Wordt Borssele uitgebouwd tot nucleair
energiepark
Amateurtoneel
nog niet in
ademnood
1
Fluor doodt flink
deel groengordel
om het Sloegebied
Zeeuwse arbeidsmarkt reageerde nog niet op oliecrisis
Haal
inhuis!
Henkes
jonge jenever
in de lange
koele fles
Behoefte
De groei
Capaciteit
stad
streek
Wat mistig
Zeeuwse politie
houdt schiet
wedstrijden
Regen
Video
Lezingencyclus
over welzijn
Vaart gestremd
Vera wordt
maandag
geborgen
STERBAND
TS-BANDENSERVICE
BIOLOOG IN VMZ-BULLETIN
ENKI
Vrijdag 9 november 1973
commentaar
TTet concept-programma van
de confessionele drie in
Zeeland verdient aandachtig
gelezen te worden. Zo staat er
(in de paragraaf over de werk
gelegenheid) dat het afronden
van Sloe-1 vooralsnog inhoudt,
dat er geen Sloe-2 zal komen.
Men lette hier op het woord
„vooralsnog", dat de onzeker
heid over wat men nu precies
wil, levensgroot overeind
houdt.
In de paragraaf over de
energie-politiek staat te lezen,
dat „deeze aangepast zal moe
ten zijn aan de bevordering
van de industrialisatie, die
voor de werkgelegenheid in
Zeeland noodzakelijk is". Als
hier had gestaan: „voor zover
deze voor de werkgelegenheid
in Zeeland noodzakelijk is",
dan was het tenminste duide
lijk geweest. Nu vraag je je af
of hier alleen aan de werkge
legenheid voor de Zeeuwse be
volking wordt gedacht of aan
industrialisatie, die groot
scheepse import van de ar
beidskrachten van elders nodig
maakt.
Wellicht zullen de amende
menten, die de kieskringen en
afdelingen van de drie partijen
in de komende dagen mogen
aanbrengen, de tekst op deze
en andere punten wat verder
aanscherpen. Lukt dit, dan mo
gen wij spreken van een dui
delijk programma, dat belang
rijke kwesties niet in de mist
laat.
(Van een onzer verslaggevers)
TERNEUZEN Zowel de
rijks- als de gemeentepolitie
in actieve dienst in de procin-
cie Zeeland neemt a.s. vrijdag
deel aan de schietwedstrijden
op het pistool, op de schiet
baan aan de Industrieweg te
Terneuzen.
De organisatie berust bij de
Terneuzense gemeentepolitie.
Er zullen acht ploegen van
vijf personen deelnemen. Om
halfvijf worden door burge
meester J. Aschoff in de kan
tine van het politiebureau aan
de Rosegracht, de prijzen uit
gereikt.
Vooruitzichten voor zaterdag
en zondag, opgesteld door het
KNMI op donderdag om 18
uur: plaatselijk regen of mot
regen. Later opklaringen en
minder zacht. Weersvooruit
zichten in cijfers gemiddeld
over Nederland.
Voor zaterdag: aantal uren
zon: 0 tot 4. Min. temp.: 1 tot
6 graden boven normaal. Max.
temp.: 0 tot 4 graden boven
normaal. Kans op een droge
periode van minstens 12 uur:
60 procent. Kans op een go-
heel drooe etmaal: 30 pro
cent.
waterstanden
De waterhoogten van don
derdagmorgen, meegedeeld
door Rijkswaterstaat: Kon-
stanz 309 min 3, Rheinfelden
214 onv., Straatsburg 180 onv.,
Plittersdorf 352 plus 8, Maxau
407 plus 9, Plochingen 132 min
9, Mannheim 210 plus 9, Stein-
bach 124 plus 4, Mainz 212
min 2, Bingen 98 min 3, Kaub
131 min 3, Trier 262 plus 12-
Koblenz 148 plus 7, Keulen 98
min 1, Ruhrort 245 plus 8.
Lobith 875 min 1, Pannerdense
Kop 850 min 2, Nijmegen 678
min 2, IJsselkop 826 min 2,
Eefde IJssel 356 min 2, De
venter 234 min 4, Monsin 5462
plus 12, Borgharen 3825 min
23, Belfeld 1102 min 36, Grave
beneden de sluis 502 onv.
(Van een onzer redacteuren)
MIDDELBURG Is de tweede kerncentrale, die ten be
hoeve van de nationale elektriciteitsvoorziening waar
schijnlijk in Borssele zal worden gebouwd de laatste? Of is
deze tweede eenheid (met een vermogen dat tweemaal zo
groot zal worden als dat van de huidige kerncentrale) de
voorloper van een hele reeks van deze apparaten? En zal
het ontstaan van zo'n nucleair energiepark' vroeg of laat
ook niet de bouw van een opwerkingsfabriek voor ver
bruikte splijtstaven (hoog radio-actief!) noodzakelijk ma
ken?
Deze vragen houden de or
ganisators van de protest
mars, die morgen om 2 uur in
Middelburg wordt gehouden,
uit hun slaap. Daar is reden
toe. Immers: er is een teke
ning boven water gekomen,
gedateerd 3 juli 1969. voorzien
van het PZEM-embleem,
waarop niet minder dan zes
kerncentrales en vier normale
centrales staan ingetekend. De
tekening is destijds op de
PZEM-tekenkamers vervaar
digd in opdracht van de toen
malige directeur, ir. T. Bo-
gerd.
Vormt de tekening de aan
zet voor een filosofie, waar
naar ook de huidige PZEM-
directie en de bestuursorganen
van dit bedrijf handelen?
Met andere woorden: zijn de
leuzen van de anti-atoomjon
gens („Geen tweede atoom
bom in de zak") wel juist, als
de PZEM zelf al zou denken
aan maar liefst zes kerncen
trales? De vermogens (het
blijkt uit de stukken bij de
tekening) zijn respectievelijk:
tweemaal 400 megawatt, twee
maal 600 megawatt en twee
maal 1000 megawatt.
De tekening is dermate ge-
detaileerd dat het niet aan
nemelijk is, dat ir. Bogerd des
tijds deze prent alleen liet
vervaardigen om ze te laten
dienen ter illustratie van een
betoog, dat hij, eveneens in
1969. voor de Vereniging van
Nederlandse Ingenieurs hield.
Ir. Bogerd hield terdege reke
ning met een enorme groei in
de sector kernenergie. Hij re
kende ook op Borssele als
troefkaart voor Zeeland, we
gens de beschikbaarheid van
de enorme koelwatermassa
van de Westerschelde. Hij
mocht geen gemakkelijk mens
zijn - hij was beslist niet gek.
Gelden zijn inzichten nu
no s?
hoogwater
Morgen, zaterdag 10 nov.
Bergen op Zoom 3.07 en 15.25
Hansweert 2.24 en 14.34
Terneuzen 1.45 en 13 53"
Vlissingen 1 13 en 13 23
Wemeldinge 2.57 en 15.15
Wij hebben verwijzend naar
de tekening, deze vraag zeer
duidelijk en in velerlei nuan
ces gesteld aan de huidige
PZEM-directeur ir. M.D. Dale
bout. Zijn antwoord luidt al
dus: „Die tekening, dat veron
derstel ik tenminste, brengt
alleen in beeld hoeveel centra
les er op ons 110 ha grote
terrein in Borssale zouden
kunnen staan. Er is geen spra
ke van dat deze tekening de
grondslag is van een of ander
elektriciteitsplan dat wij stie
kem aan het uitbroeden zijn.
Als u mij vraagt: Is het
verhaal met de bouw van een
tweede kerncentrale, zoals we
nu van plan zijn uit? - dan
moet ik antwoorden: „Dat ver
moed ik niet. Er zal misscnien,
doch ruim na 1980, nog een
derde kerncentrale in Neder
land bijkomen, maar het is
allerminst zeker, dat die in
Zeeland komt te staan. Het is
evenmin zeker, dat dat per se
een kernenergiecentrale zou
moeten zijn, al geloof ik dat
laatste eerlijk gezegd wel.
Er blijft - zo duidelijk moe
ten wij het stellen - behoefte
aan elektriciteitscentrales in
Nederland zo lang de rijkso
verheid met de bevolking niet
duidelijk kiezen voor een be
perking van de consumptieve
groei. Pas op de tweede plaats
komt dan de vraag: op welke
brandstof laten wij die centra
les draaien? In de toekomst
zal deze brandstof echt wel
uranium zijn".
Ir. Dalebout denkt het zijne
over het argument van de te
genstanders van kernenergie,
dat Zeeland de tweede kern
centrale voor zijn eigen elek
triciteitsbehoefte in het geheel
niet nodig heeft. „Dat weet
een kind ook wel", zegt ir.
Daiebout. „Zeeland is tot 1980
wel onder de pannen. De
tweede centrale dient dan ook
voor de landelijke elektrici
teitsvoorziening".
Wordt Borssele daarmee niet
automatisch de vestigings
plaats van een nationaal nu
cleair park? Ir. Dalebout: „Er
zijn heus andere plaatsen, die
niet minder geschikt zijn. Ik
denk aan de Maasvlakte en
aan de Eemshaven De derde
kerncentrale kan best daar
worden geplaatst. Als u
spreekt over zes kerncentrales,
aan de hand van deze teke
ning, dan zeg ik: Dat zal wel
zo ongeveer in het jaar 2500
het geval zijn. Maar dan be
slissen anderen over die za
ken"
Los van de oliecrisis, die ir.
Dalebout als een ramp aan
merkt. (hoewel deze ramp,
zonder toedoen van de SEP,
op een voor de kernenergie
gunstig tijdstip komt) wijst de
PZEM-directeur op de gevol
gen van de ongeremde con-
sumptiegroei, een verschijnsel,
waartegen de voorlichtingsaf
deling van de PZEM nu sub
tiel wat weerwerk wil gaan
leveren, „Wij verbruiken ieder
jaar meer van alles en nog
wat. Als we daarmee door
gaan, dan dienen de produktie-
middelen daaraan tegemoet te
komen, wil de zaak niet vast
lopen. Er is heus geen olie
boycot nodig om dat aan te
tonen. In de ons omringende
landen bouwt men daarom
kerncentrales bij bosjes tege
lijk: 23 in Duitsland. 4 in Bel
gië, 16 in Frankrijk, 21 in
Engeland", zegt ir. Dalebout.
Terug naar de tekening.
„Het gaat bij deze tekening
om de mogelijkheden van het
terrein te schetsen", herhaalt
ir. Dalebout. Hij gaat daarna
in op de meer wezenlijjke
kwestie: hoeveel nucleaire
energie wordt er straks in
Borssele vrijgemaakt?
Volgens de kaart zou dat
moeten zijn: 4000 megawatt
door middel van zes atoomre
actors. Volgens de plannen
van de PZEM zoals ze nu
openbaar zijn gemaakt, komt
men, de tweede kerncentrale
meegerekend, tot 1500 mega
watt via twee grote atoomre
actors. Vertaald naar de fameu
ze kaart, hebben wij het dan
in feite over drie reactors.
Voegt men daarbij de derde
kerncentrale, die in de tachti
ger jaren in Borssele zou kun
nen worden gebouwd, dan
komt het opgesteld vermogen
in de buurt van de 2500, wel
licht zelfs 3000 megawatt. Dat
is niet zo opvallend veel min
der dan de capaciteit van ir.
Bogerds nucleaire park. Met
andere woorden: men zou op
een nieuwe plankaart zeker
minder cirkels tekenen dan op
deze kaart uit 1969. De cirkels
zouden echter heel wat groter
uitvallen. Zes kleine reactors
en drie grote zijn te zamen
even geweldig of - zoals de
tegenstanders zeggen - gevaar
lijk.
Wat dit laatste betreft, ir.
Dalebout vindt het markant
dat de discussie over de kern
energie zich verplaatst naar
het vraagstuk van de centrale
veiligheid naar dat van de
opslag van radio-actief afval.
„De veiligheid van de centra
les wordt niet meer aange
vochten", zegt hij. „We kibbe
len nu over het afvalprobleem,
waarvan ik zeker ben dat we
het zullen oplossen".
Als wij opmerken, dat dit
toch weinig geruststellend
klinkt zegt ir. Dalebout: La
ten de voorstanders van de
Z:g. alternatieven van nucle
aire energieopwekking dan
eens aantonen, dat zij wel op
lossingen weten om hun op
wekkingsproblemen de baas te
worden!". Tamelijk polemisch,
vinden wij. Met deze conclusie
gaan wij uiteen.
r
r
r
-T r-
1 i "1
~i i-
i~r
r i
**0*v L'JHEU *f)STATU
V TCRM IN CCNTRALC
MStP r(AN 1
fiw
A1.150.15-91
(Van een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG „Wat mogen wij voor jullie doen?" Met deze
aloude, maar nog altijd actuele vraag, heeft het Zeeuws Cen
trum voor Amateurtoneel zich tot 42 organisaties in de provin
cie gericht, die op de een of andere manier met toneel of drama
bezig zijn. Onder die 42 allemaal aangesloten bij het ZCA
bevinden zich 16 echte toneelverenigingen, waarvan het over
grote deel in Zeeuwsch-Vlaanderen gevestigd is.
Het ZCA wil nu, door middel
van een enquête die in het
contactblad „Silhouet" is afge
drukt, achterhalen of, en zo ja
waar, er behoefte bestaat aan
een soort centrale service aan
de amateurtonelisten. Een
service, zo vertelt de provinci
aal toneeladviseur Ad van
Noort, die kan variëren van
regie-' en grimecursussen, tot
begeleiding van plannen voer
zogenaamde werktheater-groe
pen. Niet te verwaarlozen in
het servicepakket is de gebo
den mogelijkheid om voor de
Zeeuwse amateurtoneelvereni
gingen een gelijke en billijke
subsidiesleutel te construeren.
De amateuristische kunstbeoe
fening, zo concludeert de heer
van Noort na enig denkwerk,
floreert als men de stand van
zaken vergelijkt met die in
overig Nederland, en ais men
let op de kleinschaligheid van
de provincie Zeeland.
Vooral in de kleinere kernen,
die Zeeland bij tientallen
kent, is het amateurtoneel
springlevend, en nog lang niet
aan kunstmatige beademing
toe. Heikant en St.-Jansteen
zijn daar geslaagde voorbeel
den van. Op stedelijke schaal
doet Hulst het goed. Als een
soort bevestiging van dat feit
wordt in maart 1974 in het
nieuwe Théatre en Ronde, dat
in Den Dullaert wordt ge
bouwd, de zogenaamd»
Zeeuwse Speelspiegel 1974
gehouden. Drie of vier avon
den lang presenteren telkens
drie tot vier toneelverenigin
gen zich met eenakters een
nieuwe vorm voor het geluid
loos overleden „Landju
weel"
In Goes is ook nieuw leven
in de brouwerij gesignaleerd
Aldus meldt de heer Van
Noort. Goes krijgt in De Dui
ventil een vestzaktheater dat.
zal worden bespeeld door jon
ge tonelisten. Een ander hoog
tepunt in de amateursector is
de eerste echte video-opname
van een eenakter, gespeeld
door de toneel-groep uit Groe-
de. De video-apparatuur, ei
gendom van het ZCA, maar in
bruikleen bij de Zeeuwsch-
Vlaamse Filmclub, wordt op 16
november a.s. ingesteld op de
spelers van de eenakter „De
koperen ketel", een stuk dat
geheel in Cadzands dialect wordt
opgevoerd. De opnamen zullen
voorlopig dienen als didactisch
materiaal, maar misschien ko
men zij, zo veronderstelt de
heer van Noort, ook wel eens
uit het archief om in grotere
of kleinere kring vertoond iP
worden. Het is de vuurdoop
van de nieuwe apparatuur, die
het ZCA te danken heeft aan
het Anjerfonds en aan de pro
vinciale subsidiepot. Het ZCA
zoekt het, inspelend op nieuwe
wensen en mogelijkheden,
thans vooral in de begeleiding
van het toneelleven, in cursus
vorm, waarbij het van groot
belang is, dat zowel op scho
len als in allerlei maatschap
pelijke groeperingen,, mensen
gevormd kunnen worden tot
docent of regisseur of tenmin
ste tot kern voor theater
werkgroepen. Een zo groep
kon kortgeleden worden gefor
meerd op het Willibrordcollege
in Goes, waar 12 leerlingen
zich lieten noteren voor een
cursus dramatische vorming.
In december hoopt het ZCA-
bestuur door middel van een
enquête te kunnen bepalen
welke service men het
eerst, moet bieden Pm het
amateurtoneelleven nieuwe en
nog betere kansen te geven.
0 De tekening uit 1969. De 6
zwarte kringen geven de zes
kerncentrales aan. Het kringe
tje linksboven is de
tweede centrale.
(Van een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG Het Ko
ninklijk Zeeuwsch Genoot
schap der Wetenschappen
heeft voor de komende maan
den een lezingencyclus op het
programma geplaatst, die ge
heel gewijd is aan allerlei on
derwerpen op het thema
„Welzijn".
Maandag a.s. begint de cy
clus met een lezing van mr, P.
Kuypers, directeur van het
Provinciaal Opbouworgaan
Noord-Brabant. Op 10 decem
ber spreekt prof. dr. J. A.
Stalpers (hoogleraar in de leer
der systematische gedragsont
wikkeling) over: „Anders
denken over arbeid en vrije
tijd"
In het volgend jaar komen
er lezingen over „MaatschaD-
pelijke dienstverlening en
welzijn", over „De taak van
de overheid en het particulier
initiatief in het welzijn", over
„Welzijnsbeleid en samenle
vingsopbouw", en tenslotte
over „Veranderingen in de sa
menleving, in het bijzonder de
Zeeuwse". Inleider bij de laat
ste lezingenavond is drs. KI
Laansma, oud-directeur van
het Provinciaal Opbouworgaan
Stichting Zeeland.
Behalve de leden van het
Zeeuwsch Genootschap zijn
ook de diverse welzijnsraden
in Zeeland voor de lezingency
clus uitgenodigd. De lezingen
worden gehouden in de zaal
aan het Abdijplein 11. aan
vang 20.00 u.
(Van een onzer verslaggevers
VLISSINGEN De binnen
scheepvaart moet er rekening
mee houden dat maandag 12
november de doorvaart van de
sluizen te Wemeldinge naar de
Oosterschelde de gehele dag
gestremd zal zijn.
De stremming is het gevolg
van het feit, dat maandag het
binnenvaartuig „Vera" uit
Rotterdam geborgen zal wor
den, dat deze week na een
aanvaring zonk in de haven
mond van Wemeldinge. De
berging wordt uitgevoerd met
drie bokken door het ber
gingsbedrijf Van den Akker
uit Vlissingen. De werkzaam
heden starten 's morgens om
negen uur.
(ADVERTENTIE)
Alphen a/d Rijn Amersfoort Amsterdam Apeldoorn Arnhem Bergen op Zoom Drachten Ed0
Emmen Enschedé Gorinchem 's Gravcnhage Groningen Helmond Kampen Leiden Meppel
Middelburg Naarden Nijmegen Roosendaal Stadskanaal Terneuzen Tilburg Vlaardingen
Ml Terneuzen, Mr. F. J. Haarmanweg 2,
500 m. voorbij Philips, tel. 01150 - 3828.
(Van een onzer verslaggevers)
GOES Volgens een arti
kei van de bioloog drs. Gerard
R. Heerebout uit Wilhelmina-
dorp in het jongste bulletin van
de Vereniging Milieuhygiëne
Zeeland (VMZ) te Middelburg
staat op dit moment een flink
deel van de aanplant in de
groengordel om het Sloegebied
dood te gaan door een overma
tige fluoruitstoot. „Elk jaar
een nieuwe aanplant". Dat zal
volgens Heerebout de enige
methode zijn om het Sloe toch
nog een beetje groen te hou.
den.
Heerebout herinnert in zijn
artikel aan de discussie, die
twee jaar geleden, in 1971
over de groengordel gaande
was. Door Staatsbosbeheer in
Goes werd toen een (geheim)
rapport opgesteld, waarin on
der meer te lezen stond welke
boomsoorten het best tegen
fluor bestand waren. Maar nu
reeds blijkt dat op de plaats
waar de groenzone gepland was
veel bomen dood staan te
gaan.
„In de Quarlespolder, de
Noord- en Zuid-Kraaiertpolder
staan heel wat bomen met
dood hout erin, of zelfs hele
dode bomen. Populieren, wil
gen, esdoorns, meidoorns, es
sen, iepen, elzen en nog ande
re soorten. Zelfs brandnetels
waren aangetast", aldus Hee
rebout, die als zijn toekomst
verwachting voor de omzo
ming van het Sloegebied uit
spreekt: „Kaal, met stuivende
grond en om de tachtig centi
meter een sprietig boomp
je".
Bij het Havenschap Vlissin
gen was gisteren van de sterf
te in de groengordel nog niets
bekend. Volgens C.J. de Dit
van de technische dienst is er
(Van een onzer verslaggevers)
MIDDELBURG Op de
Zeeuwse arbeidsmarkt is nog
niets te merken van een nega
tieve invloed als gevolg van
de oliecrisis. In de daarvoor
meest gevoelige sectoren
(wegvervoer en horeca) zijn
de werkloosheidscijfers over
de maand oktober nauwelijks
verrassend te noemen. Alleen
de normale seizoensinvloeden
zijn merkbaar, waarbij dan
nog moet worden aangetekend,
dat over het geheel genomen
de v- Moosheidsciifers er
veel gunstiger uitzien dan in
november vorig jaar.
Een belangrijke reden daar
van is, zo vernamen wij giste
ren ou het districtsbureau voor
de arbeidsvoorziening in Zee-
Land. de werkgelegenheid die
geschapen is door de extra
werkgelegenheidsprogram
ma's die momenteel lopen. Tr
die programma's hebben 250
mensen werk kunnen vin
den.
Voor de naaste toekomst
wordt wel met enige zorg ge
keken naar hetgeen er in de
bouwsector gaat gebeuren. Er
wordt gerekend op een groter
aantal werklozen. De woning
bouwprogramma's lopen af.
vervangende projecten zijn
nauwelijks aanwezig, en aller
lei nieuwe bouwprojecten, b.v.
in de recreatiesector, zijn be
scheiden van opzet, zo zegt
men op het DBA.
In de loop van de maand
oktober bereikte Zeeland een
werkloosheidspercentage voor
mannen van 2,9 (vorige maand
2.6) waarmee de provincie op
de zevende plaats in ons land
staat. Het landelijk percentage
werklozen bedraagt 2,6. In
ronde cijfers uitgedrukt telt
Zeeland momenteel rond 1800
werkloze mannen en ruim 550
werkloze vrouwen. De vraag
naar personeel ligt beduidend
hoger dan vorig jaar. Er is
vraag naar ruim duizend man
nen en naar bijna 400 vrou
wen. Vooral op de arbeids
markt voor de vrouwen is de
behoefte aan personeel dat
jonger dan 19 jaar is relatief
erg groot.
Alleen het rayon Goes zag
zijn arbeidsreserve in de loop
van oktober enigszins slinken.
Overal elders nam het aantal
ingeschreven werkzoekenden
toe, waarbij Terneuzen en
Middeubürg koplopers zijn.
Het rayon Oostburg noteert
momenteel 3.9 procent manne
lijke werklozen het hoogste
percentage in Zeeland. Mid
delburg ko-mt daar achteraan
met 3,8 procent. Hulst heeft
een percentage van 3,3 en
Terneuzen houdt met 2,9 pro
cent juist het provinciale ge
middelde bij. Vlissingen (2,2
procent) staat er in Zeeland
het best voor.
Gerekend naar de verschil
lende beroepsgroepen is t de
landbouw, merkwaardig ge
noeg, de minst problematische.
Hoe snel de provincie van
agrarisch gewest is overge
schakeld naar het industriële
klimaat, blijkt uit het aantal
werkloze. landarbeiders, 32
personen in heel Zeeland. Als
markant cijfer staat er tegeno
ver een vraag naar personeel
in de metaalnijverheid van
417 personen, verspreid over
de gehele provincie. Het aan
tal werkloze metaalbewerkers
bedroeg per eind oktober
170.
door de Heidemij. wel voor
een proefaanplant gezorgd van
900 bij 30 meter. In de
groengordel in zijn totaliteit
wordt naar zijn zeggen een
bedrag van 62.000 gulden
geïnvesteerd. De heer Zwart
van Staatsbosbeher in Goes,
die over de wijze van aan
plant een advies samenstelde,
was gisteren niet voor com
mentaar bereikbaar.
(ADVERTENTIE)