cretaressc
n
PHILIPS
ichinist
Lastige vragensteller gooit
zich in strijd tegen racisme
Het draaiboek voor
Nixons afzetting
is kant en klaar
„Papa
Aandeelhouder bisdom Utrecht
machtigt prof. dr. W. Hessel
AAR MTS/UTS
AAR MTS/UTS
Nieuw verschijnsel op aandeelhoudersvergaderingen
Drukmiddel
werktuigbouw
HET LOT VAN EEN SOORT HALFGOD
Handboeken
Trauma
Vonnis
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
Zal£li
-cm PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
r N rCILiiiv».!» nrn nrn IKI^CM ntll UI/T1.1 nrii uirrui nni i M f* r i nrii iki/>tki nrn iki^rn nr 1 k i r k i nrn ni/HPki n r> n i s-% r- t npii iti/^rki nrn
fmrFN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILING
LING EN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
of ervaringen een leeftijd tw
eno in vreemde talen iSsol
laar niet overal. 1
ganisatorisch talent belan»
mische of sociale interesse
ilfstandigheid en kontakt-
id nodig
mei G Faas, Philips
zaken in Eindhoven,
'55544 of zet uw gegevens
zend het aan haar,
lummer 35, Eindhoven,
inleiding zijn tot een interess»,
igd te Zundert, fabriceert
Wij zijn er trots op dat wn
te eenheid
n Nederland bij elkaar
it is een man te weinig
i. en het moet een goede zijn
I zelfstandig het hart van ons
llaties en het ketelhuis
houden
leze apparatuur met bij
-ploegendienst gewerkt
tie is er wel per vier weken een
ie weekends blijven vnj
len
eh vakman A
of diploma
dige v d met ervaring in
zelfstandigheid en enthousiasme
n wij een prima salaris
iningen
op voor een afspraak of
Emke,
roko B V
- Zundert - Tel 01696-3151
(Van een onzer
I verslaggevers)
^^SCHEDE Er is een
nieuw fenomeen in de strijd
tegen het racisme: het „las-
tigeF vragen stellen". Een
vondst van de Werkgroep
Betaald Antwoord, een in
stelling die het anti-racis
me jögnmiina van de We
reldraad van Kerken in on-
lantfwil bevorderen en uit
voeren
Het betekent, dat econo
mische leskundigen, ten
minste ls ze een aandelen
pakket achter zich hebben,
voortaan „lastige vragen"
gaai? stellen op aandeelhou-
rgaderingen van on-
^^lingen, die belangen
hebben n zuidelijk Afrika.
„Lastige vragensteller" van
het eerste uur is de Enschede-
se hoogl' Prof- dr.W.Hes-
sel (52) Behalve enkele be
kende Nederlanders (onder
wie Jijvmirbeeld de politicus
Bas de laay Fortman) heeft
nu [ook het aartsbisdom
Utrecht de Werkgroep Betaald
Antwoon gemachtigd om na
mens hem „lastige vragen" te
stellen op aandeelhoudersver
gadering v.,n ondernemin
gen, Idle belangen hebben in
Zuidelijk Afrika.
Drs. B. J. Weterman eco
noom van het aartsbisdom
Utrecht; vertelt dat het idee
om de1 bedrijven waarin het
bisdom aandelen heeft, op de
ze wijre ander kritiek te stel
len, iebo ren is in de Pastorale
Raad van het bisdom. De be
doeling'was om dat samen met
de andere bisdommen te doen.
maar omdat deze zaak ook
daarlo.a. met de pastorale ra-
d^Horgc-! omen moet worden,
is dl reactie uit die bisdom
men! zo vertraagd dat „U-
trecht'fmaar besloten heeft al-
vastpe beginnen. Dit besluit
zou Bverigens pas volgende
maand officieel bekend ge
maakt worden.
In pet bisdom Breda komt
de kwestie zeer waarschijnlijk
in de a.s. meivergadering van
dBei> -,e Pastorale Raad
te: -irakc
Dim, Weterman wil niet zeg
gen om vat voor aandelennak-
ketten het gaat („dat hebben
we ■gesproken"), maar wel
dat liet ook gaat om bedrijven
die in Zuidelijk Afrika inves
teringen hebben. „Dat kan ook
nauwelijks anders", zegt hij.
,Een beetje bedrijf van for-
naat is op de een of andere
nanier betrokken bij investe
ringen daar. multi-nationals
naar praktisch ook alle ban
ier, en zeker de grote beleg
ingsmaatschappijen".
Het gaat hier wat de aande-
'en van de bisdommen betreft
eigenlijk vooral om geld uit
de pensioenfondsen voor de
priesters.
De sociaal-econoom Hessel.
adviseur "-an „Betaald Ant
woord", is de man, die voor de
werkgroep namens het aarts
aanwezig, die constateren, dat
bepaalde "ragen niet goed be
antwoord worden, om een un
derstatement te gebruiken. En
als de vergadering weet, dat
er journalisten zijn en dat er
een vragensteller is, die een
aandelenpakket achter zich
heeft moet men zelf maar be
oordelen of men de eventuele
publiciteit prettig zal vinden".
Prof. Hessel haalt dan het
voorbeeld aan van een Engels
bedrijf dat de zwarte werk
nemers bij zijn vestiging in
Zuid-Afrika minder betaalde
dan de blanke. Daarin kwam
echter spoedig verandering na
dat het beleid vam deze on
derneming in de gezaghebben-
minderheid de zwarte bevol
king onderdrukt) had aange
nomen.
Het gaat er bij deze actie niet
alleen om, dat de zwarte
werknemer er in materieel op
zicht op vooruit gaat. Het hele
bestel in de desbetreffende
landen zal fundamentele ver
anderingen dienen te onder
gaan en dat het bedrijfsleven
daarin een rol zal kunnen spe-
'e spreekt voor zich.
Maar om het grootkapitaal zo
ver te krijgen zal er wel heel
wat moeten gebeuren „Apairi-
heidspolitiek is economisch
voordelig voor een bedrijf",
aldus een stelling van prof.
bisdom als „lastige vragenstel
ler" gaat optreden.
Met zijn aanwezigheid op de
daarvoor in aanmerking ko
mende aandeelhoudersvergade
ringen hoopt hij in eerste in
stantie te kunnen bereiken, dat
daar „enigermate een discussie
los komt".
Prof. Hessel: „Ik wil althans
proberen de vraag beantwoord
te krijgen wat het concrete
bedrijfsbeleid var die onder
nemingen is, als ze tegen ra
cisme oplopen. Of ze apartheid
als een gegeven beschouwen
dan wel dat ze vinden, dat ze
uit oogpunt van modern mana
gement ook ten opzichte van
niet-blanken een behoorlijk
sociaal beleid voeren. Of ze
zich aan apartheidspolitiek
storen en zo niet: waarom
niet
Even later verklaart prof.
Hessel echter, dat hij zich van
zo'n discussie in een aandeel
houdersvergadering niet zo
bar veel voorstelt. „Over het
algemeen zal men wel niet zo
erg gemotiveerd zijn om te
discussiëren".
Maar wat dam? Hessel: „Hope
lijk zijn er dan journalisten
de Financial Times aan de kaïak
was gesteld.
Prof. Hessel, die naast zijn
hoogleraarschap aan de TH-
Twente ook veel activiteiten
ontplooit op het terrein van de
democratisering van het be
drijfsleven („Dat valt altijd
wel in m'n vak onder te bren
gen"), benadrukt, dat bij een
modern bedrijfsbeleid een
goed sociaal beleid hoort. „Je
kunt niet rücksichtslos winst
maken".
Resolutie
Het grootkapitaal moet naar
eens af van de gedachte „busi
ness is business". Daar gaat
het de Werkgroep Betaald
Antwoord om. Deze groepe
ring ontplooit verschillende ac
tiviteiten in het kader van de
strijd tegen het racisme. De
idee van de machtigingen en
het „lastige vragen stellen"
werd geboren, nadat de We
reldraad vam Kerken de (om
streden) des-investeringsreso-
lutie (welke een beroep doet
op de westelijke wereld om
investeringen terug te trekken
uit lamden, waar een blamke
Hessel. Het voeren van een
goed sooiaal beleid kost nu
eenmaal' geld.
Prof. Hessel is in zijn leven al
vele malen geconfronteerd met
het vraagstuk blamk-zwart.
Voordat hij in 1964 tot hoog
leraar werd benoemd was hij
tien jaar lang directeur van
het wetenschappelijk bureau
van het NVV. En in het Inter
nationale Verbond vam Vrije
Vakbewegingen is het ontbre
ken van vrijheid van vakbe
weging in Zuid-Afrika al ja
ren een punt van discussie.
„Ik ben met die problematiek
vertrouwt", aldus de Ensche-
dese hoogleraar, die tevens
plaatsvervangend kroonlid van
de Sociaal Economische Raad
(SER) is.
Prof. Hessel verwacht niet,
dat de aandeelhoudersverga
deringen door zijn aanwezig
heid opeens erg warm ziuLlen
lopen voor de apartheidspro-
blematiek. Hij is bang dat de
zaak vaak afgedaan zal wor
den met de opmerking: „Onze
vestigingen daar zijn zelfstan
dig".
Volgens hem moeten onderne
mingen met vestigingen in
Zuidelijk Afrika zich afvra
gen: Doen wij daar hetzelfde
als hier Voeren we daar ook
een goed sociaal beleid
Prof. Hessel betoogt: „De aan
deelhouders en zo zullen wel
voorstanders zijn van een
vrije ondernemingsgewijze
'produktie, die is geworteld in
een zowel politiek als econo
misch liberaal bestel. En als
men dan als overtuigd vrij
ondernemer in Zuid-Afrika
opereert zou men zich toch
gestoken moeten voelen als
daar de vrijheidsrechten nogal
wat vreemd verdeeld zijn".
Wat verwacht prof. Hessel
als resultaat als het „lastige
vragen stellen" inderdaad de
beoogde discussie en publici
teit loswoelt
Hij antwoordt: „In Zuid-Afri
ka is de „Loonkloof" al in dis
cussie. Soms wordt aan kritiek
tegemoet gekomen. Men slaat
van zich af, is er niet onge
voelig voor. Dan gebeurt er
toah wat".
Wat vindt hij van de opvat
ting, dat de Verenigde Sta
ten en andere westelijke lan
den hun investeringen uit Zui
delijk Afrika moeten terug
trekken
„Dat is een vrij drastische
maatregel. Of het er van komt
is een tweede". Hij zegt: Als
het westen aankondigt om op
een bepaalde termijn de in
vesteringen te zullen stopzet
ten zou dat een belangrijk
drukmiddel betekenen". Voegt
er desgevraagd aan toe: „Maar
men komt niet eens tot die
aankondiging".
Het terugtrekken van investe
ringen uit Zuidelijk Afrika als
wapen in de strijd tegen het
racisme ziet hij niet zo zitten.
Wel als niets anders zou ba
ten. „Maar dan moet je zoiets
wel overleggen met de echte
vertegenwoordigers van de
zwarte bevolking". Hij vraagt
zich af of je met het terug
trekken van investeringen de
zwarte bevolking niet zult du
peren.
Volgens prof. Hessel kan het
uitoefenen van invloed op de
ondernemingen hier een gun
stig effect hebben op de hele
politiek in Zuidelijk Afrika.
Prof. dr. W. Hessel
Op de vraag waar volgens
hem de kerken het beste hun
geld zouden kunnen beleggen
antwoordt prof. Hessel (hij is
lid van de Doopsgezinde Broe
derschap)„Het rendement
van de aandelen, die de ker
ken hebben is natuurlijk be
langrijk. Maar zij zouden be
drijven kunnen uitzoeken die
zich wat het sociale beleid be
treft onderscheiden. Ik vind
het te veel gevraagd als de
kerk er bij inschiet".
Wat dit betreft stelt prof. Hes
sel zich terughoudender op
dan de Werkgroep Betaald
Antwoord, waai-van de huidige
minister voor ontwikkelingssa
menwerking drs. J. Pronk
voorheen ook adviseur was.
Werkgroep-voorzitter ds. R.
van der Veen, die helemaal
achter de des-iiwesterïngsreso-
lutie staat, zou willen dat de
kerken hun pensioenfonds be
legden in het speciale op initi
atief van de Wereldraad van
Kerken opgerichte investe-
ringsfonds, waarmee, zou men
kunnen zeggen, aan ontwikke
lingswerk wordt gedaan.
„Hierbij wordt een aan
vaardbaar rendement wel min-
streefd. D.at betekent wl min
der winst, maar dan heb je
tenminste geen geld zitten in
bedrijven die bepaalde on
rechtvaardigheden in stand
(helpen) houden en werk je
daaraan dus niet mee", aldus
ds. Van der Veen..
he lasmachines voor de E#
e garandeert konstant en
elweid hebben wij plaats voor
ELECTRO
ieii|kwaardiqe ODieidinq kot"6'
nq. doch voor oeide vaKak'
ge laren teKenervaring die"'®
ir deze funkties nodigen
esprek over salaris en ancté,e
ichten aan de afdeling pe^
\C B V
,Wij bevelen dat ge-
Richard M.
uit zijn ambt
[t verwijderd en
altijd zal zijn ge-
alificeerd voor het
fenen van ambten
ra» eer. vertrouwen en
gewin onder de Vcrenig-
de|Staten". Zo zal het
luiden als de
ikaanse president
ion in de loop van dit
Jaar schuldig wordt be-
Of en zo ja,
eer het zover zal
onderzoekt onze
ondent in Was-
i, Bert van Vel
len, in deze beschou
wing.
^^ÖNGTON Langzaam
maar zeker nadert de dag
waarop het Amerikaanse Huis
van Afgevaardigden zal beslis
sen of president Nixon al of
nieBtereclit moet -staan voor
het tribunaal van de Senaat.
De inzet van dat proces is de
eventuele verwijdering van de
president uit het Witte Huis
wegens „ernstige misdrijven
TB» vergrijpen".
Hier staat Nixon onverstoorbaar lachend omringd door boze demonstranten vorige weel
op een verkiezingsbijeenkomst in Michigan waar hij het opnam voor de republikeinse kandi
daat Sparling. Deze verloor de stembusstrijd en daarmee kan voor de republikeinen in het con
gres wel eens het moment aangebroken zijn om hun man Nixon te laten vallen
1e$vfcrgri,ii
dB «roer-
in een vr<
ei|denseweg 169
ede
01800-79310
pcedure bevindt zich nog
in een vroeg stadium: de com
missie! van Justitie van het
Huis i van Afgevaardigden
voert !nog bittere veldslagen
met het Witte Huis om be
wijsmateriaal, waarop een of
ficiële laanklacht tegen de pre
sident jnoet worden gebaseerd.
Het,'Witte Huis verwijt het
Congres dat het zich schuldig
maakt aan vertragingsacties en
beweert dat de commissie
over fruiimschoots voldoende
materiaal beschikt om een
snel einde te kunnen maker
aan dë lijdensweg die de Wa-
ter$atevervol.ging is geworden.
Het is echter het Witte Huii
dat zich de afgelopen maander
heeft uitgeput in een serie uit
stel-manoeuvres. Volgens som
migen is dat een voor de hanc
liggende zaak, want, zo zeggei
zij men kan van een verdach
te van misdrijf niet verwach
ten dat hij de bewijzen va?
zijn schuld op een zilverei
schaal aandraagt. De verdedi
gmg die president Nixon voot
en na het ontslag van Water
ptevervolger Archibald Co>
heeftigevoerd is in een reek
trage en vaak ondoorzichtig!
GBtwrkkeünger) echter danig
ondermijnd In de veMslager
oin de Watergate-geluidsban
den en presidentiële documen
ten heeft Nixon zijn stellingen
niet kunnen handhaven en het
feit dat bewijsmateriaal dat
uiterst belastend kon zijn voor
de president op mysterieuze
wijze is verdwenen of dras
tisch verminkt draagt wei
nig bij tot vertrouwen in zijn
onschuld.
Het scenario van de vervol
ging van president Nixon ligt
vast in handboeken waarin de
procedures van het Congres
tot in detail zijn beschreven.
.Hind's Precedents", een soort
van bijbel voor procedures in
net Huis van Afgevaa. 'igden,
wijdt niet minder dan 727
oladzijden aan het onderwerp
impeachment", de methodiek
lie gevolgd moet worden om
:en president in staat van be-
ichuldiging te stellen. De Se-
le mogelijke vormen van sena-
toriale activiteit.
Een eventueel afzettingsproces
tegen president Nixon bevindt
zich nog in een zeer vroeg
stadium. De eerste stap op de
lange weg naar een proces in
de Senaat is nog niet eens
voltooid. De commissie van
Justitie van het Huis van Af
gevaardigden is bezig met het
vergaren van bewijsmateriaal.
Op zijn vroegst in het begin
van mei kan de commissie be
ginnen het bewijsmateriaal te
evalueren en getuigen te ho
ren. Nixons raadsman James
St. Clair zal bdj dat evaluatie
proces een rol mogen spelen,
d.w.z. uiting geven aan zijn
bezwaren tegen interpretaties
van bewijsstukken en van ge
tuigenverklaringen. Met deze
procedure kan een week of
zes gemoeid zijn.
iaat, die als jury zal fungeren fleSollltie
:1 r~~
n een eventueel proces tegen
riixon, beschikt over 1640
bladzijden notities en memo.
anda over het afzettingspro-
•es tegen president Andrew
föhns on in 1868. Bovendien
beschikt de Senaat over een
lit 733 bladzijden bestaand
handboek ..Senate Procedures
Precedents en Practices"
waarin men de juiste formule
ringen kan aantreffen voor al-
De commissie van Justitie van
het Huis van Afgevaardigden
zal tegen half juni moeten
stemmen of er gronden zijn
om het gehele Huis van Afge
vaardigden op te dragen te
stemmen over een akte van
beschuldiging tegen de presi
dent. In de uit 38 leden be
staande commissie hebben de
democraten een meerderheid.
Wanneer de commissie besluit
dat er geen rechtsgronden zijn
voor een aanklacht tegen de
president is het hoofdstuk van
de vervolging van president
Nixon afgesloten. Verwacht
wordt echter dat voorzitter
Rodino van de commissie een
resolutie bij het Huis zal in
dienen waarin de president
wordt beschuldigd.
Het Huis van Afgevaardigden
zal dan een debat gaan voeren
over de artikelen van de akte
van beschuldiging. Er zullen
tijdens dat debat geen getui
gen worden opgeroepen en de
advocaten van Nixon zullen er
evenmin een rol in spelen. De
spreektijd zal gelijkelijk wor
den verdeeld onder voorstan
ders en tegenstanders van pre
sident Nixon.
Tijdens de Impeachment van
president Andrew Johnson
stelde het Huis van Afgevaar
digden de president binnen
een week in staat van be
schuldiging. Aangenomen
wordt dat het debat nu aan
merkelijk meer tijd zal gaan
vergen. Theoretisch is het mo
gelijk dat het debat in het
Huis van Afgevaardigden eind
juni begint, maar de indruk
bestaat dat het debat tot na
het reces van de 4e juli (On
afhankelijkheidsdag) wordt
uitgesteld en niet voor 9 juli
oegint. De republikein Rhodes,
.eider van de republikeinse
minderheid in het Huis var
Afgevaardigden, heeft een ar
chaïsch document gevonden,
waaruit hij opmaakt dat alle
435 leden van het Huis van
Afgevaardigden een uur kun
nen spreken over de beschul
digingen tegen de president
Wanneer in dat geval het Huis
vijf dagen per week acht uur
lang zou debatteren zouden
ongeveer drie maanden met
dat proces gemoeid kunnen
zijn. De hoop bestaat echtei
dat de zaak binnen twee we
ken zal kunnen worden afge
handeld.
Wanneer een meerderheid van
het Huis van Afgevaardigden
de akte vam beschuldiging te
gen Nixom onderschrijft moet
hij in de Senaat terechtstaan.
Bekwame neuzentellers in het
Huis van Afgevaardigden be
weren dat die meerderheid er
is en dat Nixon een berechting
door de Senaat niet kan ontlo
pen. Dat proces zal waar
schijnlijk niet voor het eind
van augustus kunnen begin
nen, vooral omdat Nixons ver
dedigers voldoende tijd moe
ten hebben om hun verdedi
ging te ontwikkelen. Het pro
ces in de Senaat kan twee
maanden duren en volgens
sommige waarnemers zal hel
pas aan de vooravond van de
verkiezingen in november
kunnen wordem beëindigd. Voor
een veroordeling van de presi
dent is een meerderheid van
tweederde van de stemmen in
de Senaat nodig en senator
Russell Long van Louisiana -
die zich daarbij in goed gezel
schap bevindt- meent dat de
iresident op dit moment kan
ekenen op de steun van 39 of
10 senatoren. Hij zal dus ver-
noedelijk worden vrijgespro
ken.
Maar wanneer een aanzienlij
ke meerderheid van het Huis
van Afgevaardigden hem in
staat van beschuldiging stelt
en bijvoorbeeld 60 leden van
de Senaat zich uitspreken voor
zijn verwijdering uit het Witte
Huis is Nixons gezag totaal
ondermijnd en is dan volgens
veel Congresleden het moment
aangebroken voor Nixon om af
te treden. En wanneer het ge
tij in de Senaat zou keren en
de kans op een veroordeling
groot wordt, zou de president
er eveneens beter aan doen
vrijwillig zijn biezen te pak
ken.
Een afzettingsproces tegen
president Nixon zal voor tien
tallen miljoenen Amerikanen
een traumatische ervaring
zijn, vooral omdat de Ameri
kaanse president in de ogen
van het volk een soort halfgoc
is. Door velen wordt een po
ging tot verwijdering van de
president even rampzalig aan
gevoeld als door katholieken
wanneer dezen geconfronteerd
zouden worden met een straf
proces tegen de Paus wegens
verduistering van Vaticaanse
fondsen.
Om die reden zal er binnen
afzienbare tijd hevig worden
gedebatteerd over de vraag of
de berechting van president
Nixon via de televisie kan
worden uitgezonden of niet.
De kans echter dat president
Nixon persoonlijk in de ver-
dachtenbank in de Senaat zal
gaan zitten is klein.
Als Nixon schuldig wordt be
vonden luidt het vonnis aldus:
„Wij bevelen dat gedaagde Ri
chard M. Nixon uit zijn ambt
wordt verwijderd en voor al
tijd Zal zijn gediskwalificeerd
voor het uitoefenen van amb
ten van eer, vertrouwen en
gewin onder de Verenigde
Staten". Zo ver zal het waar
schijnlijk niet komen, tenzij
het proces tot na de verkiezin
gen op 5 november wordt uit
gesteld en de republikeinen in
de Senaat een flink aantal ze
tels zouden verliezen of er,
vooruitlopend op het proces
bewijzen kunnen worden ge
zonden voor presidentiële mis-
trijven waarbij de huidige be
schuldigingen verbleken. In
tussen zal Amerika zich, on-
lanks de bezwaren van presi-
lent Nixon en zijn getrouwen
nog een half jaar wentelen in
Watergate.
BERT VAN VELZEN
5?
OM echt een kind van
iemand te zijn, moet je die
persoon echt als vader of
moeder beschouwen. Dat
houdt zo enorm veel in, dat
we het pas op latere leeftijd
een beetje beginnen te over
zien, bij voorkeur als we zelf
vader of moeder geworden
zijn. Om kind te zijn, moet je
ouder zijn. Kinderen zijn wel
kinderen, maar nauwelijks
kinderen van iemand. Zij wor
den dat pas, als zij oud genoeg
zijn, om vader of moeder van
iemand te zijn, dus eigenlijk
veel te laat. En waarschijnlijk
worden hun ouders op dat mo
ment pas echt de ouders van
hen en krijgen zij hen als hun
kinderen. Elementaire zaken
grijpen zo diep in, dat wij hun
werking pas gaan beseffen
wanneer die al voor een groot
deel tot het verleden behoort
en gereconstrueerd moet wor
den.
Het bezittelijk voornaam
woord in „mijn kindloopt,
zolang dat kind nog klein en
echt een kind is, nogal sterk
op de feiten vooruit. Zelfs als
engere zin betrekking heeft,
maar op een relatie in het
algemeen, dan nog is die typi
sche relatie tussen ouders en
kinderen pas wat ze kan zijn
wanneer ze wederkerig ge
worden is. En juist van we
derkerigheid is aanvankelijk
helem,aal geen sprake.
Misschien maakt dit voor
een deel wel de charme uit
van een beginnend ouder
schap. Het is een prettig ge
voel te weten, dat iemand he
lemaal afhankelijk is van jo?x
en dat in de relatie nauwelijks
sprake is van icederkerigheid.
Babies zijn lief, omdat zei
klein, weerloos en onzelfstan-
dig zijn; ze zijn nog kind van
iedereen. De relatie wordt niet
gestoord door de moeilijke eis
van wederkerigheid en kan
niet ongezegd worden. Over
de bedoelingen van een baby
beslissen de volwassenen. In
hun uitingen zijn babies over
geleverd aan de interpretatie
van de volwassenen.
Hoe ver dit gaat, besefte tk
pas kort geleden, toen ons
dochtertje voor het eerst „pa
pa" zei. Ik voelde mij enorm,
aangesproken en kwam niet
op het idee, dat zij daar iets
of iemand anders mee zou
kunnen bedoelen dan mij, of
dat zij er helemaal niets mee
bedoelde. Het is immers be
kend, dat vaders overal in de
wereld „papa" worden ge
noemd. Op een gegeven punt
in hun ontwikkeling gaan ba-
bies ertoe over een van de
opperwezens binnen hun kos
mos zo te noemen. Er gaat
enig oefenen en souffleren aan
vooraf, maar uiteindelijk
neemt de baby het initiatièf
en op een ogenblik, dat het
niet verwacht wordt, klinkt
het lan^ verwachte woord. En
toen ze het voor de eerste
keer zei, leek elk misverstand
uitgesloten, want ze keek mij
daarbij aan, vol kinderlijke
genegenheid, zal ik maar zeg
gen. Er kwam pas enige twij
fel bij mij op, toen ze dat
zelfde woord ook uitsprak in
situaties die ik niet zo vlot in
mijn richting kon interprete
ren. De zaak werd pas duide
lijk, toen ik, als zoveelste va
der in de geschiedenis, besefte
dat ik het geval volkomen had
omgekeerd.
Want het is niet zo, dat
kinderen hun vader „papa"
noemen, dat ze overal ter we
reld toevallig tot de conclusie
komen, dat deze eenvoudige
aanspreking het beste voldoet
of zoiets. Maar zij maken een
reeks van geluidjes, waaron
der wij „papa", „mama" en
„dada" vrij gemakkelijk kun
nen onderscheiden. Wij, die
machtig zijn, eigen ons die
eerste geluiden toe en geven
er een betekenis aan. „Papa"
valt toe aan de vader, „m,ama"
aan de moeder en „dada"
wordt als een groet geïnter
preteerd. Die interpretatie
wordt vervolgens aan de kin
deren opgelegd en zij passen
zich daarbij aan. Daardoor
worden de geluiden tot woor
den met een vaste betekenis
en kunnen wij bij het horen
van het geluidje de illusie
koesteren aangesproken te
worden met het woord. En
daarom, dacht ik. dat mijn
dochter mij bedoelde, toen ze
„papa" zei. Binnenkort zal dat.
ook ongetwijfeld het geval
zijn, maar dan heeft ze. op
aezag van anderen, en rijke
lijk beloond met bijval, haar
kreetjes aangepast aan de te
verwachten interpretatie. Dan
nog wordt ze niet mijn kind,
maar een kind van het sys-
■eem: haar moedertaal is nief
de taal van haar moeder, maat
de taal die haar moeder is.