Ach jade jaren vijftig (deel I)
ZATERDAG 21 SEPTEMBER 1974
IN de jaren vijftig, zegt men, was geluk nog heel gewoon. „Maar waren we eigenlijk wel zo gelukkig? Vanaf
vandaag gaan we in een 15-delige serie een terugblik werpen op die jaren aan de hand van het boek „Ach
ja... de jaren vijftig" door Dick Slootweg, Willem van Beusekom en Co de Kloet, dat vanmorgen tijdens een gro
te manifestatie in de Amsterdamse Bijenkorf wordt gelanceerd. Wim Wennekes maakte uit het boek een selectie.
Achtereenvolgens zullen thema's aan de orde komen als de huiskamersfeer van de jaren vijftig; het luisteren
naar de radio; de opmars van de „huisbioscoop"; onze favoriete sterren van het witte doek en de zwarte schijf;
de eerste nozems; welke produkten we zoal wilden bezitten; emigratie; koude oorlog; wat er zoal in de krant
stond: de liefde voor ons vorstenhuis; Jan soldaat; hup Holland hup; hoe de jeugd opgroeide; en tenslotte: hoe
het gezag aan het einde van de jaren vijftig voor de keuze stond om te huigen of te barsten Al met al een nos
talgische terugblik, die ons misschien kan leren door wat voor ontwikkelingen de tijd waar we nu in leven voor
een belangrijk deel bepaald is.
U c
inpiitinipi
niM
vrij
uit
Hoofdsamensteller van „Ach
jaren vijftig", Dick Slootweg.
de
IN HOLLAND
TOND
EN HUI
Een opgeruimd liuis is een gezellig huis, zo dachten
we erover. Het gezinsleven speelde zich hoofdzake
lijk in de achterkamer af. Daar stond de tafel met
liet uitschuifbare blad, waaraan 's avonds werd ge
geten. Dan werd het wollen kleed eraf gehaald en
opgevouwen, en het tafelzeil uitgerold. De voorka
mer, waar het dressoir of een theemeubel stond,
was doordeweeks voor de kinderen taboe.
/ft"*'
Moeder was altijd als eer
ste op en zette thee. De pot
stond al onder de muts als
vader in zijn hemd de trap
af kwam. Hij stak eerst een
sigaret op en vroeg dan óf
naar zijn manchetknopen óf
naar zijn baleinen óf naar
een stropdas die hij niet kon
vinden. Hij waste zich in de
keuken, want daar zat de
enige kraan waar hij met
zijn hoofd onder kon.
In de gang smeerde hij een
dikke lik Brylereem in zijn
kaar. kamde alles naar voren,
trok •en luizepadischeidlng tot
aan tiet opspringende kruintje
en modelleerde dan alles be
hendig schuin naar achteren.
Hij at twee witte boterham
men zonder beleg, maar wel
met een dikke laag Blue
Band. Moeder maakte intussen
de sneetjes voor tussen de
middag klaar en deed die in
het inklapbare broodtrommel
tje. Vader ging weer naar zijn
baas. Geld verdienen.
Ach ja...
de iaren viiftiq
Eèn serie in 15 delen op basis
vari het boek „AcH ja de
jarcn vijffig" door Dick Sloot
weg, Willem van Beusekom
én Co de Kloet. Wetenschap
pelijke Uitgeverij Amsterdam.
Het doorsneegezin had het de
eerste jaren niet breed. Van
het magere loon bleef zelden
iets over en er moest altijd
gerekend worden. Als er deze
maand een paar schoenen voor
de jongste moesten 'komen,
Er was niet elke
In de lioek van
de keuken stond
een petroleum- of
potkachel, met daar
omheen een droog-
rekje op zes wanke'
Pootjes
Een opgeruimd huis is een gezellig huis. Zo dachten we er over.
dan moest een nieuw over
hemd voor vader tot de vol
gende maand wachten. „Ik
ben Rothschild niet", zei moe
der weieens knorrig als een
van de kinderen op een ver
keerd moment iets nieuws
kwam vragen. Van tijd tot tijd
zag je haar zitten aan de tafel
in de huiskamer, dan had ze
zon trommeltje met zes gleuf
jes voor zich en telde ze na
wat er in de vakjes zat. En
daarna werkte ze haar huis
houdboekje bij.
vlees bij
het warme eten, want het geld
groeide niet op je rug. Maar
als de braadlucht je bij thuis
komst tegemoet kwam, dan
kikkerde je meteen op. Het
grootste stuk was natuurlijk
voor vader, die het vlees trou
wens op z'n eigen bord in
stukken sneed.
De kinderen kregen naar
school boterhamworst en pin
dakaas op brood mee, of cho-
coladehagel als ze dat liever
hadden. Vooral op de maandag
was zo'n uitgedroogde boter
ham met pindakaas nauwelijks
te eten; het sneetje rookvlees
gooide je zelfs weg en van je
zakgeld kocht je dan in het
snoepwinkeltje een Mars. Als
je jarig was mocht je bij wij1
ze van uitzondering zeggen
wat je wilde eten; verder had
ie maar te eten wat de pot
-chafte.
/'ader is de baas, maar moe
der heeft het voor het zeggen.
Zo'n grappig gezegde deed het
in de huiselijke sfeer van de
jaren vijftig goed- En de mop
penpagina's van de geïllus
treerde tijdschriften zorgden
er wel voor, dat het dee grol-
effekt in de uitbeelding van
de man-vrouw-verhouding
werd gehandhaafd. De waar
heid was natuurlijk, dat de
meeste regels in huis inder
daad door moeder werden ge
maakt. Je moest van alles, als
kind, en op ongehoorzaamheid
<tond straf.
Te moest je bord leeg eten, je
noest op zondag je goeie
choenen aan en daar mocht
»nder geen beding mee tegen
en bal worden aangeschopt.
Met een beetje spuug kon je
•ven voor je naai binnen ginp
He kale neus wel camoufle
ren.) Je moest naar de pad
vind er ij of naar oen andere
club. Je moest mee op visite
bij oma, je moest met twee
woorden spreken en „als je
nou nog een keer met je han
den in je zakken loopt, dan
naoi ik ze dicht". Met de mat-
teklopper krijgen of met je
kop onder de Koude kraan ge
stopt worden, dat waren de
ergste straffen waar je op kon
rekenen.
Zaterdag: Vader werkte net
ais alle andere d-agen tot vijf
uur. Moeder braadde 's mid
dags al het vlees voor zondag.
Als vader thuis k\.m g'r.g hij
zich meteen heiemaal wassen.
De Kinderen gingen na het
eten in bad. 's Winters werd
e engrote teil in de keuken
gezet, omdat het boven dan te
koud was. In de hoek van de
keuken stond een petroleum
kachel en daaromheen een
houten wasrekje, waaraan de
handdoek en het ondergoed
hingen te warmen.
Als moeder zich als laatste
ook had opgefrist, was het tijd
voor koffie en warme chocola
demelk- Dan vulde de achter
kamer zich met de lucht van
Sunlight-zeep en flanellen py
jama's en werd de radio harder
gezet. En we speelden nog...
Zondag: Alle schoenen stonder
glimmend gepoetst in de keu
ken. Als vader beneden kwarr
in zijn zondagse antraciet-
grijze pak verspreidde hij eei
aangename brjllantinelucht
Moedier had een plisscrok aan
of, omdat we zouden uitgaar
een deux-pièces met daaron
der natuurlijk een onderjurk
een corset en jarretelles. Ze
droeg nylons met naad.
Moeder had een
plissé-rok aa en ze
droeg nylons.
Met naad
Zondag was ook de dag van
de uitstapjes. Het populairste
vervoermiddel was de fiets,
het degelijke type met terug
traprem en zadeldekje. Toer
Bruin het kon trekken kocht
vader voor zichzelf een Eitje
en een Solex voor moeder. De
kleintjes achterop, de andere
kinderen op de fiets erachter
aan, zo gingen ze op weg.
En een keer per jaer was het
„grote vakantie". Ook dan
fietsten we weer heel wat af.
Later, toen we ons iets meer
konden permitteren, huurden
we een huisje in Haamstede,
Schoorl of op Terschelling-
Prompt kreeg dan een van de
kinderen uitslag, vermoedelijk
van de strooien matras. Maar
verder was alles prima in or
de. Jammer dat er vaak alleen
maar gesteriliseerde melk te
krijgen was. Trouwens, ook
het water smaakte er anders,
dat.kon je aan de thee goed-
merken.
En wat dedem we verdei' li
onze vrije tijd? We werkter
in de tudn; wc fotografeerder
met een boxje of met een
Agfa Clack-; we puzzelden leg
en kruis; we deden 's avonds
waar overdag geen tijd voor
was. Sokken stoppen, bordu
ren, verstellen Er werd na
tuurlijk ook gelezen. De kramt,
de Panorama, de Spiegel, de
Liberie de Katholieke Illus
tratie ol Margriet, „het blad
voor moeder en kind". Vaak
ook Kwam het Monopoly spel
op tafel. Of het Scrabble- of
Ganzebord en Mens-erger- je-
niet. Bij een enkeling hadden
ze al televisie, de huisbio
scoop, maar de meesten luis
terden toch naar de radio...
MM
