Vastenbrief 1974: Macht, onmacht, hoop
'I
ProdentTc
2 Gdrote Tubes voor de prijs van één
centra
VI
crisis
Een kernachtige uitroep van de Centra-winkelier:
Ik heb een a partijtje
normaal gemalen oF bonen,vakmm pak 250qram
en een f/inke Voorraad
en verder noa
en ook non J
en ook noa
500 gram
Kassakoopje
Stop Hoest of
Top-Drop
3 Baddoeken'
Bountv nnelk of puur
Centra gave
\ferse
Soepgroenten 59
V/2 Kilo -„o
J49 Cox's Orange
Centra Jam 189
enne Nasi:of KoCT,7,'S' Schenkel met
A^noes ^47 BamiGoieng 1?« Been
268
Riedel Sinas" 89
47)
:rdijkplc
Opvallend
„Er zijn sommigen die theoretisch,
met de mond, zich gelovigen noe
men. Maar hun daden zijn afge
sloten, wantrouwend, zonder toe
komst. Hun praktijk is ongelovig.
Anderen erkennen theoretisch
geen God, maar in de praktijk han
delen zij zo dat ze recht tegen fa
talisme en hopeloosheid ingaan.
Bewogenheid met de anderen
maakt dat er in feite uitzicht en
overgave is in hun doen en laten."
Hoopgevend
Angst
|15 Boeren ham g'am|49 \ferse Worst
Onredelijk doel
„De geschiedenis is het verhaal van
hen die op het paard, in het rijtuig,
in de auto zaten: de gelukten, de
machtigen. Maar degenen die
door de hoeven zijn getrapt of door
het rijtuig zijn bespat, verdwijnen
uit de gedachten. Er is een onbe
kende geschiedenis van kommer
en zinloze mislukking."
„Het systeem
is op egoïsme
gericht. Wij
kunnen ons
niet los van an
deren bevrij
den. Wij kun
nen ons alleen
samen bevrij
den. En het is
goed mogelijk
dat degenen
van wie het uit
zal gaan, de
armen zullen
zijn.
Gevaar
Fatalisme
Economisch belang
Vuile handen
„De offers die
gebracht moe
ten worden,
ook bijvoor
beeld in de
huidige ener
giecrisis zul
len niet op de
schouders van
enkelen te
recht mogen
komen. Ook
offers moeten
gelijk verdeeld
worden."
14
Donderdag 14 februari 1974
binnenland rrMÏÏ5iï55il
15
Papfef,
roor uw Pttn
voor d«e rubriek
ledige mam en adres vvZt
Jend. Bij publikatüe iull,„
I worden. Slechts bi, hog.
b zal van deze regel „ord
fcn. Naam en adres zijn da„ r,
Pie bekend. Publikatie van br
lort of onverkort) beteken! Z
I redactie het In alle g«v,||?
Tnet Inhoud, tq. strekking.
ik
500
lan
m2
it
r editie van 6 februa, I
waarnemend directe -1
et Industrieschap Mot"|
r. C. Viak, dat de nr
20,- per m2 aan Sht
conomische Zaken g
mijn men i ng v ergeJ I
ut dan iets. Namelijk ooi
i 1968 bood burgemees. I
haminee, toen voorzittc I
sri0 hectare grond ;e
tegen de prijs van f I
1.4, overeenkomstig u I
van het ETI Noord,
iv en het Rotterdam»
bedrijf. De grondpri" I
uiver fictief. De eerstel
- die Shell zou kopen f
buitendijks en over-1
den in de winter doer I
ater van het Hollands I
Vlak was toen al lid van
estuur van het Schap
1 de gemeenschappelijk
tg. Daar komt nog iets
conomische Zaken had
an te bieden. Het indus-
ap bood de grond te
aan en deed zaken met
Onder goedkeuring var.
uteerde Staten,
rijk wordt maar steeds
oren geschoven, als zijn-
vader van Moerdijk. We
och ook niet zeggen ais
smeenteraad de m2 prijs
ond in een bestemmings-
raststelt en GS keuren
rijs goed dat GS de
trijs heeft vastgesteld' 1
m wordt er door het
niet eerlijk en open ge-
Waarom ontkent men
maire verantwoordelijk-
Is de positie van het
niet te danken aan dit
geslotenheid, maar ook
?ze onjuiste voorlichting
uiten?
ers in 1968 heeft Shell
.a miljoen gulden subsi-
kregen van Economische
in verband met „eon-
ende grondprijzen en
faciliteiten van Ant-
niet zo lang geleden
onze vereniging om na-
te noemen op de uit-
van de voorzitter van
:hap dat „acties bedrij-
vegja-gen". Wij vroegen
imen. Echter we kregen
et. Toch werd de vinger
ldigend in onze richting
in.
ilotte naar mijn mening
nt het aanbeveling de
n van de overeenkomst
totterdam op 4 januari
ens voor de dag te ha-
Vlak kan dat. En laat
dan eens eerlijk publi-
net zo goed als het aan-
n 28 met 1968.
dank voor de verleende
■uimte,
F. P. Fakkers
oorz. VML West-Brabant.
IACTIONEEL NA
IFT: Dr. C. Vlak, waar-
d directeur van liet In-
ischap Moerdijk, deelde
esgevraagd mee, dat de
heer Fakkers geschetste
van zaken rond de ver
van grond aan de Shell
ijk genomen juist is. Hij
t echter de uitspraak
!t Industrieschap de pd-
verantwoordelijkheid
- De verkoop van de
geschiedde namens het
en het Schap is hier-
amen met andere instan-
erantwoordelijk. „Het is
daar over te debatte-
zei de heer Vlak. ..Het
ewoon feiten. Daar moet
et steeds op terugko-
heer Vlak noemde het
een normale gang van
dat er geen namen ge
werden van bedrijven
>or acties zijn verjaagd
bedrijven slechts
ïandeiing met het Indus-
ap zijn, is het gebruik'"
e namen van deze be-
niet openbaar te ma-
en een enorme slag kur-
ï-aken met die prijs0?"
heer Smit gelooft niet
oliemaatschappijen z°'
tekort aan olie hadden-
rchikten juist over enor-
ornaden. „En het achter-
van die voorraden
xik weer prijsverhogend
ct. Het past opvallen0
allemaal in hun straat-
vakbondsfunctionar'S
het onbehoorlijk. 08
•robeert voor Nederlan
.prijs te verhogen.
leen omdat de oliep1"'/'
gt", aldus de heer Sm"-
rland is janenl-ang °P£e'
ot aardgasverbruik. B
neemt de ovenhe
t gebeuren deel, en
)ch zeker wel een g°
ld stoUen. Dat
een prijsverhoging vov
anders".
(Van een onzer verslaggevers)
UTRECHT - BREDA
„Het blijft waar dat het evan
gelie geen model geeft van
een bepaalde maatschappij.
Maar de evangelische
houding tegenover macht wijst
een richting aan voor heel het
persoonlijke en gemeenschap
pelijke leven. Daarom mag
hier de vraag opgeroepen wor
den of omwille van het alge
meen welzijn niet zoveel mo
gelijk mensen moeten worden
betrokken bij het vaststellen
van de bedoelingen van onder
nemingen, van de richting en
omvang van de produktie en
van de verdeling van het re
sultaat dat de arbeid opbrengt.
Het betrekken van velen bij
beslissingen brengt zeer be
paalde moeilijkheden met zich
mee. Toch zou het al te sim
plistisch zijn, wanneer, we
gens de ingewikkeldheid van
het probleem, bijvoorbeeld de
kwestie van investering en
produktie uitsluitend aan het
marktmechanisme werd over
gelaten en vervolgens verwe
zen naar de betreffende des
kundigen".
Aldus de gezamenlijke bis
schoppen van Nederland in
hun gisteren gepubliceerde
Vastenbrief 19Y4 „Macht, on
macht, hoop". Spraken de bis
schoppen zich in hun gerucht
makende vastenbrief van vo
rig jaar uit voor rechtvaardi
ger spreiding van de produk-
ten, van bezit en van inko
mens, in deze brief pleiten zij
dringend voor spreiding van
macht. De bisschoppen doelen
in hun brief met name op de
macht die mensen ten deel is
gevallen door de ontwikkeling
van de techniek. En op de
machteloosheid van velen, die
daarvan weer het gevolg is.
Want is macht niet een zaak
geworden van zeer weinigen,
van „deskundigen", technocra
ten, ondernemers?.
voor belangeloze hulpverle
ning".
Elk van die groepen moet
op haar eigen waarde beoor
deeld worden, maar „aldus de
bisschoppen, „wijst het ver
schijnsel zelf er niet op dat
wordt nogal eens met irritatie
bezien door hen die met moei
te grote verantwoordelijkhe
den dragen in het huidige in
gewikkelde systeem en ook
door degenen die zich er
warm in genesteld hebben".
De bisschoppen nemen het
in hun brief op opvallende
wijze op voor actiegroepen. Ze
constateren dat de grote licha
men in onze' politieke demo
cratie, zoals politieke partijen,
vakbonden en organisaties
„niet altijd in staat blijken het
gevoel van maatschappelijke
onmacht weg te nemen".
Het is belangrijker dat men
zijn stem uitbrengt en men
moet het lidmaatschap van
partij of vakbond niet onder
schatten, maar, schrijven de
bisschoppen, „sommige acties
kunnen waarden en doelein
den binnen het gezichtveld
brengen die voordien niet of
nauwelijks bepalend waren
voor het politieke handelen".
De bisschoppen noemen met
name Pax Christi, Interkerke
lijk Vredesberaad en Amnesty
International, maar wijzen ook
op acties die aandacht vragen
„voor vergeten groepen of
slechte toestanden aanklagen-
machtsmisbruik, mishandeling,
oorlog. Anderen zetten zich in
voor de verbetering van de
kwaliteit van het leven of
mensen de verantwoordelijk
heid niet willen afschuiven
naar naamloze anderen?"
Maar dan komen de bis
schoppen te spreken over de
machtige specialisten en
deskundigen: „Het voeren van
acties en stellen van vragen
De bisschoppen geven toe
dat inderdaad niet iedereen
deskundig is en dat onze sa
menleving vol zit met specia
listen voor elk terrein afzon
derlijk. Dat schept een sfeer
van: bemoei je er als niet-
deskundige maar niet mee.
„Maar het is, zou men zeggen,
ook redelijk en menswaardig
dat beslissingen mede onder
worpen worden aan hen die
verondersteld worden de ge
volgen van de deskundigheid
te dragen. Zij hebben recht op
het ontvangen van informatie
en verantwoording".
Een andere hoopgevende
ontwikkeling in een samenle
ving waarin macht en onmacht
eikaars onvermijdelijke tegen
polen schijnen te zijn, noemen
de bisschopen het feit dat een
bewustwording groeit ten aan
zien van de machten die onze
samenleving beheersen. „Dit
toenemend besef is een posi
tief gegeven. Het wordt ver
sterkt waar mensen buiten de
tredmolen stappen om zichzelf
te zijn".
In het eerste hoofdstuk van
de brief waarschuwen de bis
schoppen tegen het gevaar, of
zelfs het feit, dat techniek de
mensen geheel beheerst
zonder overigens te ontkennen
dat de techniek ook op veel
punten een bron van terechte
vreugde is. De menselijke ei
genschappen waarmee de
maatschappij waarin wij le
ven. is geconstrueerd, zijn hel
dere berekening van wat tel
baar en meetbaar is, en vin
dingrijkheid van wat nuttig is.
Omdat wij deze eigenschappen
m de techniek weerspiegeld
zien, ontstaat de indruk alsof
er niets belangrijkere in het
bestaan is dan efficiency,
prestatie, produktiviteit. Daar
moet je voor leren, daardoor
ben je iemand die meetelt,
daarvoor leef je op de we
reld".
Deze toestand, zo vervolgen
de bisschoppen, wordt nog
versterkt door een angst dat
we dit ingewikkelde systeem
draaiende moeten houden.
„Er ontstaat een werk- en
leefklimaat waarin wij als het
ware voorgevormd worden om
vlijtige, kalme onderdeeltjes
te zijn, die het geheel in stand
houden. Commerciële reclame
en verstrooiing voor jong en
oud scheppen een aantal be
hoeften en dempen andere be
hoeften, zodat men niet uit de
pas loopt".
Wat niet in termen van nut
valt uit te drukken, liefde,
angst, vreugde en zoveel ge
wone menselijke dingen lijken
als niet ter zake doend te
worden afgewezen.
In dit verband wijzen de
bisschoppen erop dat maat
schappelijk zwakke perso
nen, „door de eisen van de
tijd uit de boot gevallen zijn",
zoals werklozen, zieken, oude
mensen, gehandicapten, gede
tineerden, zwakzinnigen.
Ondanks allerlei voorzienin
gen zijn zij in de ogen van
anderen en van zichzelf vaak
tweederangs personen, hoewel
zij misschien dingen beleven,
„minder praktisch maar mis
schien onverwoestbaar mense-
ADVERTENTIE
„Wie maakt
mei os
centra Koffie snelFiltermalinq,
I
Gepaneerde Schnitzels
o L, 100 qram
Harde Spruitjes
Red Band
bundel
3 rollen formaat: 50 x 90 cm
van f 14,95 voor f 12,50
of 'n gratis
premiecheque
Dubbel-frotté
bakje ca. 125 gram
kersen, pot 900 gram
bundel 6 stuks
pak 10 stuks
500
gram
aardbeien, abrikozen of VISSTICKS
literfles
Prijswijzi
gingen en
uitverkocht
voorbehouden.
Aanbiedingen
geldig t/m
zaterdag 16 februari.
lijk", waar' anderen jachtig
aan voorbij lopen.
De brief constateert verder
dat het produktiesysteem een
De bisschoppen wijzen dan
op het bestaan van fatalisme
ook onder sommige gevolgen.
Het lijkt wel of het geloof in
Gods almacht hen enigszins
onverschillig heeft gemaakt
voor verbetering in de we-
heel bepaald doel heeft, dat is
ingebouwd, nl. vermeerdering
van bezit. Een onredelijk doel,
zegt de brief. Een redelijk
doel zou zijn: vermeerdering
van menselijkheid en geluk.
„Wanneer het in ons land
nog niet denkbaar is dat een
jaarverslag het falen en slagen
van een onderneming ook af
meet aan de afstemming van
de prodiukten op de maat
schappelijke behoeften, aan
de omvang van de loonsom,
aan verbetering in het perso
neelsbeleid, aan kansen die
aan jongeren geboden zijn,
aan milieubeschermende maat
regelen, aan herziening van de
overlegstructuur, ontbreekt er
nog veel aan het menselijk
gehalte en de redelijkheid van
onze samenleving als ge
heel".
1/
Er is, zo vervolgen de bis
schoppen, „een structurele
macht die mensen in haar ban
houdt. De arbeider moet vaak
werk verrichten waarin hi1
zich niet ontplooien kan, het
middenkader lijdt onder de te
gengestelde verwachting van
leiding en arbeiders, de lei
ding en de werkgevers staan
tussen de noodzaak het bedrijf
staande te houden en het ver
langen naar vermenselijking,
de consument wordt opgedre
ven tot steeds hogere con
sumptie".
Tegenover fatalisme staat de
hoop. Geeft het geloof in de
macht van God dan een hoop
vol antwoord? Hierop gaat het
tweede hoofdstuk van de brief
in. De techniek heeft een gro
te invloed op onze houding
tegenover God. „Het doet
soms zelfs een beetje vreemd
en ouderwets aan bij een
mooi apnaraat of een indruk
wekkende machine nog aan
God te denken. Zo is' het oude
beeld van God vervaagd en
verdwenen: en een nieuw be
sef van zijn aanwezigheid in
onze moderne wefeld is heel
dikwijls nog niet eens begon
reld." In Jezus blijkt echter
ae grootste macht niet te be
staan uit „alles kunnen" maar
uit „alles dragen". Niet passief
maar in de zin van verderdra-
gen.
,In Jezus toont God zich op
weg met ons zich gevend, het
uithoudend, en zo verande
rend, scheppend, bevrijdend.
Herhaaldelijk valt het op dat
Hij iets „ziet" in mensen, die
door gevestigde instellingen of
publieke opinies platgedrukt
worden. Onmacht verandert
dan in hoop.
De genezing ran het haast
onontkoombaar bederf van de
macht ziet Hij hierin dat de
macht vermenselijkt tot dienst
aan velen. En ondanks Zijn
ogenschijnlijke nederlaag had
het noodlot niet het laatste
woord: Hij is verrezen.
Aan de hand van het Onze
Vader signaleren de bisschop
pen in het derde hoofdstuk de
verschillende tekenen van
hoop in onae samenleving, die
aan het begin van dit artikel
zijn aangeduid. Maar ook kla
gen zij aan waar macht mis
bruikt wordt. Zoals: „Het is
voor velen terecht onaan
vaardbaar dat bijvoorbeeld de
wapenindustrie en de wapen
handel buiten democratische
vormen van medezeggenschap
en controle vallen. Dit gaat
rustig door, terwijl intussen
ontelbaar vele „ondeskundi-
gen" zich het hoofd breken
over vrede door uitbanning
door wapengeweld. De econo
mische belangen lijken
oppermachtig. Democratisering
van macht en verantwoorde
lijkheid alsmede controle zijn
m.b.t. deze bedrijvigheid
broodnodig".
Bij al dit engagement, aldus
de bisschoppen, dienen wij te
erkennen vuile handen te heb
ben. Niemand is zonder
schuld, ook niet als hij onrecht
lijdt. „En wanneer een kerk
gemeenschap namens Jezus
waarschuwt tegen machtsmis
bruik, betekent dit nog niet
dat het haar lukt er zelf vrij
van te zijn". Het is ook nie
mand onbekend, vervolgt de
brief, „dat de kerk soms door
systemen van verdrukking als
een ideale partner wordt be
schouwd omdat zij vergeving,
liefde, geduld predikt. Maar
dit is niet volgens het evange
lie".
Deze onredelijkheid van on
ze efficiënte wereld blijkt het
sterkst bij de wapenindustrie
en de oorlog, de milieuvervui
ling en de groeiende kloof tus
sen arme en rijke landen.
Deze situatie houdt het ge
vaar m dat wij onszelf on
macht.g voelen, „ais pionne
tjes in een eindeloos geheel",
of dat we in goed vertrouwen
menen dat juist het technische
denken zelf de problemen in
de wereld kan oplossen. Dat
laatste is misschien niet min
der fatalistisch als het eerste
deze optimisten lukt het wel
licht slechts beter de moeilijk
heid dat de mens en zijn
belangen bedreigd worden
met te herkennen, aldus de
bisschoppen, die daartegenover
stellen: „Het kwaad dat wij in
deze brief het meest voor ogen
hebben, is het fatalistisch aan
vaarden van ongunstige ont
wikkelingen".
We mogen, zo besluiten de
bisschoppen nooit het feit
wegpraten", dat wij samen te
veel bezitten en dat om de
problemen van het milieu en
de derde wereld op te lossen,
een matiging van de inko-
mensgroei in onze landen het
enig rechtvaardige zal zijn.
Waarbij de spreiding van
macht en bezit in de eigen
samenleving tegelijk een op
gave blijft. De offers die ge
bracht moeten worden, ook
bijvoorbeeld in de huidige
energiecrisis, zullen niet op de
schouders van enkelen t -rech t
mogen komen. Ook offers
moeten gelijk verdeeld wor-
