EUZEN
PSTERS
HULST
0 miljard!
IISEMBA3K
EUZEN
Geen wapens
tegen olie
ruilen, maar
samenwerken
met Arabieren
Het model
PROF DR. C. BÖTTCHER, LID VAN DE CLUB VAN ROME:
ize nieuwe
OUDER
EISJES
KINDERKONFEKTIE
oon 01140-3920-3546
>lledige bankservice
Dringend
Uitputting
Held
Vroom
Spanningen
Middenvorm
Waarschuwing
DOOR
CORN.
VERHOEVEN
HINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PELNGEN PELNGEN PELNGEN
INGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN .PEILINGEN PEILING
EILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN PEILINGEN
van 18 tot 50 jaar)
lampen en flitslampen
<heden om in de prod,
en technische functie
e kansen zijn hier aan
een technische aanleg
ig.
Leeuw" (A. Baart-Pieters)
Nieuwstraat 35,
ideur", Eenhoornplantsoen 2
celszoon". Weststraat 1,
ouiplein 1 D.
Reizende Man", Hof te Zande-
Bruyn", Korte Nieuwstraat 13
00 uur en van 13.30 uur tot
van 20.15 uur tot 20.45 uur
Mr. F. J. Haarmanweg 25 te
met een gedegen vakkennis
aris en goede sociale
jnder nummer 26223
9.000,—)
aal spaartegoed bij de Ralffeisen-
oerenleenbanken, aangesloten bij
ntrale Raiffeisen-Boerenleenbank.
miljard gulden.
profiteren van de gunstige voor-
saarboekje voor U klaar bij de
:N Walstraat 7
Herengracht 1
Beethovenhof 126
Istraat 6
C. Lelyplein 12
ïastraat 13
Plein 18
„ALS EB NU een nieuw
rapport voor de Club van
Rome uitkwam, was het wat
genuanceerder en met voor
zichtiger conclusies. Maar
ook nu zou het zeker niet
met optimisme doordrenkt
zjjn. Overigens en dat
wordt wel eens vergeten
heeft de Club van Rome
niet dat rapport gemaakt.
Wij hebben het slechts ge
kregen".
Praf.dr. C.J.F. Böttcher, Ne
derlands lid van de befaamde
Club die tegen te snelle groei
Is waardoor de Aiairde in zich
zelf zal verstikken, erkent dat
veel kritiek juist is, maar toch
handhaaft hij diat het raipport
op zich een enorm positieve
uitwerking heeft gehad.
Twee bewijzen hiervoor zijn
de resultaten van de algemene
vergadering in Tokio (22-27
okt. 1973) en de ontmoeting
tussen die Club en een aantal
politieke leiders in Salzburg
(4-5 febr.).
„Tokio -aldus prof. Böttdher-
was een soort wapenschouw.
Br kwamen 22 projecten uit
waarvan de helft helemaial los
van de Cliulb van Rome staat."
Japan is koploper wat betreft
■alle fantomen dooi- de Club
geformuleerd: overbevolking,
milieuvervuiling, tekorten aan
grondstoffen, een volikomen
vastgelopen verkeer en een
energie-crisis.
„Er zijn grootscheepse plannen
oin Jiaipan. Zo is er een 5-jaren
plan waarmee ze alle vorm
van vervuiling tot de helft te
rug willen brengen. Een gi
gantische opgave. En ze willen
bepaalde industrieën terugdrin
gen en voor het einde van
deze eeuw qua energie onaf
hankelijk zijn. De toestand
daar is niet hopeloos, imaar
wel dringend. Het is een be
klemmend gezicht als je door
dialt industriegebied reist en
dat zien de Japanners zelf ook
wel in. Ze hebben nu ook de
situatie bereikt waarin ze last
gaan krijgen van atmosferi
sche staringen, ander meer
door de warmteproduktie. Zo
hebben ze ail veel meer
stormpjes en vloedgolven dan
vroeger."
Van de hand van de Japanse
minister-president Tanaka is
een bestseller verschenen dat
omschreven wordt als „een
stoutmoedige, innoverende
blauwdruk voor de herstructu
rering van het overbevolkte,
vervuilde, op groei gerichte
Japan tot een meer leefbaar
land; een definitieve gids om
vast te stellen wat Japan
zoekt".
Böttdher: „Het boek demon
streert op indrukwekkende
wijze hoe de grondgedachte
van de Glulb van Rome in een
nationaal plan vertaald kan
worden.
Drie wereldproblemen zijn in
Tokio uitvoerig besproken:
voedsel, energie en materialen.
De voedselproblematiek is het
meest ernstig ondanks nieuwe
landbouwtechnieken en een
grotere opbrengst. Wat energie
betreft komt Tokio tot de con
clusie dlat kernsplitsing nog
een gevaarlijke energiebron is
(radio-actieve afval, explosies,
sabotage). Toepassing op grote
schaal wordt nog niet verant
woord geacht. Tokio ziet lie
ver de aandacht gericht op
zonne-energie, geothermische
energie en kernfusie. Bij ma
terialen als zilver, kwik, goud
en platina dreigt wel degelijk
uitputting. Veel research en
anitwükkelinigswenk zal nog no
dig zijn om de in principe
bereikbare ertsen te ontslui
ten.
Japain, diat „die reageerbuis
van de maatschappij van mor
gen" wordt genoemd, heeft
twee wereldiprojecten in het
leven geroepen. Het eerste
handelt over een herdistributie
van de industrie in de komen
de decennia, maar men ver
wacht moeilijkheden met
vooral de VS en Australië. Het
tweede project gaiat over de
veranderingen in de maat
schappij en het beleid.
In Salzburg, waar politici en
Clubleden elkaar ontmoetten,
kwamen drie pun,ten speciaal
naar varen.
Böttcher: Ten eerste, een bete
re werkdlistributie; het werk
naair die mensen brengen in
plaats van omgekeerd. We
moeten niet op grote schaal
gastarbeiders naar West-Euro
pa slepen. Het tweede punt is
de relatie tussen de prijzen
van grondstoffen en eindpro-
dulbten. Nu stijgen de prijzen
hier enorm, terwijl de ontwik
kelingslanden waar vooral
grondstoffen vandaan komen,
nauwelijks iets erbij krijgen.
Ten derde kunnen we niet to
lereren dat de kloof tussen
arm en rijk nog groter wordt.
We weten nu langzamerhand
dat ontwikkelingshulp tot dus
ver geen succes is geweest,
maar de kloof mag toch niet
groter. En alleen geld geven is
geen gelukkige zaak. Door de
oliecrisis zijn we d'aair nog be
ter achter gekomen, maar
eerst moest ons bet mes op de
keel. Het is overigens een
stokpaardje vain de Club vain
Rome dlat alles samenhangt, en
dat men. de problemen geïnte
greerd moet aanpakken."
In Salzburg is wel wat ge
daagd. Er was veel belangstel
ling vain regeringsleiders. Met
opzet hebben, we daar niet de
grootmachten uitgenodigd of
landen die denken dat ze
machtig zijn. Het contact tus
sen de Club en de staatslieden
zal worden voortgezet."
Niet alleen waren ze niet erg
„up to diaite" maar ze hielden
ook geen rekening met de zg.
bewezen reserves, dat wil zeg
gen grondstoffen die ex wel
zijn maar op dat mament niet
rendabel waren te exploiteren.
Een concreet voorbeeld: We
kunnen aluminium halen zo
wel uit bauxiet als uit de klei
zoals die in onze tuin zit
Maar het eerste proces is veei
goedkoper. Als chemicus heb
ik die cijfers over de reserves
een echte fout gevonden."
De fouten van het befaamde
rapport -dat evenveel kritiek C/TllUlSt
als jubelkreten heeft opgeroe- 1
pen- zijn volgens prof.
Böttcher voornamelijk de ge
bruikte gegevens van de re
serves van grondstoffen als
olie, gas en metalen. „Maar de
samenhang is goed verwerkt
Het boek was een eerste po
ging, en verre van volmaakt.
De schattingen van de wereld
reserves waren veel te laag.
Futuroloog prof.dr. F. Polak
heeft gezegd dat de Club van
Rome er flalikant maast heeft
gezeten met zijn voorspelling
dat er snel een einde aan de
economische groei zou komen
en dait het rapport onweten
schappelijk en onjuist is. Ook
vond Polialk het ergerlijk „dat
de wetenschappelijke leden
(Van onze redactie buiten
land).
Met 81 tiet president Tito
er gebruind en voor zijn
leeftijd uiterst fit uit. Hij reist
vaak, gaat nog steeds op de
beren- en de hertenjacht en
blijft de roerganger van de
regering. Degenen die jaren
geleden reeds zeiden dat hij
zich verplicht voelt de Joego
slavische zaken te blijven be
hartigen, zolang het fysiek
mogelijk is om het land fysiek
nenigd te houden hebben in
feite al gelijk gekregen. Maar
vorig jaar november erkende
hij voor het eerst in het open
baar dat hij oud was en sprak
de voor hem bepaald niet ka
rakteristieke woorden: „Een
president moet echter actief
zijn en het is de vraag of een
man van mijn leeftijd het volk
voldoening kan blijven schen
ken", Sindsdien is Tito riek
geweest waardoor hij een
maand lang op non-actief
stond en teruggetrokken leef
de op zijn jachtverblijf in Ka-
rageorgevo. Deze week zou hij
een beroerte hebben gehad en
drongen zorgelijke beerichten
over Tito's gezondheid tot het
westen door. Kans op herstel
zou er volgens sommige berich
ten niet zijn.
Joegoslavië heeft een nieu
we grondwet gekregen en een
zuiveringsactie die 18 maan-
In „Rosemary's Baby", een
film met Mia Farrow in de
hoofdrol die gewijd is aan dui
velse erediensten, is de baby
een monsterlijk gedrocht. Het
tijdschrift „New York", dat
niet afkerig is van een specta
culaire grap, presenteerde op
de voorpagina een boosaardige
earicatuur van Rose Mary
Woods, door een hoogst onaan
trekkelijke baby met het ge
laat van Richard Nixon op
schoot heeft.
Rase Mary Woods Is sedert 21
februari 1951 secretaresse van
Nixon en gedurende 23 van
haar 55 levensjaren heeft zij
52 weken per jaar en honderd
uur per week voor Nixon ge
werkt. Geen trouwere dienst
maagd dan Rose Mary Woods.
Ze was Tante Roos voor
Nixons dochters Tricia en Ju
lie. Ze ruilt jurken met Pat
Nixon, de koele First Lady.
Haar broer Joe, die sheriff
was in Chicago, placht de cos-
tuuims van Richard Nixon af
te dragen. Rose Mary, zo zeg
gen vriendinnen, is bereid
voor Richard Nixon te sterven.
Maar was zij bereid voor
Nixon mogelijk schadelijk be
wijsmateriaal van een geluids
band te wissen?
Op die knellende vraag weet
ook „New York" het antwoord
niet. Ook niet op de vraag of
Nixon nog steeds „Rose Ma
ry's Baby" is. Miaar Rose Mary
heeft, wanneer zij althans
geen deel uitmaakt van een
complot otm Waitergaitebewi.i-
zen te verdonkeremanen, alle
reden om na 23 jaar slavenar
beid voor Richaind Nixon zeer
functie zal neerleggen. He(
meest waarschijnlijke is het
presidentschap van de repu
bliek.
den duurde (bedoeld om
waarboren te scheppen dat Ti
to zijn land achterlaat In vere
nigde marxistische handen)
nadert haar voltooiing naarma
te het tiende partijcongres
dichterbij komt. In principe
moet het congres in mei
plaatsvinden. Politieke waar
nemers kijken er met belang
stelling naar uit in de hoop
aanwijzingen te kunnen ont
waren over de koes die Joe
goslavië zal varen wanneer Ti
to sterft of zich van het politie
ke toneel terugtrekt. Volgens
westerse diplomaten is de
kans groot dat Tito de gelegen
heid zal aangrijpen om een ge
deelte van zijn macht te gaan
afstoten. Hij is momenteel
president van de republiek,
opperbevelhebber van de
strijdkrachten en voorzitter
van de partij en men gelooft
dat hij die eerste of de laatste
verbitterd te zijn. Toen bleek
dat 18 minuten ontbraken op
een geluidsband van een ge
sprek dat Richard Nixon en
Bob Haldeman op 20 juni 1972
voerden over de Watergate-m-
braak die drie dagen eerder
■ïad plaatsgevonden, schoven
Witte Huis advocaten Fred
Ruzhardt en Leonard Garment
de schuld onverwijld in de
schoenen van Rose Mary.
Rose Mary werd geadvi-
viseerd juridische bijstand te
soeken (voor eigen rekening)
en zij werd door de schriftge
leerden in de Nixon-entourage
behandeld alsof zij melaats
was.
E - -e Mary geeft toe dat zi]
mogelijk, en per ongeluk, vier
vijf minuten van de ge
luidsband heeft uitgewist,
maar zij weigert de verant
woordelijkheid voor het ont
breken van de volle 18 minu
ten te accepteren.
Zij is niettemin een van le
mogelijke verdachten in het
geluidsband-mysterie. Zij kan
Haldeman van de band hebben
"ewist toen zij na het uittik
ken van de voorgaande con
versatie tussen Nixon en Ehr-
■icliman ontdekte dat het ge
sprek met Haldeman het alibi
van de president volledig on
dermijnde. Het is echter ook
mogelijk dat zij de 18 minuten
oer ongeluk heeft uitgewist.
Of dat zij per ongeluk vleT
minuten heeft uitgewist en
een andere figuur, zonder haar
medeweten, de rest. Het is
nogelijk dat het „gat" zich al
op de geluidsband bevond en
Rose Mary Woods in een val
werd gelokt. En het is ook
Door enige macht over te
dragen zou hij zijn prestige
niet verminderen. Voor de
meeste Joegoslaven is hij im
mers ik een held en een le
vend brok geschiedenis. Het
zou echter een goede gelegen
heid zijn vorm te geven aan
het gezag van het collectief
leiderschap dat „zoals hij en
kele malen heeft laten weten,
het presidentschap zou moeten
overnemen. Maar volgens re
geringskringen in Belgrado is
Tito de laatste tijd minder en
thousiast geworden over de
ideeën van een collectief lei
derschap. Hjj zou nu de nood
zaak inzien dat één man het
land na zijn vertrek. Ge
noemde kringen voorspellen
dat de 64-jarige Edvard Kar-
delj, sinds lang Tito's vertrou
weling, door het congres zal
worden benoemd in een spe
ciale nieuwe functie (secreta-
ris-geueraal van de partij of
mogelijk geïnstitutionaliseerd
vice-president) om er zeker
van te zijn dat hij een machts
positie vervult in het Joego
slavië na Tito,
noewel Joegoslavië in de
mogelijk diait Nixon zelf de
band uitwiste en Rose Mary er
toe bewoog de schuld op zich
te nemen, uiteraard zonder dat
Rose Mary kon weten dat de
Witte Huis advocaten haar in
de kou zouden laten staan.
De raadsels zullen voorlopig
blijven bestaan. De Ehrlieh-
mam-HaMeman-Niixon geluids
band van 20 juni 1972 levert
in ieder geval een rotsvast be
wijs van Rose Mary's trouw
en ijver. Op 28 september van
het vorig jaar vroeg Nixon
haar om naar Camp David te
komen om daar, gedurende het
weekeinde, de inhoud van die
geluidsband Op papier te zet
ten. Zij werkte van zaterdag
ochtend tot drie uur in de
nacht van zaterdag op zondag
en ze stond drie uur later op
om tot zondagmiddag 5 uur
aan de geluidsband te werken.
Het was een van de weinige
zondagen in mijn leven -zo
verklaarde Rose Mary Woods-
iat ik de H.Mis niet heb bij
gewoond.
„New York" meldt dat Rose
Mary zeer vroom katholiek is
en het blad citeert een vrien
din die betoogt: „Zij is waar
schijnlijk bereid haar leven
voor de president te geven,
■maar ze zal nooit voor hem
Liegen". En een andere boe
zemvriendin van Rose Mary
Woods, Eloise De La O, ex-
secretaresse van senator Clin
ton Andersan, zegt: „Zij is een
goed christen, een goed katho
liek, een prakt izerend katho
liek. Iemand probeert haar
afgelopen 18 maanden van
partijzuiveringen en zoge
naamde „culturele revolutie"
dichter naar het Russische
standpunt is geschoven
sinds 1948 zijn de betrekkingen
niet beter geweest gaat het
land nog steeds prat op zijn
speciale positie tussen Oost en
West en zijn rol in de niet-
gebonden wereld. Naar verluidt
Wil Tito er vastberaden voor
Waken dat deze positie niet
wordt ondermijnd in de toe
komst en zal hijp om te ver
hinderen dat het land vatbaar
wordt voor Russische druk
voor het collectief president
schap een groep mannen be
noemen die politiek gebonden
waren tijdens de breuk met
Stalin in 1948.
Wat het resultaat van het
komende partijcongres ook zal
zijn, de mannen aan de top
zullen uitstekende jongleurs
moeten zijn, willen zij Joego
slavië in de huidige koers hou
den. Het land bestaat uit een
bonte schakering van repu
blieken en autonome gebieden
waar nationalistische gevoe
lens regelmatig tot uitbar
sting plegen te komen. De
opeenvolgende recente crisis
sen in Slovenië, Kroatië en
Servië zijn hiervan uitingen
iets aan te doen".
Rose Mary Woods was Nixon
trouw toen zijn politieke for
tuin hem in de steek scheen te
«lebben gelaten. Na als een
politieke Lazarus uit het graf
te zijn opgestaan en in 1968
het Wiitte Hiuis te hebben ver
overd trok Nixon Haldeman
en Ehhlichman aan als topad
viseurs. Zij kregen de bijnaam
van „Hans umd Fritz"; Halde
man begon onmiddellijk eep
bitter gevecht met Rose Mary
Woods, die een kantoor naast
dat vain de president bad,
maar door Haldeiman naar een
minder aantrekkelijk bureau
werd geevacueerd. Haldeman
probeerde in 1969 Rose Mary
ook van de lijst van personen
te houden die Nixon op zijn
reis naar Europa vergezelden.
,Hans umd Fritz" maakten
haar zwart bdj de president
met mededelingen dat zij aan
het drinken was geslagen en
daardoor niet langer betrouw
baar was.
Rose Mary heeft een apparte
ment in het Watergategefoouw.
Zij is nog steeds de secreta
resse van de president en
Tante Roos voor Tricia en Ju
lie Nixon. Ze weigert te spre
ken met Buztandt en Gar
ment, diie haar het gat van
achttien minuten uitgewiste
geluidsband in de schoenen
trilden schuiven. En „Hans
und Fritz" die haar het leven
zuur maakten, komen binnen
kort voor de rechter te staan,
verdacht van rechtsobstructie
en meineed. Het mysterie van
Rose Mary en de geluidsband
zal voorlopig onopgelost blij
ven.
BERT VAN VELZEN
en konden slechts worden be
zworen door de persoonlijke
tussenkomst van de charisma
tische maarschalk.
Tot nu toe is Tito er met
veel succes in geslaagd zijn
brandmerk van een oommuni-
sische Ideologie te mengen
met een markteconomie die
erg veel steunt op het westen.
Maar de spanéningen die
reeds bestaan tussen econo
mische ontwikkelingen en
regeringsbeleid, tussen de ar
beiders en de intelligentsia,
tussen de ideologie en de
praktijk nemen eerder toe dan
af, aldus diplomatieke krin
gen. Een groot deel hiervan is
tot uitbarsting gekomen tij
dens de politieke en studenten
onlusten van 19681969 en
dat zou weer kunnen gebeu-
en.
De conclusie lijkt gewettigd
dat Josip Broz Tito zijn laat
ste grote strijd voert om Joe
goslavië in evenwicht te hou
den tussen het oostelijk socia
lisme en de westerse, op de
consument gerichte, democra
tieën. Zijn hele beleid van de
laatste jaren inclusief het
jongste streven naar centrali
satie, was er duidelijk op ge-
van de Oliub niet ruiterlijk
willen toegeven dait hun model
de kritiek niet heeft door
staan. Van wetenschapsbeoefe
naren had ik een eerlijker op
stelling verwacht" aldus Po
lak.
Böttcher verwijst naar de
nieuwste publiikaties. „Polak
citeert niet de Club, maar het
Meadows-rapport en boven
dien op een onjuiste wijze. Ik
zeg gewoon dat wat Polak
zegt, onjuist is. Wij hebben
niet in Salzburg gezegd diat
we optimistisch zijn. Er is
niets veranderd. Ik zie duide
lijk een continuïteit van de
bezorgdheid die er van begin
af aam geweest is. We hebben
alleen nu een overvloed aan
nieuwe feiten."
De oliecrisis heeft een proces
dat de Club zaïg aankomen,
versneld. „Ik zeg niet met
Mansholt: het is een zegen ge
weest, maar wel dat we een
ernstige waarschuwing hebben
gekregen die een duidelijk ef
fect heeft gehad. Een gewen
ste ontwikkeling is nu in be
weging gezet. De wereld heeft
wat energie betreft begrepen,
dlat we het groeiproces meer
in de hand moeten krijgen en
dat er veel meer internatio
naal overleg moet komen. Het
was toch al te gek dat niet
regeringen maar oliemaat
schappijen met de sjeiks
moesten onderhandelen. De
Club van Rome meent dat de
olie-importerende landen zich
niet afzonderlijk moeten pro
beren te redden, maar dat
men gezamenlijk moet onder
handelen, waarbij het niet al
leen gaat om de winning en
verkoop van olie, maar ook
bijvoorbeeld om de vraag hoe
de ontwikkeling van de lan
den am het Midden-Oosten in
goede banen kan worden ge
leid, ook na de uitputting van
hun voorraden aan fossiele
brandstoffen. Sommige van
die landen houden dan in
hoofdzaak zand, zon en ruimte
over, al hebben ze zich mis
schien inmiddels ontwikkeld
tot belangrijke financierings
centra. Het zijn bij uitstek de
landen waar geëxperimenteerd
zou kunnen worden met het
opvangen van zonne-energie
voor produktie van elektrici
teit en rechtstreekse winning
van waterstof door ontleding
van water. Samenwerking met
Arabische landen voor derge
lijke projecten ds beter dan
bilaterale overeenkomsten om
olie tegen wapens te ruilen".
JAN KOESEN
richt proefondervindelijk een
middenvorm van het commu
nisme gestalte te geven die
zijn overlijden of zijn heen
gaan zal overleven. Van de
mate waarin die opzet is ge
slaagd hangt af in hoeverre
zich donkere wolken zullen
vormen boven de toekomst
van zijn land. Het komende
partijcongres zal mogelijk dui
delijkheid verschaffen, mits de
gezondheidstoestand van Tito
geen eerdere onthullingen
noodzakelijk maken.
Als stichter van het huidige
communistische Joegoslavië
kan maarschalk Tito inmiddels
terugzien op een bewogen pe
riode waarin hij talrijke posi
tieve resultaten heeft geboekt.
Zijn belangrijkste daad was
wellicht dat hj een nieuw
hoofdstuk toevoegde aan de
geschiedenis van het internati
onale communisme. Door Sta
lin te trotseren en zijn eigen
eenzame weg te volgen reken
de de taaie partizanenleider
uit de tweede wereldoorlog af
met de voorstelling van het
communisme als een monoli
thische beweging met Moskou
als centrum, een beweging van
onweerstaanbare kracht en
maoht. Tito is 's werelds
langst levende communistische
leider, zelfs ouder dan China's
Mao Tse-Toeng.
Mijn vrouw en ik keken
naar een reportage over mo
deshows in verschillende Eu
ropese steden. Bijna gelijktij
dig viel het ons op, hoe groot
de uniformiteit daarin bleek te
zijn. Het is voor mij een onop
losbaar raadsel waar die van
daan komt, als er niet op grote
schaal uitgewisseld wordt. Er
kan van alles in de lucht han
gen, maar niet deze overeen
stemming tot in zulke onzinni
ge details. Vergeleken bij de
opvallende eenvormigheid
waren de variaties uitermate
klein en bedeesd. Maar juist
aan die minuscule variaties op
het thema van de trend schij
nen de modehuizen hun eigen
stijl en hun faam te ontlenen.
Voor de buitenstaander wor
den zij nauwelijks zichtbaar
en lijkt alles hetzelfde.
Het is daarbij wel opvallend
dat deze uniformiteit niet be
rust op een compromis of een
gemiddelde. Er zijn amper
tegenstellingen. De show ver
loopt volgens vaste rituelen
die buiten de show nooit aan
getroffen worden. Vooruitstre
vende en conservatieve coutu
riers lijken dit gemeenschap
pelijk te hebben, dat zij hun
producten niet tonen, zoals ze
in het gewone leven gedragen
worden, maar op de manier,
die alleen typerend is voor de
show. Zo lopen mensen nooit.
Aan elke stap van de manne
quin is te zien, dat zij in een
show optreedt. Als ze daarbui
ten ook zo zou lopen, zou dat
helemaal niet mooi, maar vre
selijk aanstellerig zijn, even
vreemd als wanneer iemand in
een gewone conversatie zou
zingen. Dat alleen al maakt van
de modeshow een apart ritu
eel, vanwaaruit door een on
geoefende toeschouwer geen
enkele lijn te trekken is naar
het gewone leven. Daarbinnen
is alles anders dan daarbuiten
en er is dus ook geen sprake
van een gemiddelde. Het mo
del bemiddelt niets en kan
alleen in een show nagevolgd
worden. Ook de optredende
modellen zijn onderling prak
tisch indentiek en verwissel
baar, maar wijken allemaal
vrij sterk af van het gemid
delde daarbuiten. Zij verte
genwoordigen dat dus ook
niet. Dat is eigenlijk wel merk
waardig. Lange tijd heb ik,
als ik mij weer eens het hoofd
brak over vrouwelijke make
up en dat soort van zaken,
gemeend, dat die niet zozeer
ten doel had, de vrouwen mooi
te maken, maar uniform. Wie
een wat breder gezicht heeft,
maakt zich zo op, dat het wat
smaller lijkt, en een te smal
gezicht wordt breed gemaakt.
Dunne lippen moeten dikker
schijnen en dikke lippen dun
ner. Het eind van het liedje is
dat alle opgemaakte vrouwen
op elkaar lijken en een gemid
delde vertegenwoordigen. Wat
voor aardigheid daaraan is,
heb ik nooit begrepen, nwar
ik begin te vermoeden, dat het
minder te maken heeft met
mooi zijn en mannen behagen
dan met onderlinge concurren
tie of iets dergelijks, iets dat
nogal strijdig is met de eman
cipatie. Emancipatie, denk ik
wel eens, is niet een strijd
tussen mannen en vrouwen,
maar tussen vrouwen onder
ling, een poging om zich van
eikaars tyrannie te bevrijden.
Het model draagt daar niet
aan bij, integendeel. Het to
vert een uniformiteit voor
ogen, die vrij dwingend blijkt
te werken en die bovendien
nauwelijks te realiseren is.
Want de uniformiteit van de
modellen is geen gemiddelde
en geen compromis: zij is ex
treem en onbereikbaar. Bijna
alle modellen zijn lang, mager
en als modellen, dus typisch
kunstproducten, herkenbaar.
Op mij althans maken ze al
tijd een uitgesproken sexloze
Indruk en ik kom zelden in de
verleiding in hun maten een
ideaal te zien en dat op wer
kelijk bestaande vrouwen toe
te passen. Maar misschien
hebben vrouwen daar meer
moeite mee. Modellen weten
toch de indruk te wekken, dat.
„eigenlijk" iedere vrouw bij
benadering zo zou moeten zijn.
Op die manier krijgt de
vrouw die naar een modeshou'
kijkt, concurrentie van iemand
die niet bestaat en zich toch
als ideaal opdringt. Als man
kun je dan een soort gêne
voelen, omdat van de show
ook de suggestie uitgaat, dat
mannen diep in hun hart lie
ver zo'n vrouw zouden heb
ben, al was het alleen maar
voor de show.