in oog met de
blauwe reiger:
werken aan 't milieu
fe-Bs fc
LS PUZZEL 16 van de
weekhoofdprijzen
Philips
kleuren
televisie
AKTIE NATUUR
,en
uiteraard
de 168
week-
prijzen
vrij
uit
vrq
uit
Zó inzenden Het postbüsnr. is in DEN HAAG
PUZZEL MEE No.16
yH
inzending
puzzel 16
is verlengd
van 3 januari
tot 10 januari
8.000,=
kersti
Velen hebben de mond vol over na
tuurbescherming en milieubeheer. De
meesten zonder precies te weten waar
over ze het hebben. Dat hoeft ook
niet. Je kunt terecht ook vóór
de bescherming van onze zeevogel
stand zijn zonder het verschil te we
ten tussen een zilvermeeuw en een
papegaaiduiker. Maar er zijn mensen
die bijna dag en nacht - pro deo vaak
en gecombineerd met een broodwin
nende dagtaak - bezig zijn met het
beschermen van de natuur en het be
heren van het milieu.
Theopliiel
Volgorde
Zaagbekken
een miljoen
gulden
aan prijzen
Uiteraard moeten
de N's van
puzzel 16
EENMAAL
worden geteld.
Want dit is
een herhaling
van 22 december
(van 22 december)
L
1
ijdschrift
Zaterdag 5 januari 1974
Zo'n man is Johan van den je jezelf onzichtbaar hebt ge- nu op bezoekers. Aan dat Zo krijgt blij kb 4
Steen, onbezoldigd conservator maakt kun ie minuten lans wachten komt een einde als alle vecht.nartiien
Zo'n man is Johan van den
Steen, onbezoldigd conservator
van het natuurreservaat Canis-
vlietkreek bij Sas van Gent
We ontmoeten hem in de diepe
duisternis van een gure de
cembermorgen, tegen zeven
uur, aan de rand van het re
servaat.
Het is moeilijk je voor te
stellen dat je in een natuurge
bied komt of het zou moeten
zijn omdat je bijna bij elke
stao in de vette modder weg
zinkt, tot halverwege de
schachten van je rubberlaar
zen. Vanuit de Kanaalzone
komt een Pernisachtige lucht
aandrijven en de bladerloze
skeletten van de bomen steken
duidelijk af tegen de krans
van industrieel licht die het
vogelparadijs aan de Canis-
vlietkreek omgeeft.
Van den Steen heeft nog
een vrijwilliger bij zich, de
Belgische bioloog Jacques
Verloove uit Sint Amandsberg.
Naast zijn lange ochtendwa-
ken samen met Van den
Steen, in de schuilhut van de
Canisvliet, besteedt hij weke
lijks ook nog zo'n 15 a 20
laboratorium- of studeerkamer
uren aan de onder protektie
van Staatsbosbeheer staanc.e
kreek. Vooral de kwaliteit van
het water heeft zijn aandacht.
Die valt, tot ieders tevreden
heid, wel mee sinds de publie
ke opinie het gemeentebestuur
van het aan de Canisvliet pa
lende Zelzate dwong de vuil-
lozing op de kreek via de
Reigerskil te staken. Maar
waakzaamheid blijft geboden,
zo blijkt als Verloove, uren
later, ons een monster toont
van het water uit een in de
kreek mondende sloot. Sporen
van landbouwgif zijn duidelijk
en in verontrustende hoeveel
heden zichtbaar.
Ogenschijnlijk trekt de fau
na (de flora is uiteraard in
zijn winterslaap gedompeld)
zich weinig aan van dit ge
vaar, maar Van den Steen laat
in een lange opsomming van
planten en dieren die verdwe
nen zijn, sinds hij 35 jaar
geleden de Canisvliet begon te
verkennen, horen hoezeer het
oorspronkelijke biologisch
evenwicht van de kreek is
aangetast door „de vooruit
gang".
Wat ervan overbleef is even
goed toch nog een lust voor
het oog. Vooropgesteld dat je
kunt ldjken terwijl de talloze
watervogels hun natuurlijke
wat wrede en nogal hebzuchti
ge spel spelen. Dat kan alleen
als de vogels niet door hebben
dat je er bent. Het klinkt
paradoxaal: maar alleen nadat
je jezelf onzichtbaar hebt ge
maakt kun je minuten lang
oog in oog staan met een ui
terst schuwe blauwe reiger.
Theofiel geheten en een vaste
bewoner van de kreek.
Dat onzichtbaar maken ge
beurt door in een kist te krui
pen die de wijdse naam „ob
servatiehut" draagt en met
zijn drie bij één meter maar
net genoeg ruimte biedt aan
drie zittende mannen en een
oliekacheltje. De hut is nog
geen anderhalve meter hoog
en de zitbank is hard. De lin
dethee, die Van den Steen
heeft gezet na een langdurige
verhitting van het water op
het oliekacheltje, is lekker
warm, maar de smaak is niet
om over naar huis te schrij
ven. De boterham met kaas
die hij op hetzelfde kacheltje
roostert, smaakt natuurlijk
naar petroleum.
De observatiekist is voorzien
van afdekbare kijkspleten,
waardoor de gemeen koude en
met chemische luchtjes be
zwangerde wind de hut in en
uit trekt.
Het wordt een uiterst onge
makkelijke zit van drie uren.
Zonder benen strekken en mei
weinig kans om te gaan ver
zitten. Maar het blijken ook
boeiende uren te worden, zo
dra de horizon lichter grijs
wordt en de lichtjes van de
Kanaalzonefabrieken verflau
wen en verdwijnen.
Bioloog Verloove heeft een
enorme hoeveelheid brood en
soepbeenderen gestrooid rond
de „hut", die aan de rand van
het water, op de waadplaats
staat. „Voorlopig moet er
vooral geluisterd worden",
zegt Johan van den Steen,
overdag griffier bij het ge
rechtshof in Gent. „We ver
wachten bonte kraaien en
meeuwen die ergens anders
hebben overnacht en nu zo
langzamerhand op zoek naar
voedsel moeten zijn".
De bonte kraaien (uit Rus
land) laten voorlopig verstek
gaan deze morgen en ook op de
plas blijft het lang stil. Een
waterhoen is het eerste dier
dat in diepe schemer nog
uiterst omzichtig komt af
stappen op de hoop brood voor
de hut. Het diertje gunt zich
alle tijd want je kunt nooit
weten. „Je hoeft maar een
vinger door de kijkspleet naar
buiten te steken, of weg is
hij", zegt Van den Steen.
Als het lichter wordt, zien
we links van ons een grote
concentratie wintertalingen
Recht vooruit, verder op de
plas is een groep slobeenden
uit de rietkraag tevoorschijn
gekomen om, in formatie
zwemmend, de snaveis door
het water halend, voedsel te
zoeken. Het wachter echter is
nu op bezoekers. Aan dat
wachten komt een einde als
ergens boven de hut de helde
re schreeuw van een kok
meeuw klinkt.
Tot op dat moment heeft het
waterhoen het rijk alleen ge
had bij de grote broodhoop.
Dat zal gauw afgelopen zijn.
Daar komt de eerste kok
meeuw al. Zijn enthousiaste
roep lokt tientallen anderen
die van heinde en ver komen
neerduiken. Het waterhoen
komt in de verdrukking nu en
dan, maar het pikt z'n kruimel
tje nog mee. Meer agressie bij
de meeuwen wekken de meer
koeten op, maar die komen
dan ook met z'n zevenen.
Voor de schuilhut is het nu
een kabaal van jewelste. Hon
derden vogels dansen op en
neer boven de broodhoop.
Tientallen komen binnen
handbereik zonder zich be
wust te zijn van de aanwezig
heid van mensen. Het vals en
gulzig klinkende meeuwencon
cert lokt nu grotere soortgeno
ten. Eerst de stormmeeuwen
en tenslotte de zwaar gebouw
de, chagrijnig kijkende zilver
meeuwen. Geleidelijk aan
krijgen de kokmeeuwen ge
noeg van de woedende uitha
len van de grotere vogels en
misschien ook van het brood.
Hun aantal neemt in elk geval
al af wanneer Theofiel, de
blauwe reiger, komt aanwie-
ken.
Na vanuit de lucht het ge
krioel voor de hut te hebben
verkend, strijkt hij statig
neer, vlak voor onze kijk
spleet. „Hij hoeft dat brood
niet", ücht Van den Steen
fluisterend toe, „maar waar
gegeten wordt, komt de blau
we reiger kijken of er wat
van zijn gading bij is". Er
vliegen er meer rond nu. maar
alleen Theofiel is geland.
Hij heeft z'n nek in een
gemakkelijke S gelegd en
kijkt toe hoe de andere el
kaar elk stukje van het toch
overvloedig aanwezige brood
afhandig willen maken. Een
prachtig dier met een wat bo
ze maar tegelijkertijd oneindig
stoïcijnse blik. De andere
trekken zich weinig aan van
de veel grotere reiger. Er is
hier voor hem niets te halen.
Hij zal zelf op jacht moeten.
Met lange vleugelslagen maakt
hij zich los uit het gewoel
waar inmiddels de zilvermeeu
wen de dienst zijn gaan uit
maken.
„De meeuwen", zegt Van
den Steen, „komen altijd in
een vaste volgorde. Eerst de
kokmeeuwen, dan de storm
meeuwen en tenslotte de grote
soorten, zoals de zilvermeeuw.
Zo krijgt blijkbaar, ondanks
alle vechtpartijen, toch ieder
ziin deel".
Verder op de plas is ook
niet alles bij het oude geble
ven. De slobeenden zijn nog
steeds bezig met hun wonder
lijke demonstratie „etend for-
matiezwemmen". Maar de ta
lingen zijn naar een andere
hoek van de plas verhuisd.
Daar arriveren nu meer een
den. De blauwgrijze tafeleen
den met rode koppen en hal
zen en hun snelle wiekslag,
trekken aanvankelijk de
meeste belangstelling van de
experts in de hut, maar wer
kelijk opgewonden raken zij
als er een zevental grote
zaagbekken arriveert en zo
lijkt het wel speciaal ten
gerieve van de bespieders,
vlak voor de hut komt vis
sen.
Zaagbekken, afkomstig uit
poolstreken, doen dat door te
duiken. Zij kunnen snel onder
water zwemmen en grijpen hun
glibberige prooi klemvast in
hun gekartelde snavels. Pas
boven water gekomen, wippen
zij hun visje naar binnen. De
meeuwen weten dat en wach
ten boven de plaats waar een
zaagbek is ondergedoken om
snel neer te duiken als de
duikende visser boven water
verschijnt. Menige zaagbek
raakt zo zijn prooi kwijt aan
de wendbare, snelle kokmeeu
wen.
Rond tien uur is het spekta
kel afgelopen. De meeste vo
gels hebben hun ontbijt bin
nen en houden zich wat rusti
ger of zijn vertrokken. Het is
dan tijd voor de ruim ander
half uur durende ronde over
het reservaat, langs rietkragen,
door moerassen, nieuwe aan
plant (van staatsbosbeheer) en
langs de door de bioloog in
het water uitgezette glasplaat
jes voor microscopisch onder
zoek.
Afgelopen oktober hebben
Van den Steen en Verloove
hun rapporten gemaakt over
een jaar lang leven en sterven,
spelen en jagen, groeien en
bloeien in de Canisvlietkreek.
Lijvige documenten zijn het,
die een eindeloos aantal uren
observeren, investariseren en
doodgewone handarbeid verte-
genwordigen van twee onbezol
digde (want van Belgische na
tionaliteit!) natuurbeschermers
in een Nederlands staatsreser-
vaat.
Sommige mensen doen meer
voor het milieu dan verreweg
de meesten van ons kunnen
opbrengen. Figuurlijk maar
ook letterlijk Pro Deo dus!
WIM KOCK.
Johan van den Steen, geboren in Sas van Gent, leunend met zijn hand op de observatiehut bij de Canisvliet, ex-internatwnal
waterpolo (Belgische olympische ploegen Helsinki, Rome en Tokio), a.s. dinsdag 45 jaar en thans griffier aan het gerechtshof
in Gent vanaf 1938 verknocht aan de vogelrijke Canisvliet en nu conservator van dit staatsnatuurreservaat, onbezoldigd omdat
hij Belg is. Naast hem: de bioloog Jacques Verloove, sinds 1970 vrijwel elke zaterdagochtend voor zonsopgang, samen met Van
den Steen te vinden in het natuurgebied waar hij de kwaliteit van het water nauwlettend in het oog houdt,
f NOGMAA
Duizenden en nog eens duizenden verzoeken bereikten ons de afgelopen week van puzzelaars
en puzzelaarsters die iedere week meedoen aan de Nationale Puzzelaktie t.b.v. de Aktie Natuur
-om kranten van 22 december waarin de 16e puzzel werd gepubliceerd, omdat deze puzzelaars
rond de Kerstdagen en de jaarwisseling met vakantie in eigen- of buitenland waren.
Daarom publiceren wij nogmaals puzzel 16 (van 22 december) en verlengden het inzendtermijn
tot 10 januari. Volgende week volgt puzzel 17.
De uitslag van deze puzzel zal dinsdag 15 januari in deze krant worden gepubliceerd.
W.».. aK *1* 4l> *1* «J, *|U jtl#
De eerste weekhoofdprijs:
Een Peugeot 104,
ter waarde van 8.595,-.
De tweede weekhoofdprijs:
Een kleurentelevisie ter waarde
van 2.600,- een geschenk van
Philips Nederland, Eindhoven.
|e*c
De derde weekhoofdprijs:
Een stereo installatie, bestaande uit een pioneer SX-525 tuner/
versterker, twee CS-R300 speakerboxen, totale waarde
ƒ2.280,- een geschenk van Pioneer Electronic (Europe)
N.V, van import- en Exportbedrijf L.Wüst Zn. B.V., Adam.
De vierde weekhoofdprijs:
Een afwasmachine of voor ƒ850,- aan andere Bauknecht-
apparaten (wasmachine, centrifuge, koelkast, enz.) aangebo
den door Bauknecht B.V., Breda.
De vijfde weekhoofdprijs:
Een home-trainer Skiff roeimachine op oliedruk waardoor u kilo s
lichter wordtwaarde 425,-, aangeboden door Carnielli Nederland.
De zesde weekhoofdprijs:
Een Singer zig-zag machine, type 353 Starlet, ter waarde van ƒ549,-
een geschenk van Singer B.V., Amsterdam.
Vier prijzen:
1.000,- schoon in het handje!
ƒ2.000,- schoon in 't handje!
Een verblijfsvakantie voor 2 personen in Europa, naar keuze uit de
nieuwe Shell-catalogus, ter waarde van ƒ1.000,-*
Aangeboden door Shell Nederland BV.
•v
KT -'-ij
Naast een komplete Bauknecht-keuken als eindhoofdprijs, stelt BAU
KNECHT ook graag deze kompakte, praktische Minor-keuken voor
appartementen, kantoren, vakantiehuisjes, etc. t.w.v. ƒ2.000,- als ex
tra Kerstprijs beschikbaar.
Horizontaal: 1. Politieman: 6. op
grote afstand: 8. beproeving; 13.
verhaal; 15. werkverzuim: 16. Ierse
verzetsorganisatie; 17. aanhangrij-
tuig; 20. omroepvereniging; 24. radio
unie (afk.)25. economisch-techno
logische afdeling (afk.); 26. algeme
ne ontwikkeling (afk.); 27. gifslang;
29. deelnemer aan een vereniging;
30. in de hoogste mate; 33. zwijn;
34. zingt samen met Hermien; 35.
haringnet; 37. bijl; 39. zuiver gewicht
van koopwaar; 41. verharde huid; 42.
voertuig; 43. kilovolt (afk.); 45.
Romeins keizer; 46. rijksluchtvaart-
schooi (afk.): 47. krijgsplan: 50.
kippenverblijf; 51. honderdduizend
gutden; 52. bovenkant van dak; 60.
deciliter (afk.); 61. zilver (scheik.);
62. lidwoord; 63. meisjesnaam; 64.
plaats in Gelderland; 66. onbeschof
te lui; 69. toverheks; 71. interest; 72.
deel van het oor; 73. Indianenpaal.
Oplossing ALLEEN PER
BRIEFKAART inzenden
(zoals voorbeeld aangeeft).
Naast de normale porto
plakt u tenimnate 1 gulden
(en ten hoogate 5 gulden)
aan geldige Nederlandse
postzegels extra, ten bate
van de Stichting Natuurbe
houd en Stichting Natuur
beschermingseducatie.
Vermeld duidelijk naam
en adres en de slagzin
welke u in de puzzel heeft
gevonden.
Men mag zoveel oplossingen
inzenden ats men wif mits extra
gefrankeerd met tenminste één gul
den.
Uw oplossing dient uiterlijk vol
gende week donderdagmorgen in
ons bezit te zijn. Oplossingen die
daarna nog binnenkomen doen niet
mee aan de trekking, welke ge
schiedt door notaris J. H. Birkhoft
te Den Haag.
Oplossing van de puzzels en het
daarin voorkomende aantal letters
N zijn gedeponeerd en zijn bindend.
Puzzelaars in het buitenland kun
nen meedoen. Zij moeten hun op-
BRIEFKAART
Nationale Puzzelactie
De Stem
afz: uw naam
Postbus 10103
en adres
OEN HAAG-2040
0 GLOBE heeft het la
toneelstuk van de En,
schrijver Christopher Ham
op het repertoire genomen
14 februari is de première
Wilden (Savages) in Ein
ven. Hoofdrol Eric Schne
regie Adr. Brine.
DAG GERRIT! heet
tentoonstelling, die van 11
nuan tot 10 februari te
zal zijn in de Beyerd te
da. Gerrit is Gerrit de Ml
die velen kennen als illui
tief ontwerper en docent
St. Joost.
0 DE GEESTENBEZWl
DER, een film over het
geesten bezeten lichaam
een jong meisje, naar aai
ding van een boek van Vi
am Blatty, is eindelijk k
gekomen. Kosten 10 mil.
dollar, geraamd 3 miljoen]
New York is de film enthi
ast ontvangen.
0 DE HUGENOTEN,
opera van Giacomo Meyerl
die nog zelden wordt o|
voerd, krijgt vanavond
première in de Kon. Vla
Opera te Anwerpen. Volg
vertoningen op 13 en 26 j
ari en 1 en 3 februari.
0 BOCCACIO gaat morj
middag om 14 uur (en vri;
11 jan om 20 uur) bij de
Opera te Gent, terwijl^
avonds om 20.15 uur Die
berflöte te zien is.
0 OCTAVE Landuyt e:
seert schilderijen keramie!
juwelen in Cultureel Cen
Venlo van 2 jan tot 18 febr.
0 DE ARK in Boxtel laa
271 januari zien: een comp
overzicht van het werk
Willem van Genk, Etnogra
van galerie Anuschka,
sterdam en litho's uit de 1:
ste tijd van Picasso.
0 OPENBARE discussie
de Nota Kunstbeleid begint
15 januari met een gesprek
het ministerie met de
Federatie van Kunstenaars!
enigingen. Daarna volgen
nog een stuk of zes met ari
re organisaties.
0 j, JESSURUM is vana
jan 11 hoofddirecteur van
Rijksdienst voor Monument
zorg Hij is mr. Jan Korf
evolgd.
EARLE BROWN Am
:aans componist, zal van
februari tot 15 maart in Rot' I
dam lezingen houden, we
fepen leiden en werken
studeren.
HET BRABANTS ORKï
besteedt veelaandacht aan
deitdaagse muziek, zo bl
uit het Buma-overzicht.
gezamenlijke orkesten bral
ten 153 Nederlandse werl
tijdens 369 uitvoering
waarvan HBO er respectie
lijk 23 en 123 voor zijn rel I
ning nam. Van de 101 jeu I
conjterten in het land verzo
de HBO er het liefst 41.
ABSURDISTISCH Rea
me [van John Verbeek - go
ches - van 5 tot en met
januari bij de Brabar
Kunst Stichting te Tilburg.
0 j KEES van Bohem
sereens, Jules Bekker zi
drukken, Johan Suttorp zi
drukken, Heinz Reijnders
sen, Henk Brouwer, relii
Isabel van Seims aquarell
Gerard Lutz, pentekening
Ton Mertens tekeningen
ibeth Gerst keramiek,
en met 31 januari in gale
Pepdjn Reigerstraat Breda.
lossing op een briefkaart schrijven
en in een gesloten envelop met
bijvoeging van tenminste twee inter
nationale antwoordcoupons (aan le
der postkantoor verkrijgbaar)
zenden aan: Postbus 1010, Den
Haag.
BELANGRIJK: Tel vooral het aantal
malen dat de letter N in deze puzzel
voorkomt. Noteer het aantal, MAAR
ZEND HET NOG NIET IN, Na 26
puzzels vragen wij u het totaal aantal
N's uit ALLE 26 puzzels op te geven.
U dingt daardoor mee naar de unieke
Eindhootdprijzen en extra- eind-
hoofdprijzen.
Bij juiste invulling ontstaat op de
regels 21 en 54 horizontaal de
zin, .die wij u vragen in te sturen.
Deze zin stuurt u in (zie: Zó
inzendenwaardoor u kans heeft
op één van de prachtige week- en
weekhoofdprijzen. Tevens no
teert u het aantal N's dat na
oplossing in het diagram staat.
Aan het einde van deze 26 weken
durende puzzelactie moet het
totaal aantal fetters N worden
opgegeven, waardoor u meedingt
naar de eind- en extra-
eindhootdprijzen.
ÉAMENSPEL-10: „Het vo
deel van de toepassing
deze fantasie- en gestaltete
nieken ligt in de snelheid
ie diepgong waarmee de
jfe persoon van de toneelsj
er in gaat in het cal
Js", aldus Jan Velzebr
f inleiding op dit numm
■[gewijd is aan condit
verandering. To
tykamp schrijft daarin ot
^jro en Makro als Romeo
ulia; Robert Adolfs over I
in een wegwerpcultuur
>n Vinkeoog over Niets
waar: alles is mogelijk.
Lute v. d. Linde en W|
Odéjhadden een gesprek o\|
veranderingen in relaties
Ineke en Mare Nevejan
van de terapie is dat iemal
wordt wie hij is") -(Same
spel, Zand-Pad 28, Maarsetn).
sen).
Verticaal: 1. Jongensnaam; 2. klaar;
3. geestdrift; 4. voorzetsel; 5, piano
krukje; 7. rekbaar materiaal; 8.
voorexamen; 9. goud (Frans); 10.
iedere; 11. buitenzitje van café; 12.
(kerst)brood; 14. vogeltje; 15. runde
ren; 18. rad; 19. glibberig; 22.
vliegbewijs; 23. autoritje maken; 27.
vorentje; 28 ten dele; 31. pus; 32.
koningszetel; 36. niet mooi; 37.
woonboot; 38. sneeuwlat; 40. loco
motief en wagons; 42. begin van de
strijd; 44. vaandel; 47. zie 51
horizontaal; 48. insekt; 49. melkgeef-
ster; 51. ogenblik; 53. Koninklijke
militaire academie (afk.); 54. veelge
bruikt metaal; 55. paradijs; 56.
stekelig dier; 57. stand der edelen;
58. schrijfvloeistof; 59. klankweer-
kaatsing; 65. lidwoord; 66. van elk
(afk.); 67. gij; 68. heilige; 70.
tweeklank.
FOTO-l: Kan er sprake z:
van „nmartegeld" als onze
to's slecht worden afgewe:
door centrale foto-laboratoi]
Een vraag gesteld n.a.v. klau
ten over de slechte ontwikk
kwaliteit bij het Kodak-la
ralfrrium in Rijswijk. Get
de Fujica ST 801 met 6 obj
tieven.
.Bij de schilderkunst o
roeit met het werkstuk en
aanleiding tot het werkst\
In foto's alleen de aanleidin
zegt Paul Citroen in een
sprek. IJsland als uitdagï]
voor de fotograaf wordt
toond met het werk van Fr
«•selhoff on Richard Ste:
Ron Mc Cormiek fotografeer
doodgewone mensen in Lond
^ast-End en het werk van
iem Diepraam komt aan l.
vFoto-postbus 4, Doetinchem
„HOLLANDS MAA
!S^ -Een slecht n
ais Lorenz kan natuurlijk
een goed etholoog zijn",
®.v®n D'ik 'n zijn bijdr
wet Humantsme en hut
ethologie. „Israël is niet
een substituutoplossing
j antisemitisme", bew
Jan Brugman }n een dial
len de u)er 0Ver wat
lijk?
Kapel
Arabieren nu eig
van het Reve, Gei
