ht
Burgerlijk
denken
actuele
kwaal
KASTEELROMAN»
HBO-FEESTMÜZIEK
vr
^P^ijdschrift
REIZENDE BLADEN: wat moet je ermee?
De vale mystiek van Wagner en zuster Anna
KEMPOWSKI IN: WIJ
HEBBEN 'T NIET GEWETEN:
orm
xpositie
oek
Zaterdag 5 oktober
fc" fe
VMM Hotmail, um aijn km-
aerboexen bexroond, expo
seert pentekeningen, iJJ.usu.-a-
ties en omslagillustraties van
boeken in liet museum van
Zuid- en In oord-Be vemnd te
Goes; van 5 okt. tot 2 nov-;
10-12 u- en 13.30-17 uur
open.
ARAL) I. MISCHE Presenta
tie voor de tweede keer ni
COSA expositieruimten, Oude
Delft 133b te Deltt. Werk van
35 studenten voor eindexa
mens gemaakt aan academies
van Breda, Groningen, Den
Bosch, Rotterdam en
Utrecht.
WILL Vaes exposeert goua
ches en wandkleden bij Ina
Broerse, Nwe. Spiegelstraat 57
Amsterdam- In de Art galery
van Broerse op Schiphol hangt
een geweven wandkleed van
haar om buitenlandse reizigers
te confronteren met Neder
landse weefkunst.
VIER Nederlandse fotogra
fen is de titel van een exposi
tie in het Internationaal Cultu
reel Centrum, Meir, Antwer
pen. Het zijn Lorenzo Merlo,
Paul de Nooijer, Peter Ruting
en Heink Meyer.
GALERIE De Ark Boxtel
toont tot 14 okt. Japanse pren
ten uit 18e en 19e eeuw, batik
werken, etsen van Sabine
Vess, kleurenlitho's en etsen
van Ria Zurne en keramiek
vier eindexamenkandidaten
der Bossche academie.
GERARD Schapenkötter
met recente schilderijen, ach
terglasschilderingen en mono
types tot 11 nov. in museum
Van Bommel-Van Dam te
Venlo
ZESTIENDE Belgisch-Ne
derlands arohivarissendag op
10 en 11 oktober in Breda-
0 DE 5 van de vier-daagse;
tveer een nieuwe Nederlandse
speelfilm, die de komende
week in première gaat.
ENRICO B heeft zijn volle
dige grafische werk geschon
ken aan museum Boymans-
Van Beuningen te Rotterdam.
Dat wordit tot 17 november in
dat museum tentoongesteld.
j
JEUGD EN CULTUUR - 7:
Een Kafka-nummer t.g.v. de
50e verjaardag van zijn dood.
Als reactie op bet ontluiste
rend artikel in HP beschrijft
G. Buschman Kafka's worste
ling met joden- en christen
dom. M. van Amerongen be
handelt in „Kafka en de
Praagse Lente" hoe er in de
communistische landen met
Kafka gesold wordt. Kafka
komt zelf aan het woord in
een gesprek met zijn vriend
Janouoh. J en C. Oedeko-
venstr. 37, Boa-gerhout-Ant-
werpen)
HOLLANDS MAAND
BLAD - 322; „Leven is aan
passen in wisselwerking met
een omgeving. De rest is ont
snapping, poging tot niet-aan-
vaiarden", aidjus D* Hillenius in
plm. Chronologisch. In „De re
volutie van juffrouw Laps"
bekijkt Paul van 't Veer Dou-
wes Dekkers" kritiek in Wou
tertje Pieterse op doopsgezin
de toestanden. Verder o.a. het
verhaal Wisselkinderen van
Ethel Partnoy (reacties vanuit
het Amerikaanse leven), De
bet van Martin Hartkamp
(door Van Ulsen gezegd voor
de NCR V-radio in april) en
poëzie van Jacob Groot en
Jaap Beerdam (HM. Nobelstr-
27 Den Haag)
KENTERING - 2: Voo-r een
deed opgebouwd uit een In
memoriam Willlem Hussem. Na
de tekst, die Hussem uitsprak
in de serie Visioen en visie
voor de NCRV-radio (1966)
schrijft Gerrit Borgers over
hem als de dichter van het
zuivere beeld en bekijkt Har
ry Scholten de relaties tussen
Hussem en Kentering. Verder
veel gedichten o.a. van Jozef
Eyckmans, Patricia Lansoen
en vertalingen van Turkse ge
dichten door Birdal Ozunan,
waarover Hans v. d. Waarsen-
burg meer vertelt. Behalve het
verhaail De dochter van Moe
der de Gans van Simhoffer en
commentariërende korte bij
dragen een rubriek met inter
nationale tijdschriften (Kente
ring, Badhuisweg 232, Den
0 KULTUURLEVEN - 7: Een
uitvoerig en opvallend Dossier
met als onderwerp: Kunst in
de samenleving Is kunst rich
ting gevend aan of spiegel van
de maatschappij? e.a. vragen.
R. Marijnissen zoekt naar de
diepste sociale betekenis van
de beeldende kunsten. G- Adé
behandelt bet aspect, dat
kunst vandaag vooral koop
waar is. J. de Visscher houdt
een pleidooi voor die kunst als
kunst. C. Tindemans bekijkt
de verhouding theater-maat
schappij en M Santens beziet
de muziekcultuur onder het
imperialisme der platenmaat
schappijen- Tenslotte bezint E.
van Itterbeek zich op de artis
tieke vrijheid (KL Ravenstr.
113, Leuven).
V fJÜL
WALTER KEMPOWSKI,
een rederszoon uit Rostock,
beleefde de Duitse nazi-tijd
als miljoenen andere Duit
sers: vanuit een burgerlijke
instelling, die met de oog
kleppen van zorg voor net
eigen hachie verhinderde te
ontdekken wat er werkelijk
aam de hand was. Het is hem
niet kwalijk te nemen, in
1939 was hij tien jaar- An
derzijds was hij oud genoeg
om vanuit zijn herinneringen
aan de jaren 1939-1945 een
meesterlijke roman te kunnen
schrijven: Tadellöser
Wolff. Walter Kempowski's
burgerlijke roman werd te
recht in de Duitse pers zeer
geprezen: „Zo precies heeft
nog niemand die tijd be
schreven, zelfs Gunther Grass
niet en ook Siegfried Lenz,
Horst Krnger, Kay Hoff en
vele anderen niet, die gepro
beerd hebben familie en
jeugd in „Deutschlands gros-
zer Zeit" uit te beelden"
(Frankfurter Algemeine). De
titel van het boek slaat op
een woordenspel binnen
Kempowski's familie, die in
dit boek model staat. Omdat
dit in het Nederlands maar
moeilijk weer te geven is,
kreeg het boek dat deze
week in een vertaling uit
kwam bij de Standaard uit
geverij, als titel: WE HEB
BEN 't NIET GEWETEN.
Een boek, bestaande uit 450
pagina's haarscherpe moment
opnamen uit die tijd, een
mozaïek van ogenschijnlijk
vrij onbenullige gebeurtenis
sen in een Duits gezin in de
nazi-tijd, die al lezend erg
goed de hele atmosfeer op
roepen, waarin de nazi's hun
gang konden gaan. Hoe was
het mogelijk? Kempowski's
boek is één van de belangrij
ke antwoorden. De vanzelf
sprekendheid waarmee va
der, moeder en de kinderen
Kempowski. bedacht op het
draaiende houden van hun
eigen situatie, deze tijd be
leefden tekent een schrijnend
beeld van een burgerlijke
mentaliteit, die nog zeer ac
tueel is. Walter Kempowski
brengt deze mentaliteit in dit
boek goed in kaart. Zelf is
hij, na '45 door de Russen tot
25 jaar dwangarbeid veroor
deeld, waarvan hij acht jaar
uitzat Momenteel is hij on
derwijzer aan een lagere
school iai een klein plaatsje
in de buurt van Bremen- Hij
heeft inmiddels een vijftal
boeken geschreven, die allen
gebaseerd zijn op zijn
leven en dat van zijn fami
lie, gezien in het perspectief
van de ontwikkelingen in
Duitsland. Voor zijn vervolg
op het boek dat nu in het
Nederlands verschenen is:
Uns geht's ja noch gold,
werd hem de Lessing nrijs
toegekend. Wij hadden een
gesprek met Walter Kem
powski, dat hier volgt.
„Als je het antwoord op de
moeilijke vraagwaarom heb
je dat boek geschreven? ai zou
weten, hoef je het boek eigen
lijk al niet meer te schrijven",
aldus Walter Kempowski.
„Het antwoord zou dan groot
gedrukt als een aforisme kun
nen verschijnen. Naar een zin
vol antwoord moet ik echter
zoeken. Geboren in '29 heb ik
de nazi-tijd als kind nog mee
gemaakt, dus zonder er schul
dig bij betrokken geweest te
zijn- Je hebt gezien hoe je
ouders erin verstrikt zaten.
Voor mij komt daarbij, dat ik
acht jaar bij de Russen gevan
gen heb gezeten (dat heb ik
beschreven in inijn boek lm
Block). In die tijd heb ik
telkens overdacht: hoe kon die
verschrikkelijke oorlog toch
plaatsvinden? En hoe komt het
dat ik hier gevangen zit? Ge
dachten over boete voor iets
wat men niet gedaan heeft,
kwamen bij me op. De werke
lijke moordenaars hebben ze
waarschijnlijk niet gevonden.
Daarom zitten wij nu; en soort
collectieve boete van een volk
voor hetgeen kon gebeuren-
Mijn moeder zat vijf jaar, ik
acht en mijn broer negen jaar
gevangen bij de Russen; mijn
vader viel in de oorlog. De
vraagstelling: hoe kon het ge
beuren en moet ik daarvoor
boeten was de aanzet tot
schrijven. Het gegeven is een
soort situatieschets van het
burgerlijke denken. Ik heb dat
niet politiek verwerkt, maar
in de vorm van een roman".
Ik: de titel van het boek zou
juister geweest zijn als er
stond: We wilden 't niet weten
in plaats van We hebben 't
niet geweten". Kempowski:
„Dat is juist, maar ik geloof,
dat alle burgers ertoe geneigd
zijn de deur te sluiten voor
hetgeen er op straat gebeurt.
Ik geloof, dat dat typisch
burgerlijk is. Het burgerlijke
denken bestaat nog; daarom is
de uitgave van een dergelijk
boek nu nog legitiem. De
mensen zijn nog niet zoveel
veranderd. Ik kan de vraag
moeilijk beantwoorden of je de
mensen überhaupt kunt veran
deren? In ieder geval was in
Duitsland het klein-burgerlijke
denken een goede voedingsbo
den voor de nazi's, zoals ze er
nu gekomen zijn. Dat kon al
leen in Duitsland zo. Dat sluit
niet uit, dat er elders in Euro
pa, waar het klein-burgerlijke
denken evengoed aanwezig is,
ook geen beroerde dingen ge
beurden Het verliezen van de
oorlog '14-'18 de inflatie, de
ongelukkige politieke Weimar-
jaren, werkloosheid en we
reldcrisis plus de burgerlijk
heid vormden samen het kli
maat voor de nazi's. Duits
land is verhoudingsgewijs laat
een staat geworden- Het natio
nalisme werd toen plotseling
tot een luchtballon opgeblazen.
Men spreekt vaak van de tra
giek der Duitsers. Ik geloof
niet dat daar sprake van is,
omdat daarmee de schuld op
„der liebe Gott" wordt alge-
schoven. Maar een beetje pech
hebben ze toch wel gehad. Er
is wel eens gezegd: het beste
maakte hen tot de slechtsten;
hun organisatie, hun wil tot
ordening..-, het pakte allemaal
verkeerd uit...- tot een soort
idiote perversie".
Ik: „De reactie kan zijn:
weer een oorlogsboek?" Wal
ter Kempowski: „Het is geen
echt oorlogsboek. Meer een
geschiedenis; een story met de
oorlog als horizon: een fami
lie-geschiedenis als de Forsy
te Een menselijk boek over
een familie-geschiedenis in
ongelukkige geschiedkundige
omstandigheden; over de naï-
viteit van het burgerlijk den
ken. Ik heb dat samengevat in
een aantal fotografisch detail
opnamen. De feiten zijn bio
grafisch; de opbouw is fictie.
Hoe langer ik schrijf, des te
meer overheerst het fictieve.
Van de feiten maak ik me dan
geleidelijk los: waarschijnlijk
uit angst om het milieu niet
voldoende te karakteriseren.
Ik denk daarbij; tot de kern
van de zaak moet je terug
gaan; dan kan je niets gebeu
ren Objectieve feiten bestaan
niet, want om die weer te
geven moet je een robot zijn.
Het subjectieve element in het
boek is eigenlijk het
„Kopfschütteln" (schudden
met het hoofd). Dat wil zeg
gen: de dingen zien met de
ogen van de moeder in het
boek- Zij zei steeds: hoe is het
toch mogelijk? Hoe gebeurt
het allemaal toch zo? Het is-
een wonder! Het feit dat men
zich verwondert".
„Ja, het schrijven betekende
een bevrijding voor me. Het
heeft me geholpen de tijd en
mezelf beter te leren begrij
pen; treurend, dat Duitsland
zó gehaat wordt. Ik ben na de
oorlog dan ook niet naar het
buitenland gegaan. Nog niet zo
lang geleden ben ik weer voor
het eerst buiten de grenzen
geweest en beleefde dan ook
prompt de eerste haat-explo
sie. Dat hielp me het boek te
schrijven, omdat ik merkte'
dat de buitenlander zo reage
ren MOET- Zij hebben ook het
nodige moeten doorstaan. Ja
de Deen in het boek is nog
steeds met mijn zuster ge
trouwd. Ook al heeft mijn
moeder hem ge-red (2x) uit de
handen van de Gestapo: hij
haat de Duitsers nog steeds.
Misschien is die haat zeer
goed; het is een entrée om je
te bezinnen".
Merkwaardig vind dit ge
sprek plaats in het Oranje
hotel in Breda. Kempowski is
op de hoogte van De drie van
Breda Hij zegt: „Je kunt ho
pen, dat de drie zich positief
tegen deze gevangenisstraf op
stellen. Ze zullen toch goed
behandeld worden". Hij verge
lijkt ze met monniken in een
klooster, die bidden voor de
wereld „I-k wens ieder mens
zijn vrijheid. Maar ik ben
bang, dat het voor de drie niet
opgaat. Die moeten hun boete
uitzitten (auslöffeln), zoals ze
het waarschijnlijk in andere
onstandigheden zelf ook met
anderen gedaan zouden heo-
ben. Ik scheld niet op ze. Ik
kan er niet over beslissen en
wil behoedzaam zijn in mijd
mening. Ik zou hen toewensen,
dat ze hun gevangenis kunnen
accepteren- Dat heb ik zelf in
Russische gevangenschap ook
geprobeerd. En dan zaït ik nog
vast voor wat anderen ver
schuldigd waren; ik was geen
nazi; ik had me verzet tegen
de Russen, die we aanvanke
lijk als onze bevrijders ont
vangen hebben.
Maar ik heb in die tijd een
instelling gevonden: ik moet
hier zitten en tonen, dat ik het
accepteer...... schuld van ande
ren af te lossen door mijn loze
zitten", aldus Kempowski- En
dan- „Ik ken geen schilderij
dat zo geweldig het accepteren
van de ridderlijkheid der
overwonnene door de over,vin-
naar uitbeeldt als „De overga
ve van Breda" van» Velasquez.
Dat ontbrak nu juist de nazi s
en ook de Russen; behalve
dan in hun fronttroepen. De
eerste Russen, die in Duits
land kwamen waren fair, aai-
dig en verstandig. Maar wat
daarna kwam verschnkxe-
lil k"
Politiek staat Kempowski
nu zelf aan de kant der libera
len „Een Duitser kan, geloof
ik, niet anders", zegt hij- „Het
is voor Europa niet goed als
Duitsland radicaal wordt. Ra
dicalisme kan iedereen zich
veroorloven, behalve de Duit
sers. Zij moeten nu, met hun
oorlogservaringen, in Europa
rustgevend werken. Hij is on
derwijzer geworden, om de
kinderen vooral te leren zich
zelf te blijven: „Je bent vat
en laat het je niet afnemen"-
hij voegt toe: „Een auteur, die
geen burgerlijk beroep heeft is
als een mens zonder benen.
Als je boeken slecht blijken te
zijn, heb je altijd nog het
besef voor de mensheid nog
iets gedaan te het-ben".
In het boek „We hebben 't
niet geweten" komt de naam
Hitler praktisch niet voor.
Kempowski: „Ik heb hem niet
genoemd, omdat een normale
burger hem in die tijd hele
maal niet gezien heeft". Hij
heeft nu wel een ander boek
geschreven met de titel: Ha-
ben Sie Hitier gesehen? (Heb
je Hitier gezien?), waarvan
ook een Nederlandse vertaling
zal uitkomen. In Duitsland ha
len zijn boeken een oplage
van zo'n 60-000 exemplaren.
„Ik heb eem vaste lezers
kring". Er komt een Franse uit
gave van We hebben 't niet
geweten, terwijl twee andere
boeken van hem in het Japans
en Engels werden vertaald.
„Ik ben bijzonder blij met de
Nederlandse uitgave. Als Mee-
klenburger voel ik me ver
want met de Nederlanders,
omdat deze streek vroeger
ddor de Hollanders „gekoloni
seerd" is- De vertaling heb ik
gelezen en die is uitste
kend"
HENK EGBERS
Omdat er, zoals wel gebrui
kelijk is, geen catalogus ter
informatie voor de pers aan
wezig was, dacht ik: laat ik
het zo maar eens proberen.
Tenslotte literaire tijdschriften
interesseren me, volg er zo wat,
heb er een stukje historie van
meegemaakt; ben geen des
kundige, maar weet er wel
wat van. Zo zal het meer be
zoekers vergaan, die naar de
opzet gekeken mogelijk inte
ressante tentoonstelling REI
ZENDE BLADEN gaan kijken.
Vergeet het maar! Het ziet er
allemaal erg clean, goed ver
zorgd uit. Dertig keurige
schotten, met daarop foto's,
handschriften, en omslagen
van allerlei literaire tijdschrif
ten, die na '45 in Noord en
Zuid Nederland de ronde de
den. De tekst erbij is uiterst
summier, zodat het ontdekken
van rode draden,samenhangen
bijna niet mogelijk is zonder
Roeping, gevolgd door
Raam; nu beiden museum
stukken.
je een catalogus van f 14 aan
te schaffen- En dat zie ik
gezien het soort publiek; ge
mikt wordt op scholen cultu
rele centra e.d. nog niet
gebeuren.
De expositie is goed als
werkmateriaal, waarbij een
docent een verhaal ophangt;
maar die begeleiding is niet
steeds aanwezig. Er hangen
kaartjes met bv. 1950-60:
Vlaams experiment; 1960-ho-
den: Ned. neo-realisme etc.
Verder de buitenkant van al
lerlei tijdschriften, waarmee
je geen cent wijzer wordt over
de inhoud; reliqui-achtige pa
pieren als klets briefjes van
Van 't Reve, gecorrigeerde co
py van WF Hermans, die je
natuurlijk druiperig kunt gaan
zitten bekijken, maar daar
moet je dan maar gevoelig
voor zijn-
Je komt ze weer (nostal
gisch) tegen: Claus, Boon;
Walravens, Walschap bij Tijd
en Mens, Andreus. Polet, Kou-
wenaar bij Ned- Podium: Gard
Sivik etc. Raam, dat inmiddels
aan het verdwijnen is ontdek
je nauwelijks als voortzetting
van het op een andere
schot zittende roeping. Na
tuurlijk Barbarber Dom-
burgse cahiers, Merlijn etc.
Maar hoe waren hun functies
buiten het opschrift om? Het
is niet duidelijk. Aneodotisch
is het toetsenbord, waarop na
men van bekende auteurs te
verbinden zijn met het eerste
tijdschrift waarin ze publi
ceerden. De presentatie van
deze expositie te huren
voor f 500 tot f 1000!!!! is
tot 13 okt. in de Eindhovense
Krabbamdams.
Daar blijkt, dat de nevenac
tiviteiten belangrijker kunnen
zijn dari de expositie zelf (ook
wat waard!), want de zich
verongelijkt voelende stichting
Op wenteling heeft een hele
zaal ingericht' met eigen uitga
ven, omdat ze op de officiële
expositie niet voorkomt. Laat
ze blij zijn; het valt nu veel
meer op. Waarom deze ten
toonstelling f 40.000 gekost
heeft is me een raadsel-
H E.
Hoewel LOUIS FERRON
een totaal ander procédé toe
past dan Kempowski in zijn
Tadellöser en Wolf heeft zijn
boek GEKKENSCHEMER
(uitg. je Bezige Bij -f 16,50)
wel raakpunten met de tijd
vain het burgerlijk nazidom,
diat de Duitser beschrijft- Deze
romain van Ferron heeft als
centrale figuur de beroemde
en beruchte Duitse componist
Richard Wagner (in het boek
Wahier geheten) met in zijn
kielzog de vreemde Beierse
vorst Ludwig n, representant™
van de ondergang van het
avondland. De nogal weerzin
wekkende „vriendschap" tus
sen beiden was de aanzet tot
de periode, die globaal gespro
ken via filguren als Wagner,
Niietschze, Schopenhauer de
tijd rijp maakte voor een Hit
te:. Die waanzinnige schemer,
die met Wagner en Lode wijk
over het land daalde, verborg
Louis Ferron.
de nieuwe dag, die de waanzin
ten top zou voeren.
Ferron heeft geen histori
sche roman in de strikte zin
van het woord geschreven. Hij
gebruikte elementen uit die
periode, waarin het bijna
waanzinnige genie Wagner op
51-jarige Leeftijd, terwiile van
veel geld en politieke steun,
aanpapte met een bijna waan
zinnige 18-jarige heerser. Fer
ron roept sferen op; ironiseert
de decadente atmosfeer, die
uiteindelijk grote gevolgen
gehad heeft. De gebeurtenis
sen laat hij beleven via een
wat ParsiËal-achtige figuur
(Parsifal betekent immers'
zuivere aiwaas) Ferdinand, die
als imitator en vermeend hof
zanger op zoek is naar verlos
sing- In een aantal anecdoti-
sche gebeurtenissen wordt de
mystieke bombast van Wahte
doorgeprikt, zijn ware be
doelingen geschetst. Ferdinand
komt daarbij o.a. terecht bij
zuster Anna, vertegenwoordig
ster van een bepaald soort
dweperige religieuze mystiek,
die heel concreet wordt „opge
lost". Ook zijn grote stille lief
de, opgevoerd als Diotima de
pleegdochter van Wahier,
wordt door hem verlost van
dit aardse leven, want de hele
mensheid en de hele natuur
was doordrongen van Wahlers
verderf 1 ij ke invloed. Ondei
het zoeken naar de onstoffe
lijkheid der materie vangen
Wahte en Lodewujk elkanders
vlooien af, waarbij Wahier
goed gek en Lodewijk gewoon
gek is. Wat er uiteindelijk
van nen is overgebleven zijn
een oaar standbeelden: „Het
geluk van niets te zijn dan
wetend bazalt, aan tijd ontste
gen".
Ferron heeft met soms bijna
- „Guignol-effecten" dit stukje
verstrekkende historie gevat
in een bizar verhaal. De ro
mantische vrijheid heeft daar
bij voldoende basis in de his
torie om te ervaren hoe ge
vaarlijk Strebers zijn; hpe
moeilijk het is valse van zui
vere akkoorden te onderschei
den. Alleen zitten de Wahlers
(Wagners) van onze tijd
waarschijnlijk niet meer in de
muziek. Een interessante ro
man.
HE-
In de erkende boekhandel
zul je tevergeefs zoeken naar
een plank met kasteelromans.
Immers, dit soort verhalen be
hoort tot de derderangslitera-
tuur en wordt nog steeds be
schouwd als de vuilnisbakrom-
mei waar iedere cultuuruitdra
ger zich danig voor schaamt.
Toch worden elke week dui
zenden kasteelromans ver
kocht via de sigarenhandel, de
kiosk of groot geworden grut
ter- Deze op het eerste gezicht
zo simpel aandoende verhalen
zitten eigenlijk knap geraffi
neerd in elkaar en behoren
naar mijn idee onmiddellijk
een plaats te krijgen in de
handboeken van de Neder
landse letterkunde. Zij zouden
bepaald niet misstaan tussen
de titels van boeken waar de
ware literatuurkenner zo hoog
over opgeeft.
Welke kasteelroman je ook
opslaat, je treft er altijd zin-
maakt niet uit. Een li
nie door de schuld van
lichtzinnige vader aan
wal raakt, maar toch,
door de edelmoedigheid
haai schoon karakter, en
stekende partij trouwt, i
rijke architect die vrees
zijn vrouw er een aantal
naars op nahoudt, nou
triges te over, verzin hei
maar. Maar alle moeilij
ten spijt, alles leidt s
naar het hoogste goed op
de: het huwelijk. Heb jt
kasteelromans gelezen dat
je haast geloven dat er
praehtigers bestaat dai
Alsof echtscheidingen
voorkomen
De kasteelroman is
schappijbevestigend
dien worden er voort
stijlvol open deuren ing
Goedheid wordt beloond,
lijkheid wiait het altijd
vóór het huwelijk is o
het smerigste dat er
nen aan als de volgende:
„Graaf Wilfred bedwong het
kloppen van zijn hart en liep
langzaam op het meisje toe.
Zij ademde sneller, voelde hoe
een warme golf door haar
heen ging. Het bloed in haar
slapen begon te kloppen. Wat
een mooi beeld vormde deze
grote, rechte gestalte met het
smalle, fijn besneden gezicht,
de heldere open ogen en het
asblonde haar".
Nog afgezien van de zoet
sappigheid van dit kreupele
proza valt vooral het gebruik
van de bijvoegelijke naam
woorden op. Alleen al in deze
paar regels een negental-
Meestal is het taalgebruik van
een zo aandoenlijke knulle-
righeid, dat je maag begint te
draaien- Heb je met goed ge
volg de lagere school doorlo
pen, dan ben je een potentiële
kasteelromanlezer.
De handelende personen le
ven in een wereld waar nor
male mensen niet toe behoren.
Graveel, baronnen, jonkers, en
fin. noem maar op, waarvan
de een een nog groter land
goed heeft dan de ander. In
deze glamourwereld worden
party's gegeven waar butlers
uitsluitend champagne en ka-
viaai aandragen. Een wereld
waar menigeen van droomt,
dat is het slimme van dit al.
Maar al reizen de hoofdper
sonen van Saint Tropez naar
de Canarische eilanden, zij
zijn zonder uitzondering op
zoek naar de ware liefde- En
voordat deze wordt gevonden
is er aardie wat leed beschre
ven. Jaloezie, rivaliteit, stands
verschil, het zijn de steeds
terugkerende problemen die
overwonnen dienen te worden
De verwende gravin die een
lesie kriiet van een eenvoudi
ge boer, die. nn het pindo van
het verhaal, nlotsklanc on'f
woWlt of o-prvf n prfe-
nis krijgt toebedeeld, het
(Zo herinner ik me een
haal waarin de held dooi
jaloerse vrouw dronken
gevoerd, waarna ze met
het bed instappen. „Et
best iets gebeurd zijn",
pelt de held, „maar dat is;
mijn schuld"! Zelden |-
over iemand die er een
lijke dubbele moraal
houdt, volgens mij heeft
held het duidelijk ach
ellebogen.)
Enige karaktertekening
de handelende personen
niet bij- Zij blijven
typetjes die in een dr
reld leven. De liefde is
al gebaseerd op uit
dingen: een gebronsd, k
gelaat, smalle heupen of
lende ogen. Een bredere
voor een huwelijk ls er
vals sentiment van de
orde.
Dat de verkoopcijfers
deze oppervlakkigheid
liggen komt niet alleen
de lage prijs. Het is ro
de lezer, of liever de I
voor een uur of twee
week de dagelijkse besl"
ringen kan vergeten: it
was. de kruidenier en,
weet, de dreinende
ren
JOHAN DIEPSTRA
HET BRABANTS ORKEST
heelt een bijzonder accent ge
geven aan het huidige zilveren
jubileum-seisoen door de uit
gave van een grammofoon
plaat. Een plaat als een klin
kend bewijs voor het bestaan
van dit orkest Er staat mu
ziek op, die niet alleen prettig
in het gehoor ligt, maar bo
vendien een goed visitekaartje
van alle orkest-registers aan
biedt. Moeten we in deze tijd
voorzichtig zijn om wensen in
verband met het orkest, die
geld gaan kosten duidelijk te
maken, zo hier en daar hoor je
op de plaat tocli ook wel. dat
de wensen ten aanzien van de
bezetting die bij het orkest
zelf leven, niet onrechtvaardig
zijn.
De lp opent met de concert
van ook maar spaarzame
men bestaan. Het ontst
de tijd, dat Mozart een
verrukkelijke vioolcon
schreef. De weerslag d'
is in deze serenade spe
zodat concertmeester
Koene als solist en de
kersgroep op een gl
wijze zich kunnen
gelden. De wijze waarof
dans met Mozart sp:
soms vat hoekig, maar
taliteit maakt het ork'
een pittige Mozart van
naar je met plezier luistert
Er zit één „maar" aa»
lp- Deze is niet in de 1
De plaat is uitdrukkelij!
maakt voor de vele V
van HBO, met de belan.
inzet van alle leden val
orkest. Je kunt dus wel
ouverture Cyrano de Bergerac
van Johan Wagenaar. In deze
feestelijke muziek met Strauss
(R) en Berlioz-elèmenten kan
Hein Jordans zijn orkest in
veleriei superlatieven aanspre
ken; en doet dat dan ook.
Hoewel de legato-delen er
loorgaans het mooist uitko
men, laat HBO horen in deze
ouverture over een uitsteken
de koper-sectie te beschikken
Curieus is, dat dit de eerste
plaatopname van dit muziek
stuk is.
Het nout van het orkest
toont zijn begaafdheden met
name in de entr'acte muziek
nr. 2 en de balletmuziek nr. 2
uit de Rosamunde van Franz
Schubert. Deze overbekende
Biedermeier-achtige klanken
komen in een leuk tempo
door.
Het grote werk op deze
plaat is de serenade nr 4 in D
KV 203 of de Colloredo-sere-
nade van W.A. Mozart, waar
deze plaat komen door
van het orkest te word
heb me laten vertellen
minimale bijdrage per
daarvoor op ongeveerf -1
(uiterdard is ieder
daarboven welkom). Ban
li deze plaat nog goedMI
uw financiële en morele
is het orkest in de teek
uiteraard ook welkom
dergelijk provinciaal
verdient deze ook (Sti
Vrienden HBO, postb®
Den Bosch, tel. 073-1385001
eindredactie
henk egberi
