Water stof - motorreëel
voor de
toekomst
V. E
HAIS
DE
LOT
EINI
L
Renault werkt aan waterstofmotor
Allegro
komt in
maart
TELLEN
JIDSLAVIË-SPA?
,OTING OI
'ELEVISIE
TUSSEN DE WIELEN met hen bollen
ZATERDAG 5 JANUARI 197(j
'Milieu-vriendelij k'
DAMMEN met jan edink
SCHAKEN met constant orbaan
OPLOSSING PUZZEL
VAN VORIGE WEEK
PUZZELEN met jan-willem van besouw
i
«n
T
L
'5
1T
9
p
C
4
9
V
O
3>
ft
P
f)
ff
ff
ff
ff
n
V
ff
r
4-
7j
ff
P
ff
9
ff
s
ff
9
ff
9
ff
ff
aaL
e-
ff
H
e
E'
9
E
ff
ÉS
ff
9
1*
,v.
J)
L
71
ff
,0
9
BRIDGEN
5 januai
„Wegvervoer, gebaseerd
op waterstof is een zeer
reële mogelijkheid voor de
toekomst; we denken hier
bij aan de periode tussen
1980 en 1990. De boorto
rens zullen dan vervangen
zijn door kernreactoren en
de automobilist zal zich
waarschijnlijk nauwelijks
bewust zijn dat hij rijdt op
kernsplijtingsenergie via
de tussentrap van water
splijting. De pompen langs
de weg zullen nog altijd
de oude vertrouwde merk
namen dragen en het ro
ken bij het tanken zal nog
steeds verboden zijn".
Aldus ir. H. van Dam, lector
in de Reactorkunde aan de
T.H. te Delft in het 14-daagse
tijdschrift „Auto-Revue" dat
vorige maand zijn zilveren
bestaan vierde.
Rijk der fantasie
In zijn artikel over kern
splitsing als energieproducent
voor het wegvervoer schrijft
Ir. van Dam, dat kernsplitsing
als directe energiebron in
auto's, voor zover thans te
overzien valt, geheel onbruik
baar is en dat een auto met
een eigen kleine kernreactor
tot het rijk der fantasie zal
blijven behoren. Maar kern
reactoren zouden wél de
stroom kunnen leveren voor
de aandrijving van elektrische
auto's. Her grote probleem van
de elektrische auto is gelegen
in het feit dat elektriciteit
moeilijk kan worden opgesla
gen in reservoirs met een
acceptabele omvang.
Energieopslag
De huidige accu's hebben
een zo beperkte opslagcapaci
teit dat zelfs een auto met een
indrukwekkende batterij aan
accu's toch slechts een zeer
beperkte actieradius heeft bij
een bescheiden snelheid. Men
dient derhalve te zoeken naar
een geconcentreerde vorm van
energieopsiag liefst in een zo
De ontwikkeling van een
waterstof motor is by Re
nault in een vergevorderd
stadium. Een woordvoer
der van de fabriek toonde
zich dezei dagen optimis
tisch ovei de werking van
deze piachtbron waarvan
de details nog als uiterst
geheim worden geklassifi-
ceerd.
Renault werkt by de ont
wikkeling van deze motor
samen met de Compagnie
Francaise des Petroles. Het
werk aan de ontwikkeling
van de motor is lange tyd
voor het uitbreken van de
huidige energiecrisis be
gonnen. Niet bekend is of
Renault onder druk van de
omstandigheden de ontwik
keling bespoedigt, noch
wanneer de waterstofmotor
in massaproduktie zal wor
den genomen.
geconcentreerde vorm als het
geval is met benzine. Een mo
gelijk antwoord zou kunnen
zijn het produceren van een
„energiedrager' met behulp
van kernenergie en wel door
splijting van water. Water kan
worden gesplitst in zuurstof
en waterstof waarna het wa
terstof gebruikt kan worden
als energieproducent via ver
branding, waarbij weer water
ontstaat. Hierbij is sprake van
een gesloten circuit waarin het
waterstof als energiedrager
optreedt. Hoe moet echter wa
ter worden gesplitst? Een
voor de hand liggende metho
de is elekirolyse van water,
waarbij elektrische energie
wordt eebi uikt om watermole
culen te kraken. Door de aan
eenschakeling van processen
gaat echter veel energie ver
loren. vooral bij de eerste stap
van de produktie van elektri
citeit uit warmte, waarbij on
geveer tweederde van de pri-
maire energie verloren gaat.
Veel efficiënter zou het zijn
als de warmte-energie direkt
kon worden gebruikt voor wa
tersplitsing. hetgeen in prin
cipe mogelijk is, maar waar
voor een temperatuur wordt
vereist van ong. 2500 gr. C.
Momenteel zijn echter geen
constructiematerialen bekend
die- bij deze temperatuur nog
voldoende sterkte hebben ter
wijl zich ook het probleem
voordoet hoe waterstof en
zuurstof kunnen worden ge
scheiden voordat opnieuw
vorming van water optreedt.
Watersplijting
Wel zijn er inmiddels pro
cessen voo.r watersplijting ont
wikkeld d't in principe berus
ten op de gedachte: wat niet in
één stap kan, moet men dan
meer in 'n aantal stapjes doen.
Deze processen bestaan uit een
aaneenschakeling van een
aantal chemische processen
waarbij de watermoleculen
stap voor stap worden afge
broken en waarbij uiteindelijk
waterstof in zuivere vorm
wordt verkregen. Door ge
bruikmaking van dit stap voor
stap-principe is slechts maxi
maal een temperatuur van
800 gr. C. nodig, een tempera
tuur waarbij gebruik kan wor
den gemaakt Van thans beken
de constructiematerialen.
Er is echter een warmte
bron van de temperatuur be
nodigd en met de thans in ge
bruik zijnde kernreactortypen
(hoofdzakelijk met water als
koelmiddei) kan een dergelijke
temperatuur niet worden ge
realiseerd. De in ontwikkeling
zijnde hoge temperatuur-gas-
gekoelde reactoren zullen
echter wél een uitgangstempe-
ratuur van 800 gr. C. kunnen
leveren en zij zullen derhal
ve geschikt zijn voor water
splijting langs thermische
weg. Ir. van Dam acht het
niet verwonderlijk dat een
grote aardoliemaatschappij
sinds kort veel geld investeert
in de ontwikkeling van een
hoge temperatuur gasgekoelde
reactor. Eéja van de overwe
gingen daarbij is ongetwijfeld
de mogelijkheid om aldus via
kernsplitsing en watersplitsing
een brandstof te produceren
die aardolie zal kunnen ver
vangen. Bovendien levert dit
een brandstof die bij verbran
ding zuiver water oplevert en
die dus zeer „Milieu-vriende
lijk" is omdat geen koolmo-
noxyde en kooldioxyde worden
geproduceerd zoals bij ver
branding van koolwaterstof
fen (b.v. benzine) het geval is
In het vervolg van zijn ar
tikel behandelt Ir. Van Dam
de toepassing van waterstof
gas in automotoren. De vol
gende week zullen we dit ver
volg publiceren.
By een eventueel voortdu
ren van de huidige oliecrisis
en de daarmede gepaard
gaande malaise in de autover
kopen zal 1974 stellig niet ge
kenmerkt worden door een
groot aanta! nieuw te introdu
ceren auto's.
Toch kunnen we in maart-
april een nieuwe wagen op de
Nederlandse markt verwach
ten, al gaat het daarby niet om
een spiksplinternieuw model.
Het is de Allegro van British
Ley land die vorig jaar werd
geïntroduceerd maar die tot nu
toe alleen ir. het Verenigd Ko
ninkrijk te koop is. Niet alle
typen van de Allegro zullen
in ons land echter verkryg-
baar zijn.
De Allegro heeft voorwiel
aandrijving met hydragasve-
ring. Oveï de pryzen is mo
menteel nog niets bekend.
v.
Voorlopig voor de laatste
keer in deze rubriek nog een
viertal fragmenten van par
tijen uit de nationale wedstrij
den. Daarna zullen we de par
tijen uit het 5e internationaal
Suikerdamtoernooi gaan ana
lyseren
Positioneel stond Frank Drost
in zijn partij tegen J. Klomp,
uit de wedstrijd Huizum-Het
Oosten, met wit reeds gewon
nen, zoals uit deze diagram
stand af te leiden is.
Th. Léoné die met zwart
reeds een onvoordelige korte-
vleugel opsluiting inneemt,
besloot hier op de 33e zet tot
1419? waarna wit leuk een
schijf en later de partij won
door: 28—23! (19x28) 33x22
(17x28) 26x17 (11x22) 27x9
(3x14) 32x23.
Niet diep doch wel verras
send, was de damcombinatie
die Wim Roozenburg uitvoer
de in zijn partij tegen A. Kal-
verboer.
Kalverboer met wit speelde
hier 4842? waarna volgde,
(23—28!) 32x23 (14—19) 23x14
(9x20) 15x24 (op 25x14 volgt
(13—19) en (22—27) Uit),
(22—28) 33x22 (18x27) 31x22
(1318) 22x13 (8x48) en zwart
won.
Damblindheid was de oor- I
zaak van degradatie uit de
Ere-klasse van Ons Genoegen 1
uit Utrecht in de partij J.
LynchA. Lekkerkerker.
Toen zwart echter aan zet
besloot tot 2429? kwam
prompt het antwoord 3024
(19x39) 28x10 (4x15) 27—21
(16x27) 32x43. Uit.
De volgende stand is uit de
partij J. Bastiaannet tegen
Th. Léoné.
-
m
m
m
O,
O
m
O
O
O
O
£-
O
O
f -
Lynch met wit vervolgde
hier met 325? waarna zwart
remise voorstelde. Heel een
voudig kan zwart echter win
nen door (4534!) 25x21
(7—11) enz.
-«ttWüjft»*»*..., v
Txd4, Dg2 is de zwarte ko
ning in de open gekomen
stand in gevaar).
In het Niemeyer toernooi,
dat op het ogenblik te Gronin
gen wordt gehouden, staat
weer de titel jeugdkampioen
van Europa op het spel. De
winnaar mag hopen op ver
scheidene uitnodigingen voor
andere toernooien en hij wordt
meester van de FIDE als zijn
„rating" - een door computers
berekend getal, dat de plaats
op de wereldranglijst aan
geeft voldoende hoog is.
Geen wonder, dat ditmaal een
record aantal jeugdige scha
kers naar Groningen is geto
gen. De meesten van de 32
deelnemers zijn gezien hun
speelsterkte echter bij voor
baat kansloos voor de titel.
Favorieten zijn de spelers, die
reeds in het verleden van zich
deden spreken en een van hen
is de 16-iarige Jonathan Mes-
tel. Hij plaatste zich al eens
voor het seniorenkampioen
schap van Engeland en deed
een jaar geleden mee aan de
traditionele wedstrijd te Has
tings. In het Niemeyer toer
nooi won Mestel onderstaande
partij.
Wit: J. Mestel (Engeland).
Zwart: T. Wedberg (Zweden)
Onregelmatig.
1. e2e4, g7—g6
2. d2d4 Lf8g7
3. Pblc3, c7c6 (Dit soort
„onregelmatige" opstellingen
wordt tegenwoordig vaak toe
gepast. De bedoeling van zwart
is, de stand zoveel mogelijk ge
sloten te houden en het tempo
van de strijd te vertragen).
4. f2—f4. d7—d5
5. e4e5 (De consequentie
van zijn vorige zet. Nu zwart
weet „waar hij aan toe is"
worden koningsvleugel en
centrum gestabiliseerd).
5h7h5
6. Pgl—f3, Pg8h8
7. Lel—e3, Lc8g4
8. Lfl—e2, e7e6
9. Le3- -f2, Ph6—f5
10. Ddld2, Pb8d7
11. g2g3 (Niet direct h3,
Lxf3, Lxf3, h4! en zwart is op
de rechtervleugel in het voor
deel).
11Lg7f8 (Deze loper
heeft op g7 geen toekomst
meer en zoals bij de derde zet
reeds aangeduid: enig tijdver
lies is in dü soort posities niet
zo belangrijk).
12. h2h3, Lg4xf3
13. Le2xf3, Lf8—e7 (Op h4
komt nu g4 met beter spel
voor wit).
14. Pc3—di, Dd8b6
15. c2c3 c6c5
16. Pdl—e3, c5xd4
17. Pe3xf5, g6xf5
18. Lf2xd4, Le7—c5
19. 0-0-0. Lc5xd4
20. c3xd4, Ta8c8 (Zwart
had eveneens lang moeten
rocheren, gevolgd door Kb8 en
evt. Tc8. Zwarts activiteit
wordt ingegeven door de
enigszins kwetsbare pion d4
maar nu komt zijn koning in
het centrum zeer onveilig te
staan). N
21. Kcl—bl Tc8—c4
22. Thl—gl. Pd7—b8
23. g3g4 h5xg4
24. h3xg4, Pb8c6
25. g4xf5, Pc6xd4 (Ook na
26. f5xe6!, Db6xe6 (Of Pxt'3,
Dxd5 en behalve Dxc4 en Dxf3 j
dreigt vooral Dd7 en mat).
27. Lf3—g4, De6h6
28. Lg4e2, Pd4xe2
29. Dd2xd5!, Tc4—d4 (Er
dreigde Dd8 mat. Na Db6
wint Dxc4, Pxgl, Dc8+, Ke7,
Td7+, Ke6 Td6 enz.)
30. Tdlxd4, Pe2xd4
31. Dd5xd4, Dh6b6 (Hoopt op
dameruil maar wit heeft veel
sterker.
Na Dc6 bijv. zou e6! gemak
kelijk winnen).
32. Dd4—a4 Ke8—e7
33. Da4—a3 Ke7—e8
34. Tgl—cl, Db6—e6 (Lan
ger kan zwart standhouden
met Th2 of Kd7 maar objec
tief blijft hij verloren).
35. Da3xa7, De6—f5
36. Kbl—al Df5c2 (Op dit
valletje heeft zwart bij zijn
34e zet vermoedelijk nog ge
hoopt).
37. Da7—a8 Ke8—e7
38. Da8xb7 Ke7—e6
39. Tclxc2 (Inmiddels is Thl*f
en mat gepareerd, dus:)
Zwart geeft het op.
9
U
e
6
R
V-
O
s
L
E
P
R
O
s
R
P
P
E
p
R
e
M.
R
p
e
e_
o_
e
•K
K
P
p
p
p
T
a
t
c
e
r
TL
e
lV
a>
O
L_
p
8
T
p
C
L
p
6
'n\
p
R
P
k
p
T
R
O
e
s
Vj
L
R
R
e
p
P
3>
R
"P
e
N
O
L.
T
p
G
e
5
c
z
P
e
E
R
s
C
H
H
L
f
r
G
E
p
E
L.
w
Z
N
R
J>
e
tL
r
R
P
P
p
ff.
R_
9
9
PRIJSWINNAARS
1e prijs (f 25,-)
M. Terlaak, Oudehandstraat 3,
Lage Zwaluwe.
2e prijs (f 15,-)
A. Brgheijn, Markt 4,
Uzendyke.
Z^lNSrURÉN
ÏEDACTIE
'DE STEM"
REIGERSTRA \T 16
BREDA
NAAM
STRAAT
[naendao vooi dinsdagmiddae
12.0C jui
Zet op de enveloppe in de lin-
ker-bovenhoek „Weekendpuz-
zel"
HORIZONTAAL:
1. dun stuk hout
4. knaagdier met wangzakken
10. school voor reserve-offi
cieren.
13. gelijk
15. zuil
16. koraaleiland
17. gang van een paard
19. knaagdier
20. niet smal
21. rivier ir* Rusland
22. ik (L)
23. oevergewas
24. veter
27. specerij
31. kever
32. huisdier
34. reeds
36. nobel
38. langdurige twist
39. sint
40. schrijflijn
43. pakken
45. jaargetijde
48. opnieuw
49. opening
50. part
51. bakie vcor sigarettenas
53. appel
55. plaats in Gelderland
56. totus tuus
57. putemmertje
59. plaats in Italië
61. neon
62. deksel
63. troefkaart
64. leed
67. onrechtmatig wegnemen
70. sterke drank
71 plaats ir. Gelderland
73. van net genoemde weg
75. plaats ir Gelderland
76. departement
77. noodzakelijk
79. slee
80. buigzaam
82. muziek ieken
83. European
84. dier
85. opstandje
VERTICAAL:
1. vogeleigenschap
2. wisselborgtocht
3. kweken
5 aankomend
6. kers
7. klap
8. volbloed Hollander
9. Em nentie
10 handva*
11 schoorsteenzwart
12. oud (E)
14 interval
16 jongensnaam
18 kleurstjft
20 broekophouder
25. vod
26. loven
28. stad in Duitsland
29. vochtig
30. rijzweep
33. bepalen
35. schoenmakersgerei
37. krijgsmacht
38. nestel
39. kei
41. geboren
42. tijdperk
44. kerel
46 plaats ir Gelderland
47. Nederland
52 rust
53. toespraak
54. kampeergerei
55. hard lopen
58 horizon
60. ontkenning
64. beursprijs van geld en
effecten
65 regel
66. oorzaak
67. inktvis
68. god van de liefde
69. dichterbij
70. land in Zuid-Amerika
72. koeiemaag
74. rij
75. grapper maker
78. bitter vocht
80. Frans lidwoord
81. bevel
Ik heb onlangs iemand gesproken die vertelde niet zo van
bridge te houden „omdat je er zoveel bij moet tellen" Inder
daad Is dat waar: goed bridge spelen betekent dat men in vrij
wel ieder spel van alles moet tellen: de punten der hoge kaar
ten, het te verwachten aantal slagen, de kansen, de waarschijn
lijke kaartverdeling en als dat allemaal achter de rug is dan
nog cijferen hoeveel de score precies bedraagt. Snelle en vooral
■nauwkeurige rekenmeesters zijn dan vaak ook goede bridge-
spelers. En zo n goede bridgespeler zou dar, ook niet de fout
gemaakt hebben die de slecht tellende west ir. het onderstaande
eindspel beging:
Géén
O B a 3
V 4
Géén
SPELLEIDER
9
V Géén
O A 10 9 5
Géén
Zuid speelde vier schoppen, de westspeler was aan slag en
NZ mochten geen enkele slag meer verliezen Bekend was dat
zuid nog één troef in handen had en daar uit het spelverioop
was gebleken dat de zuidspeler geen hartens of klaveren meer
bezat, was het duidelijk dat de spelleider nog vier ruitens in
handen moest hebben. Althans dat is nu voor ons duidelijk
maar in de praktijk was west er niet in aeslaagd deze reken
kundige- bewerking te maken. Wél begreep west, dat wanneer
hij harten speelde dat m de zo gevreesde „dubbele renonce"
moest zijn. West speelde daarom ruiten acht na en nu was
zuids probleem opgelost: de ruitenvrouw van oost kon ver
morzeld worden.
Had west wél in de dubbele renonce dus harten ge
speeld. dan kpn b.v. in noord worden getroefd en mag zuid
een ruitentje opruimen. Maar zuid heeft weinig aan dat i
schenk: hij zal tóch de ruitenvrouw nog moeten vinden om I
zijn contract te maken. De kans dat hij het goed doet is 5' I
procent, en misschien zelfs minder als zuid .berekent" dat west
nog drie en oost twee ruitens in handen moet hebben. De leider
zal dan op ruitenvrouw over west snijden en dat betekent
ééntje down.
Een situatie die veel voorkomt, maar inderdaad moet je er I
goed en nauwkeurig voor kunnen tellen Voor de vele liefheb
bers een gróte attractie, voor anderen een wanhoop!
UITGEEST (ANP)
het kader 47/2 niet pre
pees kampioenschap
partijen van vrjjdagm
met veertien punten
kans op het kampioei
Had de Brabander dn di
lirt -gemist, dan was de
or Vulitirik praktisch gej
ken al weer geblaard ge;j
en had Nederland met z
I heid sledhts een man in
ante gehad. De titelverl
BELGRADO (SID)
van Ciric, cheftrainer vai
Zuidslavische voetbal»
heeft vrijdag laten door
neren, dat Zuidslavië bi
KOU zijn om de beslissings
strijd tegen Spanje toch c
anuari te spelen.
Als de FIFA beslist da
het duel op 16 januari iij
Irijs moeten spelen, zullen
daarmee aikkoord gaan.
hopen echter dat de FIFA
Dnze moeilijkheden, onz 4
etitie ligt stil en de sa
zijn op vakantie, reka
houdt en de wedstrijd
eind februari of begin nj
laai verspelen. Als wij tod
ie zestiende van deze rrJ
noeten spelen, zullen wij
pelers van vakantie teru]
j>en en onmiddellijk in
rainingskamp gaan". De
itrijd Zuidslavië-Spanje,
lis inzet een plaats in
feindtoernooi om het we:
kampioenschap voetbal,
noodzakelijk geworden,
at beide ploegen in hun
lelijk waren geëindigd.
1 (Van onze sportredactie
HILVERSUM Van.
Ikrengt de TROS-tele
"rechtstreekse verslag vanl
loting voor het wereldkai
(enschap voetbal vanuit
studio van de Hessische R'
unk in rankfurt. De uiil
"ig begint om 21.00 u.
FRANKFORT (DPA)
Vanavond, omstreeks n
uur, zal de spanning
ontladen. Dan trekt El
Lange, een elf-jarige Bei
se jongen, de loten ui
bekers voor de groepen i
eindronden voor het wel
kampioenschap voetbal,]
159 dagen later zal begii
Een loting die overs
geen loting zal zijn, wai
de grote zaal van het get
van de Hessische omroe]
de uitkomst voor een bel
rijker deel een gevolg I
plaatsing dan van loting
De tv-kijkers in 29 lai
zullen een loting zien
nadrukkelijk is „voq
werkt" in de ochtendt
voor de zestien landen i
vier bekers gaan, zal n;
lijk een Indeling in
I groepen gemaakt zijn, W
bij zowel rekening zal
den gehouden met ber»
