IA
1TBAL
tovenaarsleerling op zoek naar de bezwerende formule
De mens graaft
zijn eigen
graf, mits...
Politie machteloos
tegen naakt-invasie
van Zandvoort
Drentelen
Nieuwe
aanpak
van de
kleine
misdaad
sindustrie
SOENARBEIDER
Zeer boeiende
expositie
in Antwerpen
RANT
ff
>ND
binnenland
buitenland
1
ouden van ons
kantoorgebouw
tKANTIEWERK
essenplukken
eltbedrijf De Moor
VONING
e „2 onder 1 dak"
HOUDSOPZICHTER
4EENTE VL1SS1NGE
<r:..
noemt
Milieu
Bezwaar
ONDANKS NOG ALTIJD GELDEND OFFICIEEL VERBOD
Geen rem
Goed
Meeg
enomen
Toerbeurt
Zinvol
Slordig
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
Zaterdag 6 juli 1974
ze sfeervolle zaal dansen.
01146-343.
Aangezien mejuffrouw
Dia du Fossé i.v.m. haar1]
a.s. huwelijk ons na ja
renlange trouwe dienst
per 29 juli a.s. gaat ver
laten, zoeken wij kon-
takt met een gegadigde
voor het
Heilleweg H 111 te Sluis,
onderling overleg vast te stellen. I
ten aan LAB-BV, Postbus 25 Sluis I
11178 - 1443 (hr. van Belois).
8 juli a.s. beginnen wij met
.vang 8 uur 's morgens.
5, Zaamslag. Tel. 01153 - 1298.
kXEL
ie en c.v., 2 jaar oud
obertstraat 66, Axel, 01155-20541
an de Woningstichting Borsele te I
zoekt kontakt met gegadigden j
van
m. omvatten:
.en en uitbesteden van onder-
ten.
t houden op de uitvoering van het
erhoud.
errichten van eenvoudige onder-
saamheden.
:tie zoeken wij een man niet ou-
jaar met
ische opleiding, als onderbouw
nmeren) en als bovenbouw U.T.S,
dploma vereist)
studie in bouwkunde en enkele j
fijkervaring, strekken tot aanbe-
C.A.O. voor personeel in dienst
poraties in overeenstemming met
n functie.
et uitvoerige gegevens binnen 14
verschijnen van dit blad aan het I
Woningstichting Borsele, Stene-
nszand.
plantsoenen van de dienst van
in kan, wegens pensionering, Pcr
worden geplaatst een:
tem. ambtenaar III)
naaimachines strekt tot aanbeve-
een leeftijd van 17 jaar 702,
18 jaar 789,-
19 jaar 876,
20 jaar 963,-
ler minimum 1.050,en maxi'
- per maand. De genoemde sala-
usief de toelage volgens de mach-
'akantietoelage van 714%. De ga-
gen is aangesloten bij het IZA-
men 8 dagen na het verschijnen
s richten aan burgemeester en
Vlissingen, p/a afdeling pers®'
dhuisplein 2, Vlissingen.
WMM
Een mooi voorbeeld
van wat men „visue-
le conditionering"
ANTWERPEN Twee
longen op sterk water.
Een long van iemand,
die in een stad woonde. Een
andere long van een mens,
die op het platteland leefde.
De eerste is zwart aange
vreten. De tweede ziet er
blond en gezond uit. Dat zie
je bijvoorbeeld op de zeer
uitvoerige en boeiende ten
toonstelling DE MENS, die
tot 31 augustus te zien is in
het Nationaal Bouwcen-
I trum, Jan van Rijswjjcklaan,
Antwerpen.
Je wandelt er door een im
mens opengeslagen blologie-
boek, waarvan de samenstel
ling ruim drie jaar heeft ge
vraagd. Je wandelt er door je
eigen geschiedenis; vanaf pro
toplasms tot het verschijnsel
mens. Via duizenden foto's, te
keningen, maquettes, voorwer
pen, instrumenten, etc. wordt
het verhaal verteld van de
mens, die.-.zijn eigen graf
graaft, mits....! De mens, die
voortkomt uit de natuur, maar
omgekeerd deze natuur weer
onderwierp aan zijn eigen be
hoeften en nu slachtoffer
dreigt te worden van de
krachten die hij opriep. De
mens als tovenaarsleerling op
zoek naar de bezwerende for
mule. Een intrigerend verhaal;
een intrigerende expositie,
waar je minstens enkele uren
voor moet uittrekken. Voor
jong en oud.
Vanaf het moment, dat de
mens zijn eten ging koken
ook dat is eens begonnen
en het potje op het vuur zette,
begon hij meteen het milieu te
verontreinigen. De wereld is
één grote kookpot, met wal
mende schoorstenen en ver
stikkende gassen aan het wor
den. De biosfeer, waarin de
mens zijn ontstaan vond,
dreigt een verstikkiragssfeer te
worden.
Aanleiding tot deze grote
tentoonstelling is aan te tonen,
dat met name de Antwerpse
overheid milieubewust wordt
en dat nu ook van zijn bewo
ners vraagt. Het is voor een
leek dan ook eng interessant
om allerlei „snuffelpalen", die
luchtverontreiniging meten,
waterzuiveringsinstallaties etc.
op de tentoonstelling in wer
king te zien. Maar het doet
b.v. een beetje hypocriet aan
bij een grote panoramafoto
van de stad de Lof te horen
zingen op de bomen en de
banken, die in de binnenstad
geplaatst worden, terwijl je
aan de rand van de stad de
grote steenklompen het groene
land honderd keer sneller ziet
wegvreten.
Maar aan deze aanleiding
gaat een inleiding vooraf, die
het grootste deel van de ten
toonstelling beslaat: de ge
schiedenis van de mens; het
wezen, dat uit de „primitieve
soep" (suikers, aminozuren,
eiwitten, nucleotiden en vet
ten) ontstond om zich nu weer
in de soep te draaien -Aan het
verschijnen van de eerste „ho-
miniden" is een evolutie voor
afgegaan, die miljarden jaren
in beslag nam en die in feite
begon bij het ontstaan van ons
universum. Die ontwikkeling
is, ook op de tentoonstelling,
gevat in veel moeilijke woor-
de. Maar op panelen wordt
daar uitvoerig uitleg aan gege
ven en met enige moeite kom
je er dan wel achter.
Het verschijnsel „leven"
waarbij energie wordt omge
zet tot andere energie foto
synthese vraagt de eerste
energie van de bezoekers. Ma
quettes en diaprojectie (waar
mee veel gewerkt wordt) ver
tellen over de bouwstoffen
van het leven. En als u alles
nog niet gesnapt hebt, dan is er
een boekje (De mens), dat nog
eens uitvoerig uitlegt wat het
proces-thema: „En toen kwam
de Mens", behelst. De cel,
kleinste bouwstof van het le
ven, krijgt in een aparte stand
bijna perfecte aandacht; het
griezelig nauwkeurig en com
pleet functionerende bestand
deeltje, waaruit levensorganis
men opgebouwd zijn. Logisch
vervolg zijn dan de thema's
erfelijkheid, bloed(transfusie)
en de biologische evolutie,
waarbij je geconfronteerd
wordt met voorhistorische
schedelfragmenten. Op tien tv-
monitoren worden. daarbij
films vertoon'' (o.a. Op leven
en dood, "Waddenzee, Ooster-
schelde, Deltagebied).
Oog en oor zal de bezoeker
zeker hebben voor de beide
afdelingen, waarin deze orga
nen aan de orde komen. De
ontwikkeling en met name de
conditionering van ons ge-
zichtverogen is goed illustra
tief verwerkt. In een afigeslo-
ten ruimte kun je je eigen
oren testen (audiogram), ter
wijl een sono- of lawaaibaro-
meter je vertelt welke hek
senketel de wereld, je omge
ving aan het worden is. Dat
heeft ook te maken met de
overbevolking, die ons be
dreigt. Voortplanting (seksua
liteit): wat doen (en deden)
we ermee? De consequenties
staan levensgroot uitgebeeld.
Hoe ontstond een Derde we
reld in een maatschappijstruc
tuur, die zich ontwikkelde van
een groep loutere voedselver
zamelaars tot een gemeen
schap van industriële produ
centen en consumenten. Het
staat er letterlijk gekleurd op
(zelfs de welvaartsafvalhoop
wordt niet vergeten).
W.at doen we eraan? Inzicht
in de structuur van de bio
sfeer: de belangrijke koolstof-,
water- en zuurstofkringlopen
worden met flitsende lampjes
in beeld gebracht, waarna met
allerlei instituten en ruimte-or
denende kreten tastbaar wordt
geprobeerd de geesten te be
dwingen.
Je krijgt wel de indruk,
dat ondanks wonderlijke re
sultaten, ons antwoord nog
erg armzalig is en in de cir-
celloop zit van een econo-
misch-industrieel denk- en leef
patroon. De duivel met Beël
zebub uitdrijven.
Een ander bezwaar, dat je
tegen het presenteren van de
mens op deze tentoonstelling
kunt hiebben is de wat eenzij
dig toegespitste biologische, li
chamelijke kant. Er is met de
mens méér aan de hand. Die
hele psychologische structuur
van de mens, van waaruit hij
zó reageert als hij nu gedaan
heeft en nog doet is wel als
terzijde aanwezig, maar komt
onvoldoende aan de orde
om het thema helemaal waar
te maken. Blijft over: een in
dringend beeld van de biologi
sche ontwikkeling of anti
ontwikkeling van de mens,
dat in staat is flinke indruk te
maken en vooral bewust te
maken wat we eigenlijk met
onszelf aan het doen zijn. De
tentoonstelling is te zien op
alle werkdagqn van 12-19 uur
en zon- en feestdagen van 10-
17 uur.
HENK EGBERS.
ZANDVOORT Sinds
de gemeenteraad van Zand-
voort akkoord is gegaan
met een naaktstrand, be
ginnende ten zuiden van ki-
lometerpaal 68.500 ofte
wel op een kwartiertje lo
pen van de paviljoens is
het hek van de dam.
De gemeenteraad ten spijt, is
naaktlopen in het zicht van
i iedereen nog altijd verboden
volgens artikel 239 van het
Wetboek van Strafrecht, waar
in de fameuze openbare schen
nis van de eerbaarheid ligt
verankerd.
En deze hoge wetgeving is
niet door een besluit van
raadsleden te veranderen. De
raad kan de eigen politiever
ordening wijzigen, maar het is
de rechter die bepaalt of de
eerbaarheid is geschonden.
Met andere woorden: de tallo
ze bloot,gangers die Zandvoort
hebben overvallen, zijn fout, en
de politie moet optreden. Dit
laatste is echter een farce.
De Landrovers van de wets-
handhavers zijn op kilometers
afstand al te zien, en als een
agent zich op het mulle zand
neerzet om met het strenge
boekje in de hand, de pet op
het hoofd en de koppel rond
het verhitte middel zijn ver
baaltjes te schrijven, hebben
de voor dit gevaar met radar
uitgeruste naaktminnaars al
lang een binnen grijpbereik
liggend badpak aangetrokken.
Met het gevolg dat de agenten
er maar liever niet aan begin
nen.
In Callantsoog is de victorie
begonnen, vorig jaar, toen een
„unheilich" ver gelegen strand
werd toebedeeld aan de nudis-
ten, tussen kilometerpaal
16.140 en 15.770 werd „ook
ongeklede dagrecreatie toege
staan. Buiten bovengenoemd
strandgedeelte is het ten
strengste verboden naakt te
recreëren. (Art. 102 APV, het
iflPfigiP
b. - -f t
een slecht toneelstuk opvoeren
rijdt het strand af, maakt een
bocht, en komt terug om weer
naar die textielzwemmers te
verdwijnen. Geen agent is uit
gestapt, geen waarschuwing is
gegeven: een routine patrouil-
larit in een dode wijk.
Of deze afzijdige houding van
de politie wordt doorgezet, is
de vraag. Maar dat een harde
actie het nudisme van de
stranden na dit massale bloot
offensief kan wegvagen, is
evenzeer te betwijfelen.
Naakt lopen blijkt namelijk
een behoefte waar massa's
naar hunkeren.
Gemeentebestuur Van Callants
oog".
De nudisten, respectievelijk
gezien als dienaren van Satan,
pioniers, onnozele hobbyisten,
sublimerende genotsvolgers en
landsehapsverstorende of ver
aangenamende elementen,
hebben in Callantsoog hun
bruggehoofd geslagen en het
ziet er naar uit dat hun inva
sie niet is te stoppen na hun
tweede doorbraak in Zand
voort. Aan de Nederlandse
kust wordt ook naakt gere-
creërd bij Hargen aan Zee,
Bergen, Heemskerk, Bloemen-
daal en Noordwijk en kleine
afgelegen strandjes.
Soms wordt een naaktfiguur
in zijn of haar kladden gepakt
door de politie, maar de oogst
aan verbaaltjes is schraal en
als de martelaren in de arena's
van Rome zijn de nudisten
bereid tot het uiterste te gaan.
Daarbij worden zij gesteund
door enkele sterke troeven.
Ten eerste de tijdsgeest, ten
tweede het arrest van Callants
oog, ten derde de onmogelijk
heid van de onderbezette poli
tie om afdoende op te treden,
overal waar het verboden
vlees opduikt en ten vierde de
praktijk.
Bij het geval Callantsoog werd
een naaktloper door de Alk-
maarse rechtbank en het Am
sterdamse hof vrijgesproken
omdat volgens de rechter „de
plaats van handeling zover
van de bewoonde wereld was
gelegen dat het niet aanstote
lijk voor de eerbaarheid kon
zijn". Met andere woorden, in
lekentaal, naaktlopen mocht,
als het discreet gebeurt. Dit
laatste kan moeilijk gezegd
worden van Zandvoort waar
de nudisten ijsjes en haring
komen halen samen met de in
bikini's en broek gehulde or
thodoxe badgasten.
En het arrest gaat niet op als
straks de Haagse gemeente
raad een plek Scheveni ngs
strand voor naturisten aller
minst ver van de bewoonde
wereld mocht reserveren, zoals
procureur-generaal mr. W. ba
ron van der Feltz heeft laten
weten. Ook de Amsterdamse
procureur mr. G. van Dijken
overweegt om middels een
uitspraak van de Hoge Raad
tot zekerheid te komen inzake
bloot in Zandvoort. Van Zand
voort wordt namelijk een
sneeuwbaleffect verwacht.
Het nudisme is doorgebroken
op een van Nederlands druk
ste stranden en men verwacht
dat plaatsen als Noordwijk,
Egmond en Bergen onherroe
pelijk zullen volgen. Schoorl
en Hoek van Holland hebben
het naakt afgewezen, maar het
lijkt uitstel van executie. In
Den Haag lijken de kansen
voor een naaktstrand gunstig.
Wat is de praktijk?
Een dagje Zandvoort beant
woordt alle vragen. Beschei
den naakt presenteert zich al
op de terrassen van de pavil
joens, waar vrouwen het bo-
venstukje van hun bikini heb
ben uitgedaan om ook hun
bastiljon van vrouwelijk
schoon aan de ultra violette
straling over te geven.
De eerste honderden meters
van het Zuiderstrand worden
op de klassieke wijze gevuld,
dat wil zeggen door in badpak
gestoken zonaanbidders die op
elkaar gedreven recreëren.
Vervolgens dunt het strand
langzaam uit, maar nog altijd
zitten er tientallen badgasten
op een hectare. Kilometerpaal
68.500 draait voor en daar lig
gen de eerste: meestal deels
verhuld achter windschermen
en optreksels van juthout,
maar een enkeling banjert on
verdroten over het zand, zon
der de remmingen van onze
cultuur en de branding speelt
een kegelspel met onverholen
lijven.
Naakt domineert nu en wel in
alle vormen en alle leeftijden.
Meer mannen dan vrouwen,
het grootste deel van middel
bare leeftijd. Ze liggen roer
loos in het zand, de ogen
dicht, en negeren de processie
van aangeklede voyeurs die
van argeloze belangstelling.
Een bel klingelt, en over het
zand nadert een Landrover
met aangekoppeld viskarretje.
De zaken gaan goed. Een en
keling grijpt naar een vest of
handdoek, maar de meeste
badgasten blijven consequent
en bestellen naakt hun haring
of garnalenbroodje bij de on
bewogen verkoper.
Behalve het bloot is er nog
een markant verschil met het
aangeklede strand. Voorbij
paal 68.500 heerst een kuise
discipline, een meedogenloze
ongeschreven wet. Hier geen
gevrij, gestoei of harde con
versatie, of vreemden die een
conversatie aanknopen. Een
zaam en trots, ongenaakbaar
in hun naaktheid, geven de
nudisten zich bloedserieus
over aan hun recreatie. Priva
cy wordt geëerbiedigd.
Een politiewagen komt voor
bij. Enkele badgasten grijpen
naar een bedekking, de mees
ten echter negeren het voer
tuig en al wat het vertegen
woordigt. De politiewagen
In Nederland zijn er ongeveer
tien camping» waar men naakt
terecht kan, maar de naturist
wil uit dit ghetto, de open
baarheid in, omdat hij niet het
gevoel wil hebben zich ergens
voor te schamen. De enkele
reis naar een blootkamp in het
buitenland (Joegoslavië) door
reisbureaus is in no time uit
verkocht, maar krijgt geen
ruchtbaarheid omdat een gezin
niet aan de klok hangt dat het
naar een nudistenkamp gaat.
Callantsoog heeft deze behoef
te onderstreept. Daar is het
aantal badgasten verdubbeld
en laten we hierbij niet verge
ten dat deze badplaats ligt in
de leige kop van Noord-Hol
land, dat wil zeggen voor de
meesten onmogelijk ver. Maar
afstand is voor de naaktmin-
naar geen rem. Hij is bereid
honderden kilometers te rijden
voor zijn kleine genoegen en
neemt het ontbreken van
strandcomfort blijmoedig op
de koop toe.
Zijn ideaal omschrijft hij in
termen van vrijheid, zuiver
heid en pure natuur, en met
deze uitgangspunten in zijn
vaandel wil hij een harde
strijd niet schuwen.
Tegen zulk een tegenstander
lijkt artikel 239 machteloos.
JAN KOESEN
(Van een onzer verslaggevers)
JJe Amsterdamse gemeentepo
litie experimenteert sinds
februari van dit jaar met een
„nieuwe aanpak van de kleine
misdaad". Daartoe is een van de
zes districten het bureau IJ-
tunnel speciaal aangewezen.
Twee rechercheurs, twee vaste
agenten van de geüniformeerde
dienst en twee „wisselende"
agenten van de straatdienst zijn
ingezet bij het opsporen van de
kleine misdaad, zoals die hand
ever hand toeneemt in de grote
sttden. „Ons eerste doel is de
service aan het publiek uit te
breiden aldus inspecteur Ed
ward Jagersman, voorlichtings
man bij de Amsterdamse poli
tie.
„De mensen moeten zich weer
wat veiliger gaan voelen.
Want", zo zegt hij, „wat wij
de kleine misdaad noemen
komt voor de betrokkenen
hard aan. Als je nieuwe fiets
gestolen wordt, dan kun je wel
huilen. Ook al is de economi
sche waarde van de diefstal
gering". Zeker is al dat „het
oplospercentage" in het dis-
tric IJtumnel is gestegen. Maar
anderszij ds is de preventie ge-
ring.De buurt waar het team
opereert heeft niet met op
luchting gereageerd, om het
maar wat zwak uit te druk
ken.
„Elke vooruitgang is meegeno
men", aldus het laconieke
commentaar van Jagersman,
die en passant wijst op het
krankzinnig grote aantal klei
ne delicten in de hoofdstad. In
1973 werden 16.426 eenvoudi
ge diefstallen geregistreerd, en
maar liefst 14.000 bromfiets
en rijwieldiefstallen. Van dit
alles werd slechts 11,9 procent
tot oplossing gebracht. „We
gaan nu eenmaal uit van prio
riteiten", aldus verdedigt hij
het geringe resultaat tot nu
tóe. „Als er op een ochtend
vijf meldingen binnenkomen
van fietsdiefstallen en straat
schenderijen, en er komt tus
sendoor een mededeling van
een roofoverval, is het wel
duidelijk met welke taken on
ze rechercheurs op pad gaan".
Ten onrechte heeft dit bij het
publiek geleid tot een berus-
gestolen is. Als we een vent
pikken, die in een bepaalde
wijk auto's openbreekt, dan
vinden we bij hem thuis vaak
die buit van meerdere tiental
len inbraken. Dan is het toch
tende houding tegenover de
misdaad. „Je kunt", aldus Ja
gersman, „het altijd treffen.
Je kunt voor een kleine mis
daad naar ons bellen op een
moment dat wij het juist even
niet druk hebben. Bovendien
is elke aangifte zinvol, om de
eenvoudige reden, dat wij dan
tenminste weten wat er zoal
Er zijn verschillende redenen
aan te voeren waarom de Am
sterdamse politie met het IJ-
tunnel-project is begonnen.
Een praktisch punt is wel het
effect op de interne opleiding,
agenten, die vroeger niets met
recherche-werk te maken had
den, komen nu bij toerbeurt
ermee in aanraking. Dat ver
betert allicht de verhouding
tussen de beide diensten. Een
verhouding die overigens niet
slecht was, zoals Jagersman
zich haast te verzekeren, om
dat de rechercheurs meestal
uit de geüniformeerde dienst
afkomstig zijn.
Een tweede punt is, dat de
burgerij weer leert dat ook de
kleine misdaad moreel laak
baar is. „We pakken nu van
alles. Van eenvoudige mishan
deling (gemakshalve de cate
gorie blauwe ogen genaamd)
tot en met de kleinste winkel
dief". Uiteindelijk zal ook het
Amsterdamse experiment
mensen vrij maken voor een
geringe taak niet doorslag
gevend kunnen zijn. zo vreest
leuk als je je verlies aan de
politie gemeld hebt",
ook inspecteur Jagersman. Het
constante personeelsgebrek is
wel een van de hoofdoorzaken
van de teleurstellende score in
de sector oplossingen
Maar niettemin is het zinvol
er tenminste iets aan te doen.
In afwachting dan nog altijd
van de realisatie van de door
dit kabinet onlangs weer toe
gezegde uitbreiding van het
personeel. In afwachting daar
van „en we wachten al
lang" is men in Amsterdam
al vast op eigen houtje begon
nen naar het zoeken van alter
natieve oplossingen. Eind vol
gende maand worden de resul
taten van het IJtunnel-project
geëvalueerd, een ander woord
voor „op het resultaat bekij
ken". Als het een beetje zin
heeft gehad zullen ook de an
dere districten een ploegje
voor dit werk kunnen gaan
vrijmaken. En uiteraard zullen
ook de andere grote steden op
de hoogte worden gebracht
van de resultaten van dit Am
sterdamse initiatief.
De kleine misdaad is voor de
meeste grotere korpsen nu
eenmaal een flink probleem.
Leuk zou het daarnaast zijn,
aldus tenslotte inspecteur Ja
gersman, niet zonder wrok, als
het publiek zelf wat minder
zorgeloos werd. De welvaarts
staat doet de mensen erg slo-
rig omspringen met hun bezit
tingen. „We hebben", zegt hij,
„een paar keer actie gevoerd
tegen niet afgesloten auto's.
Dure spullen eruit gehaald,
met achterlating van een
briefje waar men ze kon opha
len. Het werd geen bijster
succes, zoals de Amsterdamse
politie moest constateren. Een
grote bek kon je krijgen. Tie
rend verschenen ze aan de ba
lie. Of we alsjeblieft met onze
poten van de spullen wilden
afblijven
's Avonds voor het slapen
gaan drentel ik dikwijls een
tijdje door het huis en over
het erf. Ik beleef daar zo mijn
genoegen aanook al omdat ik
heel tevreden ben met dit huis
en dit erf. Vroeger zag ik
mijn vader ook bijna dagelijks
zo'n rondgang doen en ik be
greep helemaal niet wat hem
daartoe dreef. Hij keek naar
het vee en de gereedschappen,
ruimde links en rechts wat op,
bestudeerde aandachtig de he
mel en besloot zijn rondgang
met een plas tegen een boom
Nu ik, zonder daartoe ooit be
sloten te hebben, hetzelfde ri
tueel heb overgenomen, be
grijp ik er nog niet alles van,
maar ik begrijp wel beter,
waarom ik er toen niets van
begreep. Kinderen zijn, denk
ik, te prozaïsch voor zo'n ritu
eel gedrentel. Zij kunnen ter
plaatse in slaap vallen, als ze
moe zijn en zonder merkbare
overgang van de actieve op de
passieve bestaanswijze over
schakelen. Voorzover er aan
hun slaap rituelen te pas ko
men, moeten die door anderen
uitgevoerd wordenhet zijn
dan ook de rituelen van die
anderen, van de volwassenen
die het afscheid rekken en
terugschrikken voor abrupte
overgangen
De zorg voor een huis en
een erf kun je niet zo maar
neerleggen, als het bedtijd
wordt. Voordat het territorium
aan vreemde machten wordt
overgegeven, moet de bewoner
zelf het mogelijk gedaan heb
ben. Mijn vader besteedde
speciale zorg aan deuren en
grendels; zelf beschouw ik een
brandende lamp meer als een
lek in de cirkel van mijn ei
gendom. Het ritueel zoekt een
aanleiding om van start te ko
men; welke dat is, doet er
verder weinig toe. Van actie is
eigenlijk nauwelijks sprake.
Het minste wat ik kan doen,
vind ik, is er getuige van zijn,
hoe huis en erf worden inge
pakt in de deken van de
nacht. De bomen verdwijnen
in het donker, het dak wordt
een silhouet tegen de hemel
en de grenzen vervagen. Hoe
meer de dingen zich onttrek
ken aan mijn blik, des te lich
ter gaat de zorg wegen. De
rentmeester wordt een getuige
en het gevoel verantwoorde
lijk te zijn voor dit alles
maakt plaats voor een lyri
sche, gelaten stemming; het
lopen gaat over in drentelen,
stil staan, staren-
Een zomerse voornacht kan
onbeschrijfelijk mooi zijn. Dan
is het een genot al drentelend
over huis en erf te waken en
toe ie geven aan een in alle
betekenissen van het woord
erfelijk trekje. Ik weet niet
wat er in mijn vader omging
bij zijn rondgang over het erf;
hi sprak nooit over zulke din
gen. Wat er in mijzelf omgaat,
kan ik nauwelijks uitleggen
Het zijn gevoelens die zich op
de rand van het zwijgen be
vinden, aan de grens van een
verlossende slaap, waar verba
zing en voldaanheid overgaan
in verzadiging en geeuwen. Ik
blijf kijken zonder iets nieuws
te ontdekken en bewegen zon
der iets te doen. Is de wereld
bezig mij te ontglippen of ben
ik er meer dan ooit in ver
diept? Ik weet het niet. Een
zomeravond is een verwar
rend, lyrisch gebeuren, ele
mentair en daarom groter dan
de voorzichtigste woorden
kunnen aanduiden.
Eén ding is op zo'n moment
volkomen zeker en het is een
zekerheid die mij een beetje
dronken maakt: de werkelijk
heid is niet te bedenken en
niet te onthouden. Niets wat
gedacht wordt, is werkelijk en
niets wat werkelijk i*. kan
gedacht worden. De werke
lijkheid voegt zoveel aan onze
gedachten en voorstellingen
toe, dat wij van die lyrische
meerwaarde alleen maar de
verbaasde getuigen kunnen
zijn. En omdat we ze ook niet
kunnen onthouden, moeten we
er telkens weer naar kijken,
om onze achterblijvende ge
dachten op het niveau van de
werkelijkheid te brengen. Dat
is vermoeiend op een manier
die kalmeertWant we hoeven
het niet zelf te doen. Het
overkomt ons nu een morgen
weer, op elk uur dat we niet
met andere dingen bezig hoe
ven te zijn. Er komt geen ein&
aan en er is dus ook open haast
bij. En misschien heeft de na
tuur het wel zo gewild, dat
bewondering voor de avond op
slaap uitloopt.