Trekpaard
is nog lang
niet dood
Nederland pruimt nog 370 ton tabak per jaar!
FFEN
BRAHMS
T KIJKEN
Prachtras verdient betere
volksnaam dan „boereknol"
Stamboek
Bart
Brouwerijen
Vissers
Keuze
Proeven
It
Zaterdag 3 augustus I97J
«•fly.
Uit.
is een museum dan
een opslag-plaats van
'Een en nog geen uitdta.
lats van menselijke w,
arden.
.elukkig wordt het »li
rker, dat om wettelijke
ingen (inclusief vei
ordelijkheden) op dit
d steeds sterker. Ten
n van onderwijs,
dszorg, maatschappe!
■g e.d- zal geen enkele j
us e.a- het bestaan van
ingen aanvechten, n
Ituur blijft nog steeds
.nje en de sluitpost van
groting, waarin men
llekeur kan regeren
iseum dient betrokken
irden in deze vraag om w
ijke regelingen. De Bi
ntse museumnota doet 1
et veel meer (en dat is
el wat) dan verstopte k
1 open maken, maar
ragt om een financier
binnen het huidige pro,
ile budget voor cultuur n;
;lijks denkbaar is. In
ltste nummer van Bra ban'
rende Gerard Knuvel
or, dat van de totale pro
(ie gelden in '74 bv. 49
ar wegenaanleg gaat
ik Langstraatweg van
1 koste evenveel als de j
iciale èn rijksuttkeriq
n bv. Het Brribants 0
één jaar) en 10,5% te,
mt in dt cultirele sector.
Bet is wenselijk, dat
mmissie ad hoe, verantw
lijk voor deze nota per
nt wordt. Dan kunnen
ede aanzetten in dit rapi
rder uitgebouwd worden
n er in Brabant inderd
1 samenhangend net
tstaan, geruggesteund d
samenlijk ontworpen n
en, regelingen, die zowel
d en running zodanig
ld weten te maken, dat
bliek er zich weer be
n wordt, dat deze
n ook op dit terrein zinvol
een te bieden heeft-
De Koninklijke Vereniging „Het Nederlandsche Trekpaard bestaat zestig jaar.
I |nliet komend weekeinde beleeft Den Bosch daarom een Nationale Jubileum-
I ((toonstelling, omringd door tal van festiviteiten en demonstraties.
gel Nederlandse Trekpaard, lééft dat dan nog? Nou en óf!, bevestigt al-
secretris Chr. Oomen van het trekpaarden stamboek.
Hoe springlevend het trekpaard nog is, zal men volgende week in Den Bosch
I lunnen zien. Alleen al de reusachtige gestalte van Nederlands grootste hengst,
girt van Wijngaarden is de gang naar Den Bosch waard.
gart van Wijngaarden is nu, op zijn negende jaar, al bijna een legende. Hij
I |i het paradepaard van fokker en land bouwer A. Brooymans uit Oud-Vosse-
meer. Met deze Zeeuwse praktijkman en met stamboeksecretaris Oomen spra-
ten wij over het Nederlandse trekpaard en zijn toekomst.
A. Brooymans met zijn paradepaarden Bart van Wijngaarden (rechts) en Adonis van Bleyendaal.
FOTO DICK DE BOER.
nantiek (door Brahms
ch- en Beethoven wat
utraliseerde diepe gevo
tederheid en manneüjl
ifares) is „gefundenes Fre
voor Von Kara jan en 1
nen met hun Duitse romai
che gevoelens, beheerst 1
perfecte technische dia
ne. Op enkele delen na
t name als Brahms du
parafraseert op zoni
tksliederen kun je
rgeu, dat de symfonieën vl
alims echt populair zijn f
grote massa- Anderzijl
vatten ze- wel zo'n brok i
k als illustratie van Bn
>ei (bv. via een Twei
istorale" naar de monuma
e Vierde) en van een f
k muziekgeschiedenis,
yoor muziekliefhebbi
1 genot is om deze kans 1
r symfonieën op een
t beide handen aan te
i- Deze kans ligt nu op 1
stekende en goedkope wijl
,'at in deze cassette-
JOHANNES BRAHMS: 1
MPHONIEN (DGG-Polydi
563 272 tot 275 - 4 Ip's).
r mensen aangesPr /ica
e en Gauguin. HU „bel
cht, zoals hij die zag.
de beroepscriticus zljn
t-criticus Brian P< uit-
VAN GOGil, dat door
se uitgeverij Pha'inl
ien. Hoewel de go"?®
geschreven, bevat t,jlde-
en minder bekende^
ainstenaar. w,e" 0„eiiaaffl4
afbeeldingen °P .„-„gen
op enkele uitzond - f „g.
leurendrukken Het
pier. Petrie schru sehee| enl
lat Vincents kunst g(-|
Al vonr het eerste telefoontje, van een lange reeks dat
[letgesprek telkens zal onderbreken, zich rinkelend aan-
I rent, heeft secretaris Oomen van het „Nederlandse Trek-
rd", gezeten aan een onder stapels papieren bedolven
1 in het Haagse kantoor van zijn vereniging, het eerste
«en-misverstand uit de weg moeten ruimen.
Zeeuwse trekpaarden zijn niet beter of anders dan Gel-
ierse, Groningse of Oostbrabantse. In feite bestaan zij niet
|iens, Ei bestaan alléén Nederlandse trekpaarden en die
1 dan ook nog rechtstreekse familie van de Belgische
I trekpaarden.
Belgische en Nederlandse
I trekpaarden stammen van één
loerfamilie: het oude inlandse
Ipud dat in de Middeleeuwen
Inrd aangetroffen langs een
I brede strook kustland ja
I Swrdwest-Europa, zich uit-
I strekkend van Denemarken tot
lil Noord-Frankrijk. Eeuwen-
I enge selectie en teeltkeus, be-
I aerming tegen vreemd bloed
I's voortdurende uitwisseling
na fokmateriaal vormden dit
linde, van nature al zeer ro-
uiste ras, tot het moderne
perlandse en Belgische
'tekpaard dat over de hei»
I rereld beroemd is geworden
Iwaarvoor nog steeds grote
I langstelling bestaat
Smds 1830 worden de fami-
I ^trekkingen en de kwal'-
Ijiten van de Nederlandse en
S'lgrsche trekpaarden nauw-
«tiend en met liefde voor dit
formidabele ras, bijgehouden
I® de trekpaardenstamboeken
"n de Koninklijke Maat-
I tnappij „Het Belgisch trek-
IBrd", Het doel van beide
1 'tamboeken is (vanzelfspre-
I ™d) de verbetering en de
I Wreiding Van de trekpaar-
Wokkerij. Ie dat nu eigen-
I! v rïeze tijd van tractoren.
JJlnes en koelauto's geen
herhaalde en tot hobby van
enkelen teruggebrachte
zaak?
Volgens de heer Oomen niet.
„Ten dele is het natuurlijk
liefhebberij imrorden. Maar
liefhebber moest je ook al zijn
toen het trekpaard nog niet
door de tractor werd bedreigd
Met een paard werken nf
paarden fokken zijn twee heel
verschillende zaken. Op het
ogenblik telt Nederland nog
altijd zo'n 2500 stamboekfok
kers- Je kunt dus niet zeggen
dat het trekpaard verdwenen
is.
In de laatste jaren ging hun
aantal gestaag achteruit, maar
sinds een jaar of twee reeds is
een duidelijke stabiliteit zicht
baar. Ook de export leeft
weer wat op"-
Intussen echter hebben de
boerenbedrijven de tractor
binnengehaald en het paard
naar de slager of de liefhebber
gebracht. Als een paard 1 hec
tare werk per dag verzet is het
mooi, maar een tractor haalt 5
hectare zonder dat iemend
moe wordt-
De heer Oomen: „Het is
juist dat het trekpaard niet
opgewassen is tegen de trae
tor, dat de tractor in de lano-
bouw niet meer gemist kan
worden. Maar helemaal en
overal gaat dat ook niet op.
Het trekpaard wordt od veel
bedrijven, bijvoorbeeld in
Oost-Brabant, nog gebruikt.
Niet zelden met betere resul
taten dan op vergelijkbare
trekkerbedrijven In bepaalde
omstandigheden is het paara
economischer en voor bepaalde
werkzaamheden beter ge
schikt".
Landbouwer (ruim 70 ha)
en trekpaardenfokker A
Brooymans bevestigt dat: „Op
een groot bedrijf is de trekKer
niet te missen maar het is ook
zo dat op flinke bedrijven
paarden zeer eoonomisch kun
nen werken. Ik ken er wel
van 30 tot 40 ha die noe
helemaal met paarden werken
Je moet dan wel het perso-
neelvraagstuk oplossen, met
andere woorden een of mee
medewerkers hebben. Op een
éénmansbedrijf van die groor
te kun je met paarden niet af.
Op de kleine bedrijven, zoals
je die in Brabant treft, wer
ken paarden economische'
Dat hebben de cijfers uitge
wezen. Veel (oudere) boeren
geven toe dat ze best terug
zouden willen naar het praro
maar in een bedrijf waar de
tractor centraal staat is zoveel
geïnvesteerd dat de terugkeer
nauwelijks nog mogelijk is-
Jongere boeren de opvol
gers zeggen, ondanks de
cijfers: je denkt toch niet da'
ik nog achter zo'n knol aan ga
lopen? Voor hen is de tractor
soms een statussymbool".
Zelf gebruikt Brooymans
wel paarden op zijn bedrijf
maar dat is meer om ze aan te
spannen. Bovendien heeft hit
zonen die hem een handje hel
pen- Hij en secretaris Oomen
zijn er heilig van overtuigd
dat het trekpaard een plaats
zal weten te behouden op me
nige boerderij.
De heer Brooymans trotse
eigenaar van de kampioens-
hengst (1970) Bart van YViin-
gaarden en diens volgende
week in Den Bosch zeer kans
rijke zoon Adonis van Bleijen-
daal, niet zo groot als zijn
vader maar ook danig uit de
kluiten gewassen
De heer Brooymans is eer>
geslaagde fokker die zijn suc
ces hij zegt het zelf voor
een groot deel dankt aan d°
reusachtige Bart, die hem
uniek in Nederland zeven
goedgekeurde zonen opleverde
en een stel pronte merries. Al
leen al aan de Nationale Kam
pioenschappen, volgende week
in Den Bosch, doen 11 zeer
fitte nakomelingen van Bart
van Wijngaarden mee: viif zo
nen en zes dochters.
Ondanks de overweldigende
potentie van deze superman in
paardenland zijn de personüi-
ke kennis en inzicht van de
heer Broymans ook niet
vreemd aan het succes. Ten
slotte kreeg hij Bart niet zo
maar, door het blinde toeval,
in zijn bezit. Toen Bairt, jaren
geleden, in Goes te koop
stond, zag niemand er wat in
„Ik had er zin in- Ze zeiden
tegen me: wat moet je ermee?
Maar ik kocht hem en dat
heeft me geen windeieren ge
legd, nog afgezien van de
spectucalaire opbrengst van
één van z'n dochters die op
driejarige leeftijd voor acht-
mille van de hand gmg",
lacht Brooymans die evenveel
plezier heeft in de materiële
voordelen van de paardenfok
kerij als in de paarden zelf.
Na het gesprek op zijn boer
derij rijdt hij een paar kilo
meter met me op om Margriet
en Jolanda te tonen die ergens
in een weiland grazen. Margriet
is een dochter van Bart van
Wijngaarden, vijf jaar oud en
kampioene van Tholen. Jolanda
is zes en Zeeuws kampioe
ne.
De beide merries geven aan
vankelijk niet veel sjoege op
de lokroep van Brooymans.
„Ze weten dat ik toch niks
voor ze heb meegebracht", zegt
hij- Maar het is vermoede!i;k
vrouwelijke ijdelheid die de
beide dieren er toch toe be
weegt om tergend langzaam en
demonstratief zelfbewust nader
bij te komen om zich te laten
bewonderen. Prachtige, struise
dieren zijn het en je vraagt je
af hoe iemend ooit op het idee
gekomen kan zijn om uitgere
kend een naam als „knol te
bedenken voor een zo fraai
paarderas- Een merriekenner
als Bart van Wijngaarden zo
langzamerhand wel moet we
zen, mag trots zijn op een
spruit als Margriet.
Het Nederlandse trekpaard
heeft altijd groot aanzien ge
noten in het buitenland. Ook
nu nog vertrekken jaarlijks tal
van paarden naar allerlei lan
den- De heer Brooymans, die
gemiddeld zo'n 35 paarden op
en rond zijn erf heeft, onder
houdt lucratieve exportbetrek
kingen met een tiental West-
duitse brouwerijen. Hij schat
het aantal brouwerspaaiden
dat in Duitsland opereert en
uit zijn fokkerij afkomstig is.
op ongeveer vijftig-
De brouwerijen maken ge
weldige sier met die paarden
Voornamelijk om reclamerede
nen. Brooymans: „Als le dat
niet zelf hebt gezien, dan ge
loof je het niet. Zo'n kostelijk
gezicht is het. Schitterende
tuigen dragen die paarden. Ik
zei een-s: zo'n tuig moet bijna
evenveel kosten als het paard
zelf- Ze lachten om mijn
schatting. Terecht, want die
tuigen bleken zo'n vijftig mil
le per stuk te kosten!".
Juist nu de belangstelling
voor het trekpaard zich her
stelt, zijn de prijzen gaan zak
ken. Een vier- a vijfjarige (ge
schikt voor werk) kost nu zo'n
3.000 gulden- Vorig jaar was
dat nog 4.000 gulden- Hoe
komt dat?
Brooymans: „De boeren zijn
in mineurstemming. Het gaat
helemaal niet goed met de'be
drijfstak. Dat maakt ook de
paardenhandel kapot net als
alle markten waarmee de boer
van doen heeft"-
Van die mineurstemming zal
hopelijk volgend week in Den
Bosch weinig te merken zijn.
Bart van Wijngaardèn, Adonis
van Bleijendaal, Margriet en
Jolanda van Meerkerken en de
ruim 450 andere trekpaarden
Rn haflingers zullen er voor
een feestelijke show zorgen
waarvan het succes verzekerd
is. want zegt Brooymans
„op Duindigt en andere hippi
sche manifestaties worden
steeds meer trekpaarden
gevraagd voor demonstraties
en mét de Friese sjezen zijn
het alleen nog de trekpaarden
spannen die werkelijk de han
den van het verwende publiek
op elkaar krij gen"-
Hoera voor het trekpaard
dus, dat nog heel wat langer
zal leven dan het geronk der
tractoren ons deed vermoe
den.
WIM KOCK
n..
'J oe prijsverhogingen, die op 1 september voor
lEt '^"ksoorten zijn ingegaan, zit één opnierke-
P f',^e pruimtabak wordt duurder. Je zou zeggen,
j daar wel niemand om zal bekommeren.
at weinigen weten, is dat de consumptie van
Wiakswaar in Nederland nog altijd neerkomt
'n s,apeltje van 25 pruimen per jaar per hoofd.
zijn we dus niet te verwaarlozen gewoonte
11. is dat nmua.ia. is. Al is het wel zo, dat de
verkoop per jaar ongeveer met
vijf procent terug loopt. In
(965 werd nog 730 ton uitge
kauwd en in 1973 was de ver
loop gedaald tot 370 ton- Toch
log altijd niet zomaar niks:
-r is hier sprake van een
onnage waai je je gemal.ke-
ijk aan zou kunnen vertil
i iiitc..-. - zijn
schilderijen pit I)
lunst vergroten |u#
een g"""
l «o- Mn i J- zi-in we dus
Merliit ."at gemiddelde na-
Kk»aa!S-Sleidend' want he1
«th affifEebruik doei
I" i" voor bij oude
P 4an alleen nol
I bi r„ e bevolkingsgroe
»to.„ov«ndien doen allee.
|Cu" uhe'- Vrouwen late'
hun hoofd.
Ni," vraag van h«
'•IJoen hsdeel te kunne
I W "eserveren de Neder
Neent M',hrik''",en Uri'
tfo aan i!a", 4c totale produk
Utj? .^"tabakken. Dat be
Kfcljd 'h"1 kauwen op ta
en nog steeds eei
•n.
Trouwens de afgelopen
veek zijn er 150-000 pakjes
.'art 50 gram verkocht In Ne
derland ja. En in de weken
daarvóór ook Het is de gewo
ne wekelijkse hoeveelheid, die
anno 1974 ter vulling van be
hoeftige mondholten, over de
winkeltoonbanken vliegt-
Waar moet dat in 's hemels
naam allemaal naar toe?
Dat moet naar vissers toe en
naar boeren, allemaal Abra
ham gezien hebbende, want
een heel jonge pruimer Is bij
voorbeeld 49 jaar, aangenomen
dat die bestaat- Het verschijn
sel doet zich dus vooral voor
bij twee markante bevolkings
groe jien-.
Vissers zijn er destijds toe
overgegaan, omdat bij het bin
nenhalen van de netten liet
gebruik van rookgerei maar
een lastige aangelegenheid
was. Je moest je handen vrij
hebben en zo- Wannéér de
eerste visser op het idee is
gekomen om een prop tabak
tussen zijn kiezen te laten be
wegen. is niet te achterhalen,
maar we mogen er veilig van
uit gaan dat het, met het oog
op de spuugruimte, op zee ge
beurd is-
Waarom de boeren gingen
pruimen, is ook duidelijk. Bij
het werk op het land, met
name in de nabijheid van
hooi, was roken, gezien het
brandgevaar, uiteraard ta
boe-
Overigens werd er ontzet
tend veel gepruimd bij een
nog andere, bijna verdwenen
volksgroep: de mijnwerkers.
Die mochten, daar beneden in
moedei aarde, gedurende hun
gehele werktijd volstrekt niet
roken- Toen de mijnen gingen
sluiten, zagen de producenten
hun verkoop van pruimt al'''
oiotseling achteruit hollen-
Maar goed. wie per se wii
pruimen kan het nog- Er zijn
zelfs allerlei soorten pruimta
bak te koop. Je hebt de gekor
ven, grof gesneden soort, er is
de droge gesponnen variëteit
ln de vorm van pruimrolien en
er bestaat ook natte pruimta
bak, bijvoorbeeld in de vorm
van blokjes-
Dit alles wordt nog onder
scheiden in lichte en zware
produkten- Om het allemaal
voor de pruimer tot een deli
catesse te maken, wordt er
stevig gesausd, meestal met
laurierdrop, maar ooi wel met
honing, caramel of palmsuiker-
Het belangrijkste criterium bij
pruimtabak is, dat het blad
stevig moet zijn en kieshou-
dend: er mag geen papje ont
staan in de mond. De prop
moet veerkrachtig zijn en vol
gens de grootvader van ten
kennis van ons. die een door
winterde pruimer is, moet
die prop ook kunnen gróéi-
en-
Want wat doet die man? Hij
consumeert zijn dagelijkse
portie aanvankelijk ter grootte
van een goed uit de kluiten
gewassen druif. Uiteindelijk,
na regelmatige bevoorrading
gedurende de dag zijn zijn
pruimen niet onaanzienlijk ge
groeid- Ze zijn dan wel ais
eieren zo groot-
Vroeger wierp hij dat forse
kauwrestant 's avonds in de
kolenkit. Maar sinds die op de
rommelmarkt terecht is geko
men, rolt hij de pruim op last
van zijn vrouw in een oude
krant om dit pakketje vervol
gens in de vuilnisbak te laten
belanden-
Want tenslotte is pruimen
vies. Dat vindt ook onze natio
nale rookbestrijder dr- I,
Meinsma. Hij vindt het rond
uit smerig, maar geft wel
toe dal het minder ongezond
is dan roken Dr- Meinsma:
„Ik zee bii miin voordrachten
tegen de jeugd wel eens- als
je dan toch nicotine nodie
hebt, ga dan pruimen- Er ont
staat dan tenminste geen long
kanker veroorzakende teer-
Gelukkig vinden ze het vies,
evenals ik. Maar strikt geno
men is de kans op longkanker
voor een pruimer nihil. Bji het
roken ontstaat teer, bij het
pruimen niet. Wel komt er bij
pruimen nicotine in liet bloed
via het mondslijmvlies"-
Nu kun je wel over pruim
tabak schrijven, maar als je
het niet geproefd hebt, schiet
je tekort- Dus heb ik een
pruimpje geprobeerd. In de
buurt van to'let en bootsteen
Ik had twee pakjes gekocht,
nog tegen df oude prijs, dr
pen van de lichte soort, df
mder zwaar. Om de smaal
iiet te verknoeien bouwde i1
*erst van de lichte een voor
'iehtig klein halletie Toen il
'iïtgekauwrd was en dat wac
nl gauw kwam de zware
tui de beurt-
De lichte viel aanvankelijk
tegen- Hij was flauw en wei
nig pittig- Maar al snel ont
stond er een scherpe peper
achtige smaak, die ook na het
uit de mond verwijderen van
de tabak, een tijdje de speek-
se'klieren bleet prikkelen.
Meteen voller van smaak
was de zware- Die was ook
zoeter en ik vond hem lang zo
scherp niet als de lichte-
Het was voorts erg moeilijk
om tijdens het kauwen je slik-
neigingen te bedwingen. Zo
eenvoudig is pruimen nu ook
weer niet Maar het ergste
was de nasmaak. Een gruwel-
Want ik heb die pruimtabak
nu wel geproefd, maar ik
vond hem. eerlijk gezegd, niet
om te pruimen Er waren twee
kussenties kauwgom voor no
dig om dit ^m^'r^uveJ te ver-
hptnetl-
Ik heb mijn twee beschei
den pruimpjes dan ook niet
laten groeien.
HEIN SLUIJTER
KUIISl vc&-~
ijkt daarbij een g „(t
beide vo gnde ae
)e
Dnli) en
