Foto's uit
de oude
doos erg
in trek
SCHOOL EN TIJDSCHRIFT
Oud fort vol met jong Heusden
Verdorde mensen in industriële maatschappij
Handel oorspronkelijk
TEKSTEN OH TE SHELLED
r
vrq
uit
Duik
conti
milie
le D
AL 125 DEELTJES
IN OUDE ANSICHTEN
kunst
cultuur
1HMM1
ijdschrift
orm
xpositie
oek
ota bene
laat
Nog pas geleden li<
ge vrienden omver
bazin g door hen de 1
Wij Nederlanders zi
verbazing en de be
Wij zijn gewend gei
Zaterdag 28 september 1974.
fe* fe te
CONCERTGEBOUW-or-
kest oliv Hadtimic zit momen
teel tot 3 okt. in Rusland
voor telkens dirie oaneerten in
Moskou en Leningrad. Het or
kest is voor de eerste keer in
dat land.
TEXTIEL tussen tandjes,
heet een tentocnstellimig van
postzegels met textfelmotjeven
(van 3 oikt10 nov) iin hiet
Textielmuseum te Tilburg.
GAUDEAMUS-muziekweek
en Wereldmuziekdagen van de
International Society for Con
temporary Music zijn van 22
29 okt in Rotterdam. Gedele
geerden uit 27 landen; een
keus uit meer dan 500 compo
sities uit 29 landen; concerten
door befaamde orkesten etc.
propageren dan de hedendaag
se muziek.
neelgezelschap in ons land is.
LGCEBERT, een vijftiger
heet de tentoonstelling met 25
jaar overzicht van zijn teken
werk en grafiek. Momenteel te
zien in het Haarlemse Frans
Halsmuseum, tot en met 13 nov.
Daarna komt de expositie o-a.
in Breda.
9 TEKEN- en poppenfilms
uit Nederland zijn het ander-
werp van een tentoonstelling
in bet Stedelijk Museum van
Amsterdam; van 5 okt10
nov.
DRIEHONDERD man ko
men te pas aan de uitvoering
vain Schönbergs Gurrelieder.
die op 6 akt om 14.15 uur
na vijftig jaar weer worden
uitgevoerd in het Amsterdams
Ooncertgebouw. Ondier leiding
van Hans Zeiler spelen en zin
gen het Radio Philharmonisch
Orkest, versterkt door leden
van Omroeporkest, Groot Om
roepkoor, BBC-koor en solis
ten.
EDITH Te Slaa, Genard
Wulke, sieraden, Ton Pape, te
keningen en schilderijen en
Luoie van Duyn, Wcsahilderij-
en in galerie Pepijn, Reiger-
straat, Breda; van 28 septtot
en met 25 okt.
SOCIALISME EN DEMO
ORATIE 8-9: „Overwegingen
ten behoeve van socialistische
cultuurpolitiek" heet een bij
drage van drs. M. van Hasselt
in dit PvdA-orgaan. Hij zegt
o.a. dat in een democratie de
overheid op inhoudelijke gron
den een beleid moet kunnen
voeren, zonder drarover ge
heimzinnig te doen. „Het ver
lenen van subsidies op inhou
delijke gronden is meer doel
matig om in erkende organisa
ties de produktie van emanci
patorisch te achten cultuur te
stimuleren vormi ngsinstitu
ten. Proloog. „De Nieuwe Li
nie" J. Voogd brengt „Enke
le stellingen over socialistische
eultuiurpolitiek". Nog velen
hebben moeite met de stelling,
zo betoogt hij, diat cultuurpoli
tiek op één lijn dient te staan
met sociaal-economische en
buitenlandse politiek. „Ener
zijds wordt door politici zelve
cultuurpolitiek vaak niet tot
«ie echte, de harde politiek
gerekend', anderzijds hoort
men uit de culturele sector
nog steeds geluiden dat de
cultuur, en vooral de kunst,
iets eigens is waar de politiek
zich maar beter niiet mee kan
bemoeien". In dit nummer
schrijft Joke Kool-Smit over
„Feminisme en socialisme"
(vrouwen dienen maatschap
pelijk op alle fronten een
voorkeursbehandeling te krij
gen om hun achterstand in te
balen) en Aiad Kosto over „In
'beinsei een vrouwenprognam-
ma" (met geliijike beloning
voor mannen en vrouwen is de
emancipatiestrijd nog niet vol
tooid) (S. en D-, Postbus
23, Deventer).
Ria Lissenberg: met boeken en honden door het
leven.
„Het is onvoorstelbaar wat er
bij de mensen loskomt aan
oude foto's en oude ansichten",
vertelt Ria Lissenberg, direc
trice van de uitgeverij De Eu
ropese Bibliotheek in Zalt-
bommel. Dit als antwoord op
de wat verwonderde vraag at
er nooit een einde komt aan
de serie boekjes „In oude an
sichten?" Boekjes, die lang
zamerhand iedereen moet ken
nen. Boekjes, waarin door
middel van reprodukties van
oude ansichten en foto's is
vastgelegd hoe een bepaalde
plaats of dorp eruit zag en hoe
het dagelijks leven reilde en
zeilde in grootvaders tijd: de
tijd tussen 1880 en 1930. In
enkele jaren zijn vanuit Zalt-
bommel nu 1250 deeltjes, met
duizenden oude foto's, naar
bijna alle plaatsen in Neder
land en nn ook naar België
en Frankrijk gegaan- Aan
de muur in het uitgeverspand
in Zaltbommel, hangt een
kaart van Nederland: er zijn
nog maar weinig plaatsen
waarin geen speld zit gesto
ken. De heersende nostalgie,
de zucht naar het verleden,
heeft de bodem rijp gemaakt
voor een produktie van deze
boekjes, waarvan er nu dage
lijks bijna een nieuwe ver
schijnt. „Maar zegt Ria Lis
senberg, ik heb toch ook het
gevoel dat we met deze serie
een historisch document, een
voorbij stuk Nederland, heb
ben gemaakt".
Behalve de serie „In oud»
Ansichten" is er ook een serie
•.Kent u ze nog?" ontstaan.
Foto's uit de jaren 1880-1940
als momentopnamen van inwo
ners zoals ze leefden, woon
den, wenkten, feestvierdien,
miuiztek maakten, onderwijs
kregen en ter kerke gingen.
Foto's van brandweerkorpsen,
zangverenigingen, gemeente
besturen, schoolklassen, poli
tiekorpsen, voetbalverenigin
gen, toneelverenigingen etc.
„Ik heb nu de eerste foto van
miijn vader gezien", schreef
een oude dame ontroerd aan
Ria Lisseniberig. „De reacties
op de boekjes zijn erg aardig".
zegt ze. Zeeland en de Zaan
streek reageren ook in de
verkoop het heftigst; daar
blijken de mensen het meest
historisch gebonden. Trouwens
iin Brabant ook; met name in
steden zoals Breda en Bergen
op Zoom, waar de autochtone
bevolking nog voor een be
langrijk deel aanwezig is, in
tegenstelling met een plaats
als Eindhoven.
Riiia Lissenberg en haar man,
zetten in '64 de uitgeverij op
in 's-Gravenizandie- maar ver-
huisdien in '66 naar het centra
ler gelegen Zalitbo-mmel- Hoe
wel zij uit een zakenrnd'lieu
stamt en hij uit een ambtena
ren-mild e-u, hebben beiden hun
interesse voor historie gemeen.
Haar aspiraties voor j ournalis
tiek en zijn interesse voor ar-
cheologiestuidiie hebben zij in
een op historie gespecialiseer
de uitgeverij gestopt.
In '66 wat voorlijk op de
groeiende nostalgische bewe
gingen gaven ze het eerste
deeltje In oude Ansichten uit
(Voorburg-Rij swijk
Eerst alleen de grote plaat
sen, claarna bijna alle plaatsen
in Nederland. Aanvankelijk
zo'n 20-tal boekjes per jaar,
nu rolt er bijna elke diaig een
van de pers. Sdnids twee jiaar
beschikt de uitgeverij, inmid
dels uitgegroeid tot ruim 30
man personeel, over een eigen
drulkkerij, waarin niet alleen
deze kleine boekjes, maar ook
de „dlikke boeken" van het
fonds met de nieuwste appara
tuur worden gedrukt. Het ver
schil is te zien; de boekjes
met oude foto's van de laatste
jaren zijn haarscherp; de ou
dere uitgaven veel grauwer.
De samenstellers van die ou-
de-ansiehtenboekjes pro
fessoren, archivarissen, maar
evengoed een plaatselijke
postbode halen hun materi
aal uit de gemeentelijke ar
chieven of zetten een adver
tentie in de krant, waarop
meestal erg veel reacties ko
men van mensen, die thuis in
een schaemdoos e.d. oude foto's
bewaren. Er wordt meestal erg
veel werk verzet om zoveel
mogelijk oorspronkelijk mate
riaal bij elkaar te krijgen- Dat
werk wordt betaald. Door de
uitgeverij. In plaatsjes waar
geen boekenzaak is, zorgt een
of andere middenstander voor
de verspreiding. en
Het waren vooral Duitse fo
tografen, mieesta/1 vamiilt Leip
zig gestuurd, dtle dn het begin
van deze eeuiw in onze dorpen
de fato's kwiaonein maken, ver
telt Ria Lissenberg. Grappig is
b.v. om te zien hoe in bepaal
de dorpen de winkelier, die de
■ansichten iging verkopen op al
le foto's staat, omdat hij meit
de fotograaf door het dlonp
ging om plekjes te fotografe
ren.
Voor België heet de serie
„In oude prentkaarten" of „En
cartes postalles anciennes"- In
België is de serie all over de
300 uitgaven heen, terwijl de
Frankrijk-serie niu een 20-tal
steden heeft vastgelegd. In
een stad als Meitz sloeg het
b.v- erg aan, omidat daar in die
oorlog, veel verwoest is. Over
Parijs zd'jn een tiental boekjes
uitgebradht: Paris en cartes
postalle® anciennes.
Maar de Europese Bibliotheek
graaft verder in de historie.
Momenteel worden b.v. onder
de naam Spokerijen in...., oude
sagen, legenden en volksver
halen vastgelegd. Verschenen
zijn al Spokerijen in De Kem
pen, Gelderland en Limburg,
terwijl nu Spokerijen in de Ba
ronie van Jacq. Sinnïghe, die
oog Spokerijen in Brabants
Westhoek verzorgt, op de pers
ligt. Ook Spokerijen in Zeeland
komen uit. Er is e enserie Cul
tuurgeschiedenis der Lage Lan
den met b.v. middeleeuwse
stadswallen en poorten; boe-
ken over oud-Rotterdam, Dor
drecht, Middelburg, Bergen op
Zoom (van Korneel Slootmans;
verhalenbundels geschreven
vanuit plaatsen als Raams-
donksveer, Oosterhout e.a. (uit
gebreide ansichtenboekjes); een
boek als Kloppend hart van
Mokum: de Jorda-an, met teks
ten en tekeningen van de auto
didact, Hette de Jong, trok on
danks veel aiaudiacht etc..
etc.
,.Odh", zetgit Riia Lissenberg,
'die telefonisch even die terug
tocht vam school naar huis
voor haar dochtertje regelt,
„je bent net zo druk, als je
zelf wilt"- Tussen al haar his
torische bedrijvigheden door
vindt ze nog vbldoenidie tijld
voor haar grote liefhebberij:
bonden. Op haar boerderij in
de buurt van Zaltbommel komt
ze dian weer op adem in de
wetenschap, diait historie op
deze wijze gebracht niet al
leen een goed verkoopbaar
prodiukt is, maar diat ze er
veel mensen duidelijk een'
groot plezier mee doet-
HENK EGBERS.
Voor de negende keer heeft
Heusden laatste jaarsstudenten
van verschillende Nederland
se kunstacademies een week te
gast gehad bdninen haar wal
len. Dit jaar was de aanvraag
zelfs zo groot, diat er geselec
teerd moest worden en acade
mies als Den Bosch en
Eindhoven afvielen. St.-Joost
Breda wes wel vertegenwoor-
na-ast Amsterdam en
Rotterdam en het lukte de
Terheijdemaar Kees van Gilst
zelfs om de eerste prijs in dm
wacht te slepen.
Zoals In andere jaren krij
gen de studenten van de
plaatselijke VWs logies aan
geboden en een zakcent. In die
afgelopen jaren befbben daar
zo'n tachtig studenten gebruik
van kunnen maiken. En bij die
VVV is men erg geluikkiig niet
de idee, dat door het contact
vam die plaatselijke bevolking
miet deze studenten veel voor
oordelen ten aanzien van het
„langharige tuig" zijn weflae-
vailen.
Er is waardering gegroeid,
voor hiet werk vam deze acade-
mdestudenten. Er wordt n-L
een week lang geschilderd en
getekend- Met als onderwerp:
Heusden. zelf. Het plaatsje
werd zo in deze jaren op alle
mogelijke manieren vastgelegd
met tekenstift en kwast. De
plaatselijke jeugd haakt erop
in en plakt, tekent en schil
dert op haar enigen manier. De
resultaten van beide groepen
zijn nadien te zien in een
tentoonstelling Heugden Jona
Gezien.
In voorgaande jaren waren
deze tentoomstellinigen binnen
het stadje zelf, zodat je de
entourage meenam. Dit jaar
wordt ze, tot 6 oktober, dage
lijks van 14.00-18.00 uur, ge
houden in het enkele kilome
ters buiten het stadje gelegen
oude fort Hedikhuizen.
Dat staat er nogal tochtig bij
in een drassige omgeving,
maar de VW meende, diat het
Heusden gezien door Kees van Gilst
zinvol zou zijn ais bezoekers
ook eens kennis van. dit bouw
sel zouden nemen- Het is een
tamelijk indrukwekkend ge
val, dat momenteel door een
antiquair verbouwd en geres
taureerd wordt om daar straks
zijn handel in te beginnen.
De resultaten van het acade
mische werk vonid ik een
beetje droevig stemmend- Er
iis een week ianig getekend en
geschilderd, lino's gesneden
e.d. met een zekere beginnen
de vaardigheid door sommi
gen, miaar op enkele uitsprin
gers ma. is de kwaliteit en de
visie niet van origineel en
groots gehalte. Hopenlijk niet
representatief voor hetgeen er
op onze Vaderlandse academies
gebeurt. In tegenstellliinig tot
voorgaande jaren wordt het
werk wel voor redelijke prij
zen verikodht. De lieve -dingen
van die Amsterdamse Mireille
Mooy blijken erg in trek. Ge
zegd moet warden, dat de St.-
Joostmeimsan Kees van Gilst
('die het sterkst schilderde),
Leeniders Braimdt, Raymond
van Aalst en René de Jong bij
de beteren horen. Onder het
werk van de Amsterdamse
Evairia Hoemdenop en Els
Waltff zitten overigens ook wel
een paar aardige dingen. De
tenfocmistelfcig heeft iets ver-
tederemdis in diat oude fort-
Volgend jaar wil de VW een
reünie houden van alle studen
ten, die die afgelopen jiairem dn
Heusden hebben deelgenomen
-a-an dit oorspronkelijke initia
tief.
„Het dis dian de tóendle keer,
en welletjes geweest", meende
miijn VW-zegsmiajn. „Daarna
moeten we maar weer eems
iets anders bedenken".
H- E.
Ik heb de laatste tijd zeilden
zo'n boeiend boek gelezen (en
lik lees er wat af) als dat vam
de auteur van het ook al inte
ressante boek „Opkomst ven
een tegencultuur" THEODORE
ROSZAK: HET EINDE VAN
NIEMANDSLAND - Politiek
en transcendentie in de postin
dustriële samenleving - (uitg.
Meulenihoff - f 27,50). Het is
een pil van 471 dichtbedrukte
bladzijdes; geen bittere pil,
ook al is het onderwerp nogal
zwaarmoedig en de benadering
zeer pessimistisch. Het is geen
gemakkelijk boek, de thema
tiek soms nogal omslachtig
uitgesponnen, maar het biedt
denkstof voor jaren- Zeer ge-
sdm-pifioeerd kómt de inhouid
hierop neer: de industriële
imatatschapipij ia ten dode opge
schreven als de oorspronkelij
ke, door de wetenschap gedode
visionaire krachten in de mens
niiet meer gewelkt wenden-
Door een enkelvoudige visie,
idöe bestaat in het zogenaamde
objectiveren (het oproepen
van het onderscheid tussen
subjectief en objectief) is de
mens van de natuur ver
vreemd. is de oorspronkelijke
Gnosis gedood- De religieuze
dimensie (niet in kerkelijke
zin) van het politieke leven
moet bevrijd worden uit de
wurggreep van de objective
rende wetenschap, die ons in
dustriële tijdperk voortbracht.
Dat is dan wel een simplifica
tie ma-ar nog niet simpel.
Daar kan ik ook niets aan
doen, want heit heeft ©een zin
om het boek als een populair
romannetje aain te prijzen. Als
je het aanschaft, moet je wel
weten wiat je te wachten staat.
En dat is dam wel de moeit»
waard.
Het boek bestaat uit drie
delen. Deel één heeft als titel
„Het niemandsland om ons
heen", waarin Roszak naar
mlijin gevoel veel open deuren
intrapt. Hij gaat op een enor
me manier te keer tegen deze
industriële samenleving als
een kunstmatig milieu, als een
bolwerk van deskundighgeid,
als een zogenaamde realiteit,
die het menselijke bewustzijn
door middel van de enkelvou
dige visie der objectiviteit
vernauwd en verstapt heeft.
Na zijn vorige boek zit je
(althans ik) wat teleurgesteld
te lezen, iraaar je leest door
omdat hij het zo ongemeen
boeiend weet te brengen en
omdat dit het (zwartgallige)
kader is voor de rest van zijn
betoog-
Deel twee, naar mijn gevoel
het beste deel van het boek,
geeft een analyse van de bron
nen, waaruit de mens, die de
benauwenis van onze indus
triële samenleving veroorzaak
te; is voortgekomen- Door hst
jodendom, maar vooral door de
opkomst van het christendom
(toegespitst door het protestan
tisme), aldus Roszak, heeft een
me), al-dus Roszak, heeft een
diepe bewustzijnsverandering
plaats gevonden, die ernstig
schade toebracht aan de my-
tbevormenide vermogens- Sa
cramenten-symbolen waren
-geen mysteries meer; geen er
varingen meer, amdait ze in
plaats van beleefbaar be
spreekbaar werden gemaakt.
De mensen in omzie tijd. die je
aanraden realistisch te zijn,
bedoelen diaarmee afstand te
doen van de transcendentie.
Te beginnen met Bacon en
Desoartes werd het zogenaam
de objectieve bewustzijn het
enige middel om toegang te
krijgen tot de realiteit. Maar
dit was tevens een daad van
vervreemding, van depersona
lisatie, een stukbreken van het
vertrouwen tussen de mens en
zijn omgeving.
Het wantrouwen tegen de
natuur dat daarmee groeit,
dringt door iin de wetenschap,
levert ons een kenmisinidustrie
op, waaruit het stedelijk in-
dustrialisme ontstaan is. De
capitulatie van de visionaire
ervaring en de bloedloos cere
brale opvatting van het godde
lijke maakt de wetenschap tot
die nieuwe religie, met -als een
der eerste hogepriesters New
ton. Wetenschap gaat haar
menselijke schaia-l verliezen,
wordt voor het grote publiek
iets uit de tweede hand via
jouimelistóeike populariserin
gen; is geen kwestie van in
spiratie meer maar van het
toepassen van de juiste metho
de. Het verspreid-en van me
thodes wordt dan aangezien
als democratisering. Weten
schap is gelijk aan Rede,
wordt een reduceren tot ter
men die het objectieve be
wustzijn kunnen beheersen:
de mens als meehir.e
Deel drie sluit dan mis
schien aan bij de huidige
trend, die nogal gauw samen
gevat wordt onder het begrip
neo-ram-antóek. Ma-ar diat is te
simpel- Dat is even simpel als
het al te snel verklaren tot
„rage" van het hedendaagse
verzet van de jeugd door mid
del van chaos tegen de al te
genormaliseerde samenleving
(technocratie) het ontstaan
wan meditatiegroepen, occultis
me. vormen van Gestaltthera-
pie e.d. Roszak onderzoekt hoe
de Romantische kunsten-aars
(ie Blake, Wordsworth, Goe
the) van de enkelvoudige vi
sie afweken, de betekenis van
transcendente symbolen her
ontdekte en de westerse cul
tuur weer tot de oude Gnosis
brachten Ideeën (zoals b.v.
zwaartekracht); die verklarin
gen en geen ervaringen waren
geworden krijgen iets terug
van hun oorspronkelijke reli
gieuze geladenheid als natuur
verschijnsel, w-a-ar de weten
schap ze met het zwaard van
de objectiviteit afgehakt had.
Een cu-ltuur, die aheen maar
verdichten symbolen heeft
(waarvan de kennbetekenis
verloren is gegaan)- aldiua
Roszag wordt donker van wan
hoop en existentiële leegte.
Aan het slot van zijn veel
meer omvattend boek dan we
Theodorus Roszak.
hiier kunnen aangeven, houdt
hij een pleidooi voor- wat hü
noemt, een rapsodisch intellect:
dat wil zeggen een vorm van
resonerend leven, dat nooit een
gedachte of handeling in beeld
of natuurlijk object van zij-n
transcendente overeenkomst
laat afdwalen. Daarbij moeten
we ons de psychische levens
stijl van de technocratie af
werpen, willen genezen van
die diood-in-het-leven van de
vervreemding. In tegenstelling
met „de treurig verdwaasde
lofuiting" van Ha-rvey Cox op
de technapolitische cultuur in
The Seculair City, ziiet Roszak
b-v. die werkelijke oplossing
voor het stadsDrobleem in een
massale die-urbanisatie en een
samenleving van mensen, die
de betovering van het stedelijk-
urbamstische Realiteitsbe
ginsel weten te verbreken in
communes, vrijwillig primiti
visme. vrije scholen, hand-
werkooöperaties, vrije klinie
ken, etc-; in een gezond soort
anarchistisch socialisme, als
een natuurlijk, opstandige per
soonlijke reactie op de vervor
mingen van het stedelijk in
dustriële leven en technocra
tie. Het visionaire karakter is
daarbij de kern van de zaak
de beste waarborg voor een
gezande hu-maniitaire politiek.
Maar hij blijft verder zuinig
met het aanbieden van maat
schappelijke en economische
alternatieven.
Roszak ha-alt enorm veel
overhoop; biedt denkstof te
over. Zijn analyses zijn uiterst
boeiend; zijn conclusies aan
vechtbaar zoals elke con
clusie miaar hij geeft je met
dit boek een visionair ge
schrift handgrepen om
meer bewust ervarend in je
eigen leven te staan en iin de
omgeving waariin jie leeft, deze
niet alleen met andere ogen te
ga-a-n zien, maar ook te erva
ren. En diat zal ook zijn bedoe
ling zijn.
H. E
Tijdschriften zijn in deze tijd
even belangrijk, zo niet belang
rijker dan boeken. Goed ge
documenteerde tijdschriften
houden je beter op de hoogte
dan boeken. Dat is ook de
reden, dat we op deze pagina,
binnen een beperkte mogelijk
heid, aandacht aan tijdschrif
ten besteden. Ten onrechte
hebben de meeste tijdschrif
ten, met name de literaire
geen redelijke bestaansgron
den. Blijkt ook, dat tijdens de
letterkundelessen op de mid
delbare scholen de literaire
tijdschriften te weinig aan bod
komen; dikwijls ook al omdat
ze gewoon niet aanwezig zijn
op school. Het lijkt erop, dat
de tentoonstelling reizende
bladen, die vanmiddag fc
De Krabbendans te Eindhoven
vor het eerst geopend wordt,
in een leemte gaat voorzien,
zoals dat zo mooi heet. Daarop
wordt een overzicht gegeven
van literaire tijdschriften van
noord en zuid na 1945. Daar
komen ongeveer 500 titels aan
te pas. De beide culturele mi.
nisteries van Noord en Zuid
gaven ieder f 20.000,- om dit
werk tot stand te brengen De
Belg Adams en de Nederlan.
der Kreugelmans (universi.
teitsbibliotheek Leiden) waren
verantwoordelijk voor de sa-
menstelling ervan. Het is de
bedoeling deze tentoonstelling
aan scholen, culturele centra
en dergelijke uit te lenen De
huurprijs ligt tussen de f 500,.
en f 1000,-, afhankelijk van
het aantal inwoners. Een goed
idee- Tot 13 oktober blijft at
expositie in Eindhoven, daarna
zijn Den Haag, Antwerpen en
Hasselt aan de beurt.
Er is tegenwoordig een stre
ven om muziek in de authen
tieke vorm uit te voren. Dat
wil zeggen met instrumenten
uit de tijd van een componist
uit het verleden en aan de
hand van de meest oorspron
kelijke partituren, die opge
spoord of gereconstrueerd
worden- Dat kan ten dele al
leen een anachronisme zijn -
het oude en het oude met
voorbijzien van de ontwikke
lingen, die inmiddels plaats
gehad hebben- maar het kan
je ook confronteren met een
andere klankvorming en een
talent van componeren en uit
voeren met veel beperktere
middelen dan waarover wij nu
beschikken- Dat dwingt je dan
opnieuw te luisteren en (vaak)
te genieten.
Dat laatste is wei het geval
met een cassette met drie pla
ten uit de najaarsaanbieding
van Phonogram, waarop de
naam van Frans Brüggen ver
meld staat. Bij deze naam
denk je onmiddellijk aan de
blokfluit en het pionierswerk-
dat Brüggen met dit instru
ment verricht heeft. In de Se-
on-serie van Philips ligt het
accent op authenticiteit en
Frans Brüggen deze, zeker is
dat ook het geval met de so
nates voor blaasinstrumenten,
die voornamelijk stammen uit
het als opus 1 geboekstaafde
werk van Georg Friedrich
Handel. Voor de uitvoering er
van heeft Brüggen kunnen be
schikken over een blokfluit,
dwarsfluit, hobo en fagot ge
bouwd door de toen befaamde
familie Stanesby. Opus 1, te-
staande uit 15 kamersonates,
werd voor het eerst uitgevoerd
in 1722 (Handel was toen 31
jaar) door Jan Roger in Am-
sterdam. Voor deze uitvoeriaj
is met name geput uit e®
tweede uitgave door Walsh en
Hare uit Londen (1731). fc
deze sonates liggen talrijke
herkenningstekens voor
Handels grote" werken, ter-
wijl hij zich in de sonates ook
herhaalt. Het timbre van de
oude instrumenten is anders
de stemming ervan is dikwijls
zó, dat wanneer je de plat®
zonder voorkennis draait, je »f
en toe het gevoel krijgt, dat
het „vals" klinkt; het aanbla
zen vertoont vaak een ander
karakter dan we gewend zijn.
Al deze sonates op een rijtje
kan wat saai lijken, maar bin
nen het betrekkelijk kleine
bestek van het ensemble dat
de uitvoering verzorgt (Frans
Brüggen, Bruce Haynes, Bob
van Asperen, Anner Bijlsma
en Hans Jürg Lange) en in de
schrijfwijze van Handel zit
zo'n variëteit aan instrumenta
tie (o.a. ook cembalo, orgel,
clavecimbel, cello ea.), dat je
steeds weer verrast wordt
door de afwisselende klank
kleuren. Op deze manier blij-
ken het zeer fijne muziekjes,
die op een perfecte en ronde
muzikale manier worden uit
gevoerd. Erg plezierig, zelfs
wanneer je de zes kanten ach
ter elkaar afdraait. Het kan
zinvol zijn dit bij de aankoop
direct te doen; want in m
van onze kanten zat een sto
rende tik. Tot 1 februari kos-
tei de 3 lp's f 55, daarna gaan
ze f 74,70 kosten.
GEORG FRIEDRICH Half.
DEL: SaMTLICHE SONATEN-
FRANS BRÜGGEN (Philips-
Seon - 6747 696)
eindredactie
henk egbere
MICHEL VAN DER PLAS
is meestal de man van het
tweede plan. Hij heeft daarom
iets van een ouderwetse room
se bescheidenheid, die je vroe
ger op de seminaries aange
prezen werd (hoewel zijn
Dance for you daar toen ver
boden kost was)- Michel van
der Plas schreef honderden
teksten.... voor anderen: voor
zangers, cabaretiers e.d. Op de
hoes of de rol staat hij dan
vermeld. Ik mis b.v. het KRO-
vrijdagavondcabaret voor de
radio. Als je nog zat na te
lachen, hoorde je misschien
toevallig, dat ook Michel van
der Plas teksten geleverd had.
Deze teksten zijn meestal ook
van waarde los van de al of
niet grappige of goede voor
dracht van een zanger en vro
lijke jongen- Het vervliegen
van deze klanken is nu ten
dele opgeheven met de uitga
ve van HET 2e SCHUIN
SCHRIFT (Waaraan dus een
eerste voorafging). Voor een
tientje door Ambo uitgegeven
Daarin staan b.v. de teksten,
die Wim Sonneveld beroem"
maakte (ik bedoel de teksten-
niet Sonneveld) zoals twee
Venantiusbijdragen, en
Stalmeester; liedjes over het
politieke leven als Dank
voor de confessionelen oi "e
weemoedige afscheid raJ
Coen Moulijn in de rubriek
Sport. Gedrukt staat nu do
minee Ton Oosterbaan van hei
telefoonapostelaat I en nog
meer) of de persiflage op Her'
man van Veens Suzanne. H«'
wat lieflijker dan zijn tekst op
de „pennehoer van alle tijden,
Henk van der Meyden".
Rotterdam wel eens met <je
trein binnenrijdt, voelt
trefzekerheid van Stieltjes-
plein etc. Je zou door willen
gaan. De teksten getuigen va
een bepaalde kijk op het
ven, waarmee je het wel oi
niet eens kunt zijn. Maar
dat
laat je graag liggen voor het
plezierige genoegen van de to
tale bundel.
Als helikopters hangen
de Oosterscheldedijk giet
tadienstbarakken op de d
de Oosterschelde lijkt, n
poetsbeurt nodig heeft,
heer Hoogendoorn, „je m
slaat,"
Onder langs de dijk pi-
aan. Alsof het zo geregis
gevlochten wapeningsnet
De netten zijn onderweg
naar het fabrieksschip „Jan
Heijmans" waar ze verwerkt
worden in zinkstukken-nieu-
we-stijl, bij Rijkswaterstaat
bekend als de steenasfaltmat-
ten. Met de „betonblokken-
matten" en de „grintworstmat-
ten" vormen zij een nieuwe
generatie zinkstukken die het
traditionele en voor grote wer
ken, als in de Oosterschelde,
nauwelijks in voldoende mate
aanwezige rijshout vervan
gen-
Dergelijke zinkstukken zijn
nodig om de bodem ver voor
en achter een toekomstige
dam stevig te maken en vast
te houden zodat stromingen de
dam later niet kunnen onder
mijnen. Eeuwenlang werden
zinkstukken vervaardigd van
rijshout en riet. Di-kke lagen
moesten dat worden om te
voorkomen dat ze zand zouden
doorlaten. Van de andere kant
moesten er wel water doorheen
kunnen. De Hollandse water
bouwers van zeker vier eeu
wen terug losten dat probleem
dus op met wat de natuur in
overvloed bood. Maar zij had
den nog niet te maken met
Willem Engelbregt n
uitgereikt.
