CRISIS IN DE ZIEKENHUIZEN
DIRECTIES EN STA VEN:
Bezuinigingsdrift
werkt ten koste
van de patiënten
Verpleegsters luchten hart:
De aardigheid gaat
er zo wel gauw af
Staatssecretaris ziet verpleegsters nog
niet in de WW
uit
lil*1 W rcro'o
aBBSHÜ
flF
Voor de WW
Niet te ver
Kosten
In WW?
Zaterdag 16 maart 1974
BREDA Staatssecretaris Hendriks van Volksge
zondheid wil bezuinigen op de gezondheidszorg.
Daartoe heeft hij eind november vorig jaar een per
soneelsstop voor de ziekenhuizen afgekondigd. Een
maatregel, zo blijkt nu, waarmee hij vrijwel iedereen
die iets met de gezondheidssector te maken heeft,
tegen zich in het harnas joeg. En hoe! Niet alleen
verplcgenden, die zich door de personeelsstop be
dreigd voelen, maar ook de directies van ziekenhui
zen en de vakbonden tonen zich openlijk verbolgen
over de snoeiactie van de bewindsman. In verschil
lende ziekenhuizen waar toch al sprake is van een
ernstig personeelstekort, dreigt door de invoering
van de personeelsstop een panieksituatie te ontstaan.
Tot nu toe werd éénmaal
openlijk gedemonstreerd. Op
dinsdag 29 januari kreeg
Tweede Kamervoorzitter Von
deling van een groep proteste
rende verpleegsters 35000
handtekeningen aangeboden.
Voornamelijk afkomstig van
werkers in de ziekenhuizen.
Deze nogal „lieve" actie
maakte op de Kamerleden niet
zo veel indruk. Een reden
voor een der bonden, de Katho
lieke Unie van Verpleegkundi
gen en - Verzorgenden
(KUW), te overwegen een
landelijke actie gericht tegen
de bezuinigingsmaatregelen
op touw te zetten.
Men begrijpt kennelijk nog
niet waar het oim gaat. De
reacties in de Tweede Kamer
zijn ons hard tegen gevallen.
De mensen die het slachtoffer
dreigen te worden van de per
soneelsstop, willen nu best in
opstand komen. Die tendens is
duidelijk waarneembaar", al
dus de KUW.
De enorme kostenstijging in
de gezondheidszorg heeft o.m.
tot gevolg, dat de ziekenhui
zen steeds minder gebruik
maken van een gediplomeerd
kader. Waar mogelijk worden
leerlingen ingezet. Na afloop
van het bekende drie-en-een
halfjarige opleidingscontract,
neemt men liever weer een
groep nieuwe leerlingen aan.
Voor de afgestudeerden is er
op die manier nauwelijks uit
zicht op een gecontinueerde
beroepsuitoefening.
Een statistiek van de perso
neelssterkte, door het Natio
naal Ziekenhuisinstituut
(NZI) eind 1972..opgesteld, gaf
aan dat in genoemd jaar
28.460 verpleegkundigen en
verzongenden in de instellin
gen van intramurale gezond
heidszorg (^ekenihuizen, ver
pleegtehuizen, inrichtingen
voor zwakzinnigen enz) werk
zaam waren. Daarnaast regi
streerde de statistiek 39.370
leerling-verpleegkundigen en
leerling-verzorgenden. Uit deze
cijfers blijkt dat een groot
deel van de zorg aan de pa
tiënten wordt verleend vanuit
een gedeeltelijk gekwalificeer
de groep. De personeelsstop
leiidt tot de situatie dat ruim
39000 leerlingen opgeleid wor
den voor een beroep dat zij
bij voortduring van de pe'so-
neelsstop waarschijnlijk niet
meer kunnen uitoefenen. De
hoge pleidinigskosten ten spijt.
En an terwijl deze mensen
op het ogenblik (en dan ils
iedereen in de gezondheids
zorg het over eens) onmoge
lijk gemist kunnen worden.
De alom gehoorde kritiek op
de bezuinigingsmaatregelen
van de Staatssecretaris geldt
niet alleen de personeelsstop,
maar ook de technische bezui
nigingen in de ziekenhuizen.
Voor elke uitbreiding of ver
betering van de technische ap
paratuur en de uitbreiding van
de bedencapaciteit moet toe
stemming worden gevraagd aan
het ministerie. Een directeur-
econoom van een der Bredase
ziekenhuizen verzuchtte on
langs: „Gelukkig hebben we
nu toestemming gekregen om
een noodzakelijke verbetering
in de operatiekamer aan te
brengen".
Het pakket van beperkende
maatregelen gaat verder dan de
personeelsstop en de techni
sche bezuinigingen. Ook de
beddencapaciteit dient volgens
de heer Hendriks te worden
ingekrompen. Op het ogenblik
ligt de capaciteit op 5,4 bedden
per duizend inwoners. Dat
moet worden teruggebracht
naar vier bedden per duizend
inwoners. Daarmee wordt een
fundamentele herstructure
ring van de gezondheidsvoor
zieningen beoogd. Vooral dat
laatste wordt in ziekenhuis-
kringen sceptisch bezien. Im
mers, zo stelt men, een ver
mindering van de totale bed
den capaciteit is pas verant
woord, als een deel van de
klinische zorgverlening naar
de poliklinieken en de wijkge
zondheidscentra kan worden
verschoven. Maar ook dat lijkt
door de op handen zijnde wet
op de sluiting van inrichtingen
van gezondheidszorg een
moeilijke zaak.
Intussen staat het voor velen
vast dat de personeelsstop dit
Demonstratie in Den Haag
jaar slachtoffers maakt. Waar
precies is niet bekend. Lim
burg en Brabant worden in dit
verband genoemd als de voor
naamste probleemgebieden.
Een mini-enquête in het Bra
bantse leert evenwel dat onder
de pas afgestudeerden in de
grotere ziekenhuizen nog geen
werkloosheid heerst.
De directies zijn eerder
bang dat de bestaande diensten
in de ziekenhuizen niet mogen
worden voorzien in de vacatu
res van arbeidstherapeut en
medisoh administrateur. Een
ondernemingsraad-lid uit dat
ziekenhuis reageerde: „Daar
zijn we helemaal niet geluk
kig mee. Het is toch onze taak
om aan de patiënt zo veel
mogelijk service te verlenen.
We hebben nu meer mensen
nodig, maar die zijn er
niet".
Ook de Nationale Zieken-
huisrand iin Utrecht zit er mee.
Aan de ene kant is het ver
dienstelijk dat gepoogd wordt
onverantwoordelijk hoge uit
gaven tegen te gaan, maar an
derzijds, aldus de NZR, los je
met uitsluitend beperkende
maatregelen geen problemen
op.
De Staatssecretaris heeft tot
op heden weinig duidelijkheid
in deze zaak verschaft. Dat is
wellicht de reden van de nog
al eenzijdig en somber aan
doende geluiden, die vanuit de
gezondheidszorg opklinken.
„Ik begrijp absoluut niet dat mensen die niets weten en
begrijpen van wat er allemaal in een ziekenhuis omgaat,
zo maar een personeelsstop kunnen invoeren". Zes van de
zeventien onlangs voor het eindexamen geslaagde leerling
verpleegsters uit het Bredase Sint-Laurensziekenhuis dis
cussiëren over de bezuinigingsmaatregel van de staatsse
cretaris. „Die politici zouden eigenlijk eens een keertje
hier moeten komen werken, dan werd er wel anders ge
praat". Scherpe kritiek op een scherpe regeringsbeleid.
De gevolgen van de perso
neelsstop blijken ook in het
Sint-Laurens merkbaar. „Bij
ons is het nu al een kwestie
van behelpen geworden. De
afdelingshoofden moeten con
stant met elkaar vergaderen
over hoe en waar de op dat
moment beschikbare man
kracht moet worden ingezet.
Zo schuif je van de ene naar
de andere afdeling. Er is dui
delijk een tekort aan perso
neel".
Het werkelijke probleem
dat voortvloeit uit de perso-
neelstop is niet zozeer het
vinden van een baan. Alle ze
ventien geslaagden wisten een
betrekking te bemachtigen.
De situatie binnen de zie
kenhuizen is onder invloed
van de personeelsstop ver
slechterd. Het werktempo is
verhoogd. De verpleegsters
lopen de benen uit het lijf.
Dat je als verpleegster hard
moet werken en vaak langere
uren maakt dan in de cao
wordt voorgeschreven is be
kend. Maar als je zelfs geen
tijd meer hebt voor misschien
wel het belangrijkste aspect
van het verpleegsterschap, het
persoonlijke contact met de
patiënt, dan dreigt de lol er
spoedig af te gaan. „Het werk
wordt wel gedaan, maar zo
geeft het geen voldoening. Je
kunt nooit eens met een pa
tiënt praten. Je begint de op
leiding met het idee een sociaal
beroep te hebben gekozen,
maar als je met iemand wilt
praten, krijg je te horen, dat
je dat maar in je vrije tijd
moet doen".
De ziekenhuizen vinden het
contact verpleegster-patiënt
zeker belangrijk, want bij sol
licitaties wordt daar tenminste
ruimschoots de nadruk op ge
legd. Men verwacht een socia
le inslag. Nu was het door het
normale personeelstekort al
vrijwel onmogelijk contact te
zoeken met de patiënten. De
personeelsstop maakt het zo
mogelijk nog moeilijker.
Bij navraag blijkt dit een
frustratie, die door vrijwel al
le werkers in de gezond
heidszorg wordt gevoeld. Daar
komt bij dat de ziekenhuizen
gedwongen worden steeds meer
verantwoordelijkheid aan on-
gediplomeerden over te laten.
De enorme kostenstijging
heeft tot gevolg dat men veel
al de „goedkope" leerling
prefereert boven de „dure"
gediplomeerde kracht. „Je be
seft het pas later, maar eigen
lijk dragen wij een enorme
verantwoordelijkheid. Dat
merk je met name in de
nachtdienst Het spreekt van
zelf dat er een goede controle
is, maar toch! Als er een fout
wordt gemaakt is het zelden
de hoofdzuster of de arts die
de schuld krijgt".
De patiënten puilen zo lang
zamerhand de ziekenhuizen
uit, toch mag de personeels-
stand niet worden uitgebreid.
Dat betekent in de praktijk
een jachtige sfeer, met als ge
volg steeds minder aandacht
voor de patiënten.
De verpleegsters komen tos,
de aanvankelijk nog voelbaar
aanwezige angst om de goede
naam van het Sint-Laurens
ziekenhuis te schaden, heeft
plaats gemaakt voor ongezou
ten kritiek. Kritiek niet in de
laatste plaats op de zieken
huis-specialisten: „De artsen
bepalen hoeveel mensen wor
den geopereerd. Soms worden
er gewoon teveel patiënten
voor een operatie opgenomen
en daar wordt weinig rekening
mee gehouden. Kan men ons
kwalijk nemen dat we denken
dat de portemonnee wel eens
een belangrijke rol zou kun
nen spelen".
Een ander uitvloeisel van de
personeelsstop is de geluksfac
tor die voor pas gediplomeer
den meespreekt bij het zoeken
van een behoorlijke baan. De
bonden hebben de verpleeg
sters-opleiding niet voor niets
een opleiding voor de W.W.
genoemd. Toch schuiven de
ex-leerlingen niet alle schuld
uitsluitend af op de regering.
„De gediplomeerden hebben
het er zelf wel een beetje naar
gemaakt. D'r is iets mis met
de mentaliteit. Men wil wel
werken, maar liefst de week
einden vrij zijn. Zo draaien
de leerlingen er voor op. Op
het ogenblik is het zo dat als
je ergens komt solliciteren,
meteen wordt verteld dat je
geen „slagroomdiensten" kunt
verwachten. Een van de conse
quenties van het verpleeg
sterschap is, dat je ook de
wisseldiensten moet accepte
ren. Gediplomeerden („dieps"
in de verpleegstertaai) en ge
huwde part-time krachten
stellen vaak te hoge eisen.
Geen wonder dat men ze niet
al te graag in dienst neemt".
Hoewel de verpleegsters zich
wel degelijk betrokken voelen
bij de problemen zoals die nu
liggen, verwacht men toch
weinig heil van de bonden.
„Als het er op aan komt, doen
ze weinig voor je. We staan
wel achter de acties die wor
den gevoerd, maar lid worden,
nee, dat zien we niet zo zit
ten".
De acties mogen ook niet te
ver gaan, vindt men. De de
monstratie, door enkele hon
derden verpleegsters onlangs
op het Binnenhof gehouden,
draagt de goedkeuring weg,
maar een staking zou men niet
willen. „Dat kun je niet doen,
als er een actie gevoerd wordt,
doen we graag mee, maar dan
wel in onze vrije tijd".
Het is dan ook niet deze
groep verpleegsters die de ge
volgen van de personeelsstop
aan den lijve ondervindt.
„Wij hebben allemaal werk.
Het was natuurlijk wel een
schrik toen ze ons een paar
maanden geleden duidelijk
maakten dat we snel moesten
solliciteren om op tijd een
baan te krijgen en sinds de
kranten vol staan over de per
soneelsstop zijn wij ons ook
gaan realiseren dat er toch
sprake is van een ernstige si
tuatie".
Het lange serieuze gesprek
loopt ten einde. De verpeeg-
sters willen eigenlijk nog
slechts een ding kwijt: We
hebben een fijne tijd gehad in
het Sint-Laurensziekenhuis.
Denk erom, dat je dat duide
lijk maakt aan de lezers".
De telefoon rinkelt herhaal
delijk Er ontstaat wat onrust
in de gelederen, er ligen pa
tiënten te wachten, de dienst
is nog lang niet afgelopen.
TON V. VUURST DE VRIES
Uit de hierboven staande artikelen blijkt duidelijk dat
bet ziekenhuiswezen geconfronteerd wordt met bepaalde
bezuinigingsmaatregelen, allereerst in de personeelssec-
tor, ook wel wat de outillage betreft. Het is begrijpelijk dat
de direct belanghebbenden zich tevens gedupeerden zul
len voelen. Daarvan geven zowel ziekenhuismedici als
verpleegsters blijk.
fonds- en verzekeringspremies
Het zou echter onbillijk zijn
nu ach en wee te gaan roepen
over de door de overheid ge
nomen maatregelen tot insnoe
ring van de steeds stijgende
kosten van de gezondheidszorg
«Is tegelijkertijd iedereen
klaagt over hoge dokters- en
apothekersrekeningen, over
voortdurende stijgende zieken-
van de rekeningen van
specialisten van allerlei aard
nog maar te zwijgen.
Staatssecretaris J. Hendriks
van Volksgezondheid en als
gewezen ziekenfondsdirecteur
«en autoriteit op het netelige
terrein van de kosten van de
medische zorg heeft dat bij de
behandeling van de begroting
van zijn departement nog niet
zo lang geleden in de Tweede
Kamer duidelijk gezegd. De
kostenstijging in de volksge
zondheidszorg is onrustbarend,
waarbij het merkwaardig is
dat de „consumptie" niet af
neemt maar toeneemt. In de
periode van 1963 tot 1973 wer
den die kosten vervijfvoudigd,
van 2,4 naar 12,4 miljard. Tien
jaar geleden besteedden wij
4% procent van ons nationaal
inkomen aan onze gezondheid,
nu 7!4 procent. Het is duide
lijk dat dit zo niet kan door
gaan. Bovendien ontstaat tege
lijk met de kostenstijging het
probleem vam de lastenverde
ling. Als er alleen al in de
ziekenfondssector grote ver
schillen bestaan in de premie
hoogte van het ene fonds en
het andere, kan men wel na
gaan hoe 't in de particuliere
verzekeringssector is gesteld.
Een volksverzekering tegen
ziektekosten, in de trant van
de AOW, de AWW en de
WAO zou hier uitkomst kun
nen bieden.
Uit een onlangs verschenen
nota van de Centrale Raad
voor de Volksgezondheid
blijkt dat in de periode van
1953 tot 1970 het aandeel van
de intramurale gezondheids
zorg (dat zijn dus overwegend
de ziekenhuizen, maar zonder
de specialisten) in de totale
kosten van de volksgezondheid
is opgelopen van 32,8 naar
43.8 procent. In 1980 zal dat
56 procent zijn geworden. Het
aandeel vam de specialist bleef
met omstreeks tien procent
gelijk, maar dat van de huis
arts daalde van 9,7 naar 5,8
procent. Voor staatssecretaris
Hendriks is het duidelijk dat
dooi middel van wetgeving,
bertuur en financiering de
kosten van de intramurale sec
tor, de ziekenhuizen dus, ge
drukt moeten worden. Hij
maakt daarbij wel een duide
lijke uitzondering voor bijvoor
beeld de psychiatrische inrich
tingen, omdat daar nog een
achterstand moet worden inge
haald. Aan een structuurnota
ovei de toekomstige organisa
tie van de gezondheidszorg
die vooral op regionalisering
z neerkomen wordt duch
tig gewerkt en die is dan ook
met een paar maanden te ver
wachten.
Het is trouwens ook wel bij
het Kamerdebat in januari ge
bleken dat de gezondheidszorg
vaak emotioneel wordt bena-
cerd. De staatssecretaris heeft
bijvoorbeeld voor het einde
van dit jaar een wet aange
kondigd die de sluiting van
kleine ziekenhuizen zal rege
len. Het opmerkelijke is dan
dat de meeste geachte afge
vaardigden het er over eens
zijn dat het kleine ziekenhuis
niet alleen uit bedrijfsecono
mische. maar ook uit oogpunt
vna medische efficiency vrijwel
niet te handhaven is. Maar
iedereen heeft wel een klein
ziekenhuis op 't oog waarvan
de verdwijning te betreuren
zou zijn. En dat meestal uit op
zichzelf waardevolle menselij
ke, psychologische factoren.
In afwachting van de ge
noemde belangrijke beleids
stukken zijn er een paar nood
maatregelen getroffen zoals
het instellen van een investe-
ringsgrens en het bevriezen
van het personeelsbestand.
Maar de staatssecretaris wil
het daarbij niet laten. Hij
denkt ook aan een duidelijk
honoreringssysteem voor ver
schillende medische prestaties-
en aan" controle op de declara
ties, Verder wil hij wat doen
aan het grote verschil in de
specialistische tarieven voor
fonds- en voor particuliere pa
tiënten. Dat verschil bedraagt,
altijd nog twee en een halve
keer zoveel voor particuliere
nota's, al is het zelfs drieë-
een halve keer zoveel ge
weest.
Wat de personeelsstop be
treft heeft de staatssecretaris
overigens duidelijk gezegd dat
openvallende plaatsen onmid
dellijk bunnen worden ver
vuld, terwijl in bijzondere om
standigheden ontheffingen mo
gelijk zijn. Hij gelooft dan ook
niet aan werkloosheid onder
verplegend personeel. De zie
kenhuizen moeten zich wat de
aantallen leerlingverpleegkun-
digen betreft houden aan de
norm van veertig gediplomeer
de verpleegkundigen op zestig
leerlingverpleegkundigen; ook
daarom wordt geen werkloos
heid onder de aankomende
zustertjes verwacht. Maar een
feit is ook dat er in vraag en
aanbod van verpleegkundigen
en leerling-verpleegsters grot»
verschillen bestaan tussen de
ene streek en de andere. Daar
bij bliikt de mobiliteit onder
deze groepen niet groot te
zijn.
JOOP BARTMAN
