Nieuwe inzichten in psychiatrie
HET HOOGHUYS ETTEN-LEUR
WIL MEER NAAR MENSEN TOE
Wei! met
trek
ZEGE
II
Zweedse journalist
meldt massamoord
in Namibisch dorp
Winst it
PLOEG
VOOR
WK
Maria-
paviljoen
krijgt
opknap
beurt
Surinaamse aél
in Den Haag
Veranderingen
Maria-paviljoen
AAGRUYOL M,/
Prostituees
schadeloos
gesteld
Antiehdief
Vrijdag 26 juli 1974
dag 26 juli 1974
V r 11'
Lr»w.v..H'^2i«ira.,vr
(Van een onzer verslaggevers)
ETTEN-LEUR Bij huize Sint-Antonius in de Leurse hoek
van Etten-Leur, kom je binnen in het oude gedeelte. Er is niet
zo veel veranderd. De gang doet er wat glad en koud aan, zoals
in oudere ziekenhuizen.
Verderop vooral in het nieuwere gedeelte en nog meer in ge
sprekken, blijkt dat Het Hooghuys, waarvan Sint-Antonius een
onderdeel is, helemaal geen ziekenhuis meer wil zijn.
De tijden zijn erg veranderd sinds in de loop van de zestiger
jaren plannen werden gemaakt voor een groot nieuw psychia
trisch ziekenhuis in Etten-Leur. Een ziekenhuis met 1.200 bed
den. „Je krijgt er koude rillingen van", zegt de Hooghuys-leiding
nu.
Het huidige aantal plaatsen in Sint-Antonius (350) zal ook in
de toekomst voldoende zijn ter bediening van de regio Breda en
omstreken.
Er is inmiddels een bouwstop, maar ook zonder, zou er geen
groot Hooghuysgebouw gekomen zijn. De opvattingen en de prak
tijk bij de psychiatrische instituten zijn zo veranderd dat Sint-
Antonius bijvoorbeeld vorig jaar een onderbezetting had. Voor
een niet onbelangrijk gedeelte kwam dit door verhuizing van
patiënten naar het Bredase Lucia; maar ook voor de toekomst
rekent men met een geringere bezetting dan voorheen. Want het
aantal mensen dat langdurig in een psychiatrische inrichting ver
blijft wordt steeds kleiner. Als opname niet per se nodig is wordt
tegenwoordig poliklinische hulp verleend. Sint-Antonius heeft
nog 250 bewoners die er langer dan een jaar zijn. De gemiddelde
opname-tijd is vier maanden.
In Sint-Antonius is een groot paviljoen nodig aan verbetering
toe. Er wonen daar te veel mensen, namelijk ruim 200 zg. chro
nische patiënten. Ze zijn verdeeld in te grote groepen. Zo'n 25
tot 50 mensen per groep. De bewoners hebben onvoldoende pri
vacy en onvoldoende sanitaire voorzieningen.
„Vijftig mensen op één afdeling, dat is een massa. Willen de
mensen hun eigen leven opbouwen dan moeten de groepen klei
ner zijn"', is nu de opvatting. Een interne werkgroep werkt mo
menteel aan een plan tot verkleining van de groepen en verbe
tering van de woonomstandigheden.
Met 350 plaatsen is St.-Antonius „betrekkelijk klein, maar
eigenlijk nog te groot". De grote bouwplannen van weleer mo
gen van de Hooghuys-leiding rustig vergelen. „Wij zijn niet zo
voor expansie.
Er is een heel ander streven gekomen: „Decentralisatie en
kwalitatieve verbetering". In het oude, hier en daar ouderwetse
St.-Antonius is daar het nodige van te merken. „Al wordt er
bijna geen steen gelegd, er wordt wel wat gebouwd".
(Van een onzer verslag
gevers)
ETTEN-LEUR - Direc
teur van de Stichting Het
Hooghuys te Etten-Leur
is drs. W L J M Laane,
zenuwarts. Hij heeft geen
witte jas aan, ook geen
driedelig pak. De direc
teur gaat gemakkelijk ge
kleed en zal het jasje
over zijn stoel hangen.
Typerend is ook dat hij
niet de enige is die aan
het gesprek met De Stent
deelneemt. Aan het ge
sprek doen namelijk ook
mee drs. I. Boukema
(psycholoog mevrouw
E. Oostrum-Van der San-
den (verpleegkundige),
mr. P. van Ginneken (al-
gemeeen assistent van de
directeur). En ook een
„cliënt/ patiënt. „Het
juiste woord hebben we
nog steeds niet," zegt drs.
Laane.
Je kunt bij St.-Antonius
waar de muur en de hek
ken nu al weer een tijdje
verdwenen zijn wat ge
makkelijker binnenlopen
dan vroeger het geval was.
Maar toch: er is nog veel af
stand tussen Het Hooghuv s
en de rest van de maat
schappij.
Bij Het Hooghuys zeggen
ze: „We zijn allemaal ex-pa-
tiënten of mogelijk toekom
stig patiënt". En: „Het kan
ons allemaal overkomen".
Intern is er bij Het Hooghuys
de laatste paar jaar veel veran
derd De ene psycholoog die er
was heeft er vier collega's bij
gekregen, er zijn vier maat
schappelijk werkers gekomen
Zij werken in teams (met ook
verpleegkundigen en arts),
waarin de psychiater er nu
vooral is voor de rugge
steun.
werkt dan in de tijd toen de
patiënt als een zieke werd ge
zien, als iemand met een gees
telijke afwijking. Er is meer
oog gekomen „voor wat er met
mensen gebeurt". Er wordt
veel gedaan met mensweten
schappen, aandacht voor tus
senmenselijke aspecten, socia
le en sociologische invloeden,
enz.
Ook bij Het Hooghuys kom je
tegenwoordig niet meer om al
leen maar te rusten, pilletjes in
te nemen en vijf minuten in de
week te praten met de psychi
ater. Cliënten zoals ze nu
genoemd worden zijn grote
delen van de dag vrij intensief
bezig. Vaak met elkaar. Er
wordt gezamenlijk gewerkt, er
wordt gepraat over eikaars ge
dragingen. „Het gaat er om:
Wat doe je met elkaar en wat
kun je er uit leren". Soms
gaat dat met spanningen in de
groep. „Dat kan maanden du
ren".
Voor de patiënten is er veel
veranderd („Het heeft wel
wat onrust, wat onzekerheid
gegeven"), voor het personeel
niet minder. De verpleegkun
dige heeft een veel omvatten
der taak dan toen hij-zij er
vooral was voor de zogeheten
bedwassing. Het uniform is
verdwenen, het werk heeft
meer inhoud gekregen. Ze zijn
er blij mee. „Je staat nu veel
dichter bij de mensen".
Voor iedere opname-afdeling Drempel
van ongeveer 30 patiënten
die weer verdeeld is in leef
groepen van 10 a 15 patiënten
is zo'n team beschikbaar.
Er wordt heel anders ge-
„We zijn een paar stappen
op een weg waarvan we niet
kunnen zeggen waar die ein
digt", zeggen de mensen van
Het Hooghuys over de hele
ontwikkeling binnen hun psy
chiatrisch instituut. Over de
resultaten: „Of de mensen
sneller uit de put komen is
moeilijk meetbaar. Je hoopt
dat het beter gaat. Je hebt het
idee dat de mensen meer tot
hun recht komen".
Ook de oldënten zijn vaak
anders dan voorheen. De men
sen hebben nu een wat duide
lijker beeld van wat ze bij Het
Hooghuys komen doen.
De drempel is wel wat lager
geworden. Maar nog lang niet
verdwenen: „Naar een psychi
atrisch instituut gaan, dat
doen de mensen niet gauw".
De opvatting is nog vaak
en de mensen van Het Hoog
huys vinden dat helemaal be
grijpelijk: „Naar een gekken
huis? Ik ben wel gek. Eerst
daarheen, dan kom ik in moei
lijkheden met het krijgen van
een rijbewijs en bij het solli
citeren".
Met het oog op de begrijpe
lijke drempel wil Het Hoog
huys de hulp zoveel mogelijk
naar de mensen toe brengen.
„De voordeur verleggen",
wordt dat genoemd. Met als
toevoeging: „In die éne voor
deur geloven we niet". Want
je moet er van uit gaan dat er
niet één categorie mensen is
die hulp nodig heeft maar dat
er veel verschillende zijn.
„Om de toegang tot de liulp die
door de psychiatrische inrich
tingen geboden wordt gemak
kelijker te maken zou je voor
de verschillende soorten pro
blemen verschillende „boe
tiekjes" moeten opzetten.
Dicht bij de mensen".
Het Hoaghiuys is al wel ac
tief buiten St.-Antonius. Bij
voorbeeld op het Bredase bu
reau van de Sociaal-Psychia
trische Dienst (SPD) voor ge
sprekken met cliënten die
daarvoor dan niet naar Leur
hoeven. Met de SPD wordt
ook op andere terreinen sa
mengewerkt, b.v. in een 24-
uurdienst voor advies aan huis
artsen en anderen die daarom
vragen.
De Hooghuys-leiding is van
mening dat er op het terrein
van de geestelijke volksge
zondheid in dit gewest veel
méér samengewerkt zou moe
ten worden. Er is ooit een
overleg geweest met 80 ge
sprekspartners. Dat heeft géén
vervolg gekregen.
In deze situatie is het. vol
gens Het Hooghuys, nog altijd
zo dat nog geen vijftig procent
van de huisartsen en de maat
schappelijk werkers weet wel
ke mogelijkheden er voor de
psychiatrische hulpverlening
zijn. „En als je eikaars moge
lijkheden niet eens kent, wat
zal de patiënt er dan van we
ten"?
Een handicap vindt de lei
ding van Het Hooghuys ook
dat de financiële mogelijkhe
den voor tijdelijke geestelijke
gezondheidszorg ver achter
blijven.
Intussen betekent dat niet
dat bij Het Hooghuys geen
nieuwe taken aangepakt wor
den. De poliklinische hulp
neemt toe, ook zijn er moge
lijkheden gekomen voor
groeps-, gezins- en echtparen-
therapieën. Ook is het moge
lijk geworden om voor gedeel
ten van een dag of een week
naar Het Hooghuys te ko
men.
Er wordt ook gewerkt aan
verdere verbeteringen voor
mensen die allang in Sint-An-
thonius verblijven. Al jaren
bestaat het plan om het kolos
sale Maria-paviljoen, waarin
ruim 200 van deze mensen
wonen, te saneren.
Eerst werd gedacht aan
nieuwbouw voor al deze men
sen, later aan nieuwbouw voor
een aantal van deze mensen.
Het ministerie van Volksge
zondheid is in de laatste jaren
echter zoveel beperkingen
gaan stellen aan investeringen,
dat Het Hooghuys niet meer
behoeft te denken aan nieuw
bouw voor zijn chronische pa
tiënten. Zelfs een grondige
verbouwing van het Maria-pa
viljoen is thans niet haalbaar.
Functionarissen van de Inspec
tie van de Geestelijke Volks
gezondheid die het paviljoen
onlangs kwamen bekijken /er-
zuchtten: „Och. zulke pavil
joens zijn er nog in zoveel
inrichtingen: dit is niet eens
één van de slechtste".
Ondanks al deze beperkin
gen ziet Het Hooghuys finan
cieel toch nog een gaatje om
het Maria-paviljoen in het ko
mende jaar „op te knappen".
.Deze opknapbeurt zal geen
grondige verbouwing kunnen
inhouden, maar wel een ver
betering van de privacy en de
sanitaire voorzieningen.
In de eerste plaats is deze
opknapbeurt erop gericht de
bewonersgroepen kleiner te
Bij de foto's:
Boetseren, een expres
sietherapie (gieheel boven).
Gesprek tussen een pa
tiënte en een psycholoog
(foto hierboven).
(Foto's Ad van Dongen)
maken. Dit is slechts mogelijk
indien vooraf het aantal bewo-
ners van dit paviljoen dras
tisch wordt verminderd. De
werkgroep zoekt naar moge
lijkheden om enkele tientallen
bewoners van dit paviljoen el
ders onder te brengen dan
wel over te plaatsen naar an
dere stichtingen die een mei
aangepaste benadering van
een bepaald type patiënten
kunnen bieden, ofwel door
hen onder te brengen in ande.
re eigen gebouwen.
Een van die eigen gebouwen
die een bijdrage zullen leve
ren tol een vermindering van
de bevolking van het Maria
paviljoen is een huis dat on
langs in Breda werd aange
kocht: Academiesingel 46,
vlakbij het station.
Dit huis zal worden inge
richt als „sluisinternaat", een
soort doorgangstehuis naar de
maatschappij. Eind september
zal de „sluis" in gebruik wor
den genomen. Daarheen zuilen
dan 14 mensen verhuizen die
allang in St.-Anthonius ver
blijven. De bedoeling is om
hen binnen een aantal maan
der te begeleiden naar volle
dige zelfstandigheid.
In deze tijd vergeet je gauw
hoe naar het in de afgelopen
winter was, om met de rug
tegen een raam te zitten. Maar
over enkele maanden is het
weer zo ver: trek langs lek
kende sponningen, rammelen
de ruiten bij sterke wind. En
dan ga je niet even het glas
eruit halen.
Nu kan dat wel. En zo vre
selijk moeilijk is het ook niet
om aan die gemene winterse
luchtstroom langs de ramen
een einde te maken.
Haal de glaslatten weg: een
beitel eronder steken, even
opwippen, een eindje verder
hetzelfde doen, tot de lat los
Zit. Alle vier de latten wegne
men en de ruit voorzichtig
wegnemen. Resten van kit,
vuil e.d. grondig verwijderen-
Ramen die niet met glaslatten
zijn gemonteerd, maar die in
de stopverf staan, verwijderen
door de oude, meestal gebar
sten en beschadigde stopverf
laag weg te steken.
Ruit weer op zijn plaats
brengen, en dan speciaal af
dichtingsband voor ramen (be
kend is bijvoorbeeld Glass-
Tic) langs de ruit en in de
sponning duwen. Dit materiaal
is zelfklevend. Het komt dus
in een hoek tegen glas en
sponning te zitten. Goed aan
duwen. Het moet zo tegen de
ruit worden gezet, dat de glas
lat er later net een paar milli
meter bovenuit steekt.
In de hoek strijkt men ver-
0'
volgens een hoeveelheid
pasta, en dan wordt ie g;
er weer ingedrukt
wordt een nieuwe stoprm
aangebracht.
De nieuwe b ew
maakt de ruit trek- en
dicht, en daarvan heeft
de komende winter een
boel plezier-
Hetzelfde materiaal
trouwens voor vele i
doeleinden gebruikt
De enorme kleefkracht
vochtwerende eigensol
maken het mogelijk
voorbeeld een lek in eet
afvoerpijp of de goot te{
stellen.
Aansluitingen van golf
bij de muur, worden
reep van dit band
gemaakt, zelfs een lek ii
autokofferruimte kan
worden gedicht.
Rond een stalen paal gn-
keld, voordat deze de groi:
gaat, houdt het geruime
roestvorming tegen. Kon
overal waar kieren, gain
andere onbedoelde opni,
bestaan, die vocht doorl
kart. men op snelle en ee«
dige wijze een reparatie
voeren, het er alleen wel
op dat het oppervlak
Glass-Tic wordt gezet
en vetvrij moet zijn. V
is de gewone uitvoering
baar, voor zwaarder rei
werk is hetzelfde bond
krijgbaar met een dunt
miniumfolie.
met J
toateriil
f
STOCKHOLM (UPI) De
Zweedse free lance journalist
Per Sanden heeft verklaard
dat Zuidafrikaanse militairen
onlangs een dorp in Namibië
(Zuidwest-Afrika) met de
grond gelijk hebben gemaakt
en 105 Afrikanen hebben ver
moord. Hij zei dat woensdag
In een uitzending van de
Zweedse televisie. Sanden, die
een reis door Zuid-Afrika en
Namibië had gemaakt, zei dat
hij gesproken heeft met de
enige overlevende van de
massamoord.
Hij liet een film zien die
opgenomen zou zijn op de
plaats waar het bloedbad zich
moet hebben afgespeeld. De
beelden vertoonden minstens
vijf menselijke schedels, lig
gend in het gras op de plaats
waar het dorp zou hebben ge
staan. De Zuidafrikaanse mili
tairen hadden het dorp met de
grond gelijk gemaakt. Volgens
•Sanden lag het dorp in het
district Kalong-a, in de Capri-
vi-strook, in het uiterste
noordoosten van Namibië.
De film bevatte ook een
vraaggesprek met een man die
Je enige overlevende van het
bloedbad zou zijn. De man
aangeduid als Aaron (44) ver
telde dat Zuidafrikaanse mili
tairen, die jacht maakten op
guerrilleros van de Swapo (de
bevrijdingsbeweging van Na
mibië) het dorp waren bin
nengekomen oo zoek naar gu-
«irillastrijders. „Alle bewo
nors werden opgejaagd en
kregen opdracht voor de troe
pen in het gelid te gaan
staan".
Een van de soldaten vertel
de hem wat er zou gaan ge
beuren en ried hem aan te
viuchten. „En dat deed ik.
Maar mijn vrouwen en kinde
reu werden gedood. De mili
tairen goten benzine over de
.ijken en staken ze in brand.
In totaal werden 105 dorpelin
gen gedood", zo zei hij. De
man vertelde dat hij later was
aangehouden door Zuidatn-
kaanse militairen, die hem
(ADVERTENTIE)
Geen insektenplaag hoeft lan
ger te duren dan u wenst. Want
er is Omyl. het beproefde mid
del dat u van lastige insekten
afhelpt. Dus wilt u insekten de
baas blijven, vraag dan nadruk
kelijk om Omyl. C
DE OMYL EXTRA spuitbut:
het beproefde middel tegen
alle mogelijke vliegende in
sekten, zoals vliegen, mug
gen, motten en wespen.
DE OMYL POEDER:
tegen ongedierte op huis
dieren en ter voorkoming
van mottenvraat in wollen
goed
Verkrijgbaar o.a
bij drogisten
AJOVNC«-RZ-OBOMNGfN-IELO»t»»J
naar zijn zeggen haddei |i
marteld om inlichtingen j
krijgen over Swapo-n
Hij toonde in de film de "j
kens op zijn lichaam va
steken en van touw
Sanden zei dat hij met .'J
-un buiten Namibië had j
sproken, maar hij zei
waar. De Zweedse jourm
deelde mee dat hij
maand als getuige zou
schijnen op een hoorziitï|
van een VN-commissie
Namibië.
DEN HAA G(ANP)
groep van tweehonderd
namers heeft zich in het
van de Stichting voor Sui
mers aan de Laan van
Oostindië in Den Haa;
stalleerd om vandaaruit
te voeren voor een Suriniij
Trefcentrum in Den Haas!
wisselen elkaar in croepnl
en willen het pand vootlr
ais actiecentrum blijven I
bruiken.
Niet alleen het trekentl
zien zij als programma^
maar ook willen zij f
gemeentelijke sociale
praten over de opvans 1
Surinamers door deze M
Het steekt een aantal vaij
Haagse Surinamers dat de a
litie onlangs in overleg mSj
directeur van de sociale f
besloot verscherpt pol®
zicht in te stellen in het ll
bouw van de dienst aan f
Neherk-ade.
KEULEN (REl'TER)
Tweehonderd prostitufes I
een eroscentrum in
zullen schadeloos worden J
steld voor verlies van
spaarcenten in het fa®
inent van de Herstatt-bi
juni.
Terwijl de 65.080
klanten van de op ées
grootste particuliere öaitkj;
West-Duitsland hun geld
ben verloren krijgen de F
tituees hun kwart ro:-;
mark terug van de leidih!
het bordeel.
DEN HAAG (ANP)
de aanhouding van de ™tT
ge plantsoenarbeider "J
heeft de politie in Den
een partij antiek ter »'a
van vele duizenden
achterhaald, die de Mgf™
drie j,aar bij inbraken
Haag en Scheveningen H
stolen. K. werd aangerij
toen hij bij een huis had j
broken Bij hem thuis voi<J
politie ruim 200 antieke
werpen, waaronder ê0" J
zilveren sieraden, bff
chinees porselein en eer
zisoh tapijt.
(Van onze
wielermedwerker)
IJZENDIJKE - E
„cch konden zelfs 1
L Bunder de zege r
men gisteren in het
"rium te Uzendijke
het in vrij geringe n
komen rennersveld
talrijk opgekomen
toch kunnen genieten
s-peetarulaire wedstr
„as overigens ook
wachting met namen
Raas. Toine van de
Matje Dohmen en
Godde. Toine van de
)i4.t ondanks de grote
Jen val e
Toine va
niet ontne
avonden
Ondank
mate opgf
heeft he
public
van ee
ijd. D
de ver
oals Ja
Bundei
Pete
Bunde
concur
euiciDu VÜ
wedstrijd
de
zoals
PON
KAIV
AMSTERDAM (ANP) -
Herman Ponsteen heeft d
balans met Rini Langkrui
weer in evenwicht gebrach
Na titels voor Langkruis o
de sprint en de tandem b«
haalde achtervolgingskam
pioen Ponsteen zijn tweed
rood-wit-blauwe trui op d
1000 meter tijdrit. Met Por
steen en Langkruis (tweede
verwierf Jan de Jong, oo
al derde bij de stayers, ht
recht van een plaats op hl
erepodium.
De 1000 meter tijdrit, h(
raakvlak tussen sprint en acl
tervolgin'g was door de ster!
wind Van gistermiddag mei
F een nummer voor de krachtri
ders dan voor de spurters. A
leen Rini Langkruis kon zit
als sprinter handhaven. T£
Tije. Zuidwest en Veldt we
den respectievelijk achtst
negende en tiende en Raaym
kers kwam niet verder dan
veertiende plaats.
(Van onze sportredactie).
AMSTERDAM De spoi
commissie van de KNV
(Koninklijke Nederland
Wielren Unie) heeft gistel
vond in Amsterdam de Nedt
landse wielerploeg bekend;
tnaakt die zal starten in
wereldkampioenschap dat
14 augustus in Montreal
gint. Slechts de baanploeg v
de profionals is nog niet
heel compleet. Tevens zal e
renner moeten afvallen v<
de ploegachtervolging i
teurs.
De samenstelling is
volgt:
Dames: Baan: achtervolgd
Keetie van Oosten-Hage
Willy Kwantes, Sprint: M
Nieuwenhuis-Brink-hoff. W
Keetie van Oosten, Wi
Kwantes, Mini Nieuwenhi
Bella van der Spiegel-Hage
Nel Streef.
i en
Amateurs: Baan: Sprint
I Langkruis en
Veldit. Tandem: Rini
kruis en Laurens Veldt
I Ve?: Herman Ponsteen
He Slot. 1000 meter xi
Herman Ponsteen. reserv
Langkruis. Achten
Horman Ponsteen en
«ïeuwenhu'ls, reserve
van Gerwen. Pfoega
8'ng: Er zullen vier j
worden gekozen uit het
«errnan Ponsteen, Peter
^hbhis, Gerrie Slot,
Mohlman en Gerrie
m»?' „Sta7Grs: Gaby r
vt Gangmaker Joop
hrg. Wogpioeg: 100 ki
Van jdrit: Ad G«'e
Jan Ar H06,k' Frits 801
Slen g De ,aatste
K,*" eveneens starten
Cp.1,1 ue'e wedstrijd
Theo RVa-, DonSen Jan
en Smit, en Ad Dekkers
Profession!,],,. Baan:
p. smg: Roy Schuiten
rr« Stayers: Cees
btu-g werru*er Jo°P
Cees Baf
Gerrie Knot' Va"
Riim« J^net«rnann,
BenPwCees Pri™
rHc,y Schuiten. Tino
Shv GsTd Vi—
Hcitug. 6r cn 11
Laur-
La:
res
G
tijd
ve
Achter volg i
Pe
Gei
Ploegachter\
renn
vij
Ni
Ge
van G
Minne
Stak
kilorm
'ers,
Schür
t.i
in
R
Ach
en E
5
Stal
Gei
Katv
Hei
Rene
Ta
R-
dor