TOUWTREKKEN OM
zeeuws
Wanêce/c
AAN AaRDENBURGS WETJE
GING VEEL RUMOER VOORAF
5
Thermische verontreiniging
wordt per vliegtuig gevolgd
I Tussen CDA en PvdA
Strooptocht
langs
winkels
stad
streek
1
Kasteleins
bezuinigen
1
Axel
Berekeningen
nj zonnig
ARP
Uitkomst
Sollicitanten
Alarm
Fraude
Verdelen
Raadzaak
STEMMEN
Toelating
xiderdag
16 mei 1974
■en
|;e:
ïl
fje
|er
pr-
pg
Jet
fcin
Jog
[e-
br-
(Van een onzer vers)aÏOTe
KLOOSTERZANDE
kasteleins van Klooster
willen gaan bezuinigen ft*
ren werd door een J
tijdens het samenzijn bii i
terij-directeur J. Meni
plan geopperd 0m voor
gezamenlijk te adviseren
plaats van elk apart. Ged'o
werd op de advertenties
met name vereniginrs en
lerbladen. AU en Moc Vol
geadverteerd, wordt de k«
prijs per café jaarlijks n
zeker zeshonderd gulden
drukt, aldus een woordvoi
der. Het effect van de tei
menlijke advertenties, zou;
ker zo goed zijn. als bij in
viduele advertenties, zo ws
gisteren naar voren
bracht.
Brandje In café
Graanbeurs in de Noordstu
in Axel ontstond waarschij]
lijk door de werkzaamhedi
van een loodgieterbrand.
brandweer kon 't vuur echl
snel blussen met 'n schi
blusser, zodat de schade u
perkt bleef tot de kleine hoi
ten deurtjes, die in brand wi
ren gevlogen.
Aanrijding Op
Schaapmanlaan in Axel is
Cito Autobus tegen een ge^o
keerde personenauto aangeri
den. De bus, werd bestui
door de heer E. te V.
Koewacht schampte langs
auto, eigendom van de heer il
v.d. puit Axel. De persont
auto liep lichte materiële
die op.
VVD Drs. J. Scha.
huizen, lid van de Tweed
Kamer voor de VVD, schels
tijdens zijn toespraak op c
propaganda-avond van 14
VVD afdeling Axel in De L
Ie in korte trekken de landej
lijke politieke situatie en
positie waarin zich het kabinn
Den Uyl bevindt. Hij stelde
daarbij ook de benarde posiljf
van de middenstand
orde.
„De WD dient nadruk!
lijk op de bres te staan v«
minderheden, vooral ook
gemeenteraden", zo zei de]
heer Scherpenhuizen ver™
Het is gevaarlijk, aldus
spreiker ais in een gemes
een onderwijzer of een direc
teur van gemeentwernen
politieke redenen wordt
zen. In gemeenten waar dj
geDeurt is men op de verM'
de weg. Hi. legde nog eens
nadruk op de hoofdpunten v®
het liberale programma die™.
van groot belang acht voor
gemeenteraadsleden die
namens de WD in de
colleges zitting zullen iieoM;|
De redelijk goed bezoct
avond werd geopend door
voorzitter van de VVD s,-_
hng Axel, de heer W.
ter.
er verslaggevers)
ente, de SRV-melkmannen hadden
treffen. De SRV-afnemers on
ïuwse melkmannen, vergezeio
net volle teugen van. hoe.
ras dat nog wel even anders,
'-10 Cohoutek van Martin A1 j,
'gde een plotselinge lucht:zaK
ten. Lang werd er na Le o°
de SRV-mensen een zwaa
eeixhC
B.V.'
'edoeling om tijdens deze
•oothandel A. van Bilsen (e
k van de Franse hoofdstad
rend gelukt, door middel v!
or de hele stad.
de Etten-Leurse SRV-grossl«
in dit uitstapje, zei tussen
le grootste moeite heeft £e". f„de
aar hij dacht dat het de vois
tt iedereen het geweldig W
'zetel van
commissaris
(Van een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG De speculaties rond de vraag wel-
)te bekende Nederlander de nieuwe commissaris der
Koningin in Zeeland zal worden bereiken vandaag
een nieuwe fase. De termijn van sollicitatie naar de
posten van commissaris der Koningin in Zeeland en
Drente is namelijk vannacht om 0.00 uur ge
ëindigd.
Thans breekt de periode aan waarin minister De Gaay Fortman
(Binnenlandse Zaken) uit naar men zegt een dozijn kandida-
tei, voor het Zeeuwse gouverneurschap, de meest geschikte
man of vrouw moet aanwijzen. Er is niet alleen rechtstreeks
gesolliciteerd. De minister heeft ook enkele „aanbevelingen''
ontvangen, volgens de zogenaamde reputatiemethode.
Op 1 oktober zal de huidige
mmissaris der koningin in
'land, mr- J. van Aartsen,
fcjjn functie neerleggen. Wie
.jal hij als zijn opvolger mogen
espreken?
Gesprekken met mensen uit
per kringen grote kansheb
bers voor de functie van mr.
v. Aartsen naar voren komen
de PvdA en het CDA
...ren ons, dat de minister bij
rijn benoemingsvoorstel nau
welijks de computer zal kun
nen ontberen.
Er zijn namelijk zoveel re
kenkundige gegevens die rele
vant worden genoemd, dat
men in minder belan-ghebben
de politieke kringen in Mid
delburg kan horen zeggen: „Je
ion bijna gaan vergeten dat de
nieuwe commissaris der ko
ningin ook nog persoonlijke
kwaliteiten behoort te be
zitten
Een voorbeeld van het re
kenwerk dat bij de commissa
risbenoeming aan de orde
levert de voorzitter van het
gevest Zeeland van de PvdA,
de heer J. P. Schouwenaar-
Behalve de bekende rekensom,
waarbij men nagaat hoeveel
partijgenoten, vergeleken met
[Confessionelen en liberalen de
eerste posten in de elf provin
cies bezetten, hanteert de heer
Schouwenaar ook politiek-re-
jkenkundige grootheden waarin
de Zeeuwse burgemeesters
meespelen.
Schouwenaar zegt: „Van de
Zeeuwse bevolking heeft 16,7
procent met een KVP burge
meester te maken. De jongste
verkiezingsuitslagen hebben
geleerd, dat niet meer dan
10.9 procent van de bevolking
KVP heeft gestemd. 13 Pro
cent van de Zeeuwen leeft
roet een burgemeester uit
ARP-kringen (de AB.P kreeg
o-ö procent van de stemmen)
en 31,3 procent van de Zeeu-
i Voorui]zichten voor vrijdag
Knvu °PSesteld door het
I MN.V1I OD WDPncrlcirr 1 O AA
wen heeft een burgervader uit
de rijen van de CHU. In totaal
maakt dat, aletus Schouwenaar,
dat 61 procent met een CDA-
burgemeester te maken heeft,
een situatie die voor slechts
30.5 procent door de uitslagen
van de statenverkiezingen
wordt gerechtvaardigd.
De VVD heeft via burge
meesters (onder andere in
Middelburg) de lokale leiding
over 16,1 procent van de
Zeeuwse bevolking, hoewel dit
volgens de verkiezingsuitslag
17,5 zou moeten zijn- In tegen
stelling tot de confessionelen
is de VVD op burgemeesters
posten derhalve onderverte
genwoordigd.
Bij de PvdA, aldus Schou
wenaar is die ondervertegen
woordiging nog opvallender.
Over 21 procent van de Zeeu
wen zwaaien socialistische
burgemeesters de scepter, ter
wijl 27,6 procent van de Zeeu
wen op de PvdA heeft ge
stemd. De progressieven te za-
men behaalden zelfs 35,1 pro
cent van de Zeeuwse stem
men.
Zeeuwse CDA dat er iemand
van positief christelijke begin
selen op de hoogste bestuurs
zetel in de provincie moet ko
men. Dat 't een KVP'er zou zijn
is natuurlijk onwaarschijnlijk,
maar de benoeming van een
CHU- of ARP-man of -vrouw
zal krachtig door het CDA
worden toegejuicht. De SGP
juicht in zo'n geval gedempt
mee, terwijl de VVD nauwe
lijks tegenwerpingen zal ma-
kert-
Uur:
op woensdag om 18.00
»e«t2tmrlig en op de
t plaatsen droog, weinig
anoenng in temperatuur.
weersvooruitzichten
Z semictóeld
over
in cij-
Neder-
I zon- «r Yriidag: aantal uren
Streelt in min' temP-
Streel-5 ?oSrmaX' temP: om"
dr-8r; kans °P eel1
l'?e„Peri°de van minstens 12
„ehJ° »rocent; kans op een
sent 8 etmaal: 90 pro
!J°ïr "teldag: aantal uren
street m*n- temp: om-
Street io81"' max' temp: om-
dmo0s b'r; kans op een
Uur 0?erio^e van minstens 12
"oheoi procentl kans op een
cent 8 etmaal: 80 pru-
Kotist;
I telden' am 3;1? Slus 2' Rhein"
I 2flo „i p s Straatsburg
Plus 8, Plittersdorf 361 -
147 'r iaxaii 413 "42- Plochingen
Plus 5, Mannheim 245 -6,
Mainz 257
12,
I P»U26 -3' Mamz
I Kwb i6,Bm,gen 130 plus
Plus 7 K" f® '3' Trier 246
Keulen f,°.b,enz 174 plus 20.
258.1 ,T dIüs Ruhrort
nerdense°tith 896 pIus U Pan"
7o^p,874 plus 3' Ni-i"
850 Pius 1 piuf,2- IJsselk°p
it, Eefde IJssel 370
IMonsinS?tep 254 plus 5,
8«7 .4.1,1™" 4, Sereh arpn
Gravel BeLfeld 1101 Plus 3,
2 bsneden de sluis 501 -
^idag 17 mei
Ransw "pZo°m 12.13
Terneu7Pn J,1'32 e" 23.53
V- ,nf« 11 03 en 23 23
VS 1031 22-55
- el®Pge 12.03
D" uitkomst van Schouwe
naars rekenwerk is dan ook,
dat de PvdA op het punt van
de benoemde functionarissen
m Zeeland nog wel iets te
goed heeft, mede gelet op de
gestage groei van het progres
sieve kiezerskorps in Neder
land sinds 1945. Een derde
GS-zetel als soelaas voor deze
achterstelling ziet Schouwe
naar niet zitten. Blijft derhal-
de claim op de zetel van
mr. Van Aartsen zelf. De
PvdA zal in geen geval de
kandidatuur van een partijloze
figuur steunen. Dit is belang
wekkend, o-mdat een groep
Middelburgers die Middelburg
se advocaat mr- J. J. van der
Weel als commissaris der ko
ningin heeft aanbevolen. Van
der Weel was tot 12 okt. 1972
lid van de PvdA en tevens
wethouder van Middelburg
Op de genoemde datum zegde
hij zijn lidmaatschap op, we
gens onbehagen over de toen
op het partijcongres in discus
sie zijnde defen-sieparagraaf.
Hoewel socialist naar de geest,
is hij voor de PvdA toch on
aanvaardbaar als commissaris
der koningin, aldus Schouwe
naar.
m CDA-krimgen houdt men
zich minder met rekenwerk
bezig. Daar is men, zo blijkt
uit woorden van de Zeeuwse
KVP-voorman W. Alphen. in
vrij snel tempo van onderlin
ge, partijpolitieke conflicten
afgeraakt. Eensgezind zegt het
De huidige commissaris der
koningin is lid van de ARP.
In zijn partij wordt, na analo
gie van het rekenwerk van de
heer Schouwenaar eveneens
met andere dan provinciale
grootheden gewerkt. Mr. W.
Aantjes, fractievoorzitter van
de ARP in de Tweede Kamer,
die overigens zelf als sollici
tant wordt „getipt", stelt vast,
dat de ARP in de grotere
Nederlandse gemeenten op
burgemeestersposten onderver
tegenwoordigd is. De CHU, zo
wel landelijk als in Zeeland
zelf, claimt de zetel waarop
mr. Van Aartsen thans nog zit,
omdat de CHU in de Zeeuwse
staten een grote fractie heeft,
die bovendien eo-n amore met
de SGP opereert.
Wie de claims en de argu
menten zuiver tegenover el
kaar wil afwegen heeft Vilder-
daad een computer nodig. Bij
het sluiten van de sollicitatie
termijn werd nog bekend, dat
de PPR haar Eerste-Kamerlid
J. J. G. Toranaer de geschikt
ste kandidaat voor de post in
Zeeland acht. Tonnaer, zou, al
dus de PPR, in staat zijn om
vorm te geven aan een werke
lij'k welzijnsbeleid. Bovendien
is de PPR de vijfde partij in
Nederland geworden en groter
bijvoorbeeld dan d-e CHU. Het
algemeen bestuur van de PPR
in Zeeland zegt over de kandi
daat Tonnaer: „Hij heeft onze
krachtige steun. Tenslotte heb
ben de kleine partijen in Ne
derland op meer dan honderd
burgemeesterszetels huil aan
hangers zitten. Het wordt tijd,
dat de PPR de schade inhaalt
door middel van een eigen
commissaris. Tonnaer is een
man. die welzijn niet als een
toegift op de welvaart be
schouwt, maar die het welzijn
tot doelstelling als zodanig
maakt.
Van een aantal personen
wordt thans beweerd, dat zij
naar de post van commissaris
Ier koningin in Zeeland heb
ben gesolliciteerd of dat zij
voor deze post zijn aanbevo
len. Uit PvdA-kringen komt
de naam van drs- M. C. Ver
burg, directeur van het ETI
voor Zeeland en Eerste-Kamer
lid. Verder: d-rs. A. R. Ver
meer, lid vain G.S. van Gelder
land, wonend in Arnhem, Er
zijn meer Pvd A-sollicitanten
dan deze twee, maar hun na
men zijn ons niet verstrekt.
Mr. J. J. van der Weel kan
men als een algemeen socialis
tische kandidaat noemen, ter
wijl Tonnaer als progressief
misschien op de sympathie
van het gehele linkse blok zou
kunnen rekenen-
Uit de CDA-hoek komen de
volgende namen: mr. J. Rijp
stra, thans commissaris der
koningin in Friesland die naar
Zee-land zou willen gaan. Hij
is lid van de CHU. Andere
CHU-kandidiat enzijn het eer-
ste-Kamerlid Piket, burge
meester, dijkmeester van
Apeldoorn en burgemeester
Beelaerts van Bolkland uit
Amstelveen. De ARP levert
als kandidaten op: dr. R. Zijl
stra uit Oosterland, mr. Aan
tjes (onder voorbehoud) en
mr. B Biesheuvel. Drs. Bak
ker, de vroegere minister van
Verkeer en Waterstaat werd
in het verleden herhaaldelijk
als nieuwe commissaris der
koningin getipt. Hij heeft zich,
naar verluidt, echter terugge
trokken. Hetzelfde geldt voor
mr. H. van Mierlo, van D '66.
Deze heeft verklaard zichzelf
nog te jonig te voelen voor een
„eindfunctie" als het commis
sarisschap.
(Vatn eten onzer verstaggevers)
BERGEN OP ZOOM-ROOS-
ENDAAL Een Zeeuws drie
tal, dat woensdag een dagje
glnr „winkelen" in Roosendaal
en Bergen op Zoom,heeft
daaj'ven een ware strooptocht
gemaakt. Bij tien winkeliers
in Bergen op Zoom em zeven
in Roosendaal werden kleding
en tassen, ter waarde van on
geveer 1.000 gulden gesto
len-
Het drietal, moeder A.J. en
dochter I.L., alsmede de be
minde van de laatste, J. van
de B. allen uit Vlissingen,
liep tegen de lamp toen in de
winkel van V. in het Vier
kantje in Bergen op Zoom ge
tracht werd een vaas zonder
te betalen mee te nemen. Zich
betrapt ziend vluchtten de da
mes de zaak uit, maar enkele
winkelmeisjes zetten een ach-
behulp va ee juist passeren
de politiepatrouille bij het
Zuivelplein mevr. A J. te grij
pen. Later kon in de Klooster
straat mej. I.L. en haar bege
leider J. van de B. worden
aangehouden. De tassen, die
het drietal bij zich had en
volgestouwd waren met kle
ding, bleken, evenals de In
houd te zijn gestolen. Dat was
ook het geval met de kleding
(een pantalon en manteltje),
die mej- I.L. aanhad.
Wafelaetie De buurtvere
niging „St. Albert" uit Sas
van Gent, houdt on zaterdag
18 mei tussen 9 en 13 uur een
wafelactie in Sas van Gent.
Deze actie wordt georgani
seerd om gelden 'te verzame
len voor het iaarliikse reisje
van de kinderen van de buurt
vereniging.
(Van een onzer verslaggevers)
DOEL Als de kerncentra
le van Doei in bedrijf is zal
met behulp van een vliegtuig
worden gevolgd hoe het war
me afvalwater van deze cen
trale zich in het Westerschel-
dewater verdeelt. Men krijgt
daardoor een goed beeld van
de thermische verooitreimiging
van het Scheldewater.
Dit was een van de nieuw
tjes, die ir. M. Potemans, direc
teur van de kerncentrale van
Doel tijdens de gecombineerde
BRT-KHO-uitzending: „Heiligt
Doel de middelen" wist te
vertellen. Voor degenen, die
zich al eerder in hel vraagstuk
van de kernenergie hebben
verdiept, leverde het program
ma, waarin zowel deskundi
gen-pro ais deskundigen-con
tra kernenergie aan het woord
kwamen, weinig nieuwe ge
zichtspunten op Van weers
kanten werden bekende stand
punten - zij het heel beknopt -
herhaald
Voor de kijkers, die nog
maar weinig over kernenergie
en de problemen daarmee
hadden gehoord was het ech
ter eer» leerzaam programma
waaruit duidelijk bleek om
welke knelpunten het bij het
opwekken van kernenergie
draait. Zo kwam bijvoorbeeld
duidelijk naar voren dat men
met het radio-actieve afval ei
genlijk nog geen weg weet.
Bij wijze van Belgische pri
meur toonde ir. N. van de
Voorde van de kerncentrale
Doe! wel een omhulsel van
roestvrij staal, waarin 't afval
enkele honderden jaren zou
moeten worden bewaard (het
liefst in zoutmijnen), maar te
genstanders van het gebruik
van kernenergie - zoals prof.
Ph- Smith uit Groningen, de
biochemicus dr. L. Reijnders
en Hubert David van de Bel
gis he bond voor beter leefmi
lieu - kwamen onmiddellijk
met de vraag of het verant
woord is het nageslacht een
iervelijke erfenis der voorva
deren te bezorgen.
Ook aan het aspect veilig
heid binnen en buiten de cen
trale werd uitgebreid aandacht
besteed. Tegenover de opmer
king van prof. Smith dat toch
nog door technische manke
menten of door verkeerd men
selijk handelen in de kerncen
trale grote rampen kunnen
ontstaan, stelde ir. Potemans
dat bij technische mankemen
ten de kerncentrale automa
tisch naar „een veilige" situa
t'.ï wordt omgeschakeld en dat
door de wijze van beveiliging
verkeerd menselijk handelen
geen grote gevolgen kan heb
ben. Volgens hem zou er geen
gevaar kunnen ontstaan bij
overstroming, zelfs het neer
storten van een vliegtuig op
de kerncentrale zou geen grote
risico's opleveren en het ge
vaar van sabotage werd door
ir. Potemans afgedaan met de
opmerking: „Om het reactor
vat in de lucht te laten vlie
gen is er een trein vol explo
sieven nodig. En die zal hier
niet ongemerkt binnen kunnen
komen"-
De opzet van het program
ma was overigens uitstekend.
Alleen speelden allerlei tech
nische problemen tijdens deze
uitzending de samenstellers
parten en daardoor werd het
een nogal rommelig geheel.
Met uitzendingen vanuit Ne
derland schijnt de BRT overi
gens toch steeds moeilijkheden
te hebben. Ruim een jaar ge
leden kwam door technische
moeilijkheden ook al een
rechtstreeks BRT-uitzending
vanuit Hulst te vervallen
De twintiger jaren van onze eeuw staan in de geschie
denis van Aardenburg geboekstaafd als bijzonder onrus
tige en emotionele jaren, via een stembusfraude voerend
naar recht en gelijkheid voor alle inwoners. Het katho
lieke volksdeel voelde zich te vaak in de hoek getrapt
en wilde nu eindelijk ook eens meebeslissen in Aarden
burg. En dan vooral meebeslissen in zaken die het Bur
ger Gasthuis aangingien, een organisatie, terend op en
werkend met de opbrengst van de 7 eeuwen oude Sint
Jans-Dischgoederen onder een college van 5 liberaal-
protestantse regenten. Het moet gezegd, dat ook de anti
revolutionairen en bijvoorbeeld de doopsgezinden graag
mee wilden praten in het regentencollege, doch de „ach-
teruitgestelde" groeperingen vonden elkaar op geen en
kel terrein.
Al in 1889 waren er in
Aardenburg op de 1847 in
woners 984 katholieken, dat
wil zeggen 121 katholieken
meer dan andersdenkenden.
In 1909 waren erop 2036 in
woners 1115 katholieken en
in 1920 1194 op een totaal
van 2036. Niettegenstaande
de enorme emigratie naar de
Verenigde Staten van Ameri
ka in het laatste kwart van
de vorige eeuw en het eerste
kwart van de twintigste,
groeide dus de bevolking en
nam vooral het katholieke
volksdeel in aantal toe, het
geen een gevolg was van een
groot geboortenoverschot. In
1923 waren er op 44 geboor
ten 37 uit katholieke ouders,
in 1924 bijvoorbeeld 33 uit
katholieken op een totaal
van 50.
Pas als gevolg van het al
gemeen kiesrecht en de
evenredige vertegenwoordi
ging - 1919 kreeg katholiek
Aairidenburg (zonder Eede en
Sint Kruis, want deze ge
meenten werden pas op 1
anril 1941 opgeheven en bij
Aandenburg gevoegd) de
meerderheid in de raad, na
melijk 4 van de 7 zetels.
Deze situatie handhaafde
zich in 1923 en een jaar later
kreeg Aardenburg voor het
eerst na 3 eeuwen, weer een
katholieke burgemeester in
de persoon van Theodorus
Overmaat, voordien hoofdon
derwijzer te IJzendiijke.
Deze ontwikkelingen wa
ren een doorn in het oog van
„protestants" Aardenburg en
in de kolommen van de
Nieuwe Rotterdamsche Cou
rant stelde men zich in de
loop van 1926 dan ook de
vraag, of het opdringen der
katholieken in Aardenburg
en andere grensplaatsen niet
het gevolg was van een
„Belgische penetratie" en na
turalisatie van een groot aan
tal Belgen.
Het Algemeen Neder-
landscli Verbond geraakte in
alarmtoestand en stelde een
onderzoek in. Het land kon
echter gerust zijn, want het
onderzoek leverde niets ver
ontrustends op. Het aantal
genaturaliseerde Belgen
bleek zeer klein te zijn. In
het Algemeen Handelsblad
van 12 juni 1927 staat te
lezen: „Waarschijnlijk was
de aanwas toe te schrijven
aan de invoering van het al
gemeen kiesrecht, waardoor
alle minvermogenden, juist
in Aardenburg katholiek, het
kiesrecht verkregen".
Hoewel de Aardenburgse
katholieken nu wel de meer
derheid in de raad hadden
en ook de voorzitter van de
raad katholiek was, kreeg
men toch geen voet aan de
grond binnen het regenten
college van het Burger Gast
huis, want daarin zetelde,
krachtens een conventie uit
het begin van de vorige
eeuw, één katholiek namens
de rooms-katholieke armen.
In het regentencollege was
de verhouding 4 katholieke
en in een gecombineerde
vergadering van gemeente
raad en regentencollege was
e verhouding 4 katholeke
raadsleden plus 1 katholieke
regent tegen 3 protestantse
raadsleden en 4 regenten,
dus 5 tegen 7.
De nieuwe burgemeester
Overmaat trachtte al onmid
dellijk na de aanvang van
zijn ambtsperiode een be
middelende rol te spelen. Hij
stelde voor in het regenten
college tenminste één katho-
die dagen in Aardenburg
omging. Zo stond zaterdag 21
mei 1927 voor de deur: Die
de macht grijpen kan, die
grijpe ze.
liek meer op te nemen, zodat
der verhouding 3-2 zou zijn.
Liberaal Aardenburg nam
hem dit niet in dank af,
reden voor het college van
Burgemeester en Wethouders
om te besluiten tot rang
schikking van het Burger
Gasthuis onder de „burgerlij
ke instellingen van liefdadig
heid". Gedeputeerde Staten
van Zeeland keurden het be
sluit niet goed en het Aar
denburgse college legde het
geschil overeenkomstig arti
kel 76 van de toenmalige Ar
menwet voor aan de rech
ter.
Intussen ging het regenten
college door om de ongeveer
twintigduizend gulden aan
inkomsten uit de goederen
naar eigen goeddunken te
verdelen. En, als we de vele
inzenders van stukken in
streekbladen als de Middel-
burgsche- en de Breskensche
Courant en Zeelandia mogen
geloven, kwam dit „verde
len" maar al te vaak in één
kamp terecht.
Het Wit-Gele Kruis, pas
opgericht, vroeg in 1925 sub
sidie aan het Regentencolle
ge. omdat ook de Groene-
Kruis-afdeling werd gesubsi
dieerd. Het Wit-Gele Kruis
kreeg nul op het rekest. Mo
tief: ook de afdeling Aarden-
bur.g van het Groene Kruis
kreeg geen subsidie. Wel de
vereniging tot bestrijding
van T.B.C. en wijkverpleging
te Aardenburg, welke wijk
verpleging natuurlijk alles
met het Groene Kruis te ma
ken had. De (katholieke)
Aardenburgse arts Van Pelt
mocht zijn patiënten in hiet
gasthuis niet bezoeken, omdat
het gasthuis „een neutrale in
stelling" was
De katholieken begonnen
zich te roeren in het licht
van de verkiezingen die in
1927 zouden worden gehou
den. Het regentencollege
kwam schoorvoetend dichter
bij de idee van burgemeester
Overmaat te staan, om de
katholieken één zetel meel
in het college te geven. Wel
zou moeten worden vastge
legd, dat deze katholieke uit
breiding „voor altijd" zou
gelden!
Naast de niet aflatende ru
zies over de Gasthuisgoede
ren en het gebruik daarvan
was er nog een ander punt,
waarover katholiek Aarden
burg zich zorgen maakte, na
melijk de groei van het anti
revolutionair kiezerskorps.
Het was bekend geworden,
dat deze kiesvereniging de
koppen had geteld en in 1927
een raadszetel in de wacht
zou kunnen slepen. De aan
voerders der katholieke kie
zers en - sedert 1922 kieze
ressen bepaalden, dat de
A.R. deze zetel diende te be
halen ten koste van de arbei
derspartij (SD.A.P.) of de
liberalen, zó ze er een zou
behalen. De verkiezingsstrijd
brak in alle hevigheid los
De katholieken wezen op de
gelden van het gasthuis,
waar méér mee zou kunnen
worden gedaan als zij meer
te zeggen hadden en waar
schuwden de inwoners van
Draaibrug ervoor, dat hun
kermis wel eens verleden
tijd zou kunnen zijn. als ze
de katholieke partij niet
steunden: De AR. schoof A.I.
Cats-man naar voren, als de
man die in Aardenburg dé
aangewezen man was om aan
twist en tweedracht een eind
te maken en de rust te her
stellen. De pamfletten en
kranten uit die dagen, nauw
keurig bewaard en gerang
schikt door wijlen de heren
A.I. Catsman en Antoon de
Bruijne, en thans in het ge
meente-archief gedeponeerd,
geven goed weer wat er in
Verdeeld over twee stern-
districten (Kaai en Markt)
werden 1078 stemmen uitge
bracht, waarvan 1003 geldige
en 75 van onwaarde. Op
stembureau II (Kaai) be
mand met een uitsluitend
katholiek „bureau" waren 69
stembiljetten ongeldig.
Aardenburg gonsde meteen
van de geruchten.
„Was er gefraudeerd tijdens
het openvouwen van de bil
jetten? De uitslag was: Kath.
531 stemmen (4 zetels) Ar
beiders 114 (0), A.R. 104 (0)
en liberalen 254 (2).
De volgende dag al ging' ei
iemand naar de officier van
justitie te Middelburg en op
maandag, terwijl op het ge
meentehuis de zitting van
het hoofd'stembu'reau plaats
vond ter vaststelling van de
uitslag, kwam de substituut
officier van justitie in Aar
denbur,g aan.
De heer A.I. Catsman (lijst
III is A.R.) werd op de ka
zerne op de Markt ontboden
en hem werd gevraagd of hij
kans zag verklaringen te be
komen van de kiezers die op
zijn lijst hadden gestemd.
Met een in Sluis gehuurde
bus trok men de polder in en
van de in een eerder stadium
getelde schapen bleek niet
één te weigeren en allen
verklaarden op de heer Cats
man de stem te hebben uit
gebracht.
in de raadzaal ten stadhui-
ze speelden zich intussen ta
ferelen af, die er ook niet
„Indien door toepassing
van artikel N 7 (verde
ling overblijvende plaat
sen) aan een lijst, die de
volstrekte meerderheid
der uitgebrachte geldige
stemmen heeft verkregen,
een aantal plaatsen is toe
gekend kleiner dan de
volstrekte meerderheid
van het aantal te vervul
len plaatsen, wordt aan
deze lijst alsnog één
plaats toegekend en ver
valt daartegenover één
plaats toegekend aan de
lijst, die voor het kleinste
overschot een plaats heeft
ontvangen. Indien twee of
meer lijsten voor hetzelf
de kleinste overschot een
plaats hebben ontvangen,
beslist het lot".
Bij de verkiezing in
Aardenbrug in 1927 had
de katholieke partij de vol
strekte meerderheid der
geldig uitgebrachte stem
men en toch niet de vol
strekte meerderheid in de
raad. Door artikel lOOd,
thans artikel b N van de
Kieswet (Aardenburgs
wetje), werd aan dit be
zwaar tegemoet gekomen.
tholieke Aardenburgers sterk
aan. Het kwam zover, dat de
kranten elkaar over en weer
verwijten gingen maken en
elkaar aanvielen
Op 29 mei kwam Aarden-
burg in het nieuws met een
grote protestmeeting'. Alle
grieven werden ten aanhoren
van een 3000 opgekomen ka
tholieken geuit. Alle mis
standen opgerakeld. De har
monie van het naburige Mid
delburg en de zangvereni
ging „Liedertafel" uit Eede
luisterden de bijeenkomst op.
Spreker van de dag was een
lid van „De Klare Waarheid"
te Amsterdam. Twee dingen
sprongen er die zondag uit
„Als het recht niet via Mid
delburg kan komen waar de
liberale heren altijd in het
gelijk worden gesteld, dan
maar via Den Haag. Lukt dat
niet, dan via annexatie ii
Brussel" en een motie, -ge
in Nederland„Drieduizend
katholieken in Aarden-burg
zonden naar alle autoriteiten
bijeen vragen dringend om
steun voor het verkrijgen
van billijkheid en recht".
intussen lagen de eerste
verzoeken om ongeldigver-
klaring van de stemming a!
in Middelburg bij Gedepu
teerde Staten en het duurde
tot 26 juni voor de toelating
van de nieuwe leden plaats
vond, echter niet dan nadat
burgemeester Overmaat had
voorgesteld de stemming on
geldig te verklaren omdat er
fouten waren gemaakt. Met 4
tegen 3 stemmen werd het
burgemeesterlijk voorstel
verworpen. Raadslid C. Blon-
de_el stelde voor de stemming
wél geldig te verklaren en
de gekozenen toe te laten.
Zijn voorstel haalde het na
tuurlijk met 4 tegen 3 stem
men. De tegenstemmens bij
dit laatste voorstel gingen
meteen in beroep bij Gede
puteerde Staten, die dan op
29 juli besloten tot vernieti
ging van het genomen raads
besluit. De hierdoor getrof
fen niet-toegelat-en raadsle
den gingen in beroep bij de
koningin. Ook de tegenpartij
haastte zich met een beroep
op Hare Majesteit, om het
besluit van G.S in stand te
houden.
Op 12 september moest er
opnieuw gekozen worden. De
stembiljetten waren identiek
aan die van 21 mei. Er wer
den nu op „De Kaai" slechts
2 ongeldige stembiljetten uit
de bus gehaald, op de Markt
6. De katholieken haalden 16
stemmen meer dan op 21
mei, de A.R. had er nu 128,
de arbeiderspartij 136 en de
liberalen 261. De zetel
verdeling: 3 katholieken, 1
arbeiderspartij, 1 A.R. en 2
liberalen. Opnieuw waren de
commentaren in de landelij
ke pers niet van de lucht. De
fraude was bewezen, .juichte
niet-katholiek Nederland. Ze
juichten wat vroeg. De recht
bank had ei- meermoeite
mee. Er werd uiteindelijk
vastgesteld, dat er geknoeid
was en tegen de heer G.
Wijffels, gemeenteontvanger,
werd zes maanden gevange
nisstraf geëist. Op 5 decem
ber volgde echter vrijspraak
wegens gebrek aan bewijs.
b Kieswet
om logen. Mevrouw E.J. van
den Broecke-de Man en de
heer K. Reepmaker weiger
den het proces-verbaal te te
kenen. De burgemeester stel
de voor de stemming geldig
te verklaren en hij kreeg
daarvoor steun van de heren
C. Blondeel en G. Wijffels.
Mevrouw van den Broecke
en Reepmaker stemden te
gen. Na verzegeling van de
stembiljetten werden deze in
beslag genomen door de sub
stituut-officier van justitie,
die, naar later bij behande
ling van de Staatsbegroting
1928 in de Tweede Kamer
bleek, tevoren contact had
opgenomen met de minister
van justitie en diens toe
stemming had verkregen.
De kat zat in de gordijnen.
Oe landelijke pers toog naar
Aardenburg De Maasbode,
le Tijd en De Rotterdammer
voorop, gevolgd door al wat
ezersaanhang had. In bijna
wekelijks weerkerende arti
kelen. waarbij het katholieke
en het protestantse kamp elk
aar over en weer besehuldi
gingen naar het hoofd sme
ten. raakte heel Nederland
op de hoogte van de situatie
in Aardenburg. Vooral De
Tijd en De Maasbode trok
ken zich het lot van de ka-
De Aardenburgse affaire
leidde in 1928 tot herziening
van de kieswet. In de Twee
de Kamer werd er uitvoerig
over gedebatteerd en uitein
delijk werd aan artikel 100
van de Kieswet een lid toe
gevoegd. Stemverhouding in
het parlement 47 voor en 21
tegen. Het betreffende arti
kel zou de geschiedenis In
gaan als het „Aardenburgs
wetje" en merkwaardiger
wijs was het iuist Aarden
burg dat in 1939 (als eerste)
gebruik hiervan moest ma
ken.
De inzet van de grote
strijd, de medezeggenschap
over de gasthuisgoederen
door de katholieken, bleef
voortleven tot er in het be
gin van de dertiger jaren een
verdeling per bevolkings
groep tot stand kwam. Er
werd toen dus zo'n 45 jaar
geleden, niet minder tan
563 747.- echt „verdeeld" en
voortaan had ieder zijn eigen
regentencollege
WALTER DIERICK.
eindredactie:
rein van der helm
A
