„Keuze van
„FINLAND IS HET
NEUTRAALSTE VAN
ALLE LANDEN"
De weerwolf van Galicië bestaat echt
je schoenen
sluit aan
bij je
levensvisie"
JAN JANSEN, ONTWERPER VAN SCHOENEN:
binnenland
buitenland
Wilde honden
Begraven
Gruwelverhalen
Finlandizeriiig
Aandacht
Scheldpartijen
Homo
Veiligheid
Morele verplichting
j f*
(Van onze correspondent)
BARCELONA De noord
westelijke Spaanse streek Ga-
licië was tot voor kort het
mee-t geïsoleerde deel van het
jan n vooral in de bergdorp
jes tielden zich veel tradities
en bijgeloven staande, die el
ders in Spanje al uitgestorven
zMn. De rijke litteratuur van'
de ,,gallegos" in hun eigen taal
(waaruit later het Portugees
ontstond) verhaalt ook van
duizend-en-één druïden, hek
sen, weerwolven enzovoorts
Dit is waarschijnlijk de voor
naamste reden van de angst
psychose, die zich meester
heeft gemaakt van de inwo
ners van dc Galicische provin
cie Orense door het optreden
van een aantal wilde wolven.
Een vaststaand feit is, dal de-
ze ®>mer twee kleine kinderen
en enkele honderden schapen
gedood zijn door wol vein; maar
a'is men de inwoners van som
mige dorpjes im Orense moet
geloven, is dat het werk van
een weerwo-lf. Nu hebben de
autoriteiten grote jachtpartijen
georganiseerd om wolven neer
ie schieten. Tot nu toe wisten
ie jagers een twintigtal van
ieze beesten m het vizier te
krijgen en af te maken, maar
van de weerwolf natuurlijk
geen spoor. Het Instituut
voor Natuurbescherming van
'iet Ministerie van Landbouw
beeft nog altijd de grootste
moeite om de inwoners van de
streek ervan te overtuigen, dat
het nier een volkomen norma
le, zij liet tragische, gebeurte
nis betreft
Senor Gaibailo, provinciale di
recteur var het instituut, heeft
een logische uitleg voor het
gebeurde: ,Kijk, er hebben in
Galicië altijd een vrij groot
aantal wolven bestaan, zoals
dit ook de enige streek is,
waar nog altijd wilde paarden
vrij rondlopen. De wolven I
Melden zich gewoonlijk ver
van de dorpen en waren eer
der bang van de mensen. Er
hebben ziah echter veel krui
singen voorgedaan met wilde
honden, die veel minder vrees
voor de mens tonen. Ik ben
3rvan overtuigd dat bijna al
leze aanvallen op kinderen of
longe herders gepleegd zijn
door de zogenaamde „Canis
upus" een kruising tussen
hond 'en wolf.
De reden waarom deze bees
ten nu plotseling gevaarlijk,
geworden zijn, moeten we
waarscMjnliik zoeken in het
feit, dat de boeren van deze
streek niet meer, zoals tot
voor kort. het vee, dat door de
een of andere oorzaak gestor
ven is. open en bloot achter
lieten. Nu worden dode kip
pen, geiten enzovoorts om hy
giënische redenen begraven. De
wolven, of hond-wolven, zien
zich nu dus weer gedwongen
om zelf hun prood te zoeken
en te doden. Ik geloof ook
liet, dat er nu zó veel meer
wolven in de streek zouden
iijn dan vroeger, zeker niet in
de aantallen waar je in de
dorpsherbergen van hoort
spreken. En natuurlijk zijn die
verhalen van weerwolven alle
maal lariekoek".
Miaar senor Garballo kan nier
verhinderen, dat heel Galicie
weer de mond vol heeft van,
de beruchte „weerwolf". Ma-
luel Blanco, die in 1852
gearresteerd w>as in deze zelf-
le provincie Orense en voor
te rechter bekende, dat hij
tertien jaar leng mensen had
vermoord en opgegeten
wanneer hij zich „wolf voel
de" Na grondige onderzoekin
gen werd hij op 6 april 1853
ter dood veroordeeld, maar
een Jaar later begenadigd, zo
dat hij de rest van zijn leven
achter tralies doorbracht. Gali
cië heeft een lang geheugen
voor gruwelverhalen
Eind augustus kregen de „g»l-
legos" in één opzicht gelijk:
een lager werd aangevallen
door een wild beest, dat inder
daad geen gewone wolf bleek
te zijn. De schotvaardiigheid
van de jager redde zijn leven
t het beest dat hem aanviel,
had 5 cm lange tanden) en
oste een mysterie op: het was
geen „weerwolf', maar een
akhals.
Voor de inwoners van Orense
s het probleem hopelijk o-pge-
ost, maar voor de weten-
chapsmensen begint het nu
•jas. Want memand heeft een
eenvoudige uitleg voor het
plotseling verschijnen van een
jakhals in Galicië
Helsinki, de witte stad aan de Beltisehe zee,
(Van een speciale ANP-
verslaggever)
DEN HAAG Vaker dan
hij elders heeft ervaren wordt
een buitenlandse bezoeker in
Finland geconfronteerd met de
speciale positie die het land
inneemt tussen zijn grote na
buur Rusland en de westerse
politieke wereld. Ontmoetin
gen met Finse burgers en hun
politici roepen veelal het
beeld op van een diep en con
stant besef te leven onder de
rook van de Sovjet-Unie die
een grens van meer dan 1800
km lengte met Finland deelt.
Bij de burgers, en met name
de oudere generaties, lijkt dit
besef nog steeds te worden
gevoed door een zekere vorm
van verachting, stammend uit
het begin van de jaren veertig
toen twee oorlogen met de
Russen werden uitgevochten,
waarna Finland meer dan 10
procent van zijn grondgebied
aan de Sovjet-Unie moest
prijsgeven De politici zitten
op een wat andere golflengte.
Zij geven een buitenstaander
de indruk zich terdege bewust
te zijn van de realiteit die
zegt dat ze zowel met de Sov
jet-Unie als met de westerse
landen in goede, maar voor
zichtige vriendschap moeten
samenleven om de bais van 's-
lands neutrale positie niet aan
te tasten.
Deze positie lijkt de laatste
jaren met grote nadruk te
worden gepropageerd. Presi
dent Kekkonen en de leden
van zijn regering beijveren
zich steeds hun neutraliteit op
verschillende wijzen te veran
keren. Recente vruchten van
dit streven waren de Europese
veiligheidsconferentie waarvan
de openingsfase in Helsinki
werd voltrokken, evenals de
eerste besprekingen ter beper
king wan de strategische be
wapening (Salt) De derde fa
se van de veiligheidsconferen-
tie vindt eveneens in de Finse
hoofdstad plaats, waarschijn
lijk nog eind dit jaar. De hui
dige premier Kalevi Sorsa
verwoordde de trots van veel
Finnen over deze gang van
zaken toen hA in 1972 als
minister van buitenlandse za
ken Finland kenschetste als
„het traditionele piunt van ver
trek aangaande internationale
verwikkelingen". Zijn opvol
ger, Ahti Karjalainen noemt
Finland zelfs het meest neu
traal van alle landen, omdat
het zowel met oost als west
verdragen heeft afgesloten.
Critici ;n de westerse poli
tieke wereld menen dat de
feitelijke positie waarin Fin
land verkeert wat genuanceer
der moet worden bekeken. Zij
gebruiken het begrip „finlan-
disering", ter aanduiding van
de speciale vorm van „neutra
liteit" die Finland geniet, met
name van de zijde van de
Sovjet-Unie. Op voorstel van
Moskou sloot Finland in 1948
het verdrag van vriendschap,
samenwerking en wederzijdse
bijstand met Rusland. Artikel
1 van dit verdrag, dat in 1955
en in 1970 werd hernieuwd,
luidt: „In het geval dat Fin
land, of de Sowjet-Unie via
Fins grond gebied, het voor
werp wordt van een gewapen
de aanval van Duitsland of
een staat die met de laatste is
verbonden, zal Finland, ge
trouw aan zijn verplichtingen
als een onafhankelijke staat,
vechten om de aanval af te
slaan.
Finland zal in dergelijke ge
vallen al zijn beschikbare
strijdkrachten inzetten om zfijn
territoriale integriteit te land,
ter zee en in de lucht te
verdedigen en dcet dat bin
nen de grenzen van Finland in
overeenstemming met die ver
plichtingen die in dit verdrag
zijn omschreven en. indien
noodzakelijk, met de hulp van
of gezamenlijk met de Sovjet-
Unlie. In bovengenoemde ge-
AMSTERDAM „Omdat
het mijn vak is let je na
tuurlijk extra op. Maar je
moet ret ook maar eens
proberen. Gewoon kijken
wat iemand voor schoenen
aan heeft. Daar kun je
zo'n ontzettende hoop uit
afleiden, dat is niet te ge
loven. Geen mens doet
„zomaar" een paar schoe
nen aan. Ook als je zegt:
't interesseert me niet wat
ik draag, dan doe je toch
ergens een keuze, die aan
sluit bij de manier waarop
je tegen jezelf en het le
ven aankijkt.
Neem nou Ronald- (Ronald
Sweering, de fotograaf die
zojuist vertrokken is na
plechtig verklaard te hebben,
dat er wat hem betreft niets
gaat boven zijn onafscheide
lijke, afgetrapte basketbal -
schoenen, waarop hij zich
dagelijks voortbeweegt-
W.W.). Die jongen kleedt
zich alsof het hem niet inte
resseert hoe hij erbij loopt.
Maar dat is onzin natuurlijk-
Ik bedoel: Je kunt dat ge
makshalve, zonider er verder
bij na te denken, wel conclu
deren, maar het slaat ner
gens op-
Juist het feit, dat hij zweert
bij die afgetrapte basketbal-
schoenen, duidt erop dat het
hem wel degelijk interes
seert hoe hij er bij loopt. Hij
zou nooit door mij ontworpen
schoenen willen dragen, om
dat hij vindt dat die niet bij
hem passen- Nou, dat vind ik
een uitstekende houding- Ge
woon lekker jezelf zijn. Je
niet op laten fokken door
wat de mode je zogenaamd
voorschrijft- Prima hoor.
Veel beter eigenlijk, dan wat
veel klanten van mij doen-
Jc weet wel, die typen die
binnen komen stappen
omdat ze zonodig een paar
echte schoenen van Jan Jan
sen willen hebben- Daar baal
ik wel eens van- Echt, ik
vind dat leeg, hol, op het
zielige af. want het maakt zo
ontzettend duidelijk hoe leeg
die mensen ook voor de rest
zijn"-
Schoenontwerper Jan Jansen
leunt liui achterover in een
van de originele ouderwetse
bioscoopstoelen, die staan op
gesteld in zijn boetiek aan
de Amsterdamse Runstraat.
Een klein, knus achteraf
winkeltje, zonder opgefokte
toestandjes Erg gewoon,
weet-je-wel-
We praten naar aanleiding
van zijn expositie „De schoe
nen van Jan Jansen, 1964-
1974", die i's ingericht in een
gedeelte van het Utrechtse
Centraal Museum.
In tien wandvitrines is daar
te zien wat voor schioenont-
werpen de in Nijmegen ge
boren (1941) Jan Jansen in
de afgelopen tien jaar de
mensheid geschonken heeft-
Voor wie gaat kijken (zoals
ik aanvankelijk deed) met
het idee, dat aan de hand
van zijn ontwerpen af te le
zer, is wat er in 10 jaar
allemaal veranderd is, keert
een beetje teleurgesteld huis
waarts. In de vitrines geen
op de lachspieren werkende
bruine jongensmolières of
bruine jongensmolières of
tuttige, andermans tenen
verwoestende, damespumps-
met-naaldhak uit de zestiger
jaren. Wèl valt er een zeven
tigtal ontwerpen van voorna
melijk damesschoenen te be
wonderen- Moeilijk te date
ren en daarmee duidelijk
makend, dat Jan Jansen zijn
tijd, zoals dat heet, steeds
ver vooruit geweest is.
Jan Jansen: „Vader was ver
koopleider op een schoenen
fabriek en daar zal het alle
maal wel mee te maken heb
ben gehad Het is een gege
ven waardoor je nogal na
drukkelijk met je neus op
schoenen gedrukt wordt- Je
krijgt daardoor een bepaalde
aandacht voor een artikel,
dat anders misschien nooit je
belangstelling zou hebben
gekregen- Best mogelijk dat
wanneer we thuis paarden of
geiten hadden gehad ik me
in die richting verder be
kwaamd had, maar in mijn
geval waren het dus schoe
nen die een bepaalde interes
se wekten-
De meeste schoenen die op
de fabriek gemaakt werden
vond ik afschuwelijk- Niet
mooi, niet leuk. Niks eigen
lijk- Daarom ben ik toen op
een gegeven moment -/elf
ontwerpen gaan tekenen,
maar de fabrikanten zagen
er niets in- Soms namen ze
wel het basisidee over, maar
meestal zag ie dat ze je ont
werp ronduit verknoeiden.
Ja natuurlijk, dat werkt nog
al frustrerend- Vandaar ook
dat ik in 1963 naar Rome
ben gegaan om bij Follie te
leren hoe je met de hand
schoenen kunt maken, „zodat
ik daarna voor mezelf kon
beginnen"-
Wat droeg je in die tijd zelf
voor schoenen?
„Nogal opvallende, eigenge
maakte schoenen. In Nijme
gen, waar ik woonde, vonden
ze me daarom maar een rare,
een buitenbeentje. Tonny.
toen m'n verloofde en nu
m'n vrouw, heeft daar ook
erg veel last van gehad Ik
weet nog goed, dat ik voor
haar een paar opvallende
laarzen had ontworpen,
waarmee ze verschrikkelijk
veel agressie opwekte bij
sommige mensen. Echte
scheldpartijen op straat, weet
je wel Zo van: Hé. waar is
je paard Of: Waarom ga je
niet naar Rusland. Dat von
den we alletwee reuze ver
velend en dat is dan ook de
reden dat we op een gegeven
moment naar Amsterdam
zijn verhuisd Een enorme
ervaring is dat geweest- Op
rare schoenen lonen, zonder
da4, ook maar iemand een
hateliike opmerking er over
maakte. Zaaaalig een broodje
eten bij de Bijenkorf zonder
dat er ook maar iemand op
je lette"-
Schoenen ontwerpen Voor
de meeste mensen heeft dat
iets vrouwelijks. Net als het
ontwerpen van kleding-
„Ja, en ze denken dan ook
prompt, de meeste klanten,
dat je homo bent- Want een
echte vent, denken ze, kiest
een ander vak. Terwijl, het
heeft in feite niets met je
seksuele instelling te maken,
maar wel met een bepaald
gevoelsleven, dat inderdaad
bij veel homoseksuele ont
werpers erg sterk ontwik
keld is. Zonder dat gevoels
leven kun je dit vak ook niet
goed doen- Wanneer je het
gewoon ziet als een manier
om je brood te verdienen
kom je niet verder, dan van
die puur fabrieksmatige ont
werpen van 13 in 'n dozijn.
Terwijl ik - ja, hoe moet je
dat nu uitleggen..... ik IiOU
van schoenen zoals je van
allerlei andere dingen in het
leven kunt houden. Vanuit
dat gevoel ga ik te werk
Dat is m'n basis. Ja natuur
lijk. Je hebt ook klanten die
bij je komen en die je zeg
gen: Ik wil dat je een paar
schoenen maakt met een
rond neusje en een hak van
zo en zo hoog. Op zulke mo
menten heb ik echtniet het
idee dat ik creatief bezig
ben Dat maak ik dan ge
woon. kassa, en de kous is
af. Maar wanneer ik zonder
opdracht ga zitten tekenen,
dus bijv om een nieuwe lijn
voor het komende seizoen te
ontwerpen- Nou. dan komen
er gevoelens bij aan bod. die
j*; niet moet onderschatten"-
Ga daar eens op door.
„Ach weet je, dat gevoel, dat
Is gewoon de hele essentie
van het mode-ontwerpen-
He1 is waanzinnig om te
denken, dat je op een be
paald moment gaat zitten te
kenen met het idee van: ZO,
nu zal ik eens even bepalen
Jan Jansen: „Ik hou van
schoenen en vanuit dat ge
voel ga ik te werk".
wat voor schoenen de dames
ln het komende seizoen gaan
dragen Wanneer je die in
tentie hebt, dan komt er
niets van terecht- Je praat de
mensen niets aan. Niemand-
Al denk je zogenaamd nog
zo commercieel.
Wanneer je in een flits een
idee krijgt, wat later blijkt
aan te slaan, dan moet je
niet denken dat dat een ge
lukkige greep geweest is.
nee, waar jij door je ontwerp
vorm aan geeft, ergens al in
de lucht- En op het moment,
dat je met je ontweip op de
markt komt, en de mensen
nerkennen, ook al weer zui
ver gevoelsmatig, dat „iets"
wat aan je ontwerp ten
grondslag ligt, dan zit je
goed- Maar geen mens moet
denken, dat zoiets een kwes
tie van geluk is Het is een
waanzinnig moeilijk, uitput
tend vak.
't Is echt, door pure concen
tratie, een bepaalde sfeer
ontdekken voordat de meeste
mensen zich ervan bewust
zijn welke kant 't het vol
gende jaar zal opgaan".
WIM WENNEKES
kelijkheid en territoriale inte
griteit van Finland waarbor
gen. Deze zogenaamde Paasi-
ki vi-Kekkonem-ldjn genoemd
naar de presidenten die er ge
stalte aan gaven) beeft een
geest van vertrouwen en sa
menwerking geschapen tussen
de twee landen.
vallen zal de Sovjet-Unie Fin
land de vereiste hulp geven,
hetgeen onderwerp zal zijn
van wederzijdse overeenkomst
tussen de contracterende par
tijen".
In wezen, zo wil deze vrij
algemeen aangehangen wester
se theorie, fungeert Finland op
grond van dit artikel als een
stoot blok ter verdediging van
de noordwestelijke grens van
de Sovjet-Unie. Het «volledige
verdrag lijkt verder verras
send veel op overeenkomsten
die Moskou met bijvoorbeeld
Hongarije en Roemenië heeft
gesloten, landen die zioh al
dan niet met overgave binnen
de Russische invloedssfeer be
vinden. Van een neutrale posi
tie zoals Zwitserland en Oos
tenrijk die kennen kan in ie
der gevaJl niet worden gespro
ken.
Het Finse antwoord hierop
reikt terug tot. vlak voor de
Tweede Wereldoorlog. Om de
strategische positie van Lenin
grad te verbeteren eiste de
Sovjet-Unie van Finland be
paalde territoriale concessies.
De onderhandelingen die wer
den geopend eindigden in een
impasse. Het tragische gevolg
was de Winteroorlog van 3,5
maand (19391940) die de
Sovjet-Unie een aanzienlijk
déél van Zuid oost-Finland op
leverde.
De ironie wtil dat Finland,
een houtproducent bij uitstek,
juist uit dit voormalige gebied
(de Karei ische istmus) mo
menteel veel hout moet invoe
ren om de sterk stijgende
Vraag naar papier te kunnen
bijbenen. Na het uitbreken
van de vijandelijkheden tus
sen Hitler-Duitsland en de
Sovjet-Unie geraakte Finland
verwikkeld m de vervolg-oor-
iog met Rusland. Op grond
van het bestand van septem
ber 1944, bekrachtigd in Parijs
in 1947. gaf Helsinki de gebie
den die het tijdens die oorlog
had bezet aan Moskou terug,
benevens het Pet samo-gebied
dat zijn enige toegang tot de
noordelijke ijszee was.
In het Licht van de ervaring
die uit deze oorlogen is geput,
zo zeggen de Finnen, werd de
basisvoorwaarde van Fin lands
buitenlandse beleid dat toetre
ding tot een anti-Russische
machtsgroepering historisch
gezien geen correcte oplossing
zou zijn voor 's-lands veilig
heidsprobleem. Dat het groot
ste belang van de Sovjet-Unie
in zijn noordwestelijke grens
een militair (en geen politiek)
krakter draagt werd aan
vaard als het principiële uit
gangspunt van de nieuwe bui
tenlandse politiek.
Als Finland in staat zou zdjn
te garanderen dat zijn grond
gebied niet zou worden ge
bruikt voor een offensief te
gen de Russische noordweste
lijke grens, dian zou dit volle
dig beantwoorden aan het es
sentiële belang van de Sovjet-
Unie in bet Finse grondgebied
en tezelfder tijd, de onafhan
Er lis een verzoening tot
stand gebracht tussen de Rus
sische zong voor zijn noord
westelijke flank en de waar
borg voor een democratie van
westers type in Finland. Het
verdrag van via endschap en
samenwerking met de Sovjet-
Unie erkent de wens van Hel
sinki buiten de moeilijkheden
tussen de grote mogendheden
te blijven en in een latere
verklaring (ter gelegenheid
van het 25-jang bestaan van
het verdrag in 1973) zegt de
Sovjet-Unie dat het verdrag in
wezen een neutraliteitsgaran-
tie is.
Een tweede vorm van kri
tiek die de Finse neutralisten
uit westerse hoek te incasse
ren krijgen heeft een moreel
karakter. Uit een zekere voor
zichtigheid die inherent is
aan hun neutrale positie, zo
klinkt uit veel monden, vol
doen de Finnen niet aan hun
verplichtingen inzake de prin
cipiële menselijke waarden.
Het ontbreken van een Finse
meningsuiting over de in Ne
derland m vaak bekritiseerde
schending van de mensenrech
ten in de Sovjet-Unie kan als
precair voorbeeld dienen.
Slechts enkele Finse journa
listen willen niet verhelen dat
ze zich een stuk prettiger zou
den voelen als hun regering
ten aanzien van bepaalde mis
standen op humaan gebied in
het buitenland een waarde
oordeel zou geven', „zoals bij
voorbeeld de Nederlandse re
gering dit doet".
Wat de uitoefening van hun
functie betreft verwijzen zij
op veelzeggende toon naar een
passage in de Fins-Russische
verklaring van 1973 ter gele
genheid van de 25ste ver
jaardag van het vriendschaps
verdrag. „Opgemerkt werd,
staat er in de betrokken passa
ge, dat de massamedia van
beide .anden een belangrijke
taak hebben bij het dienen
van de versterking van de
vriendschap eu het vertrou
wen tussen de Finse en de
Russische volken met het ge
voel van verantwoordelijkheid
en met. de objectiviteit diie de
ze zaak vereist, zonder de
gunstige ontwikkeling van de
vri endsch appeli j k e betrek kin -
gen tussen beide landen in
gevaar te brengen".
In die diplomatieke wijk van
Helsinki kan men het monu
mentale gebouw van de Russi
sche ambassade nauwelijks
missen. Vanaf een heuvel
prijkt het boven de meeste
omliggende diplomatieke ves
tigingen uit. Een vooraan
staand bankfunctionairis meent
aan dit feit een veelomvatten
de betekenis te moeten hech
ten, en ziet in de huidige Fin
se relatie tot de grote ooster
buur geen opvallend verschil
met vier decennia geleden, on
danks het vriendschapsver
drag. Hij verwijst naar het
boekje „50 jaar Finse onafhan
kelijkheid" waarin vermeld
staat dat Finland in het begin
van de jaren dertig poogde
ziin veiligheid te bouwen op
een illusie. Het Engels-Duitse
zee-akkoord van 1935 ontlokte
tegenmaatregelen van de Sov-
iet-Unie. De Russische zaakge
lastigde in Helsinki Liet Fin
land weten dat het zou wor
den bezet als een oorlog zou
uitbreken tussen de Sovjet-
Unie en andere grote mogend
heden. Het Rode leger dacht
voor de bezetting zes dagen
nodig te hebben. De „oosterse
dreiging" waarvoor Finse nati
onalisten sinds 1918 hadden
gewaarschuwd werd werke
lijkheid door machtspolitiek.