„Keuze van „FINLAND IS HET NEUTRAALSTE VAN ALLE LANDEN" De weerwolf van Galicië bestaat echt je schoenen sluit aan bij je levensvisie" JAN JANSEN, ONTWERPER VAN SCHOENEN: binnenland buitenland Wilde honden Begraven Gruwelverhalen Finlandizeriiig Aandacht Scheldpartijen Homo Veiligheid Morele verplichting j f* (Van onze correspondent) BARCELONA De noord westelijke Spaanse streek Ga- licië was tot voor kort het mee-t geïsoleerde deel van het jan n vooral in de bergdorp jes tielden zich veel tradities en bijgeloven staande, die el ders in Spanje al uitgestorven zMn. De rijke litteratuur van' de ,,gallegos" in hun eigen taal (waaruit later het Portugees ontstond) verhaalt ook van duizend-en-één druïden, hek sen, weerwolven enzovoorts Dit is waarschijnlijk de voor naamste reden van de angst psychose, die zich meester heeft gemaakt van de inwo ners van dc Galicische provin cie Orense door het optreden van een aantal wilde wolven. Een vaststaand feit is, dal de- ze ®>mer twee kleine kinderen en enkele honderden schapen gedood zijn door wol vein; maar a'is men de inwoners van som mige dorpjes im Orense moet geloven, is dat het werk van een weerwo-lf. Nu hebben de autoriteiten grote jachtpartijen georganiseerd om wolven neer ie schieten. Tot nu toe wisten ie jagers een twintigtal van ieze beesten m het vizier te krijgen en af te maken, maar van de weerwolf natuurlijk geen spoor. Het Instituut voor Natuurbescherming van 'iet Ministerie van Landbouw beeft nog altijd de grootste moeite om de inwoners van de streek ervan te overtuigen, dat het nier een volkomen norma le, zij liet tragische, gebeurte nis betreft Senor Gaibailo, provinciale di recteur var het instituut, heeft een logische uitleg voor het gebeurde: ,Kijk, er hebben in Galicië altijd een vrij groot aantal wolven bestaan, zoals dit ook de enige streek is, waar nog altijd wilde paarden vrij rondlopen. De wolven I Melden zich gewoonlijk ver van de dorpen en waren eer der bang van de mensen. Er hebben ziah echter veel krui singen voorgedaan met wilde honden, die veel minder vrees voor de mens tonen. Ik ben 3rvan overtuigd dat bijna al leze aanvallen op kinderen of longe herders gepleegd zijn door de zogenaamde „Canis upus" een kruising tussen hond 'en wolf. De reden waarom deze bees ten nu plotseling gevaarlijk, geworden zijn, moeten we waarscMjnliik zoeken in het feit, dat de boeren van deze streek niet meer, zoals tot voor kort. het vee, dat door de een of andere oorzaak gestor ven is. open en bloot achter lieten. Nu worden dode kip pen, geiten enzovoorts om hy giënische redenen begraven. De wolven, of hond-wolven, zien zich nu dus weer gedwongen om zelf hun prood te zoeken en te doden. Ik geloof ook liet, dat er nu zó veel meer wolven in de streek zouden iijn dan vroeger, zeker niet in de aantallen waar je in de dorpsherbergen van hoort spreken. En natuurlijk zijn die verhalen van weerwolven alle maal lariekoek". Miaar senor Garballo kan nier verhinderen, dat heel Galicie weer de mond vol heeft van, de beruchte „weerwolf". Ma- luel Blanco, die in 1852 gearresteerd w>as in deze zelf- le provincie Orense en voor te rechter bekende, dat hij tertien jaar leng mensen had vermoord en opgegeten wanneer hij zich „wolf voel de" Na grondige onderzoekin gen werd hij op 6 april 1853 ter dood veroordeeld, maar een Jaar later begenadigd, zo dat hij de rest van zijn leven achter tralies doorbracht. Gali cië heeft een lang geheugen voor gruwelverhalen Eind augustus kregen de „g»l- legos" in één opzicht gelijk: een lager werd aangevallen door een wild beest, dat inder daad geen gewone wolf bleek te zijn. De schotvaardiigheid van de jager redde zijn leven t het beest dat hem aanviel, had 5 cm lange tanden) en oste een mysterie op: het was geen „weerwolf', maar een akhals. Voor de inwoners van Orense s het probleem hopelijk o-pge- ost, maar voor de weten- chapsmensen begint het nu •jas. Want memand heeft een eenvoudige uitleg voor het plotseling verschijnen van een jakhals in Galicië Helsinki, de witte stad aan de Beltisehe zee, (Van een speciale ANP- verslaggever) DEN HAAG Vaker dan hij elders heeft ervaren wordt een buitenlandse bezoeker in Finland geconfronteerd met de speciale positie die het land inneemt tussen zijn grote na buur Rusland en de westerse politieke wereld. Ontmoetin gen met Finse burgers en hun politici roepen veelal het beeld op van een diep en con stant besef te leven onder de rook van de Sovjet-Unie die een grens van meer dan 1800 km lengte met Finland deelt. Bij de burgers, en met name de oudere generaties, lijkt dit besef nog steeds te worden gevoed door een zekere vorm van verachting, stammend uit het begin van de jaren veertig toen twee oorlogen met de Russen werden uitgevochten, waarna Finland meer dan 10 procent van zijn grondgebied aan de Sovjet-Unie moest prijsgeven De politici zitten op een wat andere golflengte. Zij geven een buitenstaander de indruk zich terdege bewust te zijn van de realiteit die zegt dat ze zowel met de Sov jet-Unie als met de westerse landen in goede, maar voor zichtige vriendschap moeten samenleven om de bais van 's- lands neutrale positie niet aan te tasten. Deze positie lijkt de laatste jaren met grote nadruk te worden gepropageerd. Presi dent Kekkonen en de leden van zijn regering beijveren zich steeds hun neutraliteit op verschillende wijzen te veran keren. Recente vruchten van dit streven waren de Europese veiligheidsconferentie waarvan de openingsfase in Helsinki werd voltrokken, evenals de eerste besprekingen ter beper king wan de strategische be wapening (Salt) De derde fa se van de veiligheidsconferen- tie vindt eveneens in de Finse hoofdstad plaats, waarschijn lijk nog eind dit jaar. De hui dige premier Kalevi Sorsa verwoordde de trots van veel Finnen over deze gang van zaken toen hA in 1972 als minister van buitenlandse za ken Finland kenschetste als „het traditionele piunt van ver trek aangaande internationale verwikkelingen". Zijn opvol ger, Ahti Karjalainen noemt Finland zelfs het meest neu traal van alle landen, omdat het zowel met oost als west verdragen heeft afgesloten. Critici ;n de westerse poli tieke wereld menen dat de feitelijke positie waarin Fin land verkeert wat genuanceer der moet worden bekeken. Zij gebruiken het begrip „finlan- disering", ter aanduiding van de speciale vorm van „neutra liteit" die Finland geniet, met name van de zijde van de Sovjet-Unie. Op voorstel van Moskou sloot Finland in 1948 het verdrag van vriendschap, samenwerking en wederzijdse bijstand met Rusland. Artikel 1 van dit verdrag, dat in 1955 en in 1970 werd hernieuwd, luidt: „In het geval dat Fin land, of de Sowjet-Unie via Fins grond gebied, het voor werp wordt van een gewapen de aanval van Duitsland of een staat die met de laatste is verbonden, zal Finland, ge trouw aan zijn verplichtingen als een onafhankelijke staat, vechten om de aanval af te slaan. Finland zal in dergelijke ge vallen al zijn beschikbare strijdkrachten inzetten om zfijn territoriale integriteit te land, ter zee en in de lucht te verdedigen en dcet dat bin nen de grenzen van Finland in overeenstemming met die ver plichtingen die in dit verdrag zijn omschreven en. indien noodzakelijk, met de hulp van of gezamenlijk met de Sovjet- Unlie. In bovengenoemde ge- AMSTERDAM „Omdat het mijn vak is let je na tuurlijk extra op. Maar je moet ret ook maar eens proberen. Gewoon kijken wat iemand voor schoenen aan heeft. Daar kun je zo'n ontzettende hoop uit afleiden, dat is niet te ge loven. Geen mens doet „zomaar" een paar schoe nen aan. Ook als je zegt: 't interesseert me niet wat ik draag, dan doe je toch ergens een keuze, die aan sluit bij de manier waarop je tegen jezelf en het le ven aankijkt. Neem nou Ronald- (Ronald Sweering, de fotograaf die zojuist vertrokken is na plechtig verklaard te hebben, dat er wat hem betreft niets gaat boven zijn onafscheide lijke, afgetrapte basketbal - schoenen, waarop hij zich dagelijks voortbeweegt- W.W.). Die jongen kleedt zich alsof het hem niet inte resseert hoe hij erbij loopt. Maar dat is onzin natuurlijk- Ik bedoel: Je kunt dat ge makshalve, zonider er verder bij na te denken, wel conclu deren, maar het slaat ner gens op- Juist het feit, dat hij zweert bij die afgetrapte basketbal- schoenen, duidt erop dat het hem wel degelijk interes seert hoe hij er bij loopt. Hij zou nooit door mij ontworpen schoenen willen dragen, om dat hij vindt dat die niet bij hem passen- Nou, dat vind ik een uitstekende houding- Ge woon lekker jezelf zijn. Je niet op laten fokken door wat de mode je zogenaamd voorschrijft- Prima hoor. Veel beter eigenlijk, dan wat veel klanten van mij doen- Jc weet wel, die typen die binnen komen stappen omdat ze zonodig een paar echte schoenen van Jan Jan sen willen hebben- Daar baal ik wel eens van- Echt, ik vind dat leeg, hol, op het zielige af. want het maakt zo ontzettend duidelijk hoe leeg die mensen ook voor de rest zijn"- Schoenontwerper Jan Jansen leunt liui achterover in een van de originele ouderwetse bioscoopstoelen, die staan op gesteld in zijn boetiek aan de Amsterdamse Runstraat. Een klein, knus achteraf winkeltje, zonder opgefokte toestandjes Erg gewoon, weet-je-wel- We praten naar aanleiding van zijn expositie „De schoe nen van Jan Jansen, 1964- 1974", die i's ingericht in een gedeelte van het Utrechtse Centraal Museum. In tien wandvitrines is daar te zien wat voor schioenont- werpen de in Nijmegen ge boren (1941) Jan Jansen in de afgelopen tien jaar de mensheid geschonken heeft- Voor wie gaat kijken (zoals ik aanvankelijk deed) met het idee, dat aan de hand van zijn ontwerpen af te le zer, is wat er in 10 jaar allemaal veranderd is, keert een beetje teleurgesteld huis waarts. In de vitrines geen op de lachspieren werkende bruine jongensmolières of bruine jongensmolières of tuttige, andermans tenen verwoestende, damespumps- met-naaldhak uit de zestiger jaren. Wèl valt er een zeven tigtal ontwerpen van voorna melijk damesschoenen te be wonderen- Moeilijk te date ren en daarmee duidelijk makend, dat Jan Jansen zijn tijd, zoals dat heet, steeds ver vooruit geweest is. Jan Jansen: „Vader was ver koopleider op een schoenen fabriek en daar zal het alle maal wel mee te maken heb ben gehad Het is een gege ven waardoor je nogal na drukkelijk met je neus op schoenen gedrukt wordt- Je krijgt daardoor een bepaalde aandacht voor een artikel, dat anders misschien nooit je belangstelling zou hebben gekregen- Best mogelijk dat wanneer we thuis paarden of geiten hadden gehad ik me in die richting verder be kwaamd had, maar in mijn geval waren het dus schoe nen die een bepaalde interes se wekten- De meeste schoenen die op de fabriek gemaakt werden vond ik afschuwelijk- Niet mooi, niet leuk. Niks eigen lijk- Daarom ben ik toen op een gegeven moment -/elf ontwerpen gaan tekenen, maar de fabrikanten zagen er niets in- Soms namen ze wel het basisidee over, maar meestal zag ie dat ze je ont werp ronduit verknoeiden. Ja natuurlijk, dat werkt nog al frustrerend- Vandaar ook dat ik in 1963 naar Rome ben gegaan om bij Follie te leren hoe je met de hand schoenen kunt maken, „zodat ik daarna voor mezelf kon beginnen"- Wat droeg je in die tijd zelf voor schoenen? „Nogal opvallende, eigenge maakte schoenen. In Nijme gen, waar ik woonde, vonden ze me daarom maar een rare, een buitenbeentje. Tonny. toen m'n verloofde en nu m'n vrouw, heeft daar ook erg veel last van gehad Ik weet nog goed, dat ik voor haar een paar opvallende laarzen had ontworpen, waarmee ze verschrikkelijk veel agressie opwekte bij sommige mensen. Echte scheldpartijen op straat, weet je wel Zo van: Hé. waar is je paard Of: Waarom ga je niet naar Rusland. Dat von den we alletwee reuze ver velend en dat is dan ook de reden dat we op een gegeven moment naar Amsterdam zijn verhuisd Een enorme ervaring is dat geweest- Op rare schoenen lonen, zonder da4, ook maar iemand een hateliike opmerking er over maakte. Zaaaalig een broodje eten bij de Bijenkorf zonder dat er ook maar iemand op je lette"- Schoenen ontwerpen Voor de meeste mensen heeft dat iets vrouwelijks. Net als het ontwerpen van kleding- „Ja, en ze denken dan ook prompt, de meeste klanten, dat je homo bent- Want een echte vent, denken ze, kiest een ander vak. Terwijl, het heeft in feite niets met je seksuele instelling te maken, maar wel met een bepaald gevoelsleven, dat inderdaad bij veel homoseksuele ont werpers erg sterk ontwik keld is. Zonder dat gevoels leven kun je dit vak ook niet goed doen- Wanneer je het gewoon ziet als een manier om je brood te verdienen kom je niet verder, dan van die puur fabrieksmatige ont werpen van 13 in 'n dozijn. Terwijl ik - ja, hoe moet je dat nu uitleggen..... ik IiOU van schoenen zoals je van allerlei andere dingen in het leven kunt houden. Vanuit dat gevoel ga ik te werk Dat is m'n basis. Ja natuur lijk. Je hebt ook klanten die bij je komen en die je zeg gen: Ik wil dat je een paar schoenen maakt met een rond neusje en een hak van zo en zo hoog. Op zulke mo menten heb ik echtniet het idee dat ik creatief bezig ben Dat maak ik dan ge woon. kassa, en de kous is af. Maar wanneer ik zonder opdracht ga zitten tekenen, dus bijv om een nieuwe lijn voor het komende seizoen te ontwerpen- Nou. dan komen er gevoelens bij aan bod. die j*; niet moet onderschatten"- Ga daar eens op door. „Ach weet je, dat gevoel, dat Is gewoon de hele essentie van het mode-ontwerpen- He1 is waanzinnig om te denken, dat je op een be paald moment gaat zitten te kenen met het idee van: ZO, nu zal ik eens even bepalen Jan Jansen: „Ik hou van schoenen en vanuit dat ge voel ga ik te werk". wat voor schoenen de dames ln het komende seizoen gaan dragen Wanneer je die in tentie hebt, dan komt er niets van terecht- Je praat de mensen niets aan. Niemand- Al denk je zogenaamd nog zo commercieel. Wanneer je in een flits een idee krijgt, wat later blijkt aan te slaan, dan moet je niet denken dat dat een ge lukkige greep geweest is. nee, waar jij door je ontwerp vorm aan geeft, ergens al in de lucht- En op het moment, dat je met je ontweip op de markt komt, en de mensen nerkennen, ook al weer zui ver gevoelsmatig, dat „iets" wat aan je ontwerp ten grondslag ligt, dan zit je goed- Maar geen mens moet denken, dat zoiets een kwes tie van geluk is Het is een waanzinnig moeilijk, uitput tend vak. 't Is echt, door pure concen tratie, een bepaalde sfeer ontdekken voordat de meeste mensen zich ervan bewust zijn welke kant 't het vol gende jaar zal opgaan". WIM WENNEKES kelijkheid en territoriale inte griteit van Finland waarbor gen. Deze zogenaamde Paasi- ki vi-Kekkonem-ldjn genoemd naar de presidenten die er ge stalte aan gaven) beeft een geest van vertrouwen en sa menwerking geschapen tussen de twee landen. vallen zal de Sovjet-Unie Fin land de vereiste hulp geven, hetgeen onderwerp zal zijn van wederzijdse overeenkomst tussen de contracterende par tijen". In wezen, zo wil deze vrij algemeen aangehangen wester se theorie, fungeert Finland op grond van dit artikel als een stoot blok ter verdediging van de noordwestelijke grens van de Sovjet-Unie. Het «volledige verdrag lijkt verder verras send veel op overeenkomsten die Moskou met bijvoorbeeld Hongarije en Roemenië heeft gesloten, landen die zioh al dan niet met overgave binnen de Russische invloedssfeer be vinden. Van een neutrale posi tie zoals Zwitserland en Oos tenrijk die kennen kan in ie der gevaJl niet worden gespro ken. Het Finse antwoord hierop reikt terug tot. vlak voor de Tweede Wereldoorlog. Om de strategische positie van Lenin grad te verbeteren eiste de Sovjet-Unie van Finland be paalde territoriale concessies. De onderhandelingen die wer den geopend eindigden in een impasse. Het tragische gevolg was de Winteroorlog van 3,5 maand (19391940) die de Sovjet-Unie een aanzienlijk déél van Zuid oost-Finland op leverde. De ironie wtil dat Finland, een houtproducent bij uitstek, juist uit dit voormalige gebied (de Karei ische istmus) mo menteel veel hout moet invoe ren om de sterk stijgende Vraag naar papier te kunnen bijbenen. Na het uitbreken van de vijandelijkheden tus sen Hitler-Duitsland en de Sovjet-Unie geraakte Finland verwikkeld m de vervolg-oor- iog met Rusland. Op grond van het bestand van septem ber 1944, bekrachtigd in Parijs in 1947. gaf Helsinki de gebie den die het tijdens die oorlog had bezet aan Moskou terug, benevens het Pet samo-gebied dat zijn enige toegang tot de noordelijke ijszee was. In het Licht van de ervaring die uit deze oorlogen is geput, zo zeggen de Finnen, werd de basisvoorwaarde van Fin lands buitenlandse beleid dat toetre ding tot een anti-Russische machtsgroepering historisch gezien geen correcte oplossing zou zijn voor 's-lands veilig heidsprobleem. Dat het groot ste belang van de Sovjet-Unie in zijn noordwestelijke grens een militair (en geen politiek) krakter draagt werd aan vaard als het principiële uit gangspunt van de nieuwe bui tenlandse politiek. Als Finland in staat zou zdjn te garanderen dat zijn grond gebied niet zou worden ge bruikt voor een offensief te gen de Russische noordweste lijke grens, dian zou dit volle dig beantwoorden aan het es sentiële belang van de Sovjet- Unie in bet Finse grondgebied en tezelfder tijd, de onafhan Er lis een verzoening tot stand gebracht tussen de Rus sische zong voor zijn noord westelijke flank en de waar borg voor een democratie van westers type in Finland. Het verdrag van via endschap en samenwerking met de Sovjet- Unie erkent de wens van Hel sinki buiten de moeilijkheden tussen de grote mogendheden te blijven en in een latere verklaring (ter gelegenheid van het 25-jang bestaan van het verdrag in 1973) zegt de Sovjet-Unie dat het verdrag in wezen een neutraliteitsgaran- tie is. Een tweede vorm van kri tiek die de Finse neutralisten uit westerse hoek te incasse ren krijgen heeft een moreel karakter. Uit een zekere voor zichtigheid die inherent is aan hun neutrale positie, zo klinkt uit veel monden, vol doen de Finnen niet aan hun verplichtingen inzake de prin cipiële menselijke waarden. Het ontbreken van een Finse meningsuiting over de in Ne derland m vaak bekritiseerde schending van de mensenrech ten in de Sovjet-Unie kan als precair voorbeeld dienen. Slechts enkele Finse journa listen willen niet verhelen dat ze zich een stuk prettiger zou den voelen als hun regering ten aanzien van bepaalde mis standen op humaan gebied in het buitenland een waarde oordeel zou geven', „zoals bij voorbeeld de Nederlandse re gering dit doet". Wat de uitoefening van hun functie betreft verwijzen zij op veelzeggende toon naar een passage in de Fins-Russische verklaring van 1973 ter gele genheid van de 25ste ver jaardag van het vriendschaps verdrag. „Opgemerkt werd, staat er in de betrokken passa ge, dat de massamedia van beide .anden een belangrijke taak hebben bij het dienen van de versterking van de vriendschap eu het vertrou wen tussen de Finse en de Russische volken met het ge voel van verantwoordelijkheid en met. de objectiviteit diie de ze zaak vereist, zonder de gunstige ontwikkeling van de vri endsch appeli j k e betrek kin - gen tussen beide landen in gevaar te brengen". In die diplomatieke wijk van Helsinki kan men het monu mentale gebouw van de Russi sche ambassade nauwelijks missen. Vanaf een heuvel prijkt het boven de meeste omliggende diplomatieke ves tigingen uit. Een vooraan staand bankfunctionairis meent aan dit feit een veelomvatten de betekenis te moeten hech ten, en ziet in de huidige Fin se relatie tot de grote ooster buur geen opvallend verschil met vier decennia geleden, on danks het vriendschapsver drag. Hij verwijst naar het boekje „50 jaar Finse onafhan kelijkheid" waarin vermeld staat dat Finland in het begin van de jaren dertig poogde ziin veiligheid te bouwen op een illusie. Het Engels-Duitse zee-akkoord van 1935 ontlokte tegenmaatregelen van de Sov- iet-Unie. De Russische zaakge lastigde in Helsinki Liet Fin land weten dat het zou wor den bezet als een oorlog zou uitbreken tussen de Sovjet- Unie en andere grote mogend heden. Het Rode leger dacht voor de bezetting zes dagen nodig te hebben. De „oosterse dreiging" waarvoor Finse nati onalisten sinds 1918 hadden gewaarschuwd werd werke lijkheid door machtspolitiek.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1974 | | pagina 13