. Na het bekendworden van de sluiting van de Zijdenhoeden fabriek heeft er de telefoon niet stilgestaan. Handelaren willen kopen wat er nog te krijgen is en een wanhopig Maastrichts bestuurslid van een harmonie wilde npg snel een reparatie van zijn half versleten hoge zijden. Een uitbreiding van het „re pertoire" met bolhoeden, rij- petten, gildehoeden, jaohtpet- ten en zelfs kolbakken vopr drumbands bracht geen red ding voor altijd. En ook de chapeau clacque niet, de hoge hoed die platgeklapt kan wor den en die met een elegant tikje tegen bil, knie of heup weer onberispelijk in het mo del zit, hoewel grossiers uit de USA ze inderdaad grosgewijs opkochten. Vpor goo.nelaars. „Een heel goede klant, Don Hooton uit Melrose bij New York, wil de gereedschappen voor het maken van de klap hoeden overnemen," zegt de heer Spoorenberg. Maar ook antiquairs blijken dol op de oude gereedschappen. „Het is net zo als met de oude siga- renmakersvormen en de let terkasten uit drukkerijen," zegt hij. Zoon Mare wil zelf een paar sets gereedschap houden, als herinnering aan het familiebedrijf en om af en toe, uit liefhebberij, nog een hoed te maken. „Want hij kent het bedrijf van onderop. Hij heeft zeven jaar aan de bak gestaan, hoeden maken. Niet omdat het mijn zoon is, maar hij is de beste vakman Een hoge zijden is een stevige constructie van linnen en molton, verstijfd door schel lak. De rand wordt gemaakt van in schellak gedoopt mol ton, de cilinder wordt van lin nen gewikkeld om een houten vorm en dan ingestreken met schellak. Later wordt op die verharde cilinder de zijde ge plakt, door met een heet strijk- ijzertje (zo'n dik ijzeren blokje, dat op een gasvuur verhit wordt tot ruim 690 gra den. het smeltpunt van schel lak) over de zijde te strijken. De schellak in het linnen smelt dan heel even en de zijde plakt. Dat opstrijken moet met vak manschap gebeuren en de wang van de hoedenmaker fungeert daarbij als thermos taat: hij houdt het ijzer op zo'n deritg om. van zijn wang en weet dan precies hoe heet het is. Is het te koud, dan plakt de zijde niet. is het te heet dan verbrandt de zij. En drukt hij te hard bij het strij ken, dan smelt de schellak door de zijde heen, dan „komt de stront erdoor" zegt de vak man. Met band en voering wordt de hoed dan afgewerkt. Ook de post zwol aan. Jan Spoorenberg, Hofleverancier, Opgericht 1814, zo adresseerde eens een Zweedse handelaar. Hij had dat „adres" van het briefpapier afgekeken en niet zonder succes, want al duurde het enkele weken, de brief kwam aan. De mooiste brief kwam van secretaris De Jong van het Sint Margaretha-gilde uit Aar- Ie Rixtel. „Wij zijn sinds eeu wen dragers van Uw pro- dukt," fantaseert de ijverige secretaris, die laat weten dat het gilde protesteert tegen de sluiting en „zonodig het be drijf wil bezetten," hoewel hij toegeeft dat een gilde in feite wars is van dergelijke moder ne actiemiddelen. „Ik wil U vragen om, alvorens U Uw voorraad van de hand doet, aan ons te denken," bedelt hij, „maar wij zijn niet zo goed bij kas." En Jan Spoorenberg verzucht: „Zo gaat het nu al tijd en dan denken ze ook nog dat ik op zo'n manier kan doordraaien!" SJEF KUSTERS Fie in Engeland een hond schopt, komt voor de ihter. W ie in Engeland zijn vrouw schopt, gaat vrij- Britten hebben hier vrede mee, maar een Tal Nederlandse vrouwen niet. Een dezer dagen hebben zij opgericht de Stichting de knuppelharde titel „Blijf Van Mijn Lijf". I ■[Stichting wil vrouwen die V, ""n man mishandeld Vden, opvangen. De zes ini- •fneemsters wensen ano- 1,1 te blijven. Ook de plaats i ,"asiel" wordt niet puld. Dit alles vanwege de K. vrouwen die ge- I zijn voor de harde han- Men voeten) van hun man, pen er weinig behoefte aan i tierende echtgenoot op Jnieuwe stoep te zien. en Anita, twee van de ■jopnehtsters van de stich- f'Jn b^eid hun gedachten te lichten. Het gesprek >at plaats. tussen de middag. ■en „Chinees", één hoog in „Sn: een zorgvuldig Jgeduid rendez-vous. F*. e" Anita vertellen dat I 1G georganiseerd zijn in ^^■vrouwenbeweging. terrein is nauwkeurig af feel tü, n Ziin ontsteUen' mishand»? n.Van vrouwen ntehandehng. En er is weinig <4jf«rs o?er" b6Staan geen Anita haalt een pamflet voor den dag. In forse letters: MISHANDELD DOOR MAN OF VRIEND.... het komt veel voor. Vrouwen praten er niet graag over, uit schaamte of angst. En omdat ze denken dat er toch niets aan te doen is. Maar: JE KUNT WEG, ALS JE WILT Stichting „Blijf van m'n lijf' biedt veilig onderdak aan vrouwen (met haar kinderen) en hulp van vrouwen die het óók niet meer nemen. De opzet, zeggen Noor en Ani ta, is in de eerste plaats mis handelde vrouwen veiligheid te bieden. „Vrouwen zijn ca pabel genoeg om haar proble men onder ogen te zien en zelf aan oplossingen te wel ken. Daarin worden zij bijge staan door artsen en advoca ten. Maar onze mogelijkheden zijn nog zeer beperkt. We hebben mu een gebouw. Dat is royaal. Er kunnen wel veertig vrouwen in, het is overzichte lijk, er is een speelplaatsje en het is echt veilig tegen man nen, want het is helemaal in gebouwd. Je kunt er niet in komen. Wij willen kijken hoe het gaat. In Engeland zijn ze ook met één huis begonnen, in Londen. En daar kwamen vrouwen uit heel Groot Bri- tannië naar toe. Nu zijn er in totaal veertig. En er staan er drie in Australië. Meestal gaat het over vrouwen die meer dan een maal wor den geslagen. Het is niet zo eenvoudig om te zeggen na al die jaren: stop, ik neem het niet meer. Het is een moeilij ke keuze. En daarom bieden wij hoofdzakelijk veiligheid. Als een man mocht doorstoten, komt hij tegenover een grote groep vrouwen terecht die so lidair zijn. En als we horen dat hij op komst is, houden we de kinderen binnen". De zogeheten vertrouwensart sen werken met de stichting samen. Deze artsen, verspreid over het hele land, houden zich vooral met kindermishan deling bezig. Noor en Anita: „Maar het blijft moeilijk- Als een vrouw naar de politie gaat. kan deze er niet veel tegen doen. De politie kan alleen na een aan klacht van de mishandelde op treden, en de vrouw durft dit meestal niet aan, omdat ze door haar man bedreigd is. Juridisch heeft die politie-be- scherming weinig te beteke nen. Wij willen straks ook een onderzoek laten doen. We zijn niet gericht op wraak op man nen, maar op hulp aan vrou wen. Wij hebben de steun toe gezegd gekregen van drie ad vocaten. Het is toeval dat ze alle drie vrouw zijn. Ze vor men een groep die afwil var de status van de advocatuur Ze willen een pro-deo prak tijk en bezien hun werk van uit een sociale invalshoek. Di mishandeling ig dikwijls hee ernstig. Het gaat niet om eer enkele klap, maar om eei mishandeling die het leve' van een vrouw kan kosten". „Blijf van m'n lijf' wordt ge rund door onbetaalde vrijwi1 ligsters, maar er is natuurlij! ook materiële hulp nodig. Via het JAC, Amstel 30, Amster dam (tel. 020-242949 giro JAC 335833 ten name van „Blij van m'n lijf') komen matras sen, dekens en ander huisraad binnen. Vrouwen uit heel Ne derland kunnen voor inlichtin gen terecht op de Amsterdam se telefoonnummers 246223 er 142455, resp. het M.A.I.-bureau en de vertrouwensarts. JANKOESEN Op zoek naar hulp.. De landelijke organi saties voor ongehuwde moederzorg hebben waardering geuit voor het initiatief van de stichting "Blijf van m'n lijf", (zie hiernaast). De organisaties (de Federatie van Instellin gen voor de Ongehuwde Moeder en haar Kind, de Hendrik Piersonstichting en de Centrale Vereni ging van Instellingen voor Hulpverlening aan niet gehuwde moeders Com) vestigen er tevens de aandacht op, dat er ook elders opvangmoge lijkheden bestaan voor mishandelde vrouwen. Verschillende tehuizen waarin vroeger alleen ongehuwde moeders werden opgenomen, heb ben zich ontwikkeld tol tehuizen waarin ook vrouwen die in psycho sociale noodsituaties ver keren met hun kinderen terecht kunnen. Mishan deling kan een van de aanwijzingen zijn voor het bestaan van zo'n noodsituatie. Gedurende de periode van opname staan deskundigen be schikbaar voor de bege leiding. Tehuizen waar vrou wen met andere proble men dan het ongehuwd moederschap hulp kun nen zoeken zijn "Toe vluchtsoord' in Gronin gen, de Paula-Stichting In Oosterbeek, "Ons Te huis" in Utrecht en "Valkenhorst" in Breda. Andere tehuizen in deze sector bezinnen zich op een soortgelijke doelstel- ling. (Vrouwen die inlich tingen wensen kunnen contact opnemen met drs. G.A. Passier van de Com, 073-128821).

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1974 | | pagina 21