Kleren voor
herfst
en winter
Mozambique, vijf eeuwen koloniale geschiedenis
Nieuwe
kleine
V
Oorlog
Alarmklok
Spoorlijn
Symbool
Toetssteen
Teleao cursi
flexibele
school start
deze maant
SUSKE EN W!
WOENSDAG 11 SEPTI
Woensdag 11 september 1974
Een spijkerpak van Levi is voor veèl jongens en meisjes
de ideale kleding.
Als het halverwege septem
ber is worden de zomerkleren
opgeborgen en wat warmere
dingen komen dan uit de kas-
'jen te voorschijn. Dan zie je
ook weer. dat je een heel stuk
bent gegroeid en je echt niet
meer past in de kieren, die je
vorige herst en winter
Sommige jongens en meisjes
bedenken dan opgewekt, dat
ze lekker nieuwe kleren kun
nen gaan kopen, maar anderen
vinden dat helemaal niet zo
leuk. Die geven niet veel om
kleren en vinden het alleen
maar vervelend om de winkels
binnen te stappen- Het is dan
ook moeilijk om een keuze te
doen uit de vele dingen, die in
de winkels hangen. Voor een
groep kinderen is het echter
niet zo moeilijk. Die gaan naar
een zaak waar spijkerpakken
worden verkocht en zijn bin
nen de kortst mogelijke tijd
weer thuis met de nieuwe kle
ren- Het enige wat ze immers
moeten doen is het passen van
zo'n spijkerpak en een bijpas
send T-shirt. Ook voor deze
winter kunnen deze jongelui
in de zaken terecht voor de
vertroiïwde uitrusting.
Iets moeilijker ,wordt het
voor degenen, die zich graag
aan de modelijn houden. Net
zoals voor de ouderen is er
tegenwoordig namelijk ook
voor jongeren nog ma«ir moei
lijk één lijn te ontdekken.
Toch zijn er wel een paar
kenmerken. Jongens en meis
jes, die een lange broek willen
kopen moeten het nog in het
blauw zoeken. Behalve denim
is smalle ribfluweel weer in
de mode. Daarbij horen nog
steeds truien met allerlei af
beeldingen en opschriften.
Voor meisjes zijn er oma-jurk
jes, die tot over de knie rei
ken, romantische bloesjes en
tweed rokken tot halverwege
de kuit. Voor zowel de jon
gens als de meisjes liggen
oosterse kledingstukken in
veel winkels. De nachtkleding
krijgt zowel voor de ouderen,
als voor de jongeren steeds
meer een andere naam- Huis-
Weding is deze nieuwe naam-
Deze kleding bestaat nu uit
fijne, gemakkelijke lange din
gen, die niet meer alieen be
doeld zijn om in te slapen
maar waarin je je ook in de
huiskamer kan hullen.
Jan Diepstraten uit Breda vindt het blijkbaar helemaal niet leuk dat Veronica, Noordzee en Caroline moesten ver-
dwijnen. Hij maakte de tekening, die hier boven staat.
Lange kleren, net als deze van Hollandia, zijn fijn voor
een avondje thuis.
Deze vesten, die C en A voor de winter verkoopt zijn
van Ierse oorsprong.
Hoewel de vakantie alweer een tijdje voorbij is krijgen
we nog verschillende verhalen en tekeningen binnen
over de vakantietijd. Het is nu natuurijk wel laat om
deze dingen nog in de Kleine Stem te zetten. We willen
alleen nog even de brief van Anja v. d. Broek uit Breda
noemen, omdat zij deze eerder stuurde dan de anderen.
Anja is in Hoogwoud in Noord-Holland in het huisje van
Hans en Grietje op vakantie geweest. Ze heeft er allerlei
leuke en interessante dingen bezocht. Toen ze weer thuis
was viel ze tijdens het spelen uit een boom. Gelukkig liep
het goed af.
Als je veel van legpuzzels houdt, maar niet zoveel j
hebt, dat je iedere week in de winkel een nieuwe kunt I
kopen, is het misschien een goed idee zelf legpuzzels tel
gaan maken. Zoek in een tijdschrift een leuke foto op, I
plak deze op dun karton en knip de foto dan in kleine]
stukjes. Je kunt er net als op de tekening allemaal vier- T
kantjes van maken, maar je kunt natuurlijk ook wat]
moeilijkere figuurtjes knippen. Zoek tenslotte een doos-]
je waarin je je zelfgemaakte legpuzzel kunt bewaren.
(Van onze redactie
buitenland)
TIEN jaar guerrilla heb
ben een eind gemaakt
aan vjjf eeuwen Portugese
kolonisatie in Mozambique.
Met de verovering door Por
tugal van dit zuidoostelijk
deel van Afrika werd een
begin gemaakt in 1498,
slechts enkele jaren na de
verovering van Angola en
Guinee, die veel dichter bij
het koninkrijk Portugal la
gen.
De beroemde Portugese ont
dekkingsreiziger Vasco da Ga-
ma had de ambitie alle Afri
kaanse pleisterplaatsen op de
route naar het Verre Oosten
onder Portugese vlag te vere
nigen. Op 1 maart 1498 zette
hij voet aan land op het ko
raaleilandje met de Arabische
naam Mocambique, dat later
zijn naam aan de kolonie op
het vasteland zou geven. AI
spoedig werden in Mozambi
que de eerste handelsposten
gevestigd, met name in Qucli-
mane en in Inhambane, waar
de schepen op weg naar Indië
aanlegden.
Door de goudhandel kwa
men deze posten aan de kust
In korte tijd tot bloei, wat niet
naliet de afgunst op te wek
ken van Arabieren, Hollanders
en Engelsen De Portugese
kroon benoemde in 1781 de
eerste gouverneur van Mozam
bique. Minder dan een eeuw
later eist Engeland de souve-
reiniteit op over de natuurlijke
haven Lourenco Marques, ten
noorden van Natal. De bemid
deling van een ljVanse maar
schalk wordt ingeroepen, die
in 1873 beslist in het voordeel
van Lissabon.
In 1878 "wordt de slavernij
afge^hnft, maai vervangen
door dwangarbeid. Portugese
CAETANO
kolonisten gaan zich nu behal
ve langs de kust ook in het
binnenland vestigen- Toch zul
len er in Mozambique nooit
meer dan een 200.000 blanke
kolonisten wonen, op een tota
le bevolking van meer dan
zeven miljoen.
bieden onder .effectieve con
trole" van de koloniserende
mogendheid worden ook in
Portugees Afrika volgens het
geijkte patroon de koloniale
structuren ingevoerd. Maar in
1911 verleent de Jonge repu
bliek Portugal zelfbestuur aan
Mozambique. Zo'n 15 jaar
brengt de staatsgreep van ge
neraal Oscar Carmona in Pca*-
tugal opnieuw een centralis
tisch bewind aan de macht. En
onder het veertigjarig bewind
van Salazar (1928-1968) wordt
Jeze centralistische tendens
verder versterkt, hoewel de
overzeese gebieden op papier
eigen begrotings-bevoegdhe-
fen krijgen.
Een echt ontwikkelingsplan
voor Mozambique is er nooit
geweest. In 1951 stelt de late
re premier Marcello Caetano
een nieuwe grondwet op-
waarin Mozambique, evenals
de andere delen van „ultra-
mar" de status van Portugese
provincie krijgt-
waait, wil Antonio Oliveira
Salazar dit „zuidelijk deel van
Portugal" vaster in zijn greep
krijgen om er de „historische
beschavingsmissie" van Portu
gal te kunnen volbrengen.
President Paul Kruger van
de Transvaal stelde in 1895 de
eerste spoorlijn in gebruik die
Lourenco Marques verbond
met Pretoria. De spoorlijn was
bedoeld om de boeren-repu-
oliek economisch onafhanke-
lijk te maken van het Britse
deel van Zuid-Afriks. Tot de
dag van vandaag is deze
spoorlijn de belangrijkste han
delsverbinding tussen de
goud-mijnen en kolenmijnen
van Transvaal en de haven
van Lourenco Marques, nog
steeds de belangrijks-te zeeha
ven voor de grote industriële
centra van zuidelijk Afrika.
Als de conferentie van Ber
lijn in 1885 de status van ko-
lonit heeft toegekend aan ge-
De geschiedenis begint zich
in 1961 tegen Portugal te ke
ren- De nationalistische op
stand in Angola leidt tot een
begin van paniek in Lourenco
Marques en Beira. De kolonis
ten van Mozambique roepen
om wapens. Ze krijgen een
vrijwilligerskorps, de eerste
aanzet tot een leger dat in het
begin van de jaren zeventig
60.000 manschappen zal tellen
De alarmklok heeft dan voor
het eerst geluid. Lissabon ant
woordt met het afkondigen
van een organieke wet die
Mozambique, even-als de ande
re kolonies, voorziet van een
„provinciale regering".
Maar terwijl het Frelimo in
Dar Es Salaam zich bezighoudt
met de vorming van een ver
zetsbeweging om de wapens
op te nemen tegen Portugal en
de wind van de dekolonisatie
door Frans- en Brits-Afrika
Dat betekent oorlog in Mo
zambique. In september 1964
valt de eerste Frelimo-eenheid
vanuit Tanzania Mozambique
binnen. De eerste Frelimo-
voorzitter, Eduardo Mon-dlane,
roept op tot een algemene op
stand tegen „de bezetter". Al
in december van da-t j-aar ant
woorden de Portugese troepen
met massale zuiveringsacties
in Noord-Mozambique op de
acties van Frelimo-comman-
do's. Op grote schaal volgen er
arrestaties, vooral onder de
Afrikaanse intellectuelen.
Sommigen van hen zuilen tien
jaar moeten wachten- tot na
de 25ste april 1974- op hun
vrijlating uit de gevangenissen
van de Pide, de beruchte ge
heime politie. In 1967 zegt het
Frelimo eenvijfde van het
grondgebied van Mozambique
onder controle te hebben met
een leger van 8.000 man tegen
over 40.000 Portugese soldaten.
De opvolging va u balazar
door Marcello Caetano, in
1968, brengt geen verandering
voor Mozambique, evenmin
trouwens als, na een aanvan
kelijke liberalisering, voor
Portugal. De moord op Eduar
do Mondlane in 1969 betekent
een ernstige tegenslag voor
het Frelimo. Een tijdlang
wordt de beweging geleid
door een driemanschap van
Samora Machel, Marcelino dos
Santos en Uria Simango. On
derlinge verdeeldheid werkt
in deze periode verlammend
op een deel van de activitei
ten. Na de afscheiding van
Simango die nu de leiding
op zich heeft genomen van
een bundeling van antd-Freli-
mo-groeperingen wordt de
eenheid hersteld onder Dos
Sontos en Machel- Vooral de
laatste jaren maakte het Freli
mo indrukwekkende vorderin
gen met de opmars in Mozam
bique, en het politiseren van
de bevolking-
SALAZAR
In 1969 maakten het Frelimo
le vernietiging van de gigan-
ische Cabora Bassa-dam tot
een van de hoofddoelen van
te strijd. Met hulp van Zuid-
Afrika. Frankrijk, West-Duits-
l-and en Italië wordt in de
rivier de Zambezi, in de pro
vincie Tete een stuwdam ge-
oouwd die de grootste van Af-
'ik-a moet worden. Niet Mo-
■ambique, dat grotendeels van
le landbouw leeft, maar Zuid-
tfrika met het industriege
bied Witwatersrand' en Rhode-
sie zullen de belangrijkste af
nemers van elektriciteit moe
ten worden. Voor het Frelimo
is de dam het symbool van het
kolonialisme dat vernietigd
moet worden. Deze stelling
werd weliswaar met de mond
beleden, ma-ar in de praktijk
beperkten de guerrilleros. zich
tot aanvallen op de toevoerwe
gen en spoorwegen en het iso
leren van Cabora Bassa. De
werkzaamheden werden daar
door weliswaar, vertraagd,
maar aan de bouwwerken zelf
is nooit schade toegebracht.
Wellicht onthielden de Freli-
mo-mannen zich noodgedwon
gen van rechtstreekse aanval
len op de zwaar bewaakte
dam. maar even waarschijnlijk
is dat zij in het oog hielden
dat een onafhankelijk Mozam
bique later van de dam zou
kunnen profiteren.
Vanaf 1971 wordt net op
rukkende Frelimo een steeds
ernstiger bedreiging voor de
Portugezen. Do goed-uitgerus-
te, van moderne wapens voor
ziene guerrilleros verschijnen
in 1972 en '73 in het zuidwes
ten van Tete, langs de grens
met Rhodesië. Het Portugese
koloniale bouwwerk begint
aan alle kanten te scheuren.
De Portugese dienstplichtigen
die in de Mozambikaanse
jungle een ongrijpbare vijand
moeten bestrijden krijgen ge
noeg van de -smerige oorlog"
en willen naar huis. Internati
onaal neemt de druk op Portu
gal toe om de koloniën onaf
hankelijkheid te geven, vooral
na herhaalde onthullingen van
derden, zoals missionarissen
over door Portugese militairen
gepleegde massamoorden en
gruweldaden in Angola en Mo
zambique, zoals de geruchtma
kende moordpartij in het Mo
zambikaanse dorpje Wiriyamu.
De onthullingen in de buiten
landse pers maken ook indruk
in Portugal zelf, en krijgen ook
aandacht in het Portugese le]
ger, van waaruit nieuwe ver-]
halen over misdrijven tejr j
de Afrikaanse bevolking door-1
sijpelen naar buiten.
Heit leger zelf luidt op
april 1974 de doodsklok over I
Portugals imperium. Twee
maanden later wordt het recht I
van Mozambique op onafhar.-1
kelijkheid formeel erkend. I'
juni beginnen besprekingen I
met het Frelimo in Dar E: f
Salaam, gevolgd door geheime
contacten. Op 7 september
vrijwel op de kop af tien j
na het uitbreken van de guer I
rilla, wordt in de Zambiaassf I
hoofdstad Loesaka een „volk*
dig akkoord" getekend-
De ironie van de geseltece-1
nis wil dat het Portugese leger
nu als laatste taak, een rebellie
van kolonisten en ex-maw* I
ren moet onderdrukken om
ex-kolonie te kunnen overall*
gen aan de vijand van giste-1
ren-
Voor Zuid-Afrika en zelfs
voor een groepering binnen
net Frelimo waartoe men Sa
mora Machel rekent, lijkt d(
Cabora Bassa-dam een toets
steen voor de toekomstige be
trekking tussen Pretoria ei
Lourenco Marques te worde:
Hoewed er van warme vriend
schap geen sprake zal kunnei
zijn kan het gemeenschappe
lijk belang bij de dam die
in 1979 3.000 megawatt ener
gie moet leveren de basis
vormen voor een modus vi-
vendi van wederzijdse toleran
tie.
Het Wagenspelfestival
dat van 25 augustus tot en i
september in het kader va
Brabantse Dag in Heeze
veel succes, zowel in spel al
langstelling, is gehouden 1
nog wel wat stof voor een n
schouwing. Een discussie
was, na afloop al met eei
vorm: Het Brabants Cent
voor Amateurtoneel als org
sator had oorspronkelijk s]
taan gekozen voor een fest
maar even spontaan - dooi
beschikbaar komen van pri
-werd het een toernooi, hetj
overigens ook wel in de trai
past. De jury wilde dan wel
met punten werken en tot
ranglijst komen, maar ze ko
niet onder uit om duidelijk
gelijkbare beoordelingen
formuleren, waaruit twee
naars te voorschijn moe
komen. Het was de leider va
tweede-prijswinnaar,
Naaykens uit Hilvarenbeek,
zich - gehoord de bijval dit
oogste-tot tolk van veel aan
zigen maakte met zijn pleit
vóór het festival, vóór het
zier van het ontspannen spt
en tegen de concurrentie,
kweken van weer een sti
prestatiemaatschappij.
Behalve de principiële ni
van de zaak heeft een keuze
andere consequenties. B
men het wedstrijdelem
handhaven - er wordt geho
op het groeien van een jaarlij
traditie - dan zal men niet e
komen aan de noodzaak de
(Van onze RTV-redactie)
l'TRECHT - „Flexibele sJ
ooi" heet de televisie-cursus 1
Teleac op 26 september st|
voor onderwijsgevenden in
kleuter-en basisonderwijs.
De cursus, die uit 17
uitzendingen, schriftelijk ma
riaal en regionale bijeenkd
sten bestaat, zal zich richten!
de veranderende verschijn inl
vormen van het onderv
Daarbij wordt uitgegaan vl
een schoolmodel waar niet
kweken van arbeiders m dd
maatschappij" voorop stal
maar waar het gaat om het kt
zelf, om het functioneren in e
eigen leefwereld. „De schooi
groep waar men samen leeft 1
samer, leert leven", zoals L
doelstelling luidt van een basl
school in Amsterdam, waara
een van de uitzendingen is
wijd.
„Het gaat in de eerste plal
om een mentaliteitsverandf
ing", redeneert men bi] Tele
en daarvoor worden in de cura
mensen gebruikt die reeds vJ
uit een andere mentaliteit hq
delen.
De bedoeling van de cursu„
om onderwijzers in kleuter-1
basisonderwijs, die vrijt
nooit in de gelegenheid zijn i
collega aan het werk te zien. h.
in de gelegenheid te stellen kl
nis te nemen van „een scala
mensen die het allemaal een I
etje anders doen".
De cursus, die tot stand is u
komen in samenwerking metl
drie landelijke pedagogisc
centra en de Nederland
Onderwijstelevisie (NOT), H
staat uit vier blokken, die de j
noudelijke problemen van
veranderend onderwijs aan
orde stellen.
Een beeld van een demonstratie die eerder deze maaI
werd gehouden in het stadion van Lourengo Marques-
