PETENSCHAPPELUK ONDERWIJS OP WEG NAAR DE ONDERGANG
'roeftuin van_de
emocratie
erd schrikbeeld
WETENSCHAPPELIJK GEDENKBOEK KATH. UNIVERSITEIT
Herinneringen uit
gesloten archieven
MAGER
vast werk,
AVONDEN.
tLAND N.V.
(door prof. dr. A. Hoogerwerf, hoogleraar politicologie)
Deze stelling verdient wel enige toelichting, zeker als zij wordt geponeerd door
[iemand die vijf jaar geleden bij zijn benoeming te Nijmegen in een interview
[verklaarde: „Het is waarschijnlijk de meest gedemocratiseerde universiteit van
[Nederland. Dat trekt mij aan".
100GLEKAREN
SCHADE
POLITIEK
ARCHIEF
GELOOF
STUDIE
BESEF
INTIMIDATIE
MOED
en
and
i de produktie zoeken wii
i 20 tot 50 jaar, die jn de
er
verricht in vol-continu-
Ikheden voor 2-pioegen-
|elijk gestreefd naar af-
ekening gehouden met
zakelijk. De vakopleiding
met bedrijfscursussen.
bedraagt in volcontinu-
0,- bruto per maand (in-
maand en 8% vakantie-
her op een jaarinkomen
^mogelijkheden door het
br per bedrijfsbusje'van-
luwen-Duiveland of per
Iderne woning met c.v.
Arbeidsbureau,
ndag 13 mei a.s.
4 mei a.s.
is.
krijgen bij de afdeling
Europaweg, Sloehaven
n 01196- 16651
ïtorqqe/distrlbution operations nea'
lents to supervise the depot Eng-
nee in the handling and storage of
J a qood Knowiedae ot water/lanc5
ill be responsible fo» the total OP0'3'
ot distribution transportation to SBG
n to be tully conversant with al'loca'
on The installation is in urs» class
t aqe range ot ffte position »s 30/40
staft will be recruited in due course
ind experience to date and
ftice Manage» 11 Rue Entile C'aus
schoonheid en persoonlij
- DINSDAG 13.00 22-00
'2.00 uur - D0NDERDA&
13.00-24.00 uur - ZATt
KOGIE
T 1 - TERNEUZEN
51
vrn.
aterdagbijlage van 11 mei 1974
lE wijze, waarop de democratisering van de universiteiten de laatste jaren is
verlopen, levert ernstige gevaren op: gevaren voor de democratie binnen en
buiten de universiteit en voor de wetenschap.
Iemand die er graag aan heeft meegewerkt dat het in-
[tituut, waaraan hij verbonden werd één van de meest
«democratiseerde van de universiteit werd. Iemand ten-
Hotte, die nog steeds meent dat de mate van democratie
t veel sectoren van de Nederlandse samenleving behoort
l worden vergroot.
De Oiuocratisering die vijf
zes jaar geleden informeel
wat later ook meer offici-
I in de Nederlandse universi-
piten tot stand kwam. bete-
tende in verscheidene opzich-
fc» een verbetering. De macht
lerd minder ongelijk ver-
jdeekl, Alle oetrokkene kregen
,4e m gelijkheid het beleid
pn de universiteit en haar
Oerdelen direct of indirect
beïnvloeden.
IVoorheen werden alle belang-
■ke beslissingen in cle uni-
P&'siteit genomen door hoogle
den afzonderlijk, of vere
is m de faculteiten en de
pnaat en door curatoren,
|por wie het besturen van de
pversiteit in de meeste ge-
pulen een bijbaantje was. De
Wet Jmversitaire Bestuurs-
fvoming 1970 bracht een
s stuk democratisering. Een
tnocratisering die aanzien-
Rk verder ging dan in de
TBeeste buitenlandse universi-
Ften en ook aanzienlijk ver-
Py dai. de democratisering in
tfere kringen van de Neder-
anase samenleving, zoals bij-
1>orbeeld het bedrijfsleven.
i. Vee! beslissingen die voor-
ee: alleen door hooglera-ren
p curatoren werden genomen,
■kwamen nu in handen van ra-
rn en besturen waarin ook
pL°rcn' wetenschappelijke
Wewerkcrs, overig personeel
studenten werden gekozen.
Herlei beslissingen die voor-
I een in besloten vergaderin-
jpn vielen, werden voortaan
gflppenbare vergaderingen ge-
°ok legio schriftelijke
I n;fen werden openbaar.
L it alles was in democra
at opzicht vooruitgang.
Peels tijdens, deels na de
ui üCla.'1S ;rtng leaden in de
-h i!,?.1!0 een aantal ver-
•ii^ v.? op die in weten-
'ik en democratisch
•Nicht als
een achteruitgang
ilt.h.en "'0rden beschouwd. De
C?en wellicht het
m de faculteiten der
(oer ,.W6":ns<*appen, maar
ter in andere facul-
«suen voor.
Ler rC!!„5?rske Piaats is er een
let e aantasting van
■en Schappelijk niveau
■ëliik v. ?n wetenschap-
Itviji n er van het onder-
|S.n?,«ern van deze aan-
B8» anntnl *let streven van
pfem-i.. 1 -tndenten het on-
|ken ai r, ""^^eschikt te ma-
I tionair.m".^Paalde (revolu-
|ideoligi^arxistlsche) politieke
luiten L^IWe universi-
•nen één of meer
benoemingskwesties. De inzet
hiervan is meestal dat studen
ten op politieke gronden aan
een docent met een bepaaide
politieke kleur de voorkeur
geven boven iemand die in
wetenschappelijk opzicht meer
geschil t is voor de te vervul
len taken. Ook komt het bij
benoemingen herhaaldelijk
voor dat vertrouwelijke gege
vens over kandidaten door
studenten of zelfs door leden
van het wetenschappelijk
corps openbaar gemaakt wor
den. Er zijn bekwame weten
schapsbeoefenaars geweest die
wegens dergelijke risico's een
kandidatuur hebben gewei
gerd.
Op docenten wordt een
voortdurende druk uitgeoefend
om marxistische literatuur in
de tentamenstof op te nemen.
Het kiezen van marxistische
literatuur kan vanzelfsprekend
heel juist zijn, als dit maar
volgens wetenschappelijke
maatstaven gebeurt en niet,
zoals bij studenten nogal eens
het geval is, volgens politieke
maatstaven.
In een begrotingscommissie
werd .an studentenzijde voor
gesteld voor een bepaald, door
hen als „reactionair" be
schouwd, onderdeel van een
wetenschap geen geJd voor de
aanschaf van boeken meer be
schikbaar te stellen. Dit is een
vorm van de boekenverbran
ding die Gerard Reve binnen
vijf jaar in Nederland ver
wachtte, maar dan zonder mi
lieuverontreiniging, merkte ie
mand met galgehunor op.
In colleges voeren bepaalde
studenten „college-agitatie",
d.w.z. zij trachten de discussie
voortdur ld een politiek ka
rakter te geven en steeds
weer op hetzelfde thema („de
strijd tegen het kapitalisme")
te brengen, zodat van weten
schap jk onderwijs in der
gelijke gevallen nauwelijks
meer sprake, kan zijn. In
werkcolleges waar schriftelij
ke stukken van studenten
worden besproken, doen der
gelijke verschijnselen zich in
versterkte mate voor.
0 „Van bezetting meet alleen gebruik worden gemaakt als alle
andere middelen falen", aldus prof. Hoogerwerf.
NIJMEGEN „Het is vroe
ger voorgekomen dat de bis
schop van 's-Hertogenbosch
eiste dat er bezwaar gemaakt
zou worden tegen een proef
schrift omdat er te weinig
geloofsaspecten in voorkwa-
„Het is voorgekomen dat Ro
me het ontslag eiste van een
bepaalde hoogleraar omdat
deze niet zuiver op de we
tenschappelijke graat zou
zijn".
„Dat waren griezelige din
gen, maar we hebben ze toch
in het gedenkboek opgeno
men omdat ze een goede il
lustratie zijn van de proble
men van die tijd".
Dat zei prof. dr. A. Manning
bij de presentatie van het ge-
denkboek dat hij bij gelegen
heid van het 50-jarig bestaan
van de Katholieke Universi
teit uitgegeven zal worden.
Vandaag beginnen de feeste
lijkheden rond het Nijmeegse
jubileum.
Het gedenkboek „Katholie
ke Universiteit 1923-1973"
bevat een aantal onderwer
pen uit deze periode die
kenmerkend genoemd mogen
worden voor de rooms-katho.
lieke universiteit in Nijmegen.
Daarom wordt er bij
voorbeeld helemaal geen
aandacht besteed aan weten
schappelijke of onderwijs-
veranderingen. Volgens prof.
Manning voorzitter van de
redactiecommissie zijn die
niet kenmerkend voor een
bepaalde universiteit.
Wel opvallend voor de uni
versiteit in Nijmegen waren
de grote invloed, die de bis
schoppen lang hebben uitge
oefend via de Radboud-
stichting en de houding
van de rooms-katholieke uni
versiteit tijdens de oorlog. In
1943 werd van alle studenten
gevraagd om een loyaliteits
verklaring te tekenen. Op de
meeste universiteiten en ho
gescholen deed zo'n 5% van
de studenten dat, maar in
Nijmegen weigerde de rector
om daar gelegenheid voor te
geven en daardoor bleef het
percentage ondertekenaars
aan de Nijmeegse universi
teit ver onder de tiende pro
cent.
een bekend voorbeeld.
Een ander voorbeeld dat in
het documentenboek terug te
vinden is, is het bezoek van
een apostolisch vicaris om te
onderzoeken hoe het studen
tenleven in Nijmegen was.
Dat was in 1955.
Prof. Manning: „Dat waren,
evenals de controle, die een
bepaalde hoogleraar kreeg,
omdat hij niet helemaal vol
gens de rooms-katholieke fi
losofie dacht, griezelige za
ken. We hebben deze affai
res niet vanwege de sensatie
opgenomen, natuurlijk niet,
maar Omdat ze een goed
beeld geven van de proble
men van die tijd".
Veel aandacht wordt in het
500 pagina's tellende gedenk
boek besteed aan de span
ningen die er tot voor kort
konden ontstaan tussen ge
loof en wetenschap. De affai
re Schillebeeckx is daarvan
In het gedenkboek waaan
ook de studentenontwikke-
linig en de studentenrevolutie
aan de orde komen staan
hoofdzakelijk documenten,
De redactie heeft geen ge
schiedenis willen schrijven,
omdat ze zich daartoe niet
competent acht, gezien de
beschikbare tijd en de mid
delen en omdat men de in
terpretatie van veel zaken
aan de lezer wilde overlaten
Om de documenten te verza
melen kreeg de redactie toe
gang tot de archieven van de
Radboudstichting, de senaat
en van curatoren. Dat zijn
volgens prof. Manning ar
chieven, die nog nooit eerder
openbaar zijn gemaakt. Bij
het gebruik van deze en an
dere archieven is de redactie
niets in de weg gelegd en
men heeft dus kunnen kie
zen wat belangrijk werd ge
acht om een goed overzicht
te krijgen. Ook de niet-open-
bare senaatsvergaderingen
uit de roerige periode van
mei 1969 zijn daardoor in het
boek terug te vinden.
Het gedenkboek begint met
een wetenschappelijk opstel
van prof. dr. L. Rogier over
een aantal prominente figu
ren uit het verleden van de
katholieke universiteit. Dat
is waarschijnlijk zijn laatste
werk geweest.
Dit alles gebeurt onder het
motto van „confrontatie-stu
die". In een stuk van studen
tenzijde wordt deze studie
omschreven als „het ontmas
keren" van de „ideologische
achtergronden" van de „bur
gerlijke" wetenschap en het
„bekend maken" van de stu
denten met de „marxistische
maatsch ppijwetenschap". Dit
is iets heel anders dan een
eerlijke confrontatie tussen de
vele benadelingen die in een
wetenscnap mogelijk zijn! Het
einddoel .s blijkbaar een een
zijdig marxistische studie.
Ook min of meer los van
deze ideolo sering doen zich
allerlei neigingen tot verlaging
van het wetenschappelijk peil
voor. In verscheidene gevallen
worden cijiers of getuigschrit
ten verstrekt op grond van
aanwezigheid, niet op grond
van studieprestaties. Zelfs
worden wel studiepunten toe
gekend voor het meewerken
aan een studentenblad of vooi
administratieve en propagan
distische werkzaamheden ten
behoeve van een politieke par
tij. Er zijn studierichtingen
waar ..1 geruime tijd geen dui
delijk onderwijsprogramma
rond het hoofdvak meer be
staat. «.Is .evolg daarvan heb
ben ergens vier docenten zich
genoodzaakt gezien buiten de
suibfaoulteitsraad om een eigen
studieprogramma te maken, en
alleen eigen doctoraalbullen te
ondertekenen.
Een .nstituutsraad verdeed
heel wat kostbare vergaderin
gen met het bespreken van de
eis van studenter dat het stu
diejaar te-uggebracht zou wor
den tot 32 weken, bestaande
uit vijf v. erkdager van zeven
en een half uur per dag, met
inbegrip van d< tijd voor de
lunch en het fietsen naar de
unive-nte'f.
Zo zouden er nog heel wat
meer oorbeelden van bescha
diging of bedreiging van het
wetenschappelijk oeil te geven
zijn. In veel si ,-U" .-htingen
doet zich dag aan dag een
wetenschappelijke slijtage
voor, die zelden of nooit in de
krant komt.
Een tweede verontrustende
ontwikkeling is de schade aan
het democ. atisch klimaat. In
de gedemocratiseerde raden en
commissies stemmen de stu
dent-leden vaak als een geslo
ten blok on basis van een
standpint dat tevoren in eei
vergadering van hun organisa
tie is vastgelegd. Een gedach-
tenwisseling in de vergadering
van raad o commissie heeft
dan nauw öjks zin meer.
Ern-' dv het r -1
overleg lijkt terug te wijken
voor laster, agitatie, dwang en
geweld. In een studierichting,
waarin de studenten over vijf
van de tien zetels in de sectie-
raad het hoogste bestuurlij
ke orgaan van de studierich
ting beschikten, verklaarde
de leider van de betreffende
studenten: „Het enige machts
middel waarover studenten
beschikken, Is een bezet
ting".
Deze opvatting is niet alleen
in strijd ir et de feiten, maai
ook met de goede regel dat
een middel evenredig behoort
te zijn aan het doe). Een be
zetting is een vorm van ge
weid, d.w z. een vorm van op-
- "-.li 1 - - nf
schadiging (in dit geval onder
meer van de vrijheid van het
personeel om zijn werk te
doen). Een dergelijk middel
behoort alleen voor zeer be
langrijke doeleinden, en als
alle andere middelen falen,
gebruikt te worden. Bovendien
behoort men zich dan nog re
kenschap te geven van de
schadelijke nevengevolgen.
Een dergelijk besef lijkt te
ontbreken bij studenten die
met iet oog op een beperkte
doelstelling één of meer uni
versitaire „ebouwen, vaak ve
le weken lang, bezetten. Zo
dupeerden de recente bezet
ting in Nijmegen naar aanlei
ding van een kwestie in de
studierichting Nederlands hon
derden personeelsleden en en
kele duizenden studenten. Bo
vendien wordt van een bezet
ting veelal mede gebruik ge
maakt om vertrouwelijke
stukken te verduisteren en
materiële goederen te ont
vreemden. Brieven van bezet
ters aan studenten worden
gefrankeerd met de frankeer
machine van het bezette insti
tuut.
Studenten en personeelsle
den die openlijk tegen extre
mistische studentengroeperin
gen in verzet komen, staan
veelal aan een voortdurende
verdachtmaking en intimidatie
bloot. ersoheidene leden van
het wetenschappelijk corps die
met de inmiddels door zeven
tienhonderd wetenschapsbeoe
fenaars ondertekende brochu-
re-Broekmeyer over Weten
schap en Democratie sympa
thiseerden, durfden deze niet
te ondertekenen. Hun rede
nen? „Indien bekend zou wor
den dat ik uw actie steun zou
men mij het dagelijks leven
zuurder maken dan nu al en
kele j en het geval is" en:
„...ik durf i et niet aan, omdat
aan de Nederlandse universi
teiten en hogescholen anno
1973 da terreur hoogtij
viert".
De ernstige situatie, waarin
wetenschap en democratie aan
de Nederlandse universiteiten
on ok in vele andere lan
den verkeren, heeft veel
oorzaken. Eén van de belang
rijkste oorzaken is dat de
democratisering zich voordoet
in 'n periode waarin het poli
tiek meest actieve deei van de
studenten in hoge mate be
staat uit onverdraagzame (re
volutionair-marxistische) groe
peringen, die geweld gebrui
ken om de wetenschap onder-
gesehik, te maken aan hun
politieke ic eologie.
Ook voor de Nederlandse
unn-ersite ten geldt, wat de
onlangs verbannen Russische
scshrijver Solzjenitsyn heeft
gezegd in zijn niet uitgesprc
ken Nobelprijsrede: „De we
reld wordt overspoeld door de
schaamteloze overtuiging dat
het 'pweld -'les nn hp' rpeht
het 'vp|d allP' nn hét recht
al ter wereld herhalen volgens
Solzjenitsyn enthousiast de
„gemeenplaatsen van de Rus
sische negentiende eeuw en
denken dat ze iets nieuws ont
dekken. De onmenselijke ver
nedering "an menselijke we
zens, zoals die nog niet zolang
geleden werd gei opageerd
door de Chinese Rode Gardis
ten wordt door hen aanvaard
als een prachtig voorbeeld ter
navolging... En zij, die geleefd
hebben en iets van de wereld
begrijpen, durven vaak niet
tegen te spreken, ze slikken
alles om n aar niet „conserva
tief" te lijken". (Solzjenitsyn,
Autobiografie, etcetera. sa
mengesteld door Jozien J.
Driessen, De Boekerij, Baarn,
1973, bladzij 192).
Dit harde oordeel kan gel
den als eer rake typering van
het streven van een aantal re
volutionaire studenten aan de
ene kant en een aantal slappe
docenten, universiteitsbestuur
ders en bewindslieden aan de
andere kant.
Een van de meest schaarse
goederen in de universiteit ls
de moed om neen te zeggen,
en ook te blijven zeggen, te
gen strevingen die het karak
ter van de universiteit en van
de wetenschap als zodanig
aantasten. Democratisering
van de universiteit is een goe
de zaak. Hetzelfde geldt voor
politisering, als men daaronder
zo iets verstaat als het streven
de universiteit meer dan tot
nu toe te doen bijdragen tot
het menselijk welzijn. Maar
democratisering er politisering
behoren zodanig te verlopen
dat de universiteit een univer
siteit blijit en de wetenschap
inderdaad wetenschap blijft.
De universiteit is sinds eni
ge .jaren 'n Nederland een
soort nroeftuin van democrati
sering Als men de democrati
sering hic" 'aat misbruiken op
een wijze die bijdraagt tot de
ondergang an de universiteit,
hoe kan men dan verwachten
dat deze proeftuin tot navol
ging zal prikkelen in het be
drijfsleven, in de politiek en
waar dan ok? Integendeel, de
proeftuin is voor velen een
schrikbeeld geworden.
Om het wetenschappelijk on
derwijs te redden, zijn ingrij
pende veranderingen nodig.
Men kan hierbij denken
aan verduidelijking én nale
ving van de wet universitaire
bestuurshervorming, aan in
voering van eer rijksinspectie
voor het wetenschappelijk on
derwijs, -n nog veel meer Het
belangrijkste wat nodig is, is
echter noed De moed van al
le betrokkenen oim, tegen alle
afbraakpogingen in, hardnek
kig te bouwen aan een univer
siteit die langs wetenschappe
lijke en te eliik domnca'tsche
weg hijH- ,£t tot het e-
