NEDERLANDS VERZET KRUGT CONTOUREN SOLZJENITSIN-DOCUMENT IN SOVJET-UNIE GEPUBLICEERD Literatuur voor Duisenberg RECHT Een beetje bescheiden blijven aan tafel is heel gezond. 1 Eet minder maar lekker» Echte boter. binnenland buitenland Prof. de Jong voegt deel toe aan serie over Tweede Wereldoorlog Hoop Har ba rosso Gelijkschakeling Maxim ov Eis van 21 maanden tegen dienstweigeraar Verlof voor militairen om te stemmen papier oor <w pen Bliksemenquête Kruis-leden dik tevreden N Vrijdag 22 maart 1974 li De eerste schok van de Duitse overval 10 mei 1940 en het begin van de bezet ting is voorbij. Een jaar lang lijkt het allemaal nogal mee te vallen. Goed, er is toenemende ergernis over het optreden van de NSB'ers en aanhangers van verwante totalitaire ideologie ën. Maar de Duitsers zelf ge dragen zich over het algemeen „correct". De grote meerderheid van liet Nederlandse volk is na tuurlijk anti-Duits. Die meer derheid roert zich echter niet af nauwelijks. Afgezien van af en toe een beperkte demon stratie. Om, bijvoorbeeld, te getuigen van de banden die men voelt met het Huis van Oranje. Die meerderheid luis tert naar de geallieerde radio berichten, naar radio-Oranje. Die berichten zijn meestal niet opwekkend. Enfin, men heeft sterk het gevoel dat de Duitse militaire macht superieur is. Een verdrietig en deprimerend gevoel. Dat wel! Maar ver der. Het leven gaat door en het valt allemaal nogal mee. Misschien is 14 maart 1941 voor velen dezer „gematigden" het keerpunt geworden. Toen werd bekend gemaakt dat de Duitsers 18 Nederlandse ver zetsstrijders hadden doodge schoten. Het is op die datum dat professor De Jong de eer ste helft van het vijfde deel van zijn standaardwerk over Nederland in Oorlogstijd be gint. Met de lente van 1941 dus. „Het bericht maakt diepe indruk. Zeker, de bezetting had al mensenlevens gevergd: de slachtoffers die iin Amster dam bij het neerslaan van de februari-staking door Duitse kogels getroffen waren. Hoe veel het er geweest waren, was niet bekend; geruchten deden de ronde waarin van grote aantallen sprake was. Terwijl evenwel bij hun dood het toeval een rol gespeeld had, was bij de achttien geëxecuteerden sprake ge weest vain een Duits wilsbe- ■luit, het doodvonnis dat niet door toepassing van het gratie- recht opgeheven was. Medele ven en. verontwaardiging vlamden op. Medeleven met de families der geëxecuteerden, verontwaardiging jegens de Duitsers. Achttien doden! Hoe veel zouden nog volgen? Het was een benauwende vraag". Knap en beklemmend schetst De Jong in het begin van dit deel hoezeer de stem ming in Nederland die lente werd beïnvloed door gebeurte nissen in Europa. Door de po ging van anti-Duitse krachten in Joego-Slavië om niet ge dwongen te worden voor het nazi-geweld te wijken. Po gingen die mislukten! Terecht plaatst De Jong het binnen lands gebeuren in het perspec tief van het oorlogsverloop en de uitzichten die dat verloop bood. Misschien voor het eerst in vele tientallen jaren ging men in ons land beseffen dat Nederland maar een klein deel van die grote wereld was. En dat wat in die grote wereld gebeurde van beslissende in vloed zou zijn op het eigen leven, het eigen bestaan, de eigen vrijheid. Joego-Slavië werd snel door de Duitse tanks veroverd. Elf dagen duurde de strijd. Grie kenland volgde. De Britse troepen moesten dat land ver laten. Begin mei troffen de Duitsers voorbereidingen het eiland Kreta te veroveren. Eind mei was die luchtlan dingsoperatie door hen met groot succes bekroond. „Van maand tot maand werd de ge hele Britse positie in bet Mid den-Oosten ernstiger be dreigd". Het was zeer de vraag of de Engelsen op den duur Egypte en het Suezka- naal zouden kunnen behouden. Kortom, bet zag er somber uit. Toen kwam die zondag van 22 juni 1941. Een enorme Duitse legermacht trekt de Sovjet-Unie binnen. Operatie Barbarossa. Nieuwe hoop. Want dat machtige rijk zou wel eens laten voelen dat me neer Hitier zich niet alles kon veroorloven. Vrq snel echter zag het er naar uit dat de Russische Beer op een lemen voetstuk stond. De Duitse overwinningen waren niet van de lucht. Pas later in dat jaar 1941, toen de winter naderde, werd duidelijk dat Hitiers op zet, een snelle overwinning en uitschakeling van de Sovjet- Unie, was mislukt. Barbarossa was geen succes. Tegen de machtige interna tionale achtergrond tekent De Jomig de gebeurtenissen en ge voelens in Nederland. Hij doet dat met een groot gevoel voor verhoudingen en voor drama tiek. Snel werd de situatie in Ne derland verscherpt. Niet het minst dooi- het drijven van de NSB om de volledige macht iin Nederland te krijgen. Het zijn bladzijden, waarvan de span ning afdruipt, die De Jong aan die interne strijd in de matio- niaal-sooiailistische gelederen heeft gewijd. De Duitse bezet tende macht was over het al gemeen niet zo op het mannet je Mussert gesteld. Zeker Rau- ter niet, de SS-baas in Neder land. Maar ja, de verhoudin gen werden steeds moeilijker en van de actieve hulp op grote schaal van de niet-nazi's hadden de Duitsers geen grote verwachtingen. De jong is er opnieuw in geslaagd dat allemaal voor een publiek dat er dertig jaar later kennis van wil nemen duide lijk uiteen te zetten. Het ge vecht tusen Mussert en Arnold Meyer, de strijd van de SS binnen de NSB tegen diezelf de NSB, het steeds weer over stag gaan van het college van secretarissen-generaal, het hoogste Nederlandse bstuur nu er geen regering meer aanwe zig was. De manier waarop de Duitsers NSB'ers of Duitse sympathisanten in dat college gingen benoemen. is uil®®! SSL wfltiJüa van „goede Nederlanders" die echter zo zeer veraimbtelijkt waren dat ze het uitvoeren van Duitse bevelen stelden boven hun plicht als Nederlanders. De toenemende spanning tussen de Joodse Coördinatie Com missie en de serviele Joodse Raad, die nadat er een waterdicht persoonsbewijs was ingevoerd, ontworpen door de hoge Nederlandse ambtenaar Lentz de registratie van de Joden niet tegenwerkte. Om het heel mild te zeggen. In de periode die De Jong in die eerste helft van dit vijfde deel beschrijft komt Amerika in de oorlog door de Japanse overval op Peai-1 Har bour, december 1941. Dan krijgt de oorlog -waarlijk we reldwijde afmetingen. En spit sen de verhoudingen in Ne derland zich nog verder toe. Veel aandacht geeft hij aan de manier waarop de Duitsers probeerden de typisch Neder landse organisaties gelijk te schakelen. Dat wil zeggen: dienstbaar te maken aan hun nationaal-socialistische doel einden. In die opvattingen van de leiding van de Duitse bezet tingsmacht kon en mocht Duitsland de oorlog niet ver liezen. „Vandaar diait zij er energiek naar bleven streven, Nederland in nationaal -socia listische zin te hervormen; nieit alleen in '41, maar ook in '42 namen zij aan dat hun daartoe voldoende tijd gelaten zou worden. Zeker, het Neder landse volk bleek weerbarsti ger te zijn dan zij aanvanke lijk gedacht hadden, maar- eens zou dat volk zich in het onvermijdelijke moeten schik ken. Dat niet uiteindelijk aan „Germaanse" arbeiders, boe ren en jongeren de ogen zou den opengaan voor de heils leer van het nationaal-sooiailis- me, leek al diegenen die door deze leer bevangen waren, een absurde gedachte; verzet tegen die leer zagen zij als een kop pig, ja dwaas vasthouden aan de tradities ener verouderde samenleving, eigenlijk alleen begrijpelijk bij die weinigen die in materiële zin van die vroegere samenleving geprofi teerd hadden". De Jong gaat diep in op de maatregelen die tot doel had den het Duitse element in Ne derland te versterken. Een streven dat op den duur zou moeten leiden tot het opnemen van Nederland in hel Groot- duitse rijk. De manier waarop zij probeerden het onderwijs gelijk te schakelen krijgt in dit deel volle aandacht. Ook de, toch wel mislukte pogingen, om de vakbeweging onder de NSB'er Woudenberg te plaatsen. Bij het NVV lukte dit tendeie. Men ving echter bot bij de katholieke en chris telijke organisaties. Het Neder landse episcopaat en vooral aartsbisschop De Jong verzette zich in het openbaar tegen de Duitse onderdrukking. De strijd om het behoud van de eigen identiteit van ons land was daarmee volop ontbrand. Een strijd die in de loop van drie bittere jaren vele slachtoffers zou eisen. Rn door dat alles heen ver haalt De Jong hoe een begin werd gemaakt met de vernie tiging van de Joodse Neder landers. Ook dit deel zal uiteraard weer de nodige kritiek krij gen. Dat is onvermijdelijk, want De Jong schrijft voor velen onzer eigentijdse ge schiedenis. Zijn interpretaties kunnen aangevochten worden. Niet de feiten waarop hij ze baseert. Hij, de historicus, is zelf bij alles wat hij voor het MOSKOU (Reuter) In de Sovjet-Unie is door dissidente kringen een document in om loop gebracht waarin de ge beurtenissen rond de uitwij zing van de schrijver Alexan der Soizjenitsin op een rijtje worden gezet. Het document, (lat uit 184 getypte velletjes bestaat, bevat, behalve een chronologisch overzicht van de gebeurtenissen tussen augustus 1973 en de uitwijzing van Soizjenitsin in februari ook verklaringen en ingezonden brieven, die gedeeltelijk wel, en gedeeltelijk niet werden gepubliceerd in de Sovjet pers. Het document over Soizje nitsin is een „Samizdaf'-stuk, dat wil zeggen een geschreven of getypt manuscript dat on dergronds circuleert in de Sovjet-Unie. Enkele exempla ren ervan zijn door de baken de Russische atoomgeleerde, en voorvechter voor burger rechten Andrej Sacharov, overhandigd aan Westerse journalisten in Moskou. Het Solzjenitsin-document heeft als titel „Leef niet met leugens", de titel van een van Solzjenitsins meest recente verklaringen. Er is een voor woord bij geschreven door Andrej Sacharnv en zijn me destander. de wiskundige Igor Sjafarevitsj. Het stuk is bedoeld om te voorkomen dat Soizjenitsin in eigen land in het vergeetboek raakt, en dat de feiten rond zijn uitwijzing later worden verdraaid. De meeste gegeven? in het document zijn al eerder gepubliceerd. _Uit het document blijkt dat RMens de ingezonden brieven- campagne tegen Soizjenitsin in de Russische pers ook lezers- brieven werden gestuurd waarin het optreden van de autoriteiten werd bekritiseerd en Soizjenitsin werd verde digd. Geen van deze brieven werd echter opgenomen in de kran tenkolommen. De samenstellers van „Leef niet met leugens"' zijn anc niem gebleven en hebben hun voorbereidend werk goed ge heim gehouden. Zelfs Solzje nitsins vrouw Natalya was er niet van op de hoogte. Bij de overhandiging van het stuk aan journalisten deed Sacharov opnieuw een beroep op de publieke opinie zich het lot aan te trekken van de gevangen zittende schrijver Wladimir Boekovs'ki, de ge leerde Leonid Pljoestjsj en de astrofysicus Kronid Ljoebars- ki. Hun gezondheidstoestand zou slecht zijn. Intussen heeft de Russische dissidente schrijver Wladimir Maximov in Miinchen gewezen op het belang van steun van het Westen voor de beweging tot „democratische vernieu wing" in de Sovjet-Unie. Maximov deed op een pers conferentie een beroep op de massamedia in het westen hun berichtgeving 'over de Russi sche dissidenten vol te houden en te intensiveren. De schrijver. cile begin maart in het westen aankwam met een uitreisvisum voor een jaar, zei dat in de laatste maanden veel dissidenten de Sovjet-Unie „vrijwillig of on- vrijwillig" hadden verlaten. En in Rome is de Russische dissident Pavel Litvinov, kleinzoon van een voormalige Russische minister van buiten landse zaken, gisteren vanuit Wenen aangekomen, waar hij enige tijd zal doorbrengen al vorens naar de Verenigde Sta ten te vertrekken. Litvinov, een 33-jarige che misch ingenieur, arriveerde in gezelschap vm zijn vrouw en hun twee kinderen. Litvinov, heeft in Wenen gezegd dat hij hoopt in de Verenigde Staten fysica te kunnen doceren. Hij maakte duidelijk dat hij dooi de Sovjet-autoriteiten is uitge wezen. Hij zei dat hij vorig jaar december door de KGB is gearresteerd en dat men hem te verstaan heeft gegeven dat hij de keus had tussen ver trekken of een nieuw Dedrijf in Siberië „onder slechtere omstandigheden dan de vorige keer". Litvinov werd wegens zijn protest tegen de invasie in Tsjeehoslowakije (1968) ver oordeeld tot vier jaar dwang arbeid in Siberië. BANK- en luchtvaartmaat- scnappijpersoneel en werkne mers in de gas- en electrici- tietsvoorzieningen in Frank rijk hebben gisteren met ge werkt in opdracht van hun nonden omdat ze looncompen- satie willen voor de stijgende prijzen. GEWAPENDE bandieten heb ben gister nabij de diamant- oeurs in de Londense wr». Holborn een zending diaman ten van 350.000 pond geroofd, die uit een bank naar een gepantserde transportwagen gebracht werd. DEN HAAG (ANP) De adjvocaat-fiscaal bij het hoog militair gerechtshof in Den Haag heeft tegen de 22-jarige geschiedenisstudent Kees Vel- lekoop uit Delft wegens dienstweigering een gevange nisstraf geëist van 21 maanden en ontslag uit militaire dienst De eis was gelijk aan de straf die de krijgsraad in Arnhem Vellekoop in december had opgelegd. DEN HAAG (ANP) Mi nister Vredding van Defensie heeft een speciale verlofrege ling getroffen voor militairen, die zijn kandidaat gesteld voor de staten- en-of raadsverkie zingen. Dit blijkt uit het ant woord, dat de bewindsman gisteren gegeven heeft op schriftelijke vragen van de Tweede-Kamerleden Kom brink en De Vries (beiden PvdA). Professor dr. L. de Jong heeft, zoals giste ren gemeld, een nieuw deel toegevoegd aan zijn omvangrijke studie, zijn levenswerk, over de ge schiedenis van ons land in de Tweede Wereld oorlog: het 5de deel, waarvan de eerste helft nu is verschenen, is op nieuw een kloek boek. Het behandelt het ont waken van Nederland uit de schoktoestand waarin de Duitse over val cn de bezetting ons volk hadden gebracht. Aan de hand van on telbare feiten en talrijke bronnen beschrijft De Jong in dit deel wat er in die periode van maart 1941 tot juli 1942 alle maal gebeurde. Voor ie dereen zichtbaar en hoorbaar, maar meer nog achter de schermen. Hij plaatst dat „lokale ge beuren" in het brede ka der van de algemene oorlogsvoering: de vero vering door de Duitsers van geheel Zuid-Europa, de bedreiging van Egyp te, de inval in de Sov jet-Unie en het ontbran den van de strijd in de Stille Oceaan. Zo krijgen die gebeurtenissen in ons land wereldwijde contouren. Onze redac teur Jacques Levij zal aan die eerste helft van het 5de deel van het werk van De Jong enige beschouwingen wijden. Hij zal daarbij interes sante onderdelen van bet boek pogen samen te vatten. nageslacht tracht vast te leg gen nauw betrokken geweest. Hij heeft ook voor dit deel weer geput uit een onafzien bare hoeveelheid bronnen. Maar hij kan zich niet losma ken van de persoonlijke be trokkenheid bij dit alles. Dat kan alleen maar ten goede ko men aan de spanniimig die hem zelf kennelijk weer overvalt als hij aan het schrijven is. Als hij diat maiteriaal giet in de vorm die hem het beste voor komt. En daarbij dient men bewondering te hebben voor de man die in staat is met zoveel objectiviteit wat moet hem die vaak een moeite kos ten nuchterheid en begrip te schrijven over een uiterst dra matische periode in onze vader landse geschiedenis. Een perio de. die ook in zijn leven beslis send moet hebben ingegrepen en die aan zijn leven ongetwij feld een ornontkoombare rich ting heeft gegeven. JACQUES LEVIJ. Dr. L. de Jong. Het Konink rijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, eerste helft. Pop. ed. f 24,Wet. ed. f 63,—. „Mijnheer de voorzitter, aldus minister Duisenberg op 21 fe bruari j.l. in de Tyveede Ka mer, het tegengaan van belas tingfraude is eigenlijk alleen zorgen dat de wet wordt nage leefd.... Als die wet niet wordt nageleefd meen ik dat nale ving zal moeten worden afge dwongen, tenzij zou blijken dat de wet zozeer zou indrui sen tegen het gevoelen van de Nederlandse samenleving dal het ondoenlijk zou zijn om dit af te dwingen. Dan zou men opnieuw moeten gaan naden ken en moeten bezien of er aanleiding is om de wet te gaan veranderen. Hiervan is mij echter helemaal niets ge bleken ten aanzien van de be lastingwetgeving." De minister geeft hier duide lijk blijk dat hij géén jurist en nog minder een fiscalist is. Immers het is hem ontgaan dat al sinds jaar en dag in de literatuur tot uiting wordt ge bracht dat het met de zoge naamde belastingmoraal zéér slecht gesteld is. Zo zelfs dat het inderdaad wel eens on doenlijk zou kunnen blijken om „het geven aan de keizer wat de keizer toekomt" af te dwingen. Nu heeft een minister het druk; hij heeft wel wat anders te doen dan literatuur te raad plegen: hoe zou het met de inflatiebestrijding moeten zo hij qlsmaar zat te lezen op zijn departement. Het is daar- om dat ik ten behoeve van hem een aantal citaten van min of meer bekende auteurs op dit punt heb verzameld. Hier komen ze: A.A.M. van Agt (thans minis ter van Justitie) schrijft: „Toch ziet men dat tal van voorschriften waarvan het welzijn aan ieder weldenkend burger duidelijk is, op grote schaal worden overtreden zon der dat zulks redelijke veront waardiging oproept: men den- ke aan het ontduiken van be lastingen etc.". (recht en normbesef, Kluwer 1968 blz. 18). 7. Kisch (oud lid van de Hoge Raad) zegt: „Wetsontduikers moeten gedecoreerd worden als erkenning van hun intelli gentie". (Mededelingenblad Haagse balie). L.H.C. Hulsman (hoogleraar strafrecht Rotterdam) schrij vend over „onbehagen over recht" noemt speciaal de on derdelen van een rechtsstelsel die in hun volle omvang over- heidscreatie zijn, zoals het be lastingstelsel (De Gids 9-10 jg 1967 blz. 260) S.L.F. de Hartogh laat zijn hart spreken als hij zegt „dat het besef dat belastingbedrog een misdrijf is waardoor de Staat of beter gezegd de bur gers die wel eerlijk zijn, ern stig worden benadeeld, de be volking niet is bij te brengen. Zware straffen voor belasting bedrog zijn er niet in ge slaagd, dit besef ingang te doen vinden maar hebben er toe bijgedragen, het onterend karakter van de straf in de publieke opinie aan te tasten." (Ned. Juristenblad 1960 blz. 207-8) Tj. S. Visser (rijksaccountant en lector fiscaalrecht Amster dam) schrijft: „Het is alge meen bekend dat bijvoorbeeld belastingontduiking nog pas door weinigen als werkelijk misdrijf wordt gevoeld." (Maandblad voor geestelijke volksgezondheid 1950 blz. 370.) H.J. Hofstra (oud-minister van Financiën thans hoogleraar be lastingrecht Leiden) schrijft: „Gevreesd moet worden dat.... de omvang van de fraude weer aan het toenemen is.... Zo krijgen bijna alle bevol kingsgroepen hun kans: de ar beiders voor hun bijverdienste en de landbouwers en de mid denstanders voor hun „franje voordelen", de grote zakenman voor wat veilig in het buiten land wordt ondergebracht; een en ander tot schade van de schatkist, tot schade ook van de publieke moraal en het ge zag van de wet, tot verdriet ten slotte van de enige groep die niet ontduiken kan: de ge- salarieerden en de gepensio neerden zonder extra's. Onze enige troost -zij het dan wel een zeer schrale- kan zijn dat de situatie in een aantal ande re landen nog bedenkelijker is dan bij ons." (Inleiding Belas tingrecht Kluwer 1972, blz. 210). En tot slot. L.J.M. Nouwen (hoogleraar belastingrecht Nijmegen): „De ervaring leert dat de belas tingmoraal het hoogst staat aangeschreven bij hen die géén of weinig last hebben van de fiscus." (Portret onbe kend man, Kluwer 1970, blz. 61). Het is maar een greep uit de literatuur op het gebied van ae fiscale fraude, en dan al leen nog uit de Nederlandse literatuur. Maar ook als minis ter Duisenberg zich hiertoe zou beperken, zou hij niet meer zeggen dat hem „hele maal" niets ervan gebleken is dat de belastingwetgeving in ons dierbaar land niet zou in druisen tegen het gevoelen van de Nederlandse samenle ving. Trouwens daar hadden zijn eigen ontdekkingen op het gebied van de pleziervaar tuigen en de motorrijtuigenbe lasting hem bereids een indi catie toe kunnen geven. D'OUWE Brieven voor deze rubriek moeten mtet volledige naam en adres worden ondertekend. Bij publikatie zullen deze vermeld worden. Slechts bij hoge uit zondering zal van deze regel worden afgeweken. Naam en adres zijn dan bij de redactie bekend. Publikatie van brie ven (verkort of onverkort) betekent niet dat de redactie het in alle gevallen ^ns is met inhoud, c.q. strekking. Voorpagina in de Stem van 19 maart j.l. 82 procemit vrouwen en 40 procent mannen weten niet wat CDA betekent. Wat ik me af vraag is, welke waarde heeft zo'n enquête? Onder welke bevolkingsgroep is deze ge houden leeftijd-plaats? Weten schappelijk bewijst het wei nig! Een kriegel gevoel be kruipt mij meestail wanneer ik uitkomsten van dergelijke enquêtes lees. Mij komt nooit iemand thuis of op straat enquêteren, is dit soms een speciale groep van de bevolking? Dat men denkt dat CDA betekent Consultatie bureau voor Drugs en Alcoho lisme is niet vreemd. Het CDA heeft in zijn program de welzijnsbevordering van iede re burger centraal staan. Het is een partij van constructieve mensen; het streven is ook ge richt op dienstbaarheid en ont plooiingsmogelijkheden voor alle burgers. Dat de vrouwen nog minder poLitiek weten dan de mannen is wel zo, maar met het oog op het jaar van de Vrouw 1975 wel droevig. Dót kunnen we veranderen door lid te worden van de Kommissie Vrouw én Partij voor f 5,- per jaar. Dat is niet veel, u krijgt dan veel infor matie en er is mogelijkheid deel te nemen aan een vor- mingskursus Inspraak en poli tieke scholing. BREDA MEVR. E. M. KAMP- TAVERNE, lid Vrouwengilde. UTRECHT (ANP Tach tig procent van e Nederlandse bevolking is lid van een Kruisvereniging en 92 procent daarvan heeft er geen spi.it van. Men zou er ook geen bezwaar tegen hebben om lid te zijn van „de" Kruisvereni ging: 69 procent is voor een volledige fusie van de drie kruizen en maar 7 procent is daar tegen. Dit alles blijkt uit een zeer lijvig lapport over een repre sentatief landelijk onderzoek dat het Instituut voor Toege paste Sociologie in Nijmegen in opdracht van de stichting samenwerkiende Landelijke Kruisverenigingen (SSLK) heeft verricht onder 1289 le den van het Groene, Oranje- Groene en Wit-Gele Kruis. (ADVERTENTIE) J

Krantenbank Zeeland

de Vrije Zeeuw | 1974 | | pagina 15