sorant(e) ARESSE Nederland moet wetenschap - uit welbegrepen eigenbelang - alle mogelijke kansen geven Op D-Day regende het.... Beleid PROFESSOR DR. W. G. RATHENAU: m. SUTMAN enhuis brede ndigen Op zoek naar Gerald Ford (1) (ingen peilingen pe l ngen pe l ngen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peil,ngen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen „peilingen „peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peiling i D) B.V. Uitwaaieren >edrijf selaars merileden ;haiers illders ctriGlëns olverdraalers uiigs monteurs warmlngsmonteurs -lassers (Bleet -lassers (Roltr) issers issers ikweritars door Bert van Velzen Geen kiezers Jerry over Jerry Oude bekende DOOR CORN VERHOEVEN Onderzoek Zaterdag 31 august,,,- 3ns ziekenhuis ontstaat bin EILINGEN peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilingen peilinge 10 mensen wordt samen. che als poliklinische patien! len wij graag in kontakt met jn van het diploma Radioio- en om inlichtingen kuntu ïrsoneelszaken. Iangendijk75, tel. (01600) 22133I tnde verven met export over I oor spoedige indiensttredinq g verkoop als marketing n van Managers kan assists- aardige opleiding an de Engelse en Duitse hrift. e taal strekt tot aanbeveling de werkzaamheden aar Rust-Oleum (Nederland) trouwelijk behandeld. vernieuwing onze vloot van uodeme schepen, met een uitste- 1 behoren: adlng schepen, Ro/Roschepen, ïatsen: Slll B, A, of VD 3 of BS. AM of BM olgens normale C.A.O plus 10% /aren echtgenote en kinderen, so«- inodigd zich te wenden lot de atde- Co. aagt met spoed voor naar wertt0 >ei Antwerpen) rSELAARS MERLIEDÊN PFITTERS •RVLECHTERS ECTRICIÈNS EINDHOVEN „Neder- |and is klein. Het is arm aan grondstoffen, met uitzonde- ring dan van aardgas. Of on- ,e "toekomst veilig gesteld worden, zal voor een belangrijk deel afhangen van de groei van onze we tenschappelijke kennis en 011S technisch vermogen. tVe moeten daarom volop kansen geven aan hen die bereid en in staat zijn door onderzoek het niveau van #|1je wetenschappelijke ken- nis te verbreden. Dat is maar weinigen gegeven. Steeds meer jonge men sen gaan universitair stude ren, Dat acht ik gelukkig, jüts men voor de kleine groep echte wetenschappers de gelegenheid schept zich na de universitaire basis- I opleiding te bekwamen voor en in het grensverleg gende onderzoek. Ik denk daarbij, bijvoorbeeld, aan een super-faculteit. Zij die 1 daar afstuderen moeten dan aan de universiteiten kun- I nen promoveren. De ge meenschap zal daarvoor het geld op tafel moeten leg gen Het particulier initia tief, het bedrijfsleven, kan dat niet meer. Elitair!'.' Hier en daar zal uen dat wel zeggen van mijn opvatting. Het zij zo. Het hele wetenschappelijk bedrijf zeker in de bètavagken is elitair. Het is een kèihard be- drijf. Met moet goed beseffen dat ons land het zal moeten hebben van zijn kennisbezit. Nederland is overbevolkt. Het al het de komende 50 jaar I moeilijk genoeg krijgen om óch staande te houden in de wereld Veel know-how, veel wetenschappelijke kennis, het bezit van veel octrooien, is litermate belangrijk in de strijd om het bestaan die ons ie wachten staat". Professor Rathenau kan uren vertellen rustig, jcherp formulerend, met een bijtje schema's tekenend op een schoolbord. Hij put uit I een schier overvolle ervaring (i een in een drukbezet leven I vergaarde wetenschappelijke j gennis en levenswijsheid. Een lieven dat vrijwel geheel is [gewijd aan de natuurkundige [wetenschap. „Wat ik heb gezien is het uitwaaieren van de weten schap. Het steeds verder in elkaar grijpen van weten schapsgebieden die vroeger gescheiden waren. Het is be- I gunmen met fysica en chtmie een eenvoudig niveau. Nu I zijn we aangeland bij de be studering van vreselijk inge wikkelde organische moleou- jen. E11 je komt meteen in de ogie en de medicijnen. Dan I TOgen hoe die moleculen zich verhouden tot het leven. Op let gebied van de moleculaire biologie en de medcijnen. Dan I ontstaan als vanzelf raakvlak- met de gammaweten- shappen. Gedragspatronen ran mensen en dieren komen ran ook aan de orde. Die zijn weer verankerd in karakter en 'inleg. Men kan eigenlijk niet meer spreken van een be- terkt, een afgegrendeld we- [«aschapsgebied. Er zijn ook bepaalde wetenschapsgebieden te beginnen diaht te slibben. professor dr. G. W. Rathenau gaat 1 september Philips verlaten, met pensioen. Met hem gaat een vooraan staand wetenschapsbeoefenaar bij het bedrijf weg. Een man die ongetwijfeld voor de ontwikkeling van de natuur kundige wetenschap grote verdiensten heeft. Hij was de laatste jaren bij Philips Onderzoek Coördinator en voorzit ter van de directie van het Natuurkundig Laboratorium. In die veelomvattende functie coördineerde hij het onderzoek in alle Philips' researchfaboratoria in de wereld. In die in stituten werken zo'n 4000 mensen. Professor Rathenau bekleedde in de loop der jaren veie belangrijke functies in de (natuur)wetenschappelijke wereld. Hij was, onder andere, directeur van het natuurkundig laboratorium van de Amsterdamse universiteit en waarne mend-directeur van het Zeeman-laboratorium van die uni versiteit. Hij was, onder meer, vele jaren lid van de Raad van Bestuur van de stichting Fundamenteel Onderzoek der Materie en voorzitter van een werkgemeenschap van dat instituut. Hij was, onder andere, vele jaren bestuurslid en lid van de Raad van Bestuur van de organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek. Hij zegt de idruk te heb ben dat de westerse wel vaartsmaatschappij vermoeid heidsverschijnselen vertoont. „Er treedt een zekere arbcids- moeheid op.Vroeger moest men werken om niet om te komen- Dat zien de mensen in het westen niet meer zo zitten- Grote groepen verglaren hen die nog wel hard werken voor gek- Dat komt ook door de gecompliceerdheid van onze samenleving en de sociale ze kerheid die men heeft verwor ven. Het besef gaat ontbreken dat met z'n allen - ieder naar eigen aanleg en kunnen - de welvaart en het welzijn samen moeten verdienen- Als die ten dens blijft doorwerken zullen we - of we willen of niet - op een lager niveau van welzijn en welvaart terechtkomen"- Een minimum-bestaansni- -veau voor iedereen acht hij onontbeerlijk- Gebrek en een leven in materiële zorgen vindt hij onaanvaardbaar voor mensen. „Maar ik vind het 00-k zinloos en treurig dat ve len uit afgunst en gebrek aan inzicht ach en wee schreeu wen als er mensen zijn die het beter hebben dan anderen- Die afgunst proef ik als er kritiek wordt geleverd op het inko men van enkele zeer exetante mensen. Als men de opleiding van die mensen in het verdom hoekje zet. Waarom zo'n j aio- zie over een politiek die beoe fenaren van wetenschap in een schijnbaar wat bevoor rechte positie zou plaatsen? We moeten goed weten dat on ze generatie er voor moet zor gen dat de volgende generatie van top-wetenschappers aan bod kan komen en zich kan ontplooien. Dat is vam eminent belang voor ons land. De gennis, scheppings drang en inventiviteit van die kleine groep mensen zullen wij de komende decennia hard en hiard nodig hebben. Geef ze de hans die te ontwikkelen. Uit wel-begrepeui eigenbe- lane!" Vrijwel hun hele terrein is verkend- Er ontstaan echter telkens nieuwe gebieden". Onderzoek is dan ook groepswerk geworden. Maar, pas op! Dat sluit niet uit dat één wetenschapsbeoefenaar met een helder idee de groep op het spoor zet dat naar de waarheid leidt. Zo iemand moet dan ook nog de gave hebben de anderen voor zo'n idee te wininen. In weten schappelijke tijdschriften staan soms 3-0 of meer namen boven een verslag over een onderzoek. Dat was een halve eeuw geleden ondenkbaar Met vreugde en dankbaar heid vertelt professor Rathe nau over het „tamelijk volle leven" waarop hdj kan terug zien. Over het inteleetuele kli maat waarin hdj, zoon van een Duitse hoge ambtenaar, op groeide. „Ik begon m'n weten schappelijke opleiding aan de Technische Hochschule in Ber lijn. Onder andere bij Gustav Hertz. Die kreeg in 1926, sa men met James Franck, de Nobelprijs vo-or natuurkunde- Massa-colleges? Die van Hertz trokken zo'n 500 studenten. Maar Hertz hield na zijn colle ges open huis. Iedereen kon er bomen. Professor Rathenau kijkt even stil voor zich uit- „Het komt allemaal weer boven" Zijn studietijd aan de ver maarde universiteit van Göttingen, aan de rand van de Harz. Reeksen beroemde ge leerden doceerden daar toen. De jonge Rathenau promoveerde daar in 1933. Hij was toen 22 jaar „M'n promotor was Franek. Ja, ik heb inderdaad talloze na tuurkundigen van allure ont moet. Göttingen had in mijn tijd de sfeer van de nadagen van de grote mathematicus D. Hilbert. Franck heb ik steeds in hoge mate bewonderd. Hij was niet alleen een groot ge leerde en voor mjj een fan tastische leraar maar hij was ook een man van karakter. En dat is belangrijk. Hij nam ontslag als hoogleraar, toen Hit- Ier an het bewond kwam. De enige hoogleraar die dat deed, voorzover ik weet. Dat heeft op mij een diepe indruk ge- maekt. Franck speelde later een grote rol in het atoompro ject van Chicago. De jonge Duitse doctor in de fysica, Rathenau, werd in 1934 in Groningen assistent van professor D. Coster- „Hij werkte met langgolvige röntgenstralen. Ik heb in die- studie een bepaald gebied ont sloten". In 1936 werd hij me dewerker van professor A.D. Fokker. „Een van de grote lichten van de Nederlandse fysica- Hij droeg wezenlijk hij tot het begrijpen van de rela tiviteitstheorie. Stelde ook, met Planck, een beroemde vergelijking op". Hij denkt kennelijk met grote dankbaarheid terug aan die Haarlemse jaren. Hij werkte toen in het historisch zo rijk gestoffeerde gebouw van de Teylers' Stichting. „Fokker was een schoolmees ter, een akelig precieze man. Maar ik had dat toen hard nodig. Ik heb daar in Haarl-em geleerd dat men wetenschap pelijke werkers de ruimte moet geven. Die vrijheid is het merg van het natuurkun dig onderzoek. De verrassing in dat onderzoek moet volop aan bod bunnen komen. Een onderzoeker moet plotseling ontwaarde zijwegen kunnen gaan bewandelen zonider jaren op geld ervoor te moeten wachten- Fokker vroeg niet wat ik deed. Ik moest hem af en toe assisteren. Verder was ik volkomen vrij. Vrij onder zoek dus. In 1938 kwam dr. Rathenau bij Philips- Bij het Natuur kundig Laboratorium dat toen geleid werd door professor G. Holst. Hij werkte er, onder andere, aan een onderzoek van het magnetisme. Samen met dr. Snoek. Over zijn, kennelijk afschu welijke ervaringen in de oor logsjaren, zwijgt hij. Hij krijgt het te kwaad als erover wordt gepraat. „We hebben het toen niet gemakkelijk gehad, m'n vrouw en ik". Daarmee doet hij die trieste periode in zijn leven af. „Wat Philips in die jaren voor tallozen heeft gedaan is met geen pen te beschrijven. Van 1945 tent bijna 1953 werkte dr. Rathenau bij Phi lips, onder andere, aan onder zoek voor de Stirlingmotor en bestudeerde hij metalen en het magnetisme. Eind 1952 werd hij benoemd tot hoogle raar in de experimentele na tuurkunde aan de universiteit van Amsterdam- Hij werkte er weer met metalen en met magnetisme- „Ik liefhebberde er ook wat in de hoge-en-ergie- kernfysica. Heb er echter nooit veel verstand van gekre gen". In 1963 keerde hij voorgoed naar Philips terug. „Ik ben dus een afvallige prof- Daaro ver is destijds nogal wat te doen geweest- Ik heb die stap gezet, omdat ik vreesde dat het mis zou gaan met de we tenschappelijke opleiding aan onze universiteiten. Die zou den, dat begreep ik, nieuwe funkties moeten gaan vervul len- Ik was daar niet tegen. Maar het is zo schrikbarend on genuanceerd gebeurd. Men stopte die universiteiten een voudig vol met jonge mensen- Men heeft maar wat aangerot- zooid, om met Karei Appel t-e spreken. Dat bracht de grootst mogelijke ellende- Voor de hoogleraren en de studenten. Ik kan dat niet in overeenstem ming brengen met mijn - een groot woord - wetenschappe lijk geweten- Men heeft er in ons land niet voor gezorgd dat de weinigen die wekelijk de wetenschap verder kunnen brengen aa-n hun trekken ko men. Dat is een kwalijke zaak Voor ons land- En voor die weinigen". Nijmegen litsiand en België iefontsch 08O-772141 .00 en 18.00 uur. Zonda» j en zondag van 9-12 uur 01 1-432630 WASHINGTON Mijn interview met Gerald R. Ford, Ptesident van de Verenigde Staten, staat voorlopig op ijs. Ik M voor dat interview een uitvoerige strategie ontwikkeld, ra» project waarin list, intrige, stafkaarten en een duik '11 het privé-leven van zeven Amerikaanse presidenten en I "in vrouwen een rol speelden. Een totale onderdompeling 'O de geschiedenis was stellig voornaam en in de marge wam ik het een en ander te weten over Eleanor en Frank- 'n> Bess en Harry, Mamie en Ike, Jackie en John, Lady 'rd en Lyndon, Pat en Dick en tenslotte Betty en Jerry. aar dat is voor het moment niet belangrijk. Het interviewplan nep herin neringen bij me wakker aan de vele oorlogsfilms die ik heb gezien, waarin grijzende generaals het beslissende of fensief voorbereiden. In mijn geval was de generale staf een sergeant in een loopgraaf en op de geplande D-Day regende het dat het goot. Het regende verzoeken om interviews met president Ford- Het waren er zegge en schrijve honderd en twee toen Fords president schap een week oud was. Er kwamen dagelijks verzoeken bij. Wat doe je dan in je loopgraaf, terwijl in de vrij wel onverdedigbare flanken de heerscharen oprukken van United Press International, met de felle Helen Thorna* aan het hoofd, Associated Press, de Chicago Tribune, de Los Angeles Times, de Detroit News en de New York Times en die van Londen, om over de machtige Asahi Shimbun maar te zwiieen Wat doe je dan? Het antwoord Ford, president érenigde Staten is een dagelijkse pelgrimage naar de slangenkuil van het Witte Huis. waar Jerry ter- Horst een leger verslaggevers op de hoogte houdt van het doen en laten van de presi dent, die hij iedere dag ziet. Je probeert Jerry terHorst te belegeren en hem duidelijk te maken dat het de hoogste tijd is dat president Ford een stukje geschiedenis maakt in de Nederlandse dagbladpers. Dit is een open regering, is het niet? De kans op een in terview lijkt op dit uur even groot als de kans om twee maal binnen een uur onder een heldere hemel door de bliksem te worden getroffen, maar zelfs dat moet ooit ie mand overkomen zijn. Ik geef het niet op. Gij ziet: ik ben od dit punt een vliegwieltje ge worden in de Grote Ameri kaanse Droommachine- Zonder dromen kom je ner gens. I-k herinner me met een opvallend gebrek aan succes geprobeerd te hebben met Hu- bert Horatio Humphrey (HHH) te spreken toen hij in juni 1972 in Californië slag le verde met George Stanley McGovern. „Sorry, my friend", zei een Humphrey-stroman. „we hebben geen kiezers in Nederland"- Ook Gerald Ford heeft geen kiezers in Neder land. maar het is best moge lijk dat hij daar binnen af zienbare tijd verschijnt en dan zou hii kunnen overwegen van Den Haag via Soestdijk naar Arnhem en Nijmegen en van daar, via Roermond, Venlo en Maastricht, naar Helmond. Eindhoven en Den Bosch te reizen en vervolgens, via Til burg en Breda, naar de Water werken van Zeeland- Enkele lagen rust in de Acht Zalighe den zouden hem goed doen. Ik heb Jerry terHorst laten weten dat een interview zeer op zijn plaats is en zowel nuttig als heilzaam. Om te be ginnen zou Jerry terHorst over Jerry Ford kunnen spre ken, want beide mannen ken nen elkaar tenslotte al ruim een kwarteeuw. Maar Jerry terHorst had het te druk en hij wilde klaarblijkelijk zijn kruit niet verschieten- Want toen Ford tien dagen president was stond er in het tijdschrift „New York" een door terHorst gesohreven artikel over de an dere Jerry: „De vorming van de iiesideit, Fords jonge ja ren". En terwijl ik dit sdhrijt verneem ik dat een nog niet geheel voltooide biografie over Ford van de hand van Jerry terHorst. in zeven afleverin gen in de „Washington Star- News" zal verschijnen. Omdat ik het droomoffensie.f nog lang niet heb opgegeven 'werd Goliath niet dioor David verslagen met een katapult en een platte kei; roeide Sam son niet een leger Filistijnei uit met een ezelskakebeen? zet ik de voorbereidingen voo een interview met de pres> dent van de Verenigde State voort. Ik wentel me in bergei papier, zodat ik hem. wanneei de tijd komt, tegemoet kar treden als een oude bekende Bovendien, om iets te kunner- vragen moet men wat weten Ik zal u inmiddels verteller wat ik, op zoek naar Gerald Ford, ben tegengekomen. Volgende verhaal; Leslie King werd Jerry Ford-.- Het gezin van Jerry Ford. Op de eerste rij v.l.n.r. Mi chael (student theologie), Betty Ford, de „First Lady", de huishond „Sugar" (Suiker), en de president. Staande v.l.n.r.; Steve, die in zijn vakantie boswachter is geweest in het Yellowstone National Park, Susan een buitengewoon hartelijke meid van 17 en Jack, die dit jaar cowboy is in Utah en daarna gaat studeren aan Duke University. Hij zegt, het goed te vinden dat vele jong er en, o ok weten- schaps-beoefenaren, nadenken over wetenschappelijke ont wikkelingen, hun doel en hun nut. En hun gevolgen voor de mensheid. Voor het milieu. ,.ZLi onderkenden de gevaren. Door hen zijn wij gaan begrij pen dat er grenzen bestaan die men niet moet overtreden. Pressiegroepen hebben te recht vind i'k die gevaren schromelijk overdreven Dat moesten en moeten ze om ge hoor te krijgen. Het is de taak van de ondrzoekers die over drijving te corrigeren en met de juiste kritiek voortaan re kening te houden. Dat betekent dat in onze samenleving het wetenschap pelijk onderzoek permanent is geworden. Er is al eens ge sproken van een „education permanente de recherche". Dat geldt zeer zeker voor het uit gebreide terrein van de biolo gie". Hij glimlacht. Er zit. vooral in zijn laatste opmer kingen, nogal wat dat men als politiek kan interpreteren. „Daaraan ontkom je niiet als je over dit soort zaken een me ning geeft," zegt hiij. Ook na 1 september, als Philips hem heeft gepensio neerd, gaat professor Rathenau beslist niet stilzitten. Hi.i is lid van het college van 8 dat als „voorlopige wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid" de regering en de minister president adviseert over tallo ze zaken. „Ik ga daaraan ze ker de helft van miin tijd geven". JACQUES LEVIJ Er is alles bijeen niet zo geweldig veel reden om te jui chen over de resultaten van het beleid, dat deze regering zegt te voeren en waarmee zij zich zo scherp zou onderschei den van vorige kabinetten. Het gaat de boeren slechtde werkloosheid blijp aanzien lijk, de prijzen stijgen alsof ze aan hun lot werden overgela ten, het onderwijs wordt er ook niet beter op en evenmin kun je zeggendat de mensen nu bepaald veel gelukkiger uit hun ogen kijken, blij dat we nu eindelijk eens anders gere geerd wrden. Toch lees ik in mijn kranten opvallend weinig woorden van kritiek op de regering en het gevoerde beleid. Kritiek op links schijnt na jarenlange linkse oppositie als iets onbe hoorlijks beschouwd te wor den. Je moet die mensen eerst een faire kans geven enzo voortsHet feit op zich, dat deze regering anders is en wil zijn schijnt haar al te verzekeren van de onvoor waardelijke sympathie, waarin de fouten als tegenslagen geïnterpreteerd worden en tof gedoe als iets echt menselijks of zo. Als Vorrvnk ballonnetjes oplaat tussen kinderen, Den Uyl danst met een pet op of Lubbers zich door Bibeb laat tutoyeren, worden wij uitge nodigd dit als bevrijdend spontaan uit te leggen en ons erover ie verheugen, dat we eindelijk geregeerd worden door echte medemensen' En als staatssecretaris Klein stu denten laat loten voor be schikbare plaatsen aan een universiteit, moeten we dat gebaar van volstrekte machte loosheid een toppunt van eer lijkheid vinden. Maar het verband tussen ballonnetjes oplaten, een pet opzetten, aan hel rad van avontuur draaien of welk ritu eel dan ook, en beleid ontgaat mij. Ik kan niet ontkennen, dat deze regering weer een bijdrage heeft geleverd aan de ontmythisering van het gezag door de ivoren toren verder af te breken, maar deze overi gens uiterst bescheiden bijdra ge heeft niets met beleid te maken en moet vooral niet met een regeringsdaad ver ward en met gezagstrouw be loond worden. Als het gezag ontmythiseerd moet worden, moet trowwens niet het gezag dat doen, maar het publiek. Het uitvoeren van toffe ritue len is geen beleid en als het daarvoor in de plaats komt of van de laatste gelegenheid ge bruik maakt om nog gauw even van enige resten van mythisch gezag te genieten, is het zelfs doodgewoon verlak kerij. Als het onderwijsbeleidbe- staat in loten, kunnen we evengoed een gokautomaat tot minister benoemen. We hoe ven dan ook niet vertederd te zijn als hij zich laat tutoyeren. We zouden daar wat bandjes in kunnen bouwen, waarop een sonore stem bv. van Pier Tania op bewogen toon enkele geruststellende clichés uit spreekt: dat de situatie inder daad om verbetering vraagt, dat daar ook aan gewerkt wordt, dat het onderwerp in studie is enz. Het maakt niet veel uit, wie het zegt en wat er gezegd wordt, als er maar sonoor geronkt wordtVerder gaat alles gewoon door en ie dereen is volkomen machte loos, want beslissingen blijken altijd elders genomen te wor den of al genomen te zijn. Beleid is een kwestie van toon en vooral van groot geloof daarin- Het heeft dus ook weinig zin om kritiek te hebben op een regering en haar beleid. Want de enige kritiek zou hierin kunnen bestaan haar te verwijten, dat ze haar rituelen beleid noemt. Dat is oneerlijk, want voor beleid moet je macht hebben. Misschien zou het maar het beste zijn niet meer te doen alsof men een beleid voert, niet meer te zwelgen in een populariteit die aan de schijn van macht ontleend is. de gokautomaat op de troon te zetten en naar huis 'e gaan.

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1974 | | pagina 19